Thủ tướng Ba Lan Mateusz
Morawiecki (G) gặp các lănh đạo Liên Âu, Bruxelles,
Bỉ, ngày 25/03/2022. REUTERS - WOLFGANG RATTAY
Thanh Hà
Từ khi Vladimir Putin đưa quân xâm chiếm Ukraina, Ba
Lan, cùng với Hoa Kỳ, là quốc gia có lập trường
cứng rắn nhất với nước Nga và thậm
chí là chỉ trích châu Âu « mất thời giờ vô
ích » để đối thoại với chủ nhân
điện Kremlin, người vừa có thêm biệt
danh là « tên đồ tể của Bucha ». Làm
thế nào để giải thích thái độ
cứng rắn đó của Vacxava ? Phải chăng
trong một chừng mực nào đó, ch́a khóa chấm
dứt xung đột Ukraina đang được đặt
tại Ba Lan ?
Vacxava bước lên tuyến đầu trên mọi
mặt trận : đón nhận đến 2/3 số người
tị nạn Ukraina, cửa ngơ chính để chuyển
viện trợ nhân đạo và vũ khí của phương
Tây cho chính quyền Kiev. Ba Lan cũng vừa thông báo mua
thêm 250 chiến xa Abrams của Mỹ, trị giá gần
5 tỷ đô la, để tăng cường khả năng
pḥng thủ.
Về mặt ngoại giao, thủ tướng
Mateusz Morawiecki là một trong ba nhà lănh đạo châu Âu
đầu tiên đến Kiev hội đàm với
tổng thống Ukraina, Volodymyr Zelensky để khẳng
định Kiev không đơn độc đối
đầu với bom, đạn của quân đội
Nga.
Về kinh tế, dù lệ thuộc nhiều vào năng
lượng Nga vậy mà Ba Lan dám tuyên bố sẵn sàng
« cắt đứt » kênh dầu khí của
Nga, trong lúc Berlin th́ « một bước tiến,
hai bước lùi » và vẫn c̣n cân nhắc trước
những thiệt hại về tăng trưởng
nếu tẩy chay dầu khí của Nga.
Thứ trưởng Ngoại Giao Ba Lan, SzymonSzynkowski trong
chuyến công tác Paris gần đây đă cảnh báo
quốc tế về ư đồ của Nga khi xâm
chiếm Ukraina : biến Ukraina thành một nước chư
hầu và trắc nghiệm phản ứng của phương
Tây trong kế hoạch sắp tới, tấn công
Moldavia, các nước vùng Baltic và Ba Lan.
Chính quyền Vacxava đă nhiều lần trách các nước
bạn phản ứng « chậm trễ »
để rồi không tránh khỏi vụ thảm sát như
ở Bucha.
Thái độ cứng rắn đó của chính
quyền Ba Lan xuất phát từ nhiều yếu tố.
Thứ nhất là thái độ nghi kỵ sâu
sắc của Vacxava với nước láng giềng to
lớn sát cạnh. Trong một thời gian dài, Ba Lan
đă nhiều lần bị các triều đại
phong kiến Nga đô hộ. Thế rồi mới
chỉ thế kỷ trước, Liên Xô đă từng
« xé Ba Lan ra thành từng mảnh nhỏ » khi
bắt tay với phát xít Đức năm 1939. Một năm
sau đó là vụ thàm sát ở Katyn, hàng ngàn người
Ba Lan đă bỏ mạng. Vacxava cũng không quên hơn
bốn thập niên sống dưới ách Liên Xô
cho đến khi khối xă hội chủ nghĩa
sụp đổ.
Cộng thêm với những hiềm khích đó là tâm t́nh
của nhân vật quyền lực nhất Ba Lan hiện
tại, Jaroslaw Kaczynski, lănh đạo đảng
bảo thủ cầm quyền Luật Pháp và Công Lư
(PiS). Đến nay ông này vẫn quy trách nhiệm cho nước
Nga trong vụ tai nạn máy bay hồi 2010 khiến
tổng thống Ba Lan khi đó, người anh em song
sinh với ông, và phu nhân thiệt mạng. Tai nạn
xảy ra đúng vào lúc cố tổng thống Ba Lan
đến Katyn tưởng niệm vụ thảm sát năm
1940.
Cũng chính tinh thần bài Nga này khiến không ít nhà lănh
đạo tại Matxcơva đưa Ba Lan vào danh sách
các nước « thù nghịch », chống Nga.
Lư do thứ nh́ giải thích v́ sao Vacxava sẵn sàng
hy sinh rất nhiều để dẹp trừ hiểm
họa có chung số phận như Ukraina, nằm trong câu
nói của thủ tướng Ba Lan, Mateusz Morawiecki : «
Nếu Putin bẻ gẫy được Ukraina th́
rồi sẽ đến lượt chúng ta (…) Chỉ
một hay hai năm nữa, Vladimir Putin sẽ hướng
tới những mục tiêu kế tiếp » mà
những mục tiêu đó sẽ là « Phần Lan, Litva,
Ba Lan Roumani và rất có thể là kể cả Đức.
Như ghi nhận chuyên gia địa chính trị Carole
Grimaud Potter, giảng dậy tại đại học
Montpellier, miền nam nước Pháp : lo ngại của
Ba Lan hoàn toàn có cơ sở, bởi nếu Matxcơva
nhắm tới châu Âu, th́ đă có sẵn một pháo
đài lợi hại là Kaliningrad với đường
biên giới sát cạnh hai nước trong Liên Âu là Ba
Lan, Litva và vùng biển Baltic.
Yếu tố thứ ba giải thích v́ sao Ba Lan không
hề ảo tưởng về khả năng «
đối thoại » với Matxcơva hay cơ
hội cho một cuộc đàm phán mang tính xây
dựng với Vladimir Putin, đó là do từng nhiều
lần sống dưới ách của các chế độ
Nga khác nhau, Ba Lan hiểu rơ ư đồ, nh́n thấu
những tham vọng và những nước cờ
của Kremlin.
Theo nhà báo Laure Mandeville, nguyên là thông tín viên thường
trực của báo Le Figaro tại Matxcơva, đây chính
là một lợi thế áp đảo, khiến Vacxava
đang trở thành một « ch́a khóa » để
phương Tây đương đầu với Putin.
Một lợi thế nhất định khác nữa là
sức mạnh quân sự, là khả năng can thiệp
nhanh, của quốc gia từng thuộc khối Vacxcava này,
trong trường hợp Nga đọ sức với
NATO. Từ 1989 trong lúc Đức giảm thiểu 90 %
khả năng quân sự, th́ Ba Lan lại không ngừng
tăng cường sức mạnh pḥng thủ. Ba Lan là
một đối tác then chốt của NATO và có
một mối quan hệ đặc biệt với Hoa
Kỳ.
Vacxava cũng là một trong số các thành viên liên minh
quân sự Bắc Đại Tây Dương hiếm hoi
thi hành nghiêm chỉnh đ̣i hỏi dành 2 % GDP cho ngân sách
quốc pḥng và tỷ lệ đó đă được
nâng lên đến 3 % GDP kể từ khi chiến tranh
Ukraina khai mào hôm 24/02/2022. Thế rồi chính thái độ
hăng hái của Vacxava hỗ trợ Kiev về mặt
quân sự cũng khiến Hoa Kỳ, thành viên quan
trọng nhất của NATO, cũng như bản thân
tổng thư kư Liên Minh Bắc Đại Tây Dương,
Jens Stoltenberg phải lo ngại v́ NATO muốn bằng
mọi giá tránh trực tiếp « đụng độ
» với đội quân của Vladimir Putin.
|