Tập Cận B́nh, người cầm lái một Trung Quốc ngập nợ Thụy My, RFI |
Vào lúc Đại Hội lần thứ 19 của
đảng Cộng Sản Trung Quốc khai mạc,
sẽ tiếp tục trao quyền lănh đạo
nền kinh tế thứ nh́ thế giới cho ông
Tập Cận B́nh, nhiều chuyên gia bày tỏ mối
lo ngại trước hiện tượng kinh tế
Trung Quốc chậm lại. Lần đầu tiên
từ 1/4 thế kỷ nay, tăng trưởng kinh
tế Trung Quốc có thể xuống dưới ngưỡng
6% vào năm 2018. Quỹ Tiền Tệ Quốc Tế FMI đă cảnh
báo trước về nguy cơ ngày càng rơ nét là tăng
trưởng Trung Quốc chậm lại do món nợ
khổng lồ. Các cơ quan thẩm định tài chính
Moody’s và Standard & Poor's đă hạ điểm
về nợ của Trung Quốc. Tổng số nợ
Trung Quốc, ngoài lănh vực tài chính, có thể vượt
qua 290% của GDP Trung Quốc từ đây đến
2022, so với 235% vào năm ngoái. Nỗ lực định hướng lại kinh
tế Tuy nhiên theo bà Françoise Renard, giám đốc Viện
Nghiên Cứu về Kinh Tế Trung Quốc, không nên
hoảng hốt v́ kinh tế nước này vẫn không
« lâm nguy ». Trả lời ban tiếng Pháp RFI, bà
Renard giải thích : « Trung Quốc đang bắt đầu định hướng
lại kinh tế của ḿnh, cải thiện tăng trưởng
theo hướng chú ư đến chất lượng
của tăng trưởng, để tránh rơi vào cái
bẫy đối với các nước có thu nhập
trung b́nh. Cụ thể là Trung Quốc đă đề
ra những dự án khổng lồ, đặc biệt
trong lănh vực môi trường, nhưng mục tiêu chưa
đạt được, v́ vấn đề rất
khó. Điều mà ta có thể nói là kinh tế Trung
Quốc c̣n vướng phải nhiều méo mó, lệch
lạc mà chính quyền đang t́m cách khắc phục,
ví dụ như do t́nh trạng sản xuất quá
mức, họ đang cơ cấu lại các tập
đoàn Nhà Nước. Bên cạnh đó, c̣n có vấn đề chính sách xă
hội, giảm thiểu bất công, v́ vậy họ
lao vào chống tham nhũng. Chiến dịch này dĩ
nhiên có thể gây tranh căi, nhưng đă có một
số kết quả là giảm thiểu được
hiện tượng. Ngoài ra, Trung Quốc đang cố cải thiện chính
sách bảo hiểm y tế, hệ thống hưu
bổng nhưng c̣n phải nỗ lực hơn nữa. Tóm lại, kinh tế Trung Quốc không suy sụp như
có người lo ngại, tăng trưởng vẫn khá
đều đặn. Dự phóng cho những năm
sắp tới vẫn có phần lạc quan, nếu chính
quyền tiếp tục đấu tranh chống
những yếu tố lệch lạc. Thách thức từ khối nợ khổng lồ
của các địa phương Vấn đề đáng ngại nhất là số
nợ cực kỳ to lớn của chính quyền các
địa phương, mà quy mô chưa lường
được chính xác, khiến cho chính quyền không
thể biết rơ mức độ mắc nợ
thực thụ của nền kinh tế. Trong lănh
vực này cũng vậy, chính quyền trung ương
cũng đă đề ra biện pháp để tái cơ
cấu lại các món nợ này. Khi Quỹ Tiền Tệ Quốc Tế nói là họ có
một số quan ngại về t́nh trạng của
nền kinh tế Trung Quốc, họ muốn nói đến
món nợ của các địa phương. Nhất là
khi các chính quyền địa phương đă
thế chấp nhà cửa, đất đai để
vay tiền, điều đó khuyến khích t́nh
trạng đầu cơ, giá sụt giảm, với
nguy cơ tạo ra một cuộc khủng hoảng tài
chánh. Tóm lại, đe dọa chủ yếu đối
với nền kinh tế Trung Quốc hiện nay chính là
mức nợ đó. Nhưng trong ngắn hạn,
nền kinh tế Trung Quốc không gặp nguy hiểm. Tăng
trưởng có thể chậm lại, có thể sẽ
ở mức 5%, nhưng 5% cũng không phải là cái ǵ
nguy hiểm, con số này đă được mọi
người dự kiến từ lâu. » Mở rộng kiểm soát trên toàn bộ nền kinh
tế Vấn đề nợ của Trung Quốc vào lúc
Đại Hội Đảng Cộng Sản mở ra cũng
được nhật báo Pháp Le Figaro nêu bật trong
một nhận định : Tập Cận B́nh, người
cầm lái một Trung Quốc bị ngập nợ. Theo tờ báo, nhiều chuyên gia đă bày tỏ
mối quan ngại về việc ông Tập đă
mở rộng kiểm soát trên toàn bộ nền kinh
tế. Alicia Garcia Herrero, nhà kinh tế của Natixis
tại Hồng Kông nh́n nhận : « Đó không
phải là điều được người ta
chờ đợi cách đây 5 năm ». Hồi tháng 10/2012, và sau đó đến mùa xuân năm
2013, khi các cải cách kinh tế của « Tập gia
gia » được đưa ra, vấn đề
đối với ĐCSTQ chỉ là đấu tranh
chống tham nhũng, chuyển đổi nền kinh
tế dựa vào tiêu thụ nội địa, và
tự do hóa. Đối với chống tham nhũng và chuyển
đổi mô h́nh kinh tế, Bắc Kinh đă đúng
hẹn. Công cuộc « đả hổ, diệt
ruồi » đại quy mô đă giúp Tập Cận
B́nh tăng cường kiểm soát cả về chính
trị lẫn kinh tế cả nước. C̣n việc
chuyển đổi tăng trưởng, từ dựa
trên xuất khẩu hàng giá rẻ sang dựa vào tiêu
thụ của giai cấp trung lưu, những con số
thống kê đă tự nó nói lên. Hồi Đại
Hội 18, tiêu thụ chiếm khoảng 35% GDP, c̣n nay lên
40%. Riêng khu vực dịch vụ chiếm đến 50%
nền kinh tế. Sự thay đổi này trong bối cảnh kinh
tế thế giới hồi phục chậm, đă
ảnh hưởng đến tăng trưởng
của Trung Quốc. Aidan Yao thuộc Axa IM ở Hồng
Kông nhắc nhở : nhịp độ tăng trưởng
chậm lại, cộng với vụ sụp đổ
thị trường chứng khoán Thượng Hải và
Thâm Quyến mùa hè 2015, đă gây lo lắng cho các nhà
kinh tế cách đây hai năm. Tuy từ đó đến
nay t́nh h́nh đă được cải thiện, nhưng
mọi quan ngại đều tập trung vào một
điểm : nợ nần đang tăng lên. Tuần trước, Quỹ Tiền tệ Quốc
tế (IMF) đă lo ngại trước t́nh trạng
chuyển đổi mô h́nh kinh tế của Trung
Quốc chậm lại, có thể làm tăng thêm số
nợ. Nợ nần của Nhà Nước, doanh
nghiệp và hộ gia đ́nh cách đây 10 năm
chiếm khoảng 150% GDP, th́ nay lên tới 270%. Sau
cuộc khủng hoảng năm 2009, và đầu năm
2016, Bắc Kinh đă tái thúc đẩy tăng trưởng
thông qua đầu tư - một cách lặng lẽ nhưng
ồ ạt. Cải cách các công ty quốc doanh ? Ư kiến về nợ Trung Quốc của các chuyên
gia có khác nhau. Philippe Le Corre, thuộc Havard Kennedy School cho
rằng vấn đề này « hết sức to
lớn ». Alicia Garcia Herrero cũng nhận thấy
nợ nần tiếp tục tăng lên, tỉ lệ
với GDP. Ngược lại Aidan Yao không loại trừ
việc tỉ lệ nợ giảm xuống trong năm
nay. Ông nói : « Các doanh nghiệp có lợi nhuận tăng
lên nhờ chính quyền cải thiện xuất
khẩu và giảm t́nh trạng sản xuất thừa,
nên ít có nhu cầu vay hơn ». Chuyên gia này cũng nêu
ra hành động tích cực của Ngân Hàng Trung
Ương nhằm giảm bớt tín dụng đen. Cũng cùng xu hướng lạc quan, Sébastien Djaoui,
chuyên về thị trường Trung Quốc của ngân
hàng Nomura tương đối hóa vấn đề
nợ, nhấn mạnh đến cán cân thương
mại thặng dư và lượng tiền tiết
kiệm lớn : « Nợ của Trung Quốc do người
Trung Quốc nắm giữ ». Các chuyên gia đều đồng ư ở một
điểm : nợ nần ph́nh to, chủ yếu là do các
công ty quốc doanh. Tập Cận B́nh cam đoan sẽ
cải cách các tập đoàn công nghiệp khổng
lồ này, đa số kém hiệu quả và sản
xuất thừa. Theo Alicia Garcia Herrero : « Mới đây
đă có thay đổi, sở hữu chủ của các
doanh nghiệp quốc doanh không c̣n là Nhà Nước mà
là Đảng ! ». Chính quyền đă
cho sáp nhập các công ty quốc doanh làm ăn hiệu
quả nhất với các doanh nghiệp đang suy
sụp, với tham vọng tạo ra các đại
tập đoàn mang tầm quốc tế. Aidan Yao
nhận định : « Biện pháp này khác hẳn
những ǵ thị trường trông đợi cách
đây 5 năm, nhắm vào tư nhân hóa ». Tuy
vậy cũng đă có những nỗ lực để
chuyển đổi khu vực quốc doanh. Nếu việc
tự do hóa đă được tiến hành từ 5 năm
qua, đặc biệt trong lănh vực tài chính, qua
việc quốc tế hóa đồng nhân dân tệ và
kết nối thị trường chứng khoán Thượng
Hải với Hồng Kông, điều rơ rệt
nhất là nền kinh tế ngày càng bị tập trung
hóa. Ngay cả thông qua các
ngôi sao công nghệ, thường là tư nhân, như
Hoa Vi (Huawei), « Nhà Nước đă tăng cường
kiểm soát » qua những mối liên hệ với
Đảng hay chính quyền địa phương, theo
kiểu « golden share » (cổ phần ưu tiên),
tinh tế và mạnh mẽ hơn - Alicia Garcia Herrero
giải thích. Sébastien Djaoui dự báo
: « Chính quyền có thể nắm lấy các công ty
đă trở nên quá to, như Alibaba chẳng hạn ».
Nhà tỉ phú Mă Vân (Jack Ma), chủ nhân tập đoàn
bán hàng trên mạng vào mùa xuân từng nói : « Chúng tôi
không chỉ là một doanh nghiệp mà là cả một
nền kinh tế ». Thế nên, rất có thể ông
Tập Cận B́nh sẽ cố mở rộng thêm
nữa tầm khống chế của ḿnh. |