PHÁN
QUYẾT CỦA PCA ĐẶT
TRUNG
QUỐC VÀO T̀NH THẾ LƯỠNG NAN Đại-Dương |
Tài
liệu tham khảo: Beijing
warns against 'cradle of war' in South China Sea (AFP) The
South China Sea Arbitration: Illegal, Illegitimate and Invalid (China
daily) Ṭa
Hague 'bác bỏ đường chín đoạn' (BBC) South
China Sea: Hague rules in favor of Philippines over China (Diplomat) Tribunal
rules there's no legal basis for China's claims in South China Sea (AP) Beijing’s claims to South China Sea rejected by international tribunal (TWP)
PHÁN
QUYẾT CỦA PCA ĐẶT
TRUNG QUỐC VÀO T̀NH
THẾ LƯỠNG NAN
Đại-Dương Mặc
dù dư luận quốc tế tiên đoán Toà án
Trọng tài Thường trực về Luật
Biển (Permanent Court of Arbitration, PCA) sẽ ra phán
quyết có lợi cho Phi Luật Tân trong vụ
kiện Trung Quốc, nhưng, kết quả đă vượt
quá sự mong đợi. Nội
dung phán xét dài 497 trang kèm theo 11 trang phán quyết đă
được PCA công bố hôm 12 tháng 7 năm 2016 làm
sáng tỏ những tranh căi triền miên trong cộng
đồng quốc tế liên quan đến Biển
Nam Trung Hoa (tức Biển Đông Việt Nam, Biển
Tây Phi Luật Tân). Toà
xác nhận có thẩm quyền xét xử vụ
kiện và kết quả chung cuộc ràng buộc các
bên liên quan phải thi hành dù cho Trung Quốc từ
chối tham gia. Tuy nhiên, Toà đă xem xét quan điểm
của Bắc Kinh khi xét xử mà không phán quyết
về chủ quyền hoặc giới hạn về biên
giới quốc gia. Phán
quyết xoáy vào 4 trọng tâm: Đường 9 Đoạn;
quan hệ pháp lư của các thực thể trên
biển; quyền lợi trong Vùng Đặc quyền
Kinh tế (Exclusive Economic Zone, EEZ); cách hành xử
của Trung Quốc trên Biển Nam Trung Hoa. Toà
phán “không có bất kỳ bằng chứng nào cho
thấy về mặt lịch sử Trung Quốc
đơn phương kiểm soát Biển Nam Trung Hoa nên
chẳng có cơ sở pháp lư để Trung Quốc
đ̣i quyền lịch sử các vùng biển bên trong
Đường 9 Đoạn”. Toà
phán “các thực thể nổi khi thuỷ triều
cao nhất như Scarborough Shoal, Johnson Reef, Cuarteron Reef,
Fiery Cross Reef được quyền có hải phận
12 hải lư mà không có EEZ và Thềm lục địa.
Itu Aba (đảo Ba B́nh, Thái B́nh Đảo, Ligaw),
lớn nhất tại Biển Đông cũng không
được quyền có EEZ. Các thực thể ch́m
khi thuỷ triều cao nhất như Subi Reef, Hughes Reef,
Mischief Reef, Second Thomas Shoal chỉ có vùng dưới 500
mét an toàn. Cấu trúc địa lư (đảo nhân
tạo) do Trung Quốc xây ở Spratly Islands (Trường
Sa, Nam Sa) chẳng dựa vào lịch sử mà xét theo
nguyên thuỷ của nó nên không tạo cơ sở
để được có chủ quyền 12 hải
lư”. Toà
phán “không có cơ sở pháp lư để Trung
Quốc yêu sách quyền lịch sử đối
với tài nguyên tại các vùng biển bên trong
Đường 9 Đoạn”. V́ ngư dân Trung Hoa cũng
như các quốc gia khác kể cả các công ty
Nhật Bản (vào các thập niên 1920, 1930) đến
Spratly Islands với tính cách khai thác ngắn hạn. Toà
phán “Trung Quốc đă vi phạm Công ước
về Quy định Quốc tế nhằm Ngăn
ngừa Va chạm trên Biển (Convention on the International
Regulations for Preventing Collisions at Sea) năm 1972, và Điều
khoản 94 của Công ước liên quan tới an toàn hàng hải”. Trung
Quốc đă can thiệp vào công tác khai thác dầu
khí và ngư nghiệp của Phi Luật Tân, xây
dựng đảo nhân tạo, không ngăn ngư dân
Trung Quốc đến đánh cá trong EEZ của Phi
Luật Tân. Ngư dân Phi Luật Tân có quyền đánh
cá truyền thống tại Scarborough Shoal. Toà
ghi nhận Trung Quốc đă xây dựng đảo nhân
tạo tại Mischief Reef trong EEZ của Phi Luật Tân
gây nguy hại không thể khắc phục được
tới hệ sinh thái rặng san hô, phá hoại vĩnh
viễn bằng chứng về điều kiện
tự nhiên. PCA
lưu ư Điều 11 của Phụ lục VII của
UNCLOS quy định “Phán quyết của PCA phải
được các bên liên quan tranh chấp tuân
thủ” nên không cần có thêm tuyên bố nào khác. Chung
thẩm của PCA đă làm thất bại chiến
dịch tuyên truyền vô cùng tốn kém của
Bắc Kinh để chống lại hệ thống pháp
lư quốc tế. Sai
lầm của Bắc Kinh do: (1) sử dụng tuyên
truyền để xác lập chủ quyền theo
kiểu “chân lư đến từ họng súng”
của Mao Trạch Đông. (2) Quyền lợi và
chủ quyền phải đặt trên nền tảng
công pháp quốc tế mới chính đáng và công b́nh. Tiếc
thay, Trung Quốc vẫn ngoan cố mở chiến
dịch “3 Không” để từ chối tuân
thủ phán quyết của PCA:
Toà Trọng tài không có quyền tài phán; không công
nhận; không thực thi. Theo Tân Hoa Xă.
Sau
khi PCA tuyên phán, Bắc Kinh tuyên bố: (1) có chủ
quyền đối với các đảo ở Nam
Hải. (2) Các đảo Trung Quốc ở Nam Hải
có nội thuỷ, lănh hải và vùng tiếp giáp lănh
hải. (3) Các đảo Trung Quốc ở Nam Hải
có EEZ và Thềm lục địa. (4) Trung Quốc có
quyền lịch sử ở Nam Hải. Tuyên
bố này hoàn toàn đối nghịch với phán
quyết của PCA và không tương hợp với
UNCLOS mà Trung Quốc phê chuẩn năm 1996. Bắc Kinh
muốn trấn an dân chúng Hoa Lục và chống đỡ
h́nh ảnh Chủ tịch Tập Cận B́nh. V́
thế, Phó Bộ trưởng Ngoại giao Trung
Quốc đe doạ “Chớ có lôi Biển Nam Trung
Hoa vào cái nôi chiến tranh. Hy vọng các quốc gia khác
sẽ không t́m dịp tống tiền Trung Quốc”. Đại
sứ Thôi Thiên Khải tại Hoa Thịnh Đốn
đe doạ “Chắc chắn những vụ xung
đột sẽ gia tăng, ngay cả đối đầu”.
Hoa
Kỳ, Úc Đại Lợi kêu gọi các bên tuân
thủ phán quyết của PCA. Phi
Luật Tân nói phán quyết của PCA là nền
tảng vững chắc, nhưng, kêu gọi tự
chế để t́m giải pháp thoả đáng. Các
quốc gia ASEAN cũng hưởng lợi từ phán
quyết của PCA trong vụ Phi Luật Tân kiện
Trung Quốc, nhưng, đă không ra tuyên bố chung
nhằm làm giảm căng thẳng. Luật
sư Paul Reichler, thuộc Hăng luật Foley Hoag, đảm
trách vai tṛ chính trong vụ kiện nhận xét
“Chắc chắn câu chuyện này chưa chấm
dứt. Khi các xúc động dữ dội lắng
xuống và các bên khác nhau thực sự xem xét đâu
là lợi ích tốt nhất th́ họ sẽ đi
đến kết luận những vụ tranh chấp
phải được giải quyết một cách hoà
b́nh thông qua các cuộc đàm phán ngoại giao dù song
phương hoặc đa phương”. Trong
đoạn văn 1177, PCA ghi nhận về Mischief Reef
“Thực tế, Trung Quốc đă tạo tra một
sự việc đă rồi”. Các cơ sở song
dụng được xây cất bất-hợp-pháp
trên Thềm lục địa của Phi Luật Tân không
thể trả lại nguyên thuỷ và rất khó sang
tay. Manila và Bắc Kinh sẽ bị đẩy vào t́nh
cảnh khó xử nếu đàm phán song phương
như Tổng thống Rodrigo Duterte bắn tiếng và
Tập Cận B́nh thúc giục. Phán
quyết của PCA có lợi cho Phi Luật Tân đă
minh chứng công cụ pháp lư giúp nước nhỏ
không bị cường quốc bắt nạt. Các
quốc gia duyên hải Đông Nam Á cần phải
sớm theo kinh nghiệm Manila để giành lại các
quyền bị cưỡng đoạt
bất-hợp-pháp, đồng thời, góp phần
buộc Trung Quốc trả lại quyền lợi
của hơn 600 triệu dân ASEAN. Đại-Dương |