Ngôi làng Đức, nơi từng đe dọa hủy diệt châu Âu Madhvi Ramani BBC Travel |
Bản
quyền hình ảnh Paul
Popper/Popperfoto/Getty Images Image caption Vào 1944, Hitler
tỏ ư nuối tiếc v́ đă tính toán sai về
tầm quan trọng của việc sử dụng tên
lửa trong cuộc chiến Như
rất nhiều người, ban đầu tôi ghé đảo
Usedom ở Đức v́ những băi tắm cát mịn,
v́ món fischbrotchen (loại bánh ḿ cá địa phương)
và những thị trấn cổ kính bên bờ biển
như Heringsdorf. Khu vực
nghỉ dưỡng nhỏ bé và xa xôi này nổi
tiếng với hoàng tộc Phổ và sau đó là
với người Đông Đức. Nhưng từ năm
1936 đến 1945, Phát xít Đức đă chiếm
một ngôi làng ở đây v́ mục đích đen
tối. Làng Peenemünde
trông ra cửa sông Peene, nơi ḍng sông ḥa vào biển
Baltic. Năm 1935, kỹ sư Wernher von Braun đă chọn ngôi làng, nơi có
tầm bắn thử nghiệm cách bờ biển nước
Đức 400km, làm nơi hoàn hảo và bí mật để
phát triển và thử nghiệm tên lửa. Công cuộc xây
dựng điên cuồng bắt đầu ở một
trong những trung tâm vũ trang hiện đại
nhất thế giới. Khoảng 12.000
người làm việc để chế tạo ra
những tên lửa tuần du đầu tiên và
những hỏa tiễn cỡ lớn với đầy
đủ tính năng, trải dài trong khu vực đến
25 cây số vuông. Quá tŕnh nghiên
cứu và phát triển tại Peenemünde
không chỉ quan trọng với cuộc chiến tranh
lớn nhất trong lịch sử, mà c̣n tác động
tới tương lai của vũ khí hủy diệt, cũng
như các cuộc du hành vào không gian. Ngày nay, tất
cả di tích c̣n lại của quần thể là
một một nhà máy điện xây bằng gạch
đỏ, nơi tọa lạc Bảo tàng Lịch
sử Công nghệ Peenemünde.
Khi tôi đến
thăm, ṭa nhà vững chắc h́nh vuông với
nhiều ống khói bám bụi lờ mờ cùng
những mô h́nh hỏa tiễn nằm rải rác đầy
trong sân bảo tàng tạo ra một cảm giác ớn
lạnh. Nhưng bên trong, pḥng trưng bày, từ
những tài liệu cũ đến những mảnh bánh
lái kim loại lớn, đuôi tên lửa và bơm tăng
áp - nằm ở khắp nơi, nhiều đến kinh
ngạc. Sự xấu
xa đi cùng với những phát minh khoa học v́
mục đích đen tối thể hiện rơ ở người
đứng đầu chương tŕnh tên lửa
của quân đội, ông Walter Dornberger. Trong một bài
diễn văn năm 1942, Dornberger viết rằng vụ
phóng thử nghiệm thành công vừa qua tên lửa
Agggregat 4 (A-4) - loại tên lửa tầm xa đầu tiên
trên thế giới, hay c̣n được gọi
với tên khác là V2, hoặc "Vũ khí phục thù'
- là "giấc mơ của kỹ sư: việc phát
triển một thiết bị, một trong những sáng
tạo cách mạng nhất trong nhiều thập niên
vừa qua, sẽ đem lại những ưu thế quân
sự, kinh tế và từ đó là ưu thế chính
trị." Nhưng trong khi
những nhà lănh đạo chương tŕnh, như
Dornberger và von Braun, cũng như nhiều nhân vật
quan trọng trong chế độ Phát Xít, như Albert
Speer, người chịu trách nhiệm xây dựng các cơ
sở quân sự tại Peenemünde, tin rằng tên lửa
là chủ chốt để thắng cuộc chiến,
th́ có một người vẫn hoài nghi: đó chính là
Hitler. Peenemünde chưa
thực sự được hoàn thành khi Hitler tuyên
chiến năm 1939. Nhưng từ
đó bắt đầu một cuộc tranh đấu
cho sự ưu tiên, nhân sự và con người, theo
sau những đầu tư vô hạn ban đầu cho
chương tŕnh tên lửa. Măi sau khi
Dornberger và von Braun giới thiệu một phim về
đợt phóng thành công tên lửa A-4 với Hitler, khi
đó ông cuối cùng mới hoàn toàn chuẩn thuận
việc phát triển chương tŕnh vũ khí. Nhưng sau
đó, t́nh huống trở nên tuyệt vọng, và
một bước diễn tiến trong lịch sử
đă ngăn cản chương tŕnh. Vào tháng 6/1943,
2.500 tù nhân trong trại tập trung bị buộc
phải tham gia sản xuất tên lửa hàng loạt
theo kế hoạch. Danh sách tên tuổi c̣n lưu
giữ lại cho thấy những lao động nô
lệ chủ yếu đến từ các vùng bị
chiếm đóng của Pháp, Bỉ và Hà Lan. Họ làm
việc trong t́nh trạng khủng khiếp với
những vũ khí có thể hủy hoại và gây kinh hoàng
trên quê hương họ. Cùng khoảng
thời gian đó, mùa hè năm 1943, t́nh báo Anh nhận
ra tầm quan trọng của Peenemünde. Các chuyến bay
trinh thám và không ảnh đă cho thấy sự phát
triển và sản xuất tên lửa tầm xa của
Đức - một hoạt động cần phải
bị ngăn chặn. Vào đêm 17/8,
Không lực Hoàng gia Anh tiến hành Chiến dịch
Hydra, chiến dịch lớn nhất của Anh Quốc
nhắm đánh một mục tiêu đơn lẻ trong
Chiến tranh Thế giới thứ Hai. Mặc dù
trận đánh bom không thực sự thành công, nhưng
nó đă tŕ hoăn quá tŕnh sản xuất và buộc
họ phải chuyển xuống sản xuất ngầm
ở Mittelwerk tại miền trung nước Đức.
Bản
quyền hình ảnh Madhvi
Ramani Image caption Công tác nghiên cứu tại Peenemünde
đă có tác động to lớn tới tương lai
các loại vũ khí hủy diện hàng loạt và các
chuyến du hành vào không gian Năm 1944,
Hitler nhận ra những tính toán sai lầm của ḿnh và
thể hiện sự hối tiếc v́ đă không phê
chuẩn dự án sớm hơn cho Dornberge. "Tôi
phải xin lỗi hai người duy nhất trong cả
đời ḿnh. Người đầu tiên là Thống
chế von Brauchitsch. Tôi đă không lắng nghe khi ông
ấy nhắc đi nhắc lại tầm quan trọng
của các nghiên cứu của ông. Người thứ
hai là chính ông," Hitler nói với Dornberge. Nhưng
cuộc chiến kết thúc không đem lại dấu
chấm hết cho những công việc đă được
tiến hành tại Peenemünde. Sau chiến
tranh, quân Đồng Minh t́m cách thu thập công nghệ
đi cùng với tên lửa A-4/V-2, tên lửa đầu
tiên phóng đầu đạn lớn theo quỹ đạo
định sẵn. Các nhà khoa học tên lửa Đức
và kỹ sư làm việc trong chế độ Phát Xít
được mời chào nhập quốc tịch và công
ăn việc làm ở Liên bang Xô Viết, Anh Quốc,
Pháp và Hoa Kỳ. Nổi
tiếng nhất là von Braun đến sống ở Hoa
Kỳ và làm việc cho Nasa, nơi ông phát triển tên
lửa đă phóng tàu vũ trụ Apollo có người
lái lên Mặt Trăng. Cùng với
những ảnh hưởng đến cuộc chạy
đua không gian và những tên lửa dẫn đường
trong Chiến tranh Lạnh, công tác nghiên cứu và phát
triển tại Peenemünde cung cấp thông tin cho mọi phát
triển sau này trong kỹ nghệ tên lửa. Nhưng có
lẽ di sản quan trọng nhất của Peenemünde là
biểu hiện nơi này đem lại về những
tác động của công nghệ, vai tṛ của nhà
khoa học và kỹ sư trong bối cảnh rộng hơn.
Người hướng
dẫn, giới thiệu tại bảo tàng, Tiến sĩ
Philipp Aumann nói với tôi rằng "Tiến bộ và
sự đổi mới là một khía cạnh then
chốt của khoa học hiện đại, và xă
hội chúng ta có ảnh hưởng đến
chuyện điều ǵ cần được nghiên
cứu và phát triển." Khi tôi đi qua
khu vực với nhiều tầng lớp lịch sử
và sự phức tạp, tôi nhận thấy ḿnh càng
hoang mang hơn giữa sự đối lập và
những câu hỏi. Peenemünde thể hiện phần
tối nhất và cũng là nơi tỏa sáng nhất
của nhân loại, khiến nơi này như liên quan
đến tất cả chúng ta ngày nay. Làng Peenemünde
tiếp tục tạo cảm hứng cho nhiều
nghệ sĩ quốc tế như họa sĩ người
Catalonia Gregorio Iglesisas Mayo và họa sĩ in ấn người
Mỹ gốc Mexico Miguel A Aragón. Mayo là người
đă vẽ bức tranh khổ 121ft x 40ft trong sân
bảo tàng, thể hiện những góc độ
của con người trong mối tương quan
với máy móc kỹ thuật ở quy mô khổng
lồ. Ông gọi Peenemünde là "nơi từng có
một trại tập trung, một nơi để nghiên
cứu, sáng tạo, trí tuệ, sự yếu đuối,
những mảng đối lập, sự rối ren,
bất lực và cuộc chiến cho những điều
nguyên sơ nhất." Cũng sử
dụng nghệ thuật thị giác làm phương
tiện thể hiện lịch sử, bảo tàng thường
tổ chức những buổi ḥa nhạc của Dàn
nhạc Giao hưởng Biển Baltic trong pḥng máy cũ
của nhà máy điện. Khu vực
bảo tàng, có thời từng đe dọa xé nát Châu
u, giờ đây đang đưa những nghệ sĩ
từ 10 quốc gia lại gần nhau. Năm 2002,
bảo tàng được trao tặng Huy hiệu
Thập tự Nails v́ những nỗ lực ḥa giải
và ḥa b́nh. Giờ đây,
mỗi lần ghé thăm Usedom đầy nắng, làng
Peenemünde luôn thu hút tôi đến với những
mảng ánh sáng và màu xám của nó. |