Biển
Đng : Trung Quốc bnh trướng v 3 kịch
bản của Mỹ
Trọng Thnh |
Trung Quốc xy dựng cả một đ
thị ở quần đảo Trường Sa. Trong
ảnh, đ Xu Bi, nơi Trung Quốc đ xy
dựng 1 phi đạo cng nhiều cơ sở qun
sự. Ảnh chụp ngy 21/04/2017.Reuters/Erik de Castro Trong
những
ngy cuối thng 9, đầu thng 10/2018,
Mỹ cng đồng minh lin tục thch thức tham
vọng của Trung Quốc tại Biển Đng,
nhằm bảo vệ quyền tự do hng hải ,
đặc biệt l gia tăng tập trận hay
đưa tu chiến vo phạm vi 12 hải l cc
thực thể địa l, do Bắc Kinh kiểm sot
tại quần đảo Trường Sa. Trung
Quốc điều tu ngăn chặn. Nhiều
nh quan st ni đến nguy cơ bng nổ chiến
tranh cục bộ. Washington hnh xử ra sao trước
tham vọng của Bắc Kinh trong thời gian tới ? RFI
xin giới thiệu cc phn tch v dự bo nh nghin
cứu Sean R. Liedman, lm việc tại Center for a New
Americain Security (1). Bi viết mang tựa đề The
Evolution of U.S. Strategy in the South China Sea , được
đăng tải trong cuốn Great Power, Grand Strategie :
The New Game in the South China Sea (2), ra mắt đầu năm
nay. Trước khi ni đến
ba kịch bản Hoa Kỳ c thể tiến hnh để
đối ph với cc hoạt động bnh trướng
của Trung Quốc ở Biển Đng, nh phn tch
Liedman điểm lại cc diễn biến của
chiến lược Biển Đng của Mỹ đối
với Trung Quốc, được đặt trn ci
nền quan hệ song phương ni chung từ năm
1949 đến nay. ng Sean R. Liedman đặc biệt
nhấn mạnh đến giai đoạn vừa
cạnh tranh, vừa hợp tc ( Coopetition
) của Hoa Kỳ với Trung Quốc, khởi sự
từ năm 2001 đến nay. Tnh hnh Biển Đng đột
ngột căng thẳng kể từ năm 2009, với
nhiều hnh động gy hấn của Trung Quốc
nhắm vo tu c nước ngoi, cc hoạt động
thăm d của cc nước lng giềng như
Việt Nam trong vng đặc quyền kinh tế kinh
tế, hay việc kiểm sot trn thực tế bi
cạn Scarbourough, nằm hon ton trong phạm vi 200
hải l của Philippines. Trung Quốc tận dụng
khoảng trống quyền lực quốc tế Cc hnh động gy hấn
của Trung Quốc gia tăng trong bối cảnh cc
quốc gia ven Biển Đng đệ nạp hồ sơ
ln Ủy Ban Ranh Giới Thềm Lục Địa
của Lin Hiệp Quốc (Commission on the Limits of the
Continental Shelf United Nations / CLCS) năm 2009, v nhất l vụ
kiện lịch sử của Philippines ln Ta Trọng Ti
Thường Trực Lin Hiệp Quốc, c trụ
sở tại La Haye, khởi sự từ đầu năm
2013. Năm 2014, lợi dụng
sự vắng mặt của binh sĩ Philippines, Trung
Quốc xm chiếm bi cạn Second Thomas Shoal. Tuy nhin, hnh động gh gớm nhất của Trung
Quốc
chnh l việc bồi đắp v xy cất cc cng
trnh c thể dng cho hoạt động qun sự
tại 7 thực thể địa l ở quần
đảo Trường Sa, trong đ ba thực thể, Đ Xu Bi (Subi Reef),
Đ Chữ Thập (Fiery Cross Reef) v Đ Vnh Khăn
(Mischief Reef), c quy m lớn nhất, c thể l nơi
đồn tr hng nghn binh sĩ, với cảng
biển, đường bay cho my bay qun sự lớn,
cng nhiều cng trnh qun sự kin cố khc, nơi
Bắc Kinh c thể bố tr cc tổ hợp tn
lửa chống hạm v đất đối khng. Điều đng lưu l
cc hoạt động bồi đắp v xy dựng
đảo nhn tạo diễn ra dồn dập trong
khoảng thời gian hai năm 2014-2015, vo đng
thời điểm m Ta Trọng Ti Thường
Trực của Lin Hiệp Quốc chuẩn bị ra phn
quyết về vụ Manila kiện Bắc Kinh. Theo nhiều chuyn gia, hoạt
động xy đắp đắp, với tổng
diện tch hng nghn acre, với tốc độ nhanh
chng như vậy, l chưa từng c trong lịch
sử nhn loại. Việc xy dựng ni trn đ ph hủy hon ton hệ sinh thi ở nhiều nơi,
đến mức khng thể hồi phục. Chnh sch Obama : Dễ khiến
Trung Quốc lấn lướt Nh nghin cứu Sean R. Liedman tm
lược lại phản ứng của chnh quyền
tiền nhiệm Obama trước cc hoạt động
bnh trướng quy m lớn của Trung Quốc
tại Biển Đng. Cho đến đợt xy
cất ồ ạt cc đảo nhn tạo, về
Biển Đng Washington duy tr một chnh sch nhất
qun từ 20 năm qua. Đ l kin quyết chống
lại việc sử dụng sức mạnh, hay đe
dọa dng sức mạnh để giải quyết cc
tranh chấp, yu cầu cc bn lin quan kiềm chế
trnh lm tnh hnh căng thẳng hơn, để
bảo đảm an ninh v ổn đinh, bảo đảm
tự do hng hải ở vng biển huyết mạch
của thế giới. Cũng như khuyến khch Trung
Quốc trỗi dậy một cch ha bnh. Bn cạnh
đ, Hoa Kỳ cũng tuyn bố khng đứng
về bn no trong cc tranh chấp chủ quyền đối
với cc thực thể địa l trn Biển
Đng. Tuy nhin, trước cc hnh
động gy hấn quy m lớn của Trung Quốc
trong những năm 2014-2015, chnh quyền Obama đ
buộc phải thay đổi định hướng.
Theo chuyn gia Mỹ, phải ghi nhận l chnh sch
của tổng thống Obama trong thời gian ny, đ
c một tc dụng nhất định, cụ thể
l đ gy được thiện cảm của
nhiều nước ven Biển Đng, đặc
biệt l Việt Nam. Quan hệ hợp tc với
Việt Nam hay Malaysia đ được siết
chặt kể từ những năm 2013, 2014. Tuy nhin, thực tế cho
thấy chnh sch về Biển Đng của người
tiền nhiệm Obama được tc giả đnh
gi l đ khng đủ mạnh, để buộc
Bắc Kinh phải tun thủ luật php quốc
tế, nhất l phn quyết của Ta Trọng Ti Thường
Trực,
bc bỏ hon ton yu sch chủ quyền của Trung
Quốc (theo hnh 9 vạch, hay cn lại l đường
Lưỡi b), bc bỏ cc hnh động xm
phạm quyền chủ quyền của Philippines tại
khu vực đặc quyền kinh tế. Một
số trong bốn cuộc tuần tra bảo vệ
tự do hng hải, thời Obama đ khng đủ
r rng về mục tiu, nn đ khng c tc dụng
răn đe với Trung Quốc.
Ngược lại chnh sch ny
cho thấy Bắc Kinh khng phải trả gi g
nhiều cho cc hnh động vi phạm trắng
trợn luật php quốc tế về biển, v
vậy chẳng khc no kch thch Trung Quốc được
đằng chn ln đằng đầu. Nhn nhượng :
Kịch bản thứ nhất Trong thời gian tới, Hoa
Kỳ cần chọn chiến lược no ? Nh nghin
cứu Sean R. Liedman chỉ ra ba kịch bản, cng cc
điểm mạnh, điểm yếu, cũng như cc
biện php cụ thể để thực thi. Kịch
bản thứ nhất mang tn l Nhn nhượng ,
c nghĩa l sự nối tiếp chnh sch thời
tổng thống Obama, m trong đ, Biển Đng khng
thực sự l vấn đề trung tm trong quan
hệ Mỹ-Trung. Theo những người
ủng hộ kịch bản ny, th Hoa Kỳ rất
cần đến Trung Quốc hợp tc trong cc hồ
sơ quan trọng khc, như hạt nhn Iran, phi hạt
nhn ha Bắc Triều Tin, biến đổi kh
hậu, an ninh mạng, sở hữu tr tuệ, chnh sch
tiền tệ quốc tế, hay quan hệ với Đi
Loan Mặt khc, Washington cũng phải d chừng
Biển Đng nng ln c thể kch động
chủ nghĩa dn tộc cực đoan tại Trung
Quốc. Về mặt qun sự, những người
ủng hộ phương n ny cho rằng cc đảo
nhn tạo của Trung Quốc khng đng sợ.
Nếu xung đột bng nổ, qun đội Mỹ
c thể dễ dng v hiệu ha cc đảo ny
nhanh chng. Chiến lược của Hoa
Kỳ trong trường hợp ny sẽ l cảnh bo
để ngăn chặn cc hoạt động qun
sự ha tiếp theo, khuyến khch cc thương
thuyết song phương để giải quyết
bất đồng, hay hỗ trợ cc cơ chế
đa phương, bao hm cả Trung Quốc, v nhấn
mạnh đến cc hợp tc với Trung Quốc
trong nhiều hồ sơ lớn khc. Điểm
nổi bật của kịch bản ny l trnh
mọi nguy cơ đối đầu trực tiếp
. Điểm yếu lớn
nhất của tiếp cận ny, theo tc giả, l
sẽ lm cho luật php quốc tế ngy cng trở
nn mất thing. Trong mọi đm phn song phương
với cc lng giềng, bao giờ Trung Quốc cũng
đứng ở thế mạnh. Kịch bản ny
chắc chắn sẽ đi liền với viễn
cảnh Bắc Kinh tiếp tục đẩy mạnh bnh
trướng mỗi khi c cơ hội. Nguyn trạng
:Kịch bản thứ hai Kịch bản thứ hai
được tc giả gọi l Nguyn trạng .
Điểm cơ bản l cng nhn chủ quyền
của tất cả cc quốc gia ven bờ, dựa trn
kiểm sot thực tế hiện nay. Kịch bản ny
nhiều người coi l cc bn cng thắng ,
việc đi lại trn Biển Đng được
thực thi theo luật php quốc tế. Cc biện php thực thi
kịch bản bao gồm, việc tiến hnh cc
cuộc tuần tra bảo vệ tự do đi lại,
trn biển v trn khng. Cổ vũ sự tham gia
của cc quốc gia ngoi khu vực, như Nhật
Bản, Hn Quốc, c vo cc hoạt động ni
trn. Mọi hnh động gy hấn mới của
Trung Quốc sẽ bị ngăn chặn bằng vũ
lực. Bn cạnh cc ưu điểm
kể trn, theo tc giả, kịch bản ny c điểm
bất lợi l rất c khả năng sẽ đi
liền với việc kch thch hoạt động
bồi đắp xy dựng tại tất cả cc
thực thể địa l ở Biển Đng, trước
ngy thỏa thuận chnh thức c hiệu lực. Bn
cạnh đ, việc thương thuyết để
đạt được cc thỏa thuận l khng
dễ dng, v trong thời gian đ, Trung Quốc c
thể khai thc để ginh nhiều lợi thế
về chnh trị. Khi phục như trước
: Kịch bản thượng tn php luật Cn lại một kịch
bản thứ ba Khi phục như trước
được tc giả coi l, tuy kh thực
hiện, nhưng ph hợp với tinh thần thượng
tn php luật quốc tế. Đ l buộc Trung
Quốc phải khi phục lại tnh trạng trước
khi c cc hnh động lấn chiếm bất hợp
php của Bắc Kinh. Năm 2017, ngoại trưởng
Mỹ vo thời điểm đ, ng Rex Tillerson, tuyn bố
: Thứ nhất, chấm dứt xy dựng đảo,
thứ hai, Trung Quốc sẽ khng được php
tiếp cận cc thực thể ny. Kịch bản ny,
vo thời điểm đ, đ bị truyền thng
Nh nước Trung Quốc phản đối dữ
dội, với đe dọa, sẽ c chiến tranh. Tuy nhin, theo nh nghin cứu
Mỹ, Hoa Kỳ hon ton c khả năng thực thi
giải php triệt để ny, m khng buộc
phải dng cc biện php qun sự. Một trong cc
biện php được nu ra để thực thi
kịch bản ny, l trừng phạt c trọng điểm
nhằm vo cc doanh nghiệp Trung Quốc lin quan đến
cc thực thể địa l m Trung Quốc
chiếm giữ bất hợp php. V dụ như cng
ty hng khng đảo Hải Nam, cc cng ty truyền thng
như China Mobile, China Telecom, China United Telecom, nơi cung
cấp dịch vụ viễn thng, giao thng cho cc đảo.
Hay cc cng ty đ tham gia bồi đắp, xy
dựng đảo. Sức mạnh của php l
v đon kết quốc tế Hng loạt biện php php l
khc c thể dng để gy p lực với Trung
Quốc, trong đ c tạo sự đồng
thuận về ngoại giao quốc tế, buộc Trung
Quốc phải thực thi phn quyết của Trọng
Ti Thường Trực về Biển Đng Để
thực thi kịch bản ny, Hoa Kỳ chắc chắn
phải chấp nhận quan hệ với Bắc Kinh
sẽ c nhiều rạn nứt, chủ nghĩa dn
tộc tại Trung Quốc c thể bị kch động,
khiến khủng hoảng Biển Đng lan rộng
Hoa Kỳ v cc đồng minh, đối tc cần
theo st, để kịp thời đối ph. Bi nghin cứu của chuyn
gia Sean R. Liedman được cng bố đầu năm
nay. Thực tế cho thấy một số biện php
như ng đ nu ra trong kịch bản thứ ba, như
tước quyền tham gia của Trung Quốc vo cc
hoạt động quốc tế lớn, v dụ
cuộc tập trận đa quốc gia Rimpac ma h 2018,
đ được chnh quyền Donald Trump thực
thi. Tuy nhin, cho đến nay, chưa r chnh quyền
Mỹ c kin quyết chọn kịch bản thứ ba,
để php luật quốc tế được thượng
tn tại Biển Đng hay khng ? V cc đồng
minh, đối tc khu vực v quốc tế c thi
độ như thế no ? Ghi ch 1. ng Sean R. Liedman từng
phục vụ 25 năm trong Hải Qun Mỹ, v l người
sng lập, đương kim chủ tịch cơ
sở tư vấn hng hải Eagle Strategy, Inc. ng cũng
từng l trợ l ph tư lệnh Bộ Chỉ Huy
Trung Tm Mỹ, phụ trch vng Trung Đng (CENTCOM). 2. Nxb Viện Hải Qun Mỹ (Naval Institute Press), năm 2018. |