Phải
chăng Hoa Kỳ lạm dụng sự bá quyền ?
Minh Anh |
Thương
mại, khí hậu, hạt nhân Iran… tổng thống
Mỹ Donald Trump chỉ thích làm theo ư ḿnh. Ưu
thế quân sự của Mỹ cho phép ông áp đặt
các nguyên tắc của ḿnh với các doanh nghiệp nước
ngoài và các quốc gia khác. Le Figaro ngày 15/05/2018 đặt
câu hỏi lớn : « Phải chăng Hoa Kỳ đang
lạm dụng bá quyền ? ». Nhưng
Donald Trump chưa phải là tổng thống Mỹ duy
nhất làm điều đó. Barack Obama và George W. Bush
đă từng làm như vậy, nhưng chưa đi
đến việc xé bỏ các hiệp ước.
Vậy phải chăng đó là một phản ứng
hoảng loạn trước việc Trung Quốc đang
trỗi dậy thành một cường quốc ? Đầu
tiên hết, tác giả bài báo nh́n nhận sức
mạnh của một quốc gia không nằm ở
chỗ diện tích lớn hay nhỏ. « Thế độc
tôn không đ̣i hỏi phải là quốc gia lớn
nhất hành tinh. Chả phải nước Anh đă
từng thống trị một phần thế giới
trong suốt hơn một thế kỷ trong quá khứ
hay sao ? », ông Kenneth Rogoff, chuyên gia kinh tế tại
Harvard nhận định. Do
vậy, theo quan điểm của ông Raymond Aron, một
triết gia Pháp, được tác giả dẫn
lại, sức mạnh cường quốc thể
hiện ở « khả năng áp đặt ư chí
của một đơn vị chính trị lên những
đơn vị khác ». Về điểm này, Hoa
Kỳ sở hữu nhiều « dây cung » để
thể hiện thế độc tôn của ḿnh. Thứ
nhất, sức mạnh kinh tế.
Khả năng sản xuất và tổng sản phẩm
nội địa chiếm tỷ trọng cao xếp nước
Mỹ đứng đầu bảng. Tương
tự, Hoa Kỳ là thị trường nhập khẩu
hàng đầu (17,3% thị phần thế giới theo
WTO). Và thị trường này vận hành như
một máy hút khiến các nước khác không thể
nào bỏ qua. Thứ
hai, sức mạnh quân sự.
Thế mạnh này thể hiện một ưu thế
đáng ngợp hơn. Ngân sách quân sự của
Mỹ là 610 tỷ đôla, bằng ít nhất 7 nước
gộp lại, trong đó có Trung Quốc. Chưa có
một nước nào có đội hàng không mẫu
hạm hùng hậu như Hoa Kỳ gồm 11 chiếc
đang hoạt động. Hải quân Mỹ thống lĩnh
các đại dương, điều đó đă
tạo lợi thế cho Mỹ bá quyền đồng
đô la. Lịch sử nhắc lại rằng vào
thế kỷ XIX, thế thượng phong của đồng
sterling cũng liên quan đến tính ưu thế hàng
hải của đế chế Anh quốc. Thứ
ba, làm chủ được không gian mạng.
Lĩnh vực tư nhân như nhóm Gafam (Google, Amazon,
Facebook, Microsoft) chỉ là một phần nổi của
tảng băng kinh tế kỹ thuật số. Chính
Icann (Internet Corporation for Assigned Names and Numbers), tập
đoàn cung cấp tên miền và địa chỉ
Internet, hiện nằm dưới sự bảo hộ
của chính phủ từ năm 2016, mới là cơ
quan thống trị lĩnh vực công nghệ. Cuối
cùng, thế mạnh đào tạo.
Các trường đại học của Hoa Kỳ,
với Harvard đứng đầu, chiếm 17 trong
số 20 vị trí đầu tiên theo bảng xếp
hạng thế giới các trường đại
học ARWU của Thượng Hải. Sức
mạnh quân sự trị giá ngàn vàng Nhưng
có một điều chắc chắn là sức mạnh
quân sự đă mang lại cho Hoa Kỳ một lợi
thế kinh tế lớn lao. Tờ tiền xanh đă
trở thành « tiếng nói » của giới tài
chính. 42% trao đổi tài sản và dịch vụ
được niêm yết bằng đô la và 59% các
khoản vay mượn ngân hàng là cũng bằng đô
la. Vậy
Hoa Kỳ phải cảm ơn ai đây ? Thần thương
mại La Mă Mercure hay là thần chiến tranh Mars ? Câu
trả lời là « cả hai », theo như quan
điểm của ông Barry Eichengreen, một trong số các
kinh tế gia nổi tiếng hiếm hoi của Mỹ nói
đến « đặc quyền quá đáng của
đồng đô la ». Theo
giải thích của giáo sư Barry Eichengreen, Trung
Quốc đang nắm giữ đến 60% dự
trữ ngoại tệ bằng đô la, bởi v́ nước
này xuất nhiều hàng sang Mỹ hơn ai hết. Hai nước
châu Á khác là Nhật Bản và Hàn Quốc, nắm
giữ đến 80% ngoại tệ xanh dưới
dạng trái phiếu nhà nước, do những thỏa
thuận an ninh kư kết với Washington. Tệ hơn
nữa là Đức và Ả Rập Xê Út. Gần như
100% nguồn dự trữ ngoại tệ của hai nước
này là bằng đô la, để đổi lấy ô
hạt nhân của Hoa Kỳ. Lợi
thế tài chính mà Washington có được là rất
lớn, đến mức « chỉ cần những nước
lệ thuộc vào Hoa Kỳ về an ninh giảm 30%
nguồn dự trữ bằng đô la, sao cho lăi
suất dài hạn của Hoa Kỳ tăng lên 80 điểm
cơ bản, là đủ để làm chi phí của
bộ Tài Chính Mỹ tăng thêm 115 tỷ đô la
mỗi năm ». Những
đặc quyền hoàn toàn quá đáng Tác
giả bài viết, ông Jean-Pierre Robin, cũng lưu
ư là nền kinh tế Mỹ c̣n lợi dụng
được các điều kiện tài chính đặc
biệt từ những nước khác. Trong những năm
1950-1960, khi mà các tập đoàn đa quốc gia phát
triển mạnh mẽ, Hoa Kỳ đă mở rộng
đế chế công nghiệp của ḿnh ra ngoài lănh
thổ. Lợi nhuận kiếm được c̣n cao hơn
cả sản xuất trong nước, do 90% các
khoản đầu tư ở nước ngoài là
từ chính những nước tiếp nhận tài
trợ, theo như phân tích của Jacques de Larosiere,
từng lănh đạo Quỹ Tiền Tệ Quốc
Tế IMF. Do
đó, theo quan điểm của tác giả, thâm
thủng mậu dịch của Mỹ mà Donald Trump đang
ầm ĩ phàn nàn chỉ là một mẹo lừa.
Những khoản thâm hụt này đều được
bù đắp bằng tiền tiết kiệm của nước
ngoài và những ḍng vốn này cho phép các tập đoàn
đa quốc gia chinh phục thế giới và tích lũy
lợi nhuận. Theo số liệu của bộ Tài Chính
Mỹ, lợi nhuận mà các doanh nghiệp Mỹ ở
nước ngoài tích lũy được lên đến
3.000 tỷ đô la. Nhưng
cay đắng thay, trong nguồn vốn liên lục địa
này, những đồng minh chính trị của Mỹ
chỉ là những khán giả không có tiếng nói. Theo
quan sát của ông Patrick Artus, kinh tế gia tại Natixis,
« Kể từ cuối những năm 1990, các
cuộc khủng hoảng tài chính quốc tế và suy
thoái kinh tế đi kèm theo luôn xuất phát từ chính
sách tiền tệ của Hoa Kỳ »: từ cuộc
khủng hoảng thị trường chứng khoán 1987,
khủng hoảng tài chính châu Á năm 1997, cho đến
vỡ bong bóng dot-com (bong bóng thị trường cổ
phiếu) năm 2000, và gần đây nhất là
khủng hoảng ngân hàng và tài chính năm 2008. Và
Hoa Kỳ xử lư các cuộc khủng hoảng này theo
một nguyên tắc duy nhất là bất cân xứng,
nghĩa là không có chuyện « có qua có lại ».
Lấy danh nghĩa « không một cá nhân nào, chủ
thể nào gây tổn hại đến nền kinh
tế chúng ta có thể nằm ngoài pháp luật »
như tuyên bố của cựu bộ trưởng Tư
Pháp Eric Holder, nên Hoa Kỳ thẳng tay trừng phạt
các ngân hàng châu Âu. Mỉa
mai thay, không ai tư vấn cho châu Âu biết là
lẽ ra khối này có thể trừng phạt ngân hàng
Goldman Sachs v́ đă giúp Hy Lạp giả mạo
chứng từ công ! Trump:
Người nhấn ch́m trật tự tự do Để
kết luận, tác giả nhắc lại câu chuyện
ngụ ngôn của Phedre nhắc nhở rằng « chẳng
bao giờ có được một sự an toàn khi chơi
với kẻ mạnh ». Các đồng minh châu Âu và
châu Á bị đánh mà không dám hó hé. Châu
Âu th́ quá chia rẽ về mặt thương mại (Đức
thặng dư mậu dịch với Hoa Kỳ) và
chiến lược (Ba Lan thích trực thăng của
Lockheed Martin hơn là của Airbus). C̣n châu Á đang
bị Trung Quốc làm cho hoảng sợ. Về
phần ḿnh, giới chuyên gia Trung Quốc không ngần
ngại chỉ trích Donald Trump đang phá hỏng
trật tự tự do được h́nh thành từ năm
1945 đến nay. Tướng về hưu Kiều Lương
(Qiao Liang) thẳng thừng cáo buộc « Hoa Kỳ gây
chiến trong khoảng từ 20-30 năm qua là nhằm
mục đích bảo vệ ưu thế đồng
đô la ». Tác
giả đặt câu hỏi : Liệu Hoa Kỳ có dám
nhường vị trí « bá quyền thế
giới » cho Trung Quốc hay không ? Bán
đảo Triều Tiên : Phi hạt nhân hóa, nói dễ làm
khó Ngày
thứ Bảy 12/05, Bắc Triều Tiên thông báo
tiến hành tháo dỡ điểm thử hạt nhân
Punggye-Ri, đông bắc đất nước từ ngày
23-25/05. Cử chỉ ḥa dịu này được
tổng thống Mỹ hoan nghênh là « rất thông
minh và tử tế ». Thế nhưng, theo Le Monde,
tiến tŕnh « phi hạt nhân hóa Bắc
Triều Tiên vẫn mù mờ ». Theo
đánh giá của nhiều chuyên gia, việc dỡ
bỏ điểm thử này chưa phải là một
nhượng bộ thật sự từ phía B́nh Nhưỡng.
Họ cho rằng, sau 6 đợt thử, cơ sở này
không ổn định và không thể sử dụng
được nữa. Phía Bắc Triều Tiên phản
đối, khẳng định c̣n hai đường
hầm vẫn hoạt động được. Các
phân tích h́nh ảnh vệ tinh từ các chuyên gia 38 vĩ
tuyến bắc cũng xác nhận tuyên bố của B́nh
Nhưỡng cho rằng kể từ giờ quốc gia
khép kín nhất hành tinh này đă làm chủ được
công nghệ hạt nhân, không cần tiến hành
thử trong ḷng đất, đồng thời có
khả năng thử nghiệm giả định trên máy
tính như các cường quốc hạt nhân khác như
Mỹ, Nga và Trung Quốc. Nói cách khác, B́nh Nhưỡng
có thể giao nộp vũ khí họ có, nhưng không
dễ dàng từ bỏ công nghệ hạt nhân. Điểm
mù mờ hiện nay chính là mức độ thỏa
thuận đạt được mà mỗi bên sẵn
sàng chấp nhận. Theo nhật báo, lập trường
của đôi bên khá xa. Hoa Kỳ và các đồng minh
đ̣i hỏi một tiến tŕnh phi hạt nhân hóa hoàn
toàn, có thể kiểm chứng và không thể đảo
ngược được. Washington muốn thực
hiện nhanh đ̣i hỏi B́nh Nhưỡng di dời các
vũ khí hạt nhân và các linh kiện sang một
quốc gia thứ ba những tháng sau thượng đỉnh
tại Singapore. Bắc
Triều Tiên muốn tiến tŕnh được
thực hiện dần dần theo kiểu đôi bên cùng
có lợi. Mỗi một sự nhượng bộ
phải có phần bù lại. Nếu như trong cuộc
gặp Kim – Moon, cả hai miền tuyên bố « phi
hạt nhân hóa bán đảo Triều Tiên », th́ không
một lời nào nhắc đến phi hạt nhân
Bắc Triều Tiên. Điều
đó hàm ư đến chiếc ô hạt nhân của
Mỹ tại Hàn Quốc và rộng ra nữa là hệ
thống liên minh quân sự Mỹ tại Đông
Bắc Á. Đổi lấy các nhân nhượng về
kho vũ khí hạt nhân, Bắc Triều Tiên đ̣i
hỏi các bảo đảm an ninh, bao gồm kư kết
một hiệp ước ḥa b́nh thay thế cho hiệp
định đ́nh chiến 1953. Đang
trong quá tŕnh t́m kiếm một thành công ngoại giao,
Donald Trump dường như sẵn sàng chấp
nhận. Nhưng câu hỏi đặt ra, ngoài hiệp
ước ḥa b́nh, có thể dẫn đến việc
b́nh thường hóa quan hệ hai nước thù
nghịch, th́ B́nh Nhưỡng sẽ nhận được
những bảo đảm ǵ từ phía Mỹ ? «
Tập Cận B́nh, hăy trả tự do cho Lưu Hà ! » Lời
kêu gọi này của một nhóm tập thể phụ
nữ Pháp được báo Le Monde dành một góc
nhỏ trên trang Phân tích. Họ bao gồm các nghệ sĩ,
nhà văn, những người phụ nữ tầm thường
như bao người khác. Họ khẳng định không
can dự vào « chuyện nội bộ Trung Quốc
», cũng không có ư định biến Lưu Hà như
là một biểu tượng đấu tranh. Nhân
danh là bằng hữu, đồng nghiệp của Lưu
Hà và chỉ nh́n vợ góa của giải Nobel Ḥa B́nh
Lưu Hiểu Ba như là một nhà thơ, họa sĩ,
nhiếp ảnh, chứ không phải là một phụ
nữ đấu tranh chính trị, tập thể
phụ nữ Pháp mong muốn chính quyền Bắc Kinh hăy
để cho bà được hưởng thụ
tự do mà Hiến Pháp quy định cho mọi công dân
Trung Quốc, t́m lại niềm vui cuộc sống.
Những người phụ nữ Pháp muốn đem
lại cho bà khi chia sẻ niềm vui sáng tạo văn
chương và nghệ thuật. Gaza
đẫm máu, trang nhất các báo Pháp Hoa
Kỳ khai trương ṭa đại sứ mới
tại Jerusalem đă làm bùng lên căng thẳng tại
dải Gaza. Le Figaro, trên nền ảnh người dân
Palestin chạy náo loạn trong lớp khói đen dày
đặc, đưa tít lớn « Đại sứ
Mỹ ở Jerusalem : Gaza bùng cháy ». Libération
chụp cận cảnh một người đàn ông gương
mặt nhăn nhúm đau đớn v́ bị trúng đạn,
chạy tựa « Jerusalem – Gaza : Một ṭa đại
sứ và một cuộc thảm sát ». Bùng
cháy và thảm sát là v́ trong khi tại Jerusalem là
một lễ khai trương tưng bừng hoành tráng
với sự hiện diện của Ivanka Trump, con gái
tổng thống Mỹ, th́ ngay tại biên giới, hơn
50 người Palestin đă bị bắn chết, trong
đó có 8 trẻ em và hàng ngh́n người khác bị
thương trong một cuộc biểu t́nh phản
đối Hoa Kỳ di dời ṭa đại sứ
về Jerusalem. «
Ngày phẫn nộ và đẫm máu trên dải Gaza
» Le Figaro ghi nhận. Một người dân uất
ức nói với phóng viên nhật báo : « Chúng tôi
ở đây để nói rằng chúng tôi không bao
giờ chấp nhận quyết định của Hoa
Kỳ di dời đại sứ về Jerusalem ».
Bất chấp máu và lửa, Le Figaro cho biết thêm « Guatemala
và Paraguay đang nối gót theo Mỹ ». |