Mỹ
đang h́nh thành chiến lược mới đối
với Châu Á
Nguyễn Cao Quyền |
- Trước chuyến công du 12 ngày vừa qua
của tổng thống D. Trump, cố vấn an ninh
quốc gia Mỹ Herbert McMaster cho biết là trong
chuyến đi này tổng thống Trump sẽ thúc đẩy
xây dựng một khu vực Ấn Độ - Thái b́nh
Dương Tự Do Và Cởi Mở. Chuyến đi của ông Trump tuy chỉ đạt
được ít thành công cụ thể nhưng đă
tạo ra một sự thay đổi quan trọng cho
chiến lược của Mỹ tại khu vực. Bài
tham luận này sẽ đề cập đến
sự thay đổi quan trọng đó, xin mời qúy
vị theo dơi. Chiến lược Ấn Độ - Thái
B́nh Dương Tự Do Và Cởi Mở Ngày 18/10/2017 ngoại trưởng Mỹ Rex
Tillerson lần đầu tiên đưa ra khái niệm
“Ấn Độ - Thái B́nh Dương Tự Do Và
Cởi Mở” tại Trung Tâm Nghiên Cứu Chiến Lược
Quốc Tế (CSIS) tại Washington. Chiến lược này trở thành điểm
nhấn khi tổng thống D. Trump phát biểu tại
APEC CEO SUMMIT tại Đà Nẵng (Việt Nam) ngày
10/11/2017. Ông nói: “Hôm
nay tôi có mặt tại đây là để đề
nghị làm mới mối quan hệ hữu nghị và
thương mại giữa tất cả các quốc gia
trong khu vực Ấn Độ - Thái B́nh Dương, cùng
nhau thúc đẩy sự thịnh vượng và an ninh
của chúng ta”. Trước đó, ngoại trưởng
Tillerson định nghĩa rơ ràng rằng khu vực
Ấn Độ - Thái B́nh Dương bao gồm tất
cả các quốc gia ở ven bờ Ấn Độ Dương
và phía Tây Thái B́nh Dương, sẽ là bộ phận
quan trọng nhất của thế giới trong thế
kỷ 21. Ông Tillerson cho biết là Mỹ cần tăng
cường hợp tác với các nước đó. Khai thác tối đa sức mạnh và
ảnh hưởng của đồng minh trong khu
vực Nhiều người hoài nghi về hiệu
quả của tầm nh́n chiến lược của ông
Trump. Tuy nhiên có thể nói rằng không phải ngẫu
hứng mà ông Trump đă đưa ra ư tưởng
ấy trong bối cảnh t́nh h́nh hiện tại
của khu vực này. Ở Nhật
Bản, khi ông
Trump đến thăm trong chuyến công du nhiều nước
vừa qua, thủ tướng Nhật Bản Shinzo Abe
đă đề nghị với ông “chiến
lược tứ giác kim cương” liên kết
bốn nước Mỹ,
Nhật. Úc và Ấn Độ, nên
có thể coi như Nhật Bản cũng đă
khởi xướng cho ông Trump ư niệm về "chiến
lược Ấn Độ - Thái B́nh Dương". Ư nghĩa sâu xa của khái niệm này là
tạo dựng một cuộc chơi
“địa chính trị”
mới để bảo toàn và thực hiện tốt
hơn những lợi ích cơ bản cũ cũng như
mới. Ở khu vực Á Châu – Thái B́nh Dương
Trung Quốc được coi như là trung tâm cho
tới nay, và Trung Quốc cũng đă làm gần như
tất cả những ǵ có thể làm được
để mọi chuyện luôn luôn xoay quanh Trung
Quốc. Vai tṛ của Trung Quốc hiện rất
lớn. Nhưng trong khu vực Ấn Độ - Thái B́nh
Dương, Trung Quốc sẽ không c̣ ảnh hưởng
như thế nữa.
Trong khu vực này bộ tứ Mỹ, Nhật, Ấn,
Úc, cả trên đất liền cũng như trên
đại dương sẽ không chỉ là đối
trọng mà c̣n là đối thủ đáng gờm hơn
trước nhiều đối với những lợi
ích chiến lược về mọi phương
diện của Trung Quốc. Đặc biệt ở khía cạnh đó
dự án “một vành đai, một con đường” của Trung Quốc không thể c̣n được
tầm vóc như trước nữa.
Khu vực mới trở thành đa cực với
nhiều trung tâm quyền lực. Chiến lược mới xác định
lại phạm vi hoạt động, giúp ông Trump
vừa không phải mang tiếng kế thừa ư tưởng
của ông Obama, vừa mở rộng lợi ích
chiến lược cơ bản của Mỹ trong khu
vực. Mỹ không chỉ có sân chơi mới mà c̣n có
cả cuộc chơi chính trị quyền lực
thế giới mới, ở đó Mỹ sẽ dễ
dàng tập hợp và liên kết đồng minh để
đối phó, ganh đua hay cả kiềm chế Trung
Quốc khi cần thiết. Nhật, Úc, Ấn Độ, cả ba đôi tác
này không thể không lo ngại trong t́nh h́nh mới và
do đó không thể không xích lại gần Mỹ
để tạo thảnh sức mạnh liên thủ
với nhau. Nhân quyền không bị bỏ quên nhưng
đă rơi xuống hàng thứ yếu Trong chuyến đi lần này chủ nghĩa
thực dụng đă xuất hiện một cách
triệt để trong chính sách đối ngoại
của Trump. Tổng thống Mỹ đă công khai làm
mọi phương cách để đem lại lợi
ích cao nhất cho Hoa Kỳ, đúng như những ǵ ông
đă hứa khi tranh cử. Trên diễn đàn APEC ông nói rằng: “Từ
hôm nay trở đi chúng ta sẽ cạnh tranh một cách
công bằng và b́nh đẳng. Chúng tôi không để
nước Mỹ bị lợi dụng thêm nữa…. và
tôi mong muốn tất cả các bạn trong hội trường
này cũng đặt tổ quốc ḿnh lên trên
hết”. Với đầu óc thực dụng, ông Trump
tuy không quên "nhân
quyền" nhưng đă không để cho nhân
quyền trở thành rào cản trong chính sách đối
ngoại với Việt Nam và với các nước khác
nói chung. Thông cáo Việt Mỹ chỉ nhắc đến
nhân quyền bằng vài từ trong một câu vắn
tắt: “…ghi nhận tầm quan trọng và thúc
đẩy quyền con người…”. Tất
cả những đoạn văn c̣n lại không đả
động ǵ đến nhân quyền nữa mà chỉ
đề cập đến những việc khác. V́ biết được chính sách thực
dụng nêu trên nên của ông Trump nên chính quyền
cộng sản Việt Nam đă coi thường công
luận và thẳng tay đàn áp những nhà bất
đồng chính kiến ở trong nước trước
khi ông Trump tới Việt Nam. Tuy nhân quyền bị bỏ rơi nhưng cũng
không thể nói là chuyến đi sang Việt Nam lần
này của ông Trump đă thất bại, v́ ông đă bán
được hàng tỷ đô la vũ khí và hàng hóa.
Qua h́nh ảnh phát tán trên internet toàn cầu người
ta thấy nhân dân Việt Nam tự nguyện kéo nhau ra
hai bên đường đón chào ông, c̣n rầm rộ
hơn cả lần trước họ đón chào
tổng thống Obama. Trong khi đó th́ số người
tự nguyện tự giác đă không thấy xuất
hiện ở những nơi mà phái đoàn Tập
Cận B́nh đă đi qua. Trump muốn triệt tiêu các chế độ
độc tài bằng vũ khí kinh tế Thương mại là cách hành động “Nước Mỹ trên hết” của Trump. Ông muốn bảo vệ và
thậm chí khôi phục lại những việc làm mà nước
Mỹ đă đánh mất. Quan điểm này
được Wilbur Ross (Bộ Trưởng Thương Mại),
Robert Lighthizer (Giám Đốc Hội Đồng Thương
Mại Quốc Gia) và Peter
Navarro, chia sẻ. Họ đồng ư rằng thâm hụt thương
mại song phương quá lớn giữa Mỹ và các
nước như Trung Cộng, Nhật Bản, Đức,
Mexico là bằng chứng cho thấy là Mỹ đang
bị các đối thủ cạnh tranh lừa gạt. Nếu Mỹ t́m được cách giảm
bớt hoặc loại bỏ những thâm hụt đó
th́ có thể tạo ra công ăn việc làm với thu
nhập cao cho công nhân Hoa Kỳ. Hiểu biết căn bản là phải như
vậy, nhưng chúng ta thử t́m hiểu xem từ ngày
lên cầm quyền tổng thống Donald Trump đă làm
được những ǵ. Cho đến nay, ông đă
rút nước Mỹ ra khỏi TPP và mở ra những
cuộc đàm phán với Mexico và Canada để
cập nhật Hiệp Định Thương Mại
Bắc Mỹ năm 1994. Nhưng đây mới chỉ là
những việc nhỏ. Trong năm tới. Trump sẽ biến lời nói
thành hành động trên hai mặt trận chánh. Mặt trận
thứ nhất, Trung Quốc sẽ được Trump coi là nước
trục lợi lớn nhất. Trump
sẽ khởi động những bước đi
nhằm chống những việc bán phá giá của Trung
Cộng (đặc biệt là thép) và những cuộc
tấn công trên diện rộng nhằm chống lại
những vụ vi phạm quyền sở hữu trí
tuệ. Mặt trận
thứ hai
của Trump là Tổ Chức Thương Mại Thế
Giới WTO thành lập hồi đầu năm 1990.
Đại diện thương mại Mỹ Robert Lighthizer đă
công khai mô tả là hệ thống giải quyết
tranh chấp của WTO có hại cho nước Mỹ. Bên cạnh đó, Mỹ
sẽ khởi động sáng kiến mới trong
việc kư kết các thỏa thuận thương
mại song phương,
cách tiếp cận mà Trump đă nêu rơ trong Hội
Nghị Thượng Đỉnh APEC ở Đà
Nẵng (Việt Nam). V́ Mỹ vẫn là thị trường
quan trọng đối với các nước xuất
khẩu nên sáng kiến đó sẽ tạo được
nhiều ảnh hưởng tích cực. Khôi phục TPP là một lối đi đúng hướng
do Nhật Bản phát động, nhưng nếu
gặp sự chống đối của Hoa Kỳ th́
việc thực thi cũng sẽ gặp rất nhiều
khó khăn trong tương lai. Kết luận Tổng thống Mỹ đương nhiệm
D. Trump không hứa hẹn giúp đỡ ǵ cho nhân
quyền và dân chủ ở những nước độc
tài mà ông chỉ b́nh tĩnh dùng vũ khí kinh tế
để buộc các nước đó phải làm
ăn ṣng phẳng, là một cách chơi vừa văn
minh vừa đúng cách. Đúng cách có nghĩa là muốn tồn
tại trong sân chơi họ phải làm những
việc chân chính, phù hợp với những quy định
làm ăn chung, phù hợp với những giá trị nhân
quyền phổ quát của thế giới. Đây là cơ
sở để chế độ độc tài nh́n
nhận ra vấn đề, để dân chúng các nước
độc tài đó có những bước tiến
bộ trưởng thành. Ai cũng biết sự làm ăn chân chính lâu dài
sẽ dẫn đến sự sụp đổ nếu
các chế độ thiếu dân chủ không có đủ
can đảm để cải thiện thể chế
chính trị của họ nhưng khi đă chấp
nhận đi vào sân chơi mới này th́ đồng
thời cũng có nghĩa là họ đă mặc nhiên
chấp nhận luật chơi mới này và bắt
buộc phải thi hành. Làm ăn song phẳng là biện pháp để
nước Mỹ chống bị mất cắp trên
mọi phương diện, để sức mạnh
của Mỹ được củng cố và nền
kinh tế của Mỹ được thịnh vượng
không ai b́ kịp. Có thể nói là D. Trump đă nh́n đúng cách
đấu tranh chống độc tài và đang làm cho
nước Mỹ trở lại vĩ đại như
xưa. Ông Trump
vừa là một doanh gia và một chính trị gia đáng
tin cậy, là một người có tâm cốt ghét
cộng sản và ông ta đă thề sẽ triệt tiêu
hết cộng sản trên quy mô toàn thế giới./. Viết xong ngày 8/12/2017. Nguyễn Cao Quyền |