Biển Đông: Mattis-Tillerson song kiếm hợp bích, Donald Trump im lặng là vàng Hồng Thủy |
-
Chiến lược của Tổng thống Donald Trump
ở Biển Đông thiên biến vạn hóa sẽ
khiến cho Trung Quốc khó chống đỡ, quân
sự chỉ là một kênh tạo thế thượng
phong. Ngày
4/2, Bộ trưởng Quốc pḥng Mỹ James Mattis
đă khiến dư luận chú ư về những phát
biểu liên quan đến Biển Đông trong cuộc
họp báo chung với người đồng cấp
Nhật Bản tại Tokyo. Có
những quan điểm tỏ ra băn khoăn, lo
lắng về lập trường thực sự
của Mỹ ở Biển Đông dưới thời
Donald Trump sẽ như thế nào, khi Ngoại trưởng
nói một đằng, Bộ trưởng Quốc pḥng
bảo một nẻo. Những
phát biểu của tướng James Mattis về Biển
Đông South
China Morning Post, Reuters ngày 4/2 dẫn lời ông Mattis phát
biểu tại Tokyo rằng: "Tại thời điểm
này, chúng tôi không thấy bất cứ sự cần
thiết nào để tiến hành các hoạt động
quân sự lớn. Những
ǵ chúng ta phải làm là dốc hết mọi nỗ
lực, những nỗ lực ngoại giao, để
cố gắng giải quyết vấn đề một
cách đúng đắn, duy tŕ đối thoại. Và
chắc chắn lập trường quân sự của
chúng tôi phải đứng sau hậu thuẫn, củng
cố chính sách đối ngoại của chúng tôi trong
vấn đề này. Nhưng
thời điểm này chưa nhất thiết phải
điều động quân đội hay tiến hành
hoạt động nào đó tương tự để
giải quyết các vấn đề mà các nhà
ngoại giao có thể làm một cách tốt nhất. Trung
Quốc đă phá nát ḷng tin của các quốc gia trong
khu vực, dường như họ đang cố
gắng bác bỏ mọi điều kiện về
ngoại giao, an ninh và kinh tế của các nước láng
giềng".
[1]
Cũng
đưa tin về phát biểu của ông chủ
Lầu Năm Góc về Biển Đông tại Tokyo hôm
4/2, đài CNN dẫn lời ông nói thêm: "Tất
cả chúng ta đều phải chơi theo quy tắc, và
nếu có tranh chấp chúng ta cần đưa ra
trọng tài. Chúng
ta không được giải quyết chúng bằng cách
sử dụng lực lượng quân sự và
chiếm đóng các khu vực là đối tượng
tranh chấp chưa thể xác định ai mới là
chủ sở hữu thực sự".
[2] Theo
AP ngày 15/1, trước đó trả lời điều
trần tại Thượng viện về Biển Đông
sau phát biểu của ông Rex Tillerson, tướng James
Mattis nói: việc Trung Quốc quân sự hóa Biển
Đông là một mối đe dọa cho trật tự
toàn cầu. Khi
được hỏi về ư kiến của ông
Tillerson, tướng Mattis nói rằng Mỹ cần
một cách tiếp cận tổng hợp cấp Chính
phủ để tránh một chiến lược không
đầy đủ hoặc thiếu mạch lạc. Ông
nói: "Điểm mấu chốt là, vùng biển
quốc tế vẫn là vùng biển quốc tế. Và
chúng ta phải t́m ra cách bảo vệ các quy định
của luật pháp quốc tế mà chúng ta đă
bảo vệ trong nhiều năm qua để mang
lại sự thịnh vượng cho nhiều quốc
gia khác chứ không chỉ Hoa Kỳ". [3] Nỗi
lo Ngoại trưởng nói một đằng, Bộ trưởng
Quốc pḥng bảo một nẻo Băn
khoăn về lập trường đối với
Biển Đông của 2 ông Rex Tillerson và James Mattis đến
từ chính dư luận Mỹ. CNN ngày 4/2 nhận định: Donald
Trump đă tập hợp được một đội
ngũ cộng sự, tham mưu "chiết trung",
chưa rơ quan điểm nào sẽ thống trị. Lập
trường của Mattis dường như là một
sự tiếp nối chính sách của Barack Obama với
châu Á - Thái B́nh Dương. Bộ
trưởng Quốc pḥng Mỹ dường như có
quan điểm "đụng độ" với các
phương pháp tiếp cận cơ bắp hơn
với Trung Quốc từ các thành viên khác trong Nội
các Donald Trump. Ví
dụ phát biểu của tướng Mattis rằng,
hiện Mỹ chưa thấy nhu cầu phải có
một động thái quân sự đáng kể ở
Biển Đông, dường như ông đang đi ngược
với Ngoại trưởng Rex Tillerson.
Ashley
Townshend, một nhà nghiên cứu từ Đại
học Sydney được CNN dẫn lời b́nh
luận: ảnh hưởng của James Mattis đến
đâu trong chiến lược châu Á của Donald Trump
vẫn c̣n nhiều câu hỏi bỏ ngỏ. [2] C̣n
từ phía giới nghiên cứu Trung Quốc, Giáo sư
Thời Ân Hoằng từ Đại học Nhân Dân
ở Bắc Kinh b́nh luận với tờ South China
Morning Post, Hồng Kông hôm thứ Bảy rằng: Không
có dấu hiệu nào cho thấy chính quyền Tổng
thống Donald Trump sẽ mềm mỏng với Trung
Quốc, không thể tiên đoán được chính sách
đối ngoại của Donald Trump hiện nay. Ông nói: "Tôi
nghĩ rằng phát biểu của ông Mattis có nghĩa là
chính quyền Trump cho đến nay không có giải pháp
nào tốt hơn về các tranh chấp ở Biển
Đông. Nhưng
chúng ta không thể nói rằng, đây sẽ là hướng
đi chiến lược trong tương lai chính sách
của Trump ở Biển Đông chỉ v́ Mattis nói
bằng giọng nhẹ nhàng hơn". Liu
Qing từ Viện Nghiên cứu Quốc tế Trung
Quốc ở Bắc Kinh th́ nhận định, Bắc
Kinh sẽ rất thận trọng đánh giá bất
kỳ phát biểu nào từ chính quyền Donald Trump.
Theo ông: "Bắc
Kinh đang ở thế pḥng thủ, v́ chính quyền
Donald Trump đang áp dụng chính sách tấn công với
tất cả các nước chứ không riêng Trung
Quốc, ngay cả với đồng minh của
họ". [4] Tờ
Financial Times ngày 4/2 cũng nhận xét, phát biểu
của James Mattis cho thấy ông ủng hộ một
chiến lược với Biển Đông ít quyết
đoán hơn Rex Tillerson. [5] Ngoại
trưởng và Bộ trưởng Quốc pḥng Mỹ
đang "song kiếm hợp bích" ở Biển
Đông Theo
cá nhân người viết, lập trường hay quan
điểm của Bộ trưởng Quốc pḥng
Mỹ và Ngoại trưởng Rex Tillerson về Biển
Đông không hề ngược nhau, trái lại c̣n
bổ sung, bọc lót cho nhau để thực hiện
chiến lược của chủ nhân Nhà Trắng:
tạo thế thượng phong buộc Trung Quốc
xuống thang trên bàn đàm phán. Qua
phát biểu của tướng James Mattis có thể
thấy rơ sự phối hợp nhịp nhàng, "song
kiếm hợp bích" giữa hai ông, người
viết xin nêu ra mấy điểm: Thứ
nhất, James
Mattis và Rex Tillerson đều có chung nhận định
về Biển Đông và hành vi leo thang của Trung
Quốc ở vùng biển này là vi phạm luật pháp
quốc tế. Bộ
trưởng Quốc pḥng Mỹ nói, việc Trung
Quốc quân sự hóa Biển Đông là một mối
đe dọa cho trật tự toàn cầu. Ngoại
trưởng Rex Tillerson tuyên bố trước Thượng
viện: nếu để Trung Quốc kiểm soát
Biển Đông, toàn bộ nền kinh tế thế
giới sẽ bị ảnh hưởng. Cả
hai ông thể hiện sự nhất quán trong tính toán
của Donald Trump về Biển Đông ở chỗ:
giải quyết các tranh chấp phức tạp ở
Biển Đông thông các biện pháp ḥa b́nh, trên cơ
sở luật pháp quốc tế. Tuy
nhiên để thực hiện việc này, mỗi ông
phải đóng một vai khác nhau. Hoa
Kỳ không phải một bên yêu sách ở Biển
Đông, nhưng Mỹ sẽ cầm trịch trong
việc bảo vệ tự do hàng hải hàng không,
luật pháp và trật tự quốc tế, các vùng
biển quốc tế ở Biển Đông. Muốn
cầm trịch và có được thế thượng
phong trong chuyện này, Mỹ phải có sức nặng
răn đe. Sức nặng răn đe này đến
từ tuyên bố của Ngoại trưởng Tillerson. Đồng
thời, sức mạnh ấy cũng đến từ
việc kéo cụm tàu sân bay USS Carl Vinson đến tăng
cường chi viện cho cụm tàu sân bay USS Ronald
Reagen đóng tại căn cứ ở Nhật Bản
đúng ngày 20/1 Trump nhậm chức. [3] Sức
mạnh ấy c̣n được chuẩn bị từ
trước ngày 20/1, khi các cố vấn của Donald
Trump đă kiến nghị với ông: Xem
xét khả năng triển khai căn cứ tàu sân bay
thứ hai trong khu vực, triển khai thêm tàu khu
trục, tàu ngầm tấn công và bổ sung hệ
thống tên lửa tại các căn cứ ở
Nhật Bản và Australia. [6] Và
sức mạnh ấy một lần nữa được
nhắc lại, được bảo đảm từ
chính tuyên bố của tướng James Mattis: quân đội
Mỹ đứng sau hậu thuẫn các chính sách
ngoại giao, các nhà ngoại giao trên bàn đàm phán. Thứ
hai, muốn
ứng phó với Trung Quốc ở Biển Đông,
Mỹ cần một cách tiếp cận tổng hợp
cấp Chính phủ, các bộ Ngoại giao, Quốc pḥng
và Tài chính phải cùng vào cuộc để tránh
sự đứt quăng, nâng cao hiệu quả. Nói
như vậy có thể hiểu rằng, tăng sức
ép quân sự chỉ là một trong nhiều con bài mà
Tổng thống Donald Trump sẽ dùng đến trong
vấn đề Biển Đông. Ngoài
"con bài" Đài Loan, có thể c̣n cả con bài
kinh tế. Thứ
ba, Mỹ
sẽ đặc biệt nhấn mạnh việc
bảo vệ "vùng biển quốc tế" ở
khu vực Trường Sa, cũng như không chấp
nhận việc dùng sức mạnh quân sự chiếm
đoạt các cấu trúc có tranh chấp. Nói
cách khác, quan tâm và can dự của Hoa Kỳ dưới
thời Donald Trump ở Biển Đông sẽ không
chỉ dừng lại ở tự do hàng hải, hàng không
như một vài hoạt động "đi qua vô
hại" của tàu chiến như thời Barack Obama. Rất
có thể Mỹ sẽ can thiệp sâu hơn vào vùng
biển quốc tế xung quanh 7 đảo nhân tạo,
cũng như vấn đề tranh chấp chủ
quyền đối với các thực thể này. James
Mattis nói, vùng biển quốc tế vẫn là vùng
biển quốc tế. Rex Tillerson bảo: "Họ
(Trung Quốc) đang theo đuổi yêu sách lănh
thổ, kiểm soát hoặc tuyên bố kiểm soát vùng
lănh thổ mà không phải thuộc về họ
một cách chính đáng". [7] Người
phát ngôn Nhà Trắng khẳng định thêm lần
nữa: "Chúng tôi sẽ bảo vệ lănh thổ
quốc tế khỏi sự kiểm soát của một
quốc gia". [8] Donald
Trump: im lặng là thượng sách Sự
phối hợp nhịp nhàng, ăn ư giữa Bộ trưởng
Quốc pḥng và Ngoại trưởng Hoa Kỳ đă
bọc lót rất tốt cho Tổng thống Donald Trump
trong đối phó với Trung Quốc ở Biển
Đông nói riêng, chính sách đối ngoại của
Mỹ ở châu Á - Thái B́nh Dương nói chung. Binh
pháp Trung Hoa vẫn nói, biết địch biết ta trăm
trận trăm thắng. Việc giữ bí mật
chiến lược trước đối thủ luôn
luôn đóng vai tṛ quan trọng, thậm chí quyết
định đến thắng lợi của một
cuộc chiến hay một sự cạnh tranh. Cho
đến giờ phút này, Trump không lên tiếng mà
để 2 cánh tay đắc lực của ḿnh ra
mặt, theo người viết, đó là một
quyết định khôn ngoan. Trong
khi ông Tập Cận B́nh đă "ngửa bài"
bằng những tuyên bố rằng quần đảo
Trường Sa (thuộc Khánh Ḥa, Việt Nam) là
"của tổ tông" ông để lại,
rằng Trung Quốc có "chủ quyền từ
thời cổ đại" và đang nóng ḷng
muốn biết thái độ của Donald Trump th́ ông
im lặng. Sở
dĩ nói Trung Nam Hải nóng ḷng là bởi, theo South China
Morning Post, hôm thứ Sáu 3/2, ông Dương Khiết Tŕ
đă điện đàm với Cố vấn An ninh
quốc gia của Trump, Michael Flynn, bày tỏ hy vọng
chính phủ mới của Mỹ sẽ hợp tác
với Trung Quốc. [4] Đó
là chưa kể đến những lần t́m cách
tiếp cận các nhân vật có ảnh hưởng và
quan hệ với ông Donald Trump từ Đại sứ
Trung Quốc tại Mỹ Thôi Thiên Khải. Trong
khi ông chủ Nhà Trắng gọi điện cho hầu
hết lănh đạo các quốc gia lớn trên toàn
cầu, ngay cả Tổng thống Nga Vladimir Putin, nhưng
ông chưa một lần cầm máy nói chuyện
với Chủ tịch Trung Quốc. Và cho đến nay,
chưa có dấu hiệu nào cho thấy Trump sẽ làm
việc này.
Trong
khi những người tiền nhiệm đều
gửi điện, gửi thư chúc Tết Nguyên đán
đến người đồng nhiệm và người
dân Trung Quốc mỗi năm, Tết Đinh Dậu này
Donald Trump im lặng. Măi mùng 6 Tết, con gái và cháu
ngoại ông mới đến Đại sứ quán
Trung Quốc chúc mừng. Sự
im lặng ấy có một uy lực khiến đồng
minh thân cận như Nhật Bản cũng c̣n phấp
phỏng. Financial
Times ngày 4/2
cho biết, mặc dù được Bộ trưởng
Quốc pḥng Mỹ James Mattis nhắc lại cam kết
của ông Obama, Senkaku / Điếu Ngư nằm trong
phạm vi Điều 5 Hiệp ước An ninh Mỹ -
Nhật, Ngoại trưởng Fumio Kishida vẫn lo Trump có
thể chưa chắc đă có quan điểm như
James Mattis. Ông
cho biết, Tokyo sẽ t́m cách xác nhận việc
Mỹ sẽ bảo vệ Senkaku / Điếu Ngư
trong trường hợp bị Trung Quốc tấn công
vào những dịp khác nhau. [5] Nói
cách khác, phải chăng người Nhật muốn
được nghe cam kết này từ chính "kim
khẩu" của ngài Donald Trump khi Thủ tướng
Shinzo Abe thăm chính thức nước Mỹ ngày 10/2 này? Huống
hồ đối thủ như Trung Quốc vốn quen
sử dụng các chiêu thức nắn gân, ném đá ḍ
đường với người Mỹ mỗi khi Nhà
Trắng thay vua đổi chủ, nay gặp phải
Donald Trump "khó lường" như vậy, sao có
thể tự tung tự tác, múa gậy vườn hoang
ở Biển Đông như trước? Mặt
khác, việc Trump lựa chọn Rex Tillerson làm Ngoại
trưởng theo người viết cũng c̣n một
ư nghĩa thâm sâu khác ở Biển Đông: ḥa với
Nga để rảnh tay đối phó Trung Quốc. Quan
hệ cá nhân giữa Tillerson với Putin có thể giúp
Tổng thống Donald Trump thực hiện tốt
chiến lược này, bởi nếu Nga tiếp
tục công khai đứng về phía Trung Quốc trong
vấn đề Biển Đông như sau Phán quyết
Trọng tài, Mỹ có thể gặp nhiều trở
lực và rắc rối. Moscow
cũng sẽ phải cân nhắc, đặc biệt là
khi Donald Trump đang "ngó lơ" vấn đề
Ukraine và muốn hợp tác với Nga trong vấn đề
Syria, chống khủng bố IS. Do
đó, theo người viết, chiến lược
của Tổng thống Donald Trump ở Biển Đông
thiên biến vạn hóa sẽ khiến cho Trung Quốc
khó chống đỡ, quân sự chỉ là một kênh
tạo thế thượng phong chứ không phải
giải pháp để ép Bắc Kinh xuống thang. Chính
sự thiên biến vạn hóa của Donald Trump mới có
thể hóa giải nước cờ bành trướng,
độc chiếm Biển Đông từ Trung Quốc.
Tuy nhiên cũng chính sự "thiên biến vạn hóa"
này có thể dẫn đến những điều người
viết cho là hiểu lầm từ chính giới quan sát
Hoa Kỳ. Đây
là một vài nhận xét chủ quan theo quan sát của cá
nhân người viết, mong góp thêm cho quư bạn đọc
Báo Điện tử Giáo dục Việt Nam một góc
nh́n trong khi mọi thứ vẫn c̣n đang ở phía
trước. Hồng
Thủy Tài
liệu tham khảo: [1]
scmp.com/news/china/diplomacy-defence [2]
edition.cnn.com/2017/02/04/politics/ [4]
scmp.com/news/china/diplomacy-defence/ [5]
ft.com/content/908fa7e0-eabb-11e6-ba01-119a44939bb6 [6]
channelnewsasia.com/news/world |