AUKUS và QUAD không thể bảo đảm an ninh cho khu vực Ấn Độ-Thái Bình Dương* The Diplomat Giáo
Sư Hanns W. Maull TS Đỗ Kim Thêm dịch
|
Một số chuyên gia lập luận rằng chúng
ta đang “hiện diện trong việc thành lập”
một kiến trúc an ninh mới cho Ấn Độ -Thái
Bình Dương, lấy tên cuốn hồi ký của
Dean Acheson, một trong những kiến trúc sư
chiến lược ngăn chặn của Hoa Kỳ
những năm 1940. Có lẽ chúng ta đang trên con
đường đó nhưng cả khối AUKUS cũng
như hội nghị thượng đỉnh của
bộ Tứ (Quad) đều không giúp chúng ta tiến quá
xa. Tuy cả hai đều báo hiệu sự phản kháng
ngày càng tăng đối với lập trường
ngày càng quyết đoán của Bắc Kinh, nhưng
vẫn còn những khoảng trống đáng kể
trong nỗ lực nhằm điều tiết các tham
vọng của Trung Quốc. Trong
bối cảnh này, việc so sánh với lịch sử
của Chiến tranh Lạnh ở châu Âu trong thời
kỳ đầu là cần thiết. Cho đến nay,
ở Ấn Độ-Thái Bình Dương, những gì
còn thiếu là ba thành tố quan trọng: các cam kết
kiên quyết; khuôn khổ đa phương đúng
đắn; và hỗ trợ quốc nội vững
chắc ở các nước quan trọng cho một
trật tự khu vực mới có thể thích nghi
một cách xây dựng trước sự trỗi
dậy của Trung Quốc. Thứ
nhất là các cam kết: Trong Chiến tranh Lạnh
ở Châu Âu, chiến lược của Hoa Kỳ
được xây dựng dựa trên một hiệp
ước quy định các cam kết và nghĩa
vụ đối với tất cả các quốc gia thành
viên. Trên
nền tảng hiệp ước đó, cuối cùng,
NATO đã xây dựng một cấu trúc quân sự
kết hợp với một bộ chỉ huy duy
nhất. Các cam kết được thực hiện
bằng việc xúc tiến triển khai cho quân đội,
do đó củng cố được lòng tin. Ngược
lại, cho đến nay, khối AUKUS và bộ Tứ
(Quad) chỉ là những lời tuyên bố về ý
định. Một
yếu tố quan trọng của khối AUKUS là
việc Úc mua tám tàu ngầm chạy bằng năng lượng
hạt nhân của Anh-Mỹ vẫn chưa được
đàm phán trong chi tiết, cả chi phí và khung thời
gian vẫn còn nhiều bất định. Việc
Washington rút quân khỏi Afghanistan cũng như cách Pháp
bị khối AUKUS lừa gạt đều không
phải là ví dụ điển hình về cam kết kiên
định, đáng tin cậy với các đồng
minh cho Hoa Kỳ. Thứ
hai, Ấn Độ-Thái Bình Dương đang
thiếu thiết chế phù hợp cho việc hợp tác
đa phương. Ở châu Âu trong thời kỳ đầu
Chiến tranh Lạnh, khối NATO nhanh chóng trở thành
khuôn khổ lựa chọn cho tất cả những ai
muốn chống lại các tham vọng bành trướng
của Liên Xô. Nếu so sánh với khối AUKUS, đó
là một cấu trúc khá đặc biệt, nó loại
trừ nhiều đối tác quan trọng. Tất nhiên,
nó bao gồm cả Anh, nhưng sự hiện diện
của Vương quốc Anh phản ánh những ước
vọng hơn là nỗ lực nghiêm túc. Sự tham gia
của Luân Đôn dường như cho thấy Anh có
thể đóng góp các nguồn lực đáng kể cho
tình hình an ninh và ổn định của khu vực
Ấn Độ-Thái Bình Dương, một gợi ý
được nhấn mạnh bởi chuyến thăm
gần đây của Queen Elizabeth, tàu sân bay của
Hải quân Hoàng gia Anh, khi tới vùng biển Ấn
Độ -Thái Bình Dương và tham gia các cuộc thao
diễn đa phương. Tuy nhiên,
thực tế là Vương quốc Anh không đủ
khả năng để xuất khẩu an ninh sang các
khu vực khác trên thế giới: ngân sách quốc phòng
eo hẹp, nguồn lực quân sự được
mở rộng quá mức, và an ninh châu Âu ngày càng suy
yếu so với việc Nga kiên quyết thực
hiện xây dựng quân đội. Brexit không có đóng
góp gì để tách Anh ra khỏi an ninh châu Âu, chính
phủ hiện tại của Anh dường như không
muốn quan tâm ràng buộc đó. Vương quốc
Anh không có khả năng xuất khẩu an ninh sang
Ấn Độ-Thái Bình Dương dưới bất
kỳ hình thức nào ngoài các điều khoản mang
tính biểu tượng. Do đó, sự tham gia của
Anh vào khối AUKUS phản ánh tinh thần thoát ly
của Thủ tướng Boris Johnson hơn là các
thực tế về chính sách an ninh ở châu Âu và
ở Ấn Độ-Thái Bình Dương. Mặt khác,
trong cả hai, khốî AUKUS và bộ Tứ (Quad), đang
thiếu một số quốc gia rõ ràng. Ngay cả khi
giả sử rằng có hai khuôn khổ có thể
được kết hợp hoặc xây dựng
dựa trên một cách nào đó, cũng còn thiếu
hai thành viên khác của Liên minh Ngũ Nhãn [Five Eyes],
Canada và New Zealand; các nước Đông Nam Á như
Việt Nam; và Pháp, một cường quốc Ấn
Độ – Thái Bình Dương quan trọng nhờ tài
sản ở nước ngoài và sự hiện diện
quân sự của nước này ở Ấn Độ
– Thái Bình Dương. Tất cả những quốc
gia đó đã là đồng minh hoặc đối tác
của Hoa Kỳ, hầu hết đều thông qua các
hiệp ước chính thức. Chính sách ngoại giao
khôn ngoan của Mỹ (đáng buồn là gần đây
đã bị thiếu hụt) nên xoay sở để
huy động cho họ tham gia ký kết. Mặt khác,
Ấn Độ là nước không liên kết trong
bộ Tứ (Quad), nước đang xích lại
gần hơn với Hoa Kỳ, dường như khó có
thể sớm tham gia vào các liên minh chính thức. Cả
bộ Tứ (Quad) và khối AUKUS đều dự
kiến các hình thức hợp tác ngoài các chính sách an
ninh quân sự, chẳng hạn như về an ninh
mạng và trí tuệ nhân tạo (AI). Tuy nhiên, cả
hai, bộ Tứ (Quad) và khối AUKUS đều không
phải là hình thức phù hợp: đáng chú ý là các
chương trình nghị sự của họ phần
lớn trùng lặp với nhau, cũng như với chương
trình nghị sự được dự kiến cho
Hội đồng Công nghệ và Thương mại Âu-Mỹ.
Do đó, có nguy cơ là một số nguồn lực
quý giá nhất của các chính phủ, thời gian và
sự chú ý của cấp cao, sẽ bị tiêu hao và do
đó bị lãng phí trong các khuôn khổ đa phương
chồng chéo và thậm chí có thể cạnh tranh nhau.
Do đó, cả khối AUKUS và bộ Tứ (Quad),
thậm chí khi cả hai kết hợp nhau, đều không
phải là khuôn khổ phù hợp để xây dựng
một kiến trúc an ninh Ấn Độ – Thái Bình Dương
vững chắc có thể hạn chế Trung Quốc. Cơ
sở hạ tầng trong thể chế của an ninh
Ấn Độ – Thái Bình Dương cần cả
chiều sâu và mở rộng. Khoảng
trống thứ ba và là một khác biệt to lớn
nữa đối với Châu Âu trong thời Chiến
tranh Lạnh, nó có liên quan đến chính sách trong nước
về đối ngoại và an ninh. Trong cộng đồng
Đại Tây Dương, ở Hoa Kỳ, cam kết
với khối NATO dựa trên sự đồng
thuận lưỡng đảng vững chắc và
dễ dàng được chấp nhận, cũng như
dựa trên nền tảng vững mạnh về chính
trị quốc nội ở hầu hết, nếu không
nói là tất cả, các nước thành viên. Hiện
nay, các chính sách đối ngoại và an ninh ở
nhiều quốc gia đang bị coi là con tin cho
những mối bận tâm trong nước, sự phân
hoá chính trị và phản xạ thuộc về tinh
thần dân tộc. Quan
trọng nhất, ở Hoa Kỳ, sự đồng
thuận của lưỡng đảng về Trung
Quốc bị cáo buộc là lừa dối. Đảng
Cộng hòa dường như hoàn toàn có khả năng
hạ bệ chính quyền Biden về bất kỳ
động thái cụ thể nào đối với Trung
Quốc, miễn là đảng này coi đây là một
cách làm tổn hại đến triển vọng
của Biden và Đảng Dân chủ. Tình hình phân hoá
chính trị ở Washington có nguy cơ làm suy yếu
loại hình chính sách cân bằng và nhạy cảm
về Trung Quốc mà Hoa Kỳ và thế giới đang
cần. *** Hanns W.
Maull là khách mời cộng tác, Cộng sự viên
cấp cao tại MERICS và Giáo sư về Quan hệ
Quốc tế tại Đại học John Hopkins, Trung tâm
Bologna Nghiên cứu Quốc tế. Ông cũng là thành viên
cao cấp tại Học viện về các Vấn đề
Quốc tế và An ninh của Đức (SWP) ở
Berlin. * Nguyên văn The
Gaps in the New Regional Security Architecture for the Indo-Pacific (Những
khoảng trống trong Kiến trúc An ninh Khu vực
Mới cho vùng Ấn Độ – Thái Bình Dương). H. W. M. |