Trung Quốc
đang chuốc lấy thảm họa ở Hồng Kông
Bùi
Măn Hạn TS.Đỗ Kim Thêm dịch |
Lời
người dịch:
Cuối cùng, ḷng dân Hồng Kông đă thắng và Bà
Carrie Lâm, Đặc khu trưởng thành phố, đă
tuyên bố đ́nh chỉ vô thời hạn việc thông
qua dự luật dẫn độ vào trưa nay 15 tháng
6 năm 2019. Lùi bước này không có nghĩa là
vấn đề đă kết thúc v́ dân chúng c̣n
tiếp tục yêu sách: triệt để hủy
bỏ nội dung luật dẫn độ, bà Lâm
từ chức và chính quyền xin lổi v́ Cảnh Sát
gây thương tích cho 81 người dân. Biểu t́nh
ngày 16 tháng 6 năm 2019 lên đến khoảng hai
triệu người. T́nh h́nh sẽ c̣n trầm
trọng hơn trong những ngày tới. Các lư do
cho các năng động phản kháng này tiềm
ẩn sâu xa hơn. Dân Hồng Kông tin rằng mô h́nh
"nhất quốc, lưỡng chế" đang
bị giải thể, dù trên nguyên tắc sẽ c̣n
được áp dụng cho đến năm 2047. Dù
được hồi quy cố quốc từ năm
1997, nhưng ước vọng chân thành của người
dân Hồng Kông là được sống và làm
việc trong sự cai trị bằng luật pháp Anh
quốc, huởng các quyền tự do dân chủ trong
tinh thần trọng pháp, không phải là dưới ánh
sáng của Đảng Cộng Sản Trung Quốc. Cho
đến nay, ước mơ này vẫn không phai
nhạt. T́nh
thế đổi thay, họ bừng tỉnh truớc các
nguy cơ thực tế. Các doanh nghiệp Trung Quốc
lấn chiếm ồ ạt, doanh giới Trung Quốc
thu tóm các vai tṛ lănh đạo và ngụy tạo
giả cả bất động sản làm cho doanh
nghiệp quốc tế lần lượt giả
từ thị trường. Mật vụ lục địa
công khai theo dơi và bắt người chống đối
bất chấp luật pháp. Mất hầu hết các
quyền tự do ngôn luận, báo chí và hội họp
c̣n làm cho thành phố không là mảnh đất
sống lư tưởng cho mọi thành phần dân chúng.
Do đó, ư chí đối kháng mạnh mẻ hơn bao
giờ hết. Bùi
Mẫn Hân cảnh báo một khía cạnh pháp lư mà Hoa
Kỳ có thể tạo áp lực Tring Quốc. Năm
1992, Quốc hội Hoa Kỳ đă thông qua Đạo
luật Chính sách Hoa Kỳ đối với Hồng Kông,
coi thành phố là một thực thể riêng biệt, dành
các đặc quyền kinh tế và thương
mại. Nhưng Tổng thống có quyền ban hành
sắc lệnh hành pháp đ́nh chỉ một số
hoặc tất cả các đặc quyền nếu
Hồng Kông không đủ tự chủ để
biện minh cho việc đối xử theo luật
của Hoa Kỳ. Tổng
Thống Trump sẽ rút các đặc quyền này hay không,
vấn đề c̣n tùy theo các diễn biến trong chương
tŕnh nghị sự G-20 tại Osaka. Trung Quốc đang
lo sợ Hoa Kỳ sẽ quốc tế hoá vấn đề
Hồng Kông và đang cố ngăn chận mọi
tổn hai khi lập luận là Hồng Kông là vấn
đề nội trị. Tính khí bất thường
của Tông thống Trump làm cho Trung Quốc càng khó lường
đoán t́nh h́nh hơn. Nhưng trong mọi trường
hợp, uy tín quốc tế của Trung Quốc đang
xuống thấp. *** Thế
giới đă bị thu hút bởi các cuộc biểu t́nh
đang hoành hành ở Hồng Kông chống dự
luật của chính quyền thành phố cho phép dẫn
độ các nghi phạm h́nh sự sang lục địa
Trung Quốc. Khoảng một triệu người -
gần một phần bảy dân số trong thuộc
địa cũ của Anh - đă xuống đường
vào ngày 9 tháng 6 để tố cáo dự luật và
một cuộc biểu t́nh lớn khác vào ngày 12 tháng 6
đă dẫn đến các cuộc đụng độ
dữ dội giữa người biểu t́nh và
cảnh sát. Tuy nhiên,
bất chấp các cuộc biểu t́nh của đám
đông quần chúng, chính phủ Trung Quốc vẫn
quyết tâm theo con đường của ḿnh. Thay v́ rút
lại dự luật, các nhà lănh đạo Hồng Kông
do Bắc Kinh điều khiển tiến hành nhanh chóng
dự luật và dự định bỏ phiếu trong
Hội đồng Lập pháp của thành phố vào
cuối tháng này. Việc chuẩn nhận này sẽ là
một tai họa không chỉ đối với Hồng
Kông, mà cả Trung Quốc. Luật
dẫn độ được đề xuất
sẽ vi phạm cam kết của Trung Quốc về
việc tuân thủ mô h́nh "nhất quốc, lưỡng
chế" ở Hồng Kông. Và bằng cách trao cho chính
quyền ở Bắc Kinh một công cụ pháp lư
thuận tiện để bắt những cá nhân
được coi là kẻ thù của nhà nước
Trung Quốc, pháp chế sẽ làm mất tự do
của công dân Hồng Kông - và của người nước
ngoài cư trú ở đó. Mặc dù
dự thảo luật không chính thức áp dụng cho các
vi phạm chính trị, nhưng luật này sẽ không
bảo vệ trong thực tế. Theo hệ thống pháp
luật Trung Quốc - được kiểm soát
bởi Đảng Cộng sản Trung Quốc - sự
khác biệt giữa các vi phạm chính trị và các
tội phạm thông thường là bị xóa nḥa trong
vô vọng. Trên thực tế, nhà nước Trung
Quốc do Đảng cai trị đàn áp ngày càng
nhiều các nhà hoạt động cho nhân quyền
bằng cách buộc tội họ phạm tội h́nh
sự, không phải là do chính trị, Các luận điểm
cáo buộc quen thuộc bao gồm “việc điều
hành một doanh nghiệp bất hợp pháp và gây các
cuộc căi vă rắc rối“. Nếu
dự luật được thông qua, chính quyền
lục địa sẽ có thể bắt giữ
bất cứ ai ở Hồng Kông một cách dễ dàng,
với mục tiêu buộc tội họ có thể
bị dẫn độ. Với mức độ
chứng minh thấp - các công tố viên sẽ không
cần phải cung cấp bằng chứng ngoài nguyên nhân
có thể xảy ra - việc bảo vệ chống
lại các yêu cầu dẫn độ có động cơ
chính trị là rất mong manh. Tuy nhiên,
đồng thời, các nhà lănh đạo Trung Quốc
nên ư thức rằng thế giới bên ngoài đang
theo dơi những diễn biến hiện tại với
sự báo động lớn. Trừ khi chính phủ
Trung Quốc lùi bước, đặc biệt là Hoa
Kỳ, rất có thể sẽ thực hiện các
biện pháp để khiến họ phải trả giá
đắt Kể
từ khi Hồng Kông trao lại cho Trung Quốc cai
trị vào năm 1997, các chính phủ phương Tây
đă duy tŕ các đặc quyền kinh tế để
giúp củng cố niềm tin cho thành phố. Năm
1992, Quốc hội Hoa Kỳ đă thông qua Đạo
luật Chính sách Hoa Kỳ-Hồng Kông, để
tiếp tục coi thành phố là một thực thể
riêng biệt với Trung Quốc đại lục.
Luật này dành các đặc quyền kinh tế và thương
mại cho Hồng Kông, như tiếp tục thâm
nhập các công nghệ nhạy cảm và trao đổi
tự do đồng đô la Mỹ với đồng
đô la Hồng Kông. Nhưng
những lợi ích như vậy phụ thuộc vào
việc Trung Quốc thực hiện các cam kết
của ḿnh theo Bảng Tuyên bố chung Trung-Anh năm
1984 về Hồng Kông, trong đó đưa ra các điều
khoản của bàn giao trong tương lai của thành
phố. Trong số những thứ khác, Trung Quốc cam
kết duy tŕ mức độ cao về tự chủ,
tự do và pháp trị của Hồng Kông trong 50 năm Đạo
luật về chính sách Mỹ-Hồng Kông có cách để
ngăn chặn Trung Quốc vi phạm các cam kết
của ḿnh. Đặc biệt nhất là chính sách này
quy định minh thị cho tổng thống Hoa Kỳ có
quyền ban hành sắc lệnh hành pháp đ́nh chỉ
một số hoặc tất cả các đặc
quyền của Hồng Kông nếu ông xác định
rằng, “Hồng Kông không đủ tự chủ
để biện minh cho việc đối xử theo
một luật cụ thể của Hoa Kỳ.“ Trong khi
tạo ra quyết định như vậy, tổng
thống nên cứu xét “các điều khoản, nghĩa
vụ và kỳ vọng được thể hiện
trong Bảng Tuyên bố chung đối với Hồng Kông.“ Ngay cả
khi đọc thoáng qua về Đạo luật Chính sách
Hoa Kỳ-Hồng Kông, các nhà lănh đạo Trung
Quốc cũng cần phải nhận rơ rằng
những hành động của họ trong những năm
gần đây đă gây nguy hiểm nghiêm trọng cho t́nh
trạng thành phố như là một thực thể
tự trị. Những hành động này bao gồm
việc bắt cóc năm nhà xuất bản sách có
trụ sở đặt tại Hồng Kông, qua các lư
do đáng ngờ vực, phủ nhận tư cách
của các nhà lập pháp thành phố mà họ
được bầu cử theo thể thức dân
chủ và tống giam các nhà hoạt động cho dân
chủ. Đối với Hoa Kỳ, việc thông qua
luật dẫn độ cũng có thể là biện pháp
cuối cùng v́ không c̣n chịu đựng nổi
nữa. Cuộc
đối đầu đang diễn ra giữa các nhà lănh
đạo Trung Quốc và các công dân Hồng Kông
sẽ cung cấp đạn dược mới cho
những người cứng rắn ở Hoa Kỳ,
họ là những người đă ủng hộ
lập trường quyết liệt chống chính
phủ Trung Quốc. Thu hồi các đặc quyền
của Hồng Kông sẽ thúc đẩy mục tiêu
đó, bởi v́ nó sẽ gây tổn hại nặng
nề cho Trung Quốc. Rốt
cuộc, khi chiến tranh lạnh về mặt kinh
tế Hoa-Mỹ leo thang, và những rào cản lập
quy và lập pháp gia tăng khiến các doanh nghiệp
Trung Quốc khó tăng vốn ở Mỹ, Hồng Kông
sẽ trở nên vô cùng quư giá đối với Trung
Quốc như một trung tâm tài chính nước ngoài.
Nhưng nếu Hoa Kỳ quyết định rút các
đặc quyền của Hồng Kông với lư do các
hành động của Trung Quốc không c̣n biện minh
cho việc coi đó là một thực thể tự
trị, th́ giá trị thành phố là một trung tâm tài
chính sẽ bị ảnh hưởng nghiêm trọng. Các
doanh nhiệp Trung Quốc sẽ có ít khả năng thâm
nhập để tỉm vốn hơn và định giá
của các doanh nghiệp nhà nước Trung Quốc
được niêm yết trên sàn giao dịch chứng
khoán Hồng Kông sẽ giảm. Ngay cả
khi Mỹ không thực hiện biện pháp trừng
phạt này, Trung Quốc sẽ gặt hái những ǵ
họ đă gieo. Việc thông qua luật dẫn độ
sẽ có khả năng tác hại tinh thần trọng
pháp ở Hồng Kông và sức hấp dẫn của nó
như là một trung tâm thương mại quốc
tế. Trừ khi các nhà lănh đạo Trung Quốc,
sẵn sàng chấp nhận những hậu quả tai
hại này, họ nên rút dự luật này trước
khi quá muộn. *** Bùi
Măn Hân, Giáo sư môn Công quyền học tại
Claremont McKenna College, tác giả của China’s Crony
Capitalism và Chủ nhiệm Khoa Quan hệ Mỹ-Hoa
của Thư viện Quốc hội. Nguyên tác: China Is Courting Disaster
in Hồng Kông
|