CÁC
KHUYẾT TẬT THÂM CĂN CỐ ĐẾ
LÀM CẢN TRỞ SỰ LỚN MẠNH CỦA ASEAN Đại-Dương |
Tài
liệu tham khảo: Philippines
cho phép Trung Quốc nghiên cứu biển (VOA) Việt
Nam cũng đang 'xây cất ở Biển Đông' (BBC)
Singapore atop Asean with a wary eye on
China (Asia Times) Southeast Asia’s strongmen are looking
forward to elections in 2018 (Quartz) Vietnam’s diplomatic acrobatics in the
post-American era (East Asia Forum)
CÁC
KHUYẾT TẬT THÂM CĂN CỐ ĐẾ
LÀM CẢN TRỞ SỰ LỚN MẠNH CỦA ASEAN
Đại-Dương Hiệp
hội các Quốc gia Đông Nam Á (ASEAN) thành h́nh
từ năm 1967 gồm Thái Lan, Tân Gia Ba, Mă Lai Á,
Indonesia, Phi Luật Tân nhằm thể hiện t́nh đoàn
kết trong vùng với các mục đích chính: "tăng
tốc tăng trưởng kinh tế, tiến bộ xă
hội, tiến hoá văn hoá xă hội, đồng hành
với sự bảo vệ ổn định trong vùng và
cung ứng một bộ máy giúp các quốc gia hội
viên giải quyết khác biệt bằng biện pháp hoà
b́nh". Họ
cùng chia sẻ nỗi sợ hăi Chủ nghĩa Cộng
sản, cũng như ấp ủ khát vọng về
sự phát triển kinh tế nên dễ hiểu biết
và phối hợp hơn nhờ thể chế chính
trị và kinh tế tương đồng. V́
thế, mỗi quốc gia đều đă chống
cộng sản quyết liệt khi Mao Trạch Đông
phát động chiến tranh giải phóng tại Đông
Nam Á. Khối ASEAN cũng đă tham gia liên minh quốc
tế nhằm ngăn chặn tham vọng của
Cộng sản Việt Nam trên lộ tŕnh tiến
về Đông Nam Á thông qua con đường Cambode năm
1979. Brunei
gia nhập ASEAN năm 1984, chỉ một tuần sau khi
giành được độc lập. Chiến
tranh Lạnh kết thúc năm 1991 cho phép ASEAN thực
thi nền chính trị độc lập mạnh mẽ
hơn nên đă thu nhận Việt Nam từ năm 1995,
Lào và Myanmar 1997, Cambode 1999. Tuy
nhiên, tham vọng ASEAN giữ vai tṛ chính trong các
giải pháp về Biển Nam Trung Hoa, hoặc trở thành
nền kinh tế quan trọng trên thế giới
chỉ là mộng mơ. Châu
Á đă có bốn con hổ Đài Loan, Đại Hàn,
Hồng Kông, Tân Gia Ba từ cuối thế kỷ trước,
nhưng, chưa thấy dấu hiệu sẽ có
quốc gia nào đó trong ASEAN có thể thành rồng, thành
hổ trong tương lai. Bởi
lẽ, khi ASEAN có đầy đủ 10 quốc gia thành
viên Đông Nam Á đă mắc phải những
khuyết tật khó thay đổi. Thứ
nhất, chất keo gắn kết 10 quốc gia trong ASEAN
đă bị pha loăng làm cho sự đoàn kết
chỉ nằm trên khẩu hiệu. Sáu quốc gia
kỳ cựu không có cách nào khiến bốn hội viên
mới từ bỏ chọn lựa chủ nghĩa
cộng sản hoặc quân phiệt (Myanmar). Hơn
nữa, bốn quốc gia đó là đàn em thân tín
của Trung Quốc nên việc gia nhập chỉ
với mục đích gây phân hoá ASEAN. Lào, Cambode đă
công khai, Việt Nam và Myanmar "t́nh trong như đă,
mặt ngoài c̣n e" nên Bắc Kinh thao túng ASEAN ngày càng
quá dễ dàng. Thứ
hai, chính sách đồng thuận tạo ra quyền
phủ quyết đương nhiên cho mỗi hội viên
đă phá vỡ tinh thần đoàn kết trong ASEAN.
Mọi chính sách được thai nghén và bàn căi,
thảo luận trước và sau Hội nghị Bộ
trưởng ASEAN tại Lào năm 2016 bổng chốc vô
hiệu v́ phía Cambode không đồng ư lên án Trung
Quốc. Trước khi ra Tuyên bố chung, các ngoại
trưởng ASEAN đă gặp Ngoại trưởng
Trung Quốc, Vương Nghị. Bản
Tuyên bố chung kêu gọi các bên "tôn trọng quy tŕnh
pháp lư, ngoại giao theo các nguyên tắc đă
được thừa nhận rộng răi của
luật pháp quốc tế trong đó có Công ước
Liên Hiệp Quốc về Luật Biển 1982
(UNCLOS)". Tuy
nhiên, Phán quyết của Toà án Trọng tài Thường
trực về Luật Biển (PCA) ngày 12-07-2016 và hành
động của Trung Quốc không được
đề cập trực tiếp trong bản Tuyên
bố chung làm cho Vương Nghị thở phào nhẹ
nhỏm và Bắc Kinh cứ làm điều ḿnh muốn
trên Biển Nam Trung Hoa. Năm
2012, lần đầu tiên kể từ khi thành lập,
Hội nghị Bộ trưởng Ngoại giao ASEAN
đă không đưa ra Tuyên bố chung bởi lẽ
Cambode với cương vị Chủ tịch Luân phiên
đă không muốn nêu lên vấn đề tranh
chấp trên Biển Nam Trung Hoa. Thứ
ba, Chủ tịch ASEAN Luân phiên có quyền thiết
lập nghị tŕnh và là phát ngôn viên chính thức nên
thường hành động dựa theo lợi ích
quốc gia hơn số phận của Khối. Hạt
giống độc tài, độc đoán trong ḍng máu
Á Đông được dịp phát tác. Các lănh tụ
ở Thái Lan, Mă Lai Á, Cambode đang công khai củng
cố quyền lực trước bầu cử năm
2018. Bộ
trưởng Ngoại giao của Trung Quốc thường
thăm vài nước có thể điều khiển
được để thảo luận về các
nội dung Bản Tuyên bố chung trước khi
diễn ra Hội nghị Bộ trưởng hoặc Thượng
đỉnh ASEAN. Áp lực kinh tế, ngoại giao
từ Bắc Kinh đă làm cho các quốc gia Đông Nam
Á đánh mất quyền tự chủ. V́
thế, Tuyên bố chung thường tránh lên án
trực tiếp hành động của Trung Quốc trên
Biển Nam Trung Hoa trong khi một số quốc gia công
khai tuyên bố vấn đề tranh chấp không liên
quan đến toàn khối ASEAN, hoặc Trung Quốc có
chủ quyền về biển và đảo. Thứ
tư, nỗi sợ chiến tranh của ASEAN tạo
điều kiện cho Bắc Kinh thực hiện thành công
chiến lược "cắt lát xúc xích" trên
Biển Nam Trung Hoa, và vô-hiệu-hoá sức mạnh pháp
lư của Phán quyết từ Toà án Trọng tài Thường
trực về Luật Biển. Việt
Nam, Phi Luật Tân, Mă Lai Á tiếp tục xây cất,
bồi đắp các ḥn đá, băi cạn ở Trường
Sa trong khi Trung Quốc hoàn thiện các đảo nhân
tạo thành tiền đồn quân sự. Những nước
đó đều là thành viên trong UNCLOS mà làm sai quy
định, đồng nghĩa với hành động
chống lại luật pháp quốc tế. Chẳng ai
thừa nhận đă làm sai. Phi
Luật Tân không dám tiếp tục xây cất trên đảo
Thị Tứ , hoặc nối lại vụ thăm ḍ
dầu khí tại Băi Cỏ Rong (Red Bank) đă tạm ngưng
suốt ba năm tại Trường Sa. Tổng
thống Rodrigo Duterte đích thân cho phép Trung Quốc nghiên
cứu khoa học ngoài khơi bờ biển phía Đông
nơi có Rănh Benham (Benham Rise) được Uỷ ban
Thềm lục địa Liên Hiệp Quốc công
nhận là của Phi Luật Tân từ năm 2012. Năm
2005, Phi Luật Tân, Trung Quốc và Việt Nam cũng
hợp tác nghiên cứu địa chấn trên Biển
Nam Trung Hoa mà sau đó bị Quốc hội và Tối
cao Pháp viện Manila bác bỏ v́ vi hiến. Hồi
tháng 8-2017, Hà Nội buộc đối tác Repsol ngưng
khoan thăm ḍ dầu khí trong lô 163/3 nằm trong Vùng
Đặc quyền Kinh tế (EEZ) Việt Nam và lọt
vào Lưỡi Ḅ do Trung Quốc vẽ v́ Bắc Kinh
đe dọa tấn công các vị trí trấn đóng
ở Trường Sa. Sau
khi Trung Quốc củng cố các đảo nhân tạo
thành các cứ điểm quân sự th́ nền an ninh,
chủ quyền của các quốc gia Đông Nam Á
sẽ đứng trước nguy cơ khó lường.
Dù
cho tận lực, các quốc gia Đông Nam Á cũng không
đủ sức đương cự với Trung
Quốc. Không đoàn kết, thiếu hợp tác
chẳng thể nào chống được tham vọng
bành trướng, bá quyền Bắc Kinh. Chia
sẻ trách nhiệm và nghĩa vụ với các cường
quốc biển là con đường duy nhất để
bảo vệ toàn vẹn lănh thổ, quyền chủ
quyền trên biển và nền hoà b́nh, an ninh, phát
triển tại Đông Nam Á.
Đại-Dương |