“…Bất cứ cuộc tấn công vào một thể
địa lý Việt Nam đang đóng ở
biển Đông, sẽ dẫn đến sự bùng
nổ t́nh cảm chống Trung Quốc ở Việt
Nam. Điều này có thể làm suy yếu nghiêm
trọng uy thế chính trị của chế độ
hiện na…”
Carlyle
Alan Thayer: Leo thang đáng báo động ở
biển Đông: Trung Quốc dọa vũ lực
nếu Việt Nam tiếp tục thăm ḍ dầu khí
ở Trường Sa. (Một bài rất đáng đọc
của một học giả quốc tế chuyên nghiên
cứu về Biển Đông)
Ngày 15 tháng 7, các nguồn thông tin am tường
ở Hà Nội cho biết, Việt Nam đă yêu cầu
Repsol, một công ty con của Tây Ban Nha, ngừng
hoạt động khoan dầu tại lô 136-03 ở
biển Đông. Chín ngày sau đó, một bài báo
trên BBC của Bill Hayton cuối cùng đă xác nhận
điều này.
Theo
BBC, Việt Nam thông báo cho các giám đốc điều
hành của Repsol tuần trước rằng “Trung
Quốc đă đe dọa tấn công các căn cứ
của Việt Nam trên quần đảo Trường
Sa nếu không ngừng việc khoan thăm dò“. Các
quan chức chính phủ Việt Nam đă chỉ thị
cho Repsol rời khỏi khu vực.
Mặc dù đă có một số tranh cãi giữa các
nhà quan sát về khả năng khai thác thương
mại của lô 136-03, BBC tường thuật
rằng Repsol xác nhận đă phát hiện ra
một mỏ khí lớn chỉ cách đây vài ngày.
Trong hai năm rưỡi qua, Việt Nam đă thận
trọng khi tiến hành các hoạt động thăm ḍ
dầu khí ở Trường Sa sau cuộc khủng
hoảng [giàn khoan] HD 981 giữa năm 2014. Đầu năm
nay đă có một sự thay đổi rơ rệt.
Việt Nam đă kư hợp đồng thăm ḍ khí
đốt lớn nhất với Exxon Mobil, thăm ḍ
Dự án Cá voi Xanh và Việt Nam đã dỡ
bỏ các hạn chế về thăm ḍ ở lô 136-03.
Thỏa
thuận của Exxon Mobil đă được công khai,
trong khi việc cho Repsol xấn tới vẫn
được giữ kín.
Hành động của Việt Nam làm dấy lên cơn
thịnh nộ của Trung Quốc. Theo các nguồn tin
riêng thì tướng Phạm Trường Long, Phó
Chủ tịch Quân Uỷ Trung ương, đă
viếng thăm Madrid vào tháng 6 và nêu các hoạt động
thăm ḍ của Repsol. Sau đó, tướng Long đă
bay đến Hà Nội để thảo luận
kế hoạch cho các hoạt động giao lưu hữu
nghị biên giới lần thứ tư. Trong cuộc
gặp lănh đạo cao nhất của Việt Nam, tướng
Long yêu cầu ngừng thăm ḍ dầu khí. Ông nói hai
bên cần “tuân thủ nhận thức chung quan
trọng đă được lănh đạo hai Đảng,
hai Nhà nước nhất trí“.
Được biết, các nhà lănh đạo
Việt Nam đă phản bác lại, bảo vệ
quyền quyền tài phán chủ quyền của
Việt Nam trong vùng Đặc quyền Kinh tế
của mình. Điều này đă khiến tướng
Long tức giận, hủy việc tham gia vào các
hoạt động giao lưu biên giới Trung Quốc
và đột ngột rời khỏi nước này.
Bài báo của BBC cho rằng, Trung Quốc đe
doạ tấn công các thể địa lý mà
Việt Nam đang đóng ở biển Đông,
nếu việc khoan dầu không dừng lại, là
một sự leo thang đáng báo động về
sự quyết đoán của Trung Quốc và tạo thành
một phần của một kiểu cách hiếu
chiến gia tăng đang trỗi dậy của Trung
Quốc.
Chẳng hạn, ngày 19 tháng 5, Reuters tường thuật
cuộc tṛ chuyện sau đây giữa Tổng thống
Rodrigo Duterte và chủ tịch Tập Cận B́nh ở
Bắc Kinh bốn ngày trước đó:
“Chúng tôi dự định khoan dầu ở đó,
nếu đó là của ông thì đó là quan điểm
của ông, nhưng theo tôi, tôi có thể khoan dầu,
nếu có dầu trong ḷng đất v́ đó là
của chúng tôi“, Duterte nói trong một bài phát biểu
, nhớ lại cuộc nói chuyện của ông với
Tập Cận B́nh.
“Ông ấy trả lời tôi, chúng ta là bạn, chúng
tôi không muốn căi nhau với ông, chúng tôi muốn duy
tŕ mối quan hệ nồng ấm hiện có, nhưng
nếu ông ép buộc tới vấn đề đó
thì sẽ có chiến tranh”.
Vào tháng 7, Trung Quốc đă công khai phản đối
khi Việt Nam cho phép ONGC của Ấn Độ
được thuê lô 128 ở biển Đông.
Việc Trung Quốc đe dọa sử dụng vũ
lực đối với Việt Nam và Philippines có
những hậu quả lớn cho an ninh năng lượng
ở hai nước này. Cả hai cần phải phát
triển dầu khí để đáp ứng nhu cầu năng
lượng trong nước đang tăng lên.
Việc Trung Quốc đe dọa sử dụng vũ
lực cũng làm tăng nguy cơ cho các công ty dầu
lửa nước ngoài hiện đang hoạt động
tại biển Đông. Nếu họ không thể tin cậy
nước chủ nhà trong việc bảo vệ
mình, họ có thể sẽ bỏ cuộc và
chạy đi vì rủi ro tăng cao.
Sự đe dọa của Trung Quốc tạo ra
một tình huống ác mộng đặc biệt
đối với các nhà lănh đạo Việt Nam,
bởi v́ nó sẽ là một thử nghiệm về chính
sách vừa hợp tác vừa đấu tranh
với Trung Quốc. Các nhà lănh đạo của
Việt Nam sẽ nhanh chóng hiểu rằng, nhường
Trung Quốc một bước sẽ dẫn tới
việc Trung Quốc đòi tiếp một bước
khác.
Bất cứ cuộc tấn công vào một thể
địa lý Việt Nam đang đóng ở
biển Đông, sẽ dẫn đến sự bùng
nổ t́nh cảm chống Trung Quốc ở Việt
Nam. Điều này có thể làm suy yếu nghiêm
trọng uy thế chính trị của chế độ
hiện nay và một ban lănh đạo chống Trung
Quốc sẽ dẫn đến một mối quan
hệ song phương ghẻ lạnh kéo dài.
Ví dụ, trong cuộc khủng hoảng giàn khoan HD 981
hồi năm 2014, sáu mươi mốt quan chức cao
cấp nghỉ hưu của Việt Nam đă kêu
gọi lănh đạo Việt Nam tiến hành hành
động pháp lư chống lại Trung Quốc, thoát
khỏi quỹ đạo của Trung Quốc và
loại bỏ chính sách ba không (không là đồng minh
quân sự của bất kỳ nước nào, không cho
bất cứ nước nào đặt căn cứ quân
sự ở Việt Nam và không dựa vào nước này
để chống nước kia).
Bất cứ cuộc tấn công nào của Trung
Quốc vào Việt Nam sẽ là chuông báo động
khắp khu vực. Các quốc gia trong vùng sẽ chia
thành những nước sẵn sàng chiều theo
Trung Quốc và những nước t́m kiếm sự
ủng hộ của các cường quốc bên ngoài
để duy tŕ sự cân bằng quyền lực.
Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN) sẽ
khó có thể đưa ra phản ứng ngoại giao
nào khác ngoài việc kêu gọi các bên liên
quan giải quyết tranh chấp ḥa b́nh. Những
kẻ đầu hàng như Duterte có thể làm suy
giảm nghiêm trọng sự đồng thuận
của ASEAN. Một trong những thiệt hại đầu
tiên sẽ là Quy tắc Ứng xử ở biển
Đông.
Mỹ có thể buộc phải hành động
nếu Trung Quốc đe dọa Exxon Mobil. Khi Thủ tướng
Nguyễn Xuân Phúc gặp tổng thống Donald Trump
tại Nhà Trắng ngày 31 tháng 5, họ đă đưa
ra một tuyên bố chung trong đó có một
đoạn dài về biển Đông:
“Hai nhà lănh đạo nhấn mạnh tầm quan
trọng của quyền tự do đi lại trên biển
và bay ngang qua trên không và các hoạt động sử
dụng biển hợp pháp khác, và lưu ư với quan
ngại về những tác động bất ổn mà
những hạn chế bất hợp pháp về
tự do trên biển gây ra đối với ḥa b́nh
và thịnh vượng ở khu vực Châu Á – Thái B́nh
Dương. Hai bên cũng khẳng định sự
ủng hộ hoàn toàn việc giải quyết ḥa
b́nh các tranh chấp mà không có sự đe dọa
hoặc sử dụng vũ lực, hoặc cưỡng
chế, theo luật pháp quốc tế … Tổng
thống Trump nhấn mạnh rằng Hoa Kỳ sẽ
tiếp tục bay, cho tàu bè đi lại và hoạt
động bất cứ nơi nào luật pháp quốc
tế cho phép”.
Bất kỳ cuộc tấn công nào của Trung
Quốc vào Việt Nam cũng giống như việc lột
găng tay thách thức Hoa Kỳ, Nhật Bản
và các cường quốc biển khác. Các nước
này sẽ phải đối mặt với một
số câu hỏi khó khăn: liệu họ có thực
sự bảo vệ nền công nghiệp dầu mỏ
của Việt Nam hay đánh nhau với Trung Quốc
về một vài bãi đá nhỏ ở
biển Đông?
Việc Trung Quốc đe dọa sử dụng vũ
lực đối với Việt Nam sẽ thúc đẩy
cuộc tranh luận chiến lược đang diễn
ra ở Hoa Kỳ và các thủ đô đồng minh khác
về việc làm thế nào để ngăn lại
nếu không đảo ngược được
việc Trung Quốc tiếp tục quân sự hóa
biển Đông.
Carlyle Alan Thayer
Dịch
giả: Song Phan
|