Điểm Báo Quốc Tế 

Bàn Về Các Biến Động Tại Kazakhstan 

TS.Đỗ Kim Thêm dịch

 

Karzakhstan là một đất nước c̣n non trẻ, ǵành độc lập từ năm 1991, sau khi Liên Xô sụp đổ. Với diện tích 2 triệu 7 cây số vuông và hơn 19 triệu dân, Karzakhstan giàu tài nguyên khoáng sản như dầu hoả, khí đốt và đá hiếm và kinh tế phát triển với nhiều đầu tư của Mỹ, Thụy Sĩ, Hà Lan và nhiều nước khác của Liên Âu.

 

Nhưng giá khí đốt tăng vọt khiến cho dân chúng bất b́nh và gây bạo loạn. Các biến động mới nhất của Karzakhstan làm cho công luận quốc tế quan tâm đặc biệt. Để đối phó, chính quyền độc tài đă gây cho hơn 164 người chết và bắt giữ trên 4.400 người biểu t́nh. Trong khi Nga đưa quân đội tới để hỗ trợ về mặt an ninh, bạo loạn vẫn tiếp diễn.

 

Liệu chế độ có tiếp tục cai trị đất nước được không, đó là vấn đề mà báo chí quốc tế đưa ra nhiều lời b́nh luận khác nhau và sau đây là phần tuyển dịch.

 

*

 

Tờ BIRGÜN của Thổ Nhĩ Kỳ từ Istanbul viết:

 

"Vấn đề không chỉ là về khí đốt, về cơ bản, mọi thứ đă trở nên đắt đỏ hơn, và khoảng cách biệt giàu nghèo đang mở rộng. Trên thực tế, t́nh h́nh trong nước lẽ ra phải leo thang sớm hơn. Ngoài lư do kinh tế cho điều này, cũng có những lư do chính trị. Sự đàn áp nặng nề, con người không có tự do. Hy vọng rằng từ t́nh trạng bất ổn này, cuối cùng, người dân Kazakhstan sẽ chiến thắng".

 

Nhà b́nh luận của tờ ASAHI SHIMBUN của Tokyo ngạc nhiên là:  

 

"Kazakhstan thực sự được coi là tương đối ổn định. Những cuộc bạo loạn này càng đáng ngạc nhiên hơn. Tuy nhiên, cho đến nay có vẻ như mọi người chỉ bày tỏ sự thất vọng của họ đối với chế độ và không có yêu cầu cụ thể.”

 

Tờ VEDOMOSTI của Moscow cho rằng:

 

"Các cuộc biểu t́nh ở Kazakhstan được thể hiện bởi tính cách mạng lưới của họ. Nhưng cho dù là có sự tổ chức rơ ràng của các cá nhân tích cực, cuộc biểu t́nh không có nhà lănh đạo chính danh. Do đó, chính quyền không biết là có thể đàm phán cụ thể với ai".

 

Tờ LA STAMPA của Ư phân tích:

 

"Trong ṿng vài giờ, cuộc biểu t́nh phản đối giá xăng khí đốt đă biến thành một cuộc nổi dậy chính trị. Mọi thứ đều chỉ ra một cuộc khủng hoảng nghiêm trọng. Nh́n từ Moscow, sự can thiệp quân sự để hỗ trợ chế độ Kazakhstan đang lung lay sẽ chính thức đưa Tổng thống Putin trở lại vai tṛ khao khát là phục hồi cho đế chế Liên Xô".

 

Tờ DIENA của Latvia viết:

 

"Kazakhstan, nơi dường như rất yên tĩnh, đột nhiên trở thành tâm điểm chú ư của công luận thế giới. Nguyên nhân gây ra cho t́nh trạng bất ổn là giá khí đốt cao hơn.

 

Trong nước, t́nh trạng bất b́nh đẳng rất lớn, và bất măn đối với chính phủ lan rộng. Hạn hán trong năm ngoái, sự đối kháng sắc tộc và việc đóng cửa biên giới với Trung Quốc do đại dịch đă làm trầm trọng thêm t́nh h́nh. Những kẻ gây bạo loạn không có kế hoạch nắm quyền hoặc đưa ra các yêu cầu chính trị, và không ai biết ai đang điều phối các cuộc biểu t́nh.

 

Tổng thống Tokayev đổ lỗi bạo lực cho những kẻ khủng bố quốc tế đă gửi quân đội tới và yêu cầu đồng minh giúp đỡ. Những binh sĩ Nga đầu tiên đă đến Kazakhstan, bề ngoài là để bảo vệ các mục tiêu chiến lược quan trọng. Một vấn đề khác là làm thế nào họ có ư định để giải quyết các vấn đề dẫn đến sự bùng nổ của các cuộc biểu t́nh".

 

Tờ AFTENPOSTEN của Na Uy nh́n những diễn biến mới nhất như sau:

 

"Trong khi cảnh sát nói về các cuộc tấn công của các lực lượng cực đoan, các video trên phương tiện truyền thông xă hội cho thấy cuộc tuần hành của binh sĩ và bắn vào người biểu t́nh. Đồng thời, có những cuộc bạo loạn lớn và cướp bóc các cửa hàng. Hàng chục người được cho là đă thiệt mạng và dường như có hàng trăm người bị thương.

 

Tokayev đă hứa sẽ rút lại việc tăng giá. Nó không giúp ích ǵ cho Tokayek. Ngay cả việc từ nhiệm của chính phủ cũng không dẫn đến việc chấm dứt các cuộc biểu t́nh. Có lẽ bầu cử tự do sẽ là một giải pháp tốt hơn."

 

Tờ GUARDIAN của Anh coi yêu cầu hỗ trợ của các đồng minh gởi đến Kazakhstan là một hành vi mạo hiểm của Tổng thống Kazakhstan:

 

"Việc yêu cầu Moscow giúp đỡ không chỉ là một sự thừa nhận ngấm ngầm về điểm yếu của Tokayev, mà c̣n có khả năng làm đảo lộn cho nhiều người ở một quốc gia tự hào về chính sách đối ngoại của ḿnh. Liên minh các quốc gia hậu Xô Viết chưa bao giờ can thiệp vào một cuộc khủng hoảng, nhưng Nga, giống như Trung Quốc, nước láng giềng hùng mạnh khác của Kazakhstan, muốn sự ổn định ở biên giới của ḿnh, chứ không phải để các cuộc biểu t́nh đường phố lật đổ một chính phủ khác trong khu vực".

 

Theo JIEFANG RIBAO của Trung Quốc, kịch bản bất ổn này hiện không đe dọa Kazakhstan:

 

"Một mặt, chính giới vẫn nắm vững quyền lực trong tay, và sự đa số người dân bất măn không đi xa đến mức là muốn thay đổi chế độ. Quan trọng hơn, bằng cách gửi lực lượng ǵn giữ ḥa b́nh, Nga đă gửi một tín hiệu rơ ràng cho phương Tây không can thiệp. Tương tự như Nga, Trung Quốc cũng rất muốn nước láng giềng Kazakhstan trở lại b́nh thường, bởi v́ Trung Á là một trung tâm chiến lược quan trọng của Con đường tơ lụa mới."

 

Báo GZETA WYBORCA của Ba Lan giải thích:

 

"Kazakhstan là một quốc gia hậu Xô Viết đặc biệt, có lẽ là quốc gia duy nhất bắt tay vào con đường hiện đại hóa độc tài tương đối thành công trong khi vẫn duy tŕ mối quan hệ chặt chẽ và tin cậy với Nga trong một thời gian tương đối dài.

 

Không phải ngẫu nhiên mà bảng chữ cái bằng tiếng Latinh được sử dụng ở Kazakhstan, và không phải ngẫu nhiên mà Kazakhstan, quốc gia Trung Á duy nhất  đạt hơn 50% xuất khẩu sang Liên Âu và gần có 80% đầu tư nước ngoài đến từ Hoa Kỳ và các nước châu Âu.

 

Ngày nay, đất nước này đang phải đối mặt với một quyết định lịch sử vĩ đại, và năm 2022 có thể sẽ không kém phần quan trọng đối với không gian hậu Xô Viết so với năm 2003 với "Cách mạng Hoa hồng" Georgia hoặc năm 2014 với Cách mạng Ukraine."

 

Tờ NEU ZÜRCHER ZEITUNG từ Thụy Sĩ tin rằng Moscow cũng đang theo đuổi các mục tiêu địa chính trị bằng cách triển khai cái gọi là "lực lượng ǵn giữ ḥa b́nh:

 

"Putin biết được việc nắm bắt cơ hội khi cơ hội thể hiện. Rơ ràng, Putin coi t́nh trạng bất ổn ở Kazakhstan là cơ hội để cho quốc gia lớn nhất ở Trung Á này ràng buộc vững chắc với Nga trong tương lai gần. Putin khéo léo dùng cơ hội khai thác điểm yếu của các nhà độc tài Kazakhstan.

 

Dự kiến là quân đội Nga sẽ không lại ra khỏi Kazakhstan nhanh như vậy. Moscow sử dụng không thương tiếc "lực lượng ǵn giữ ḥa b́nh" của ḿnh ở nhiều nước cộng ḥa của Liên Xô cũ, v́ lợi ích địa chính trị của ḿnh. Một khi t́nh h́nh ở Kazakhstan đă được kiểm soát, nước này có thể sẽ gia nhập danh sách này."

 

Tờ SABAH của Thổ Nhĩ Kỳ từ Istanbul cũng nghi ngờ rằng sự can thiệp của quân đội Nga là vị tha:

 

"Nhân dịp này, Nga muốn thực hiện một số yêu cầu. Điều này được thể hiện rơ trong các tuyên bố của người đứng đầu các phương tiện truyền thông có liên kết với Điện Kremlin là Sputnik và Russia Today. Ví dụ, việc Kazakhstan công nhận Crimea là một phần của Nga, du nhập tiếng Nga như một ngôn ngữ chính thức thứ hai, sự tái du nhập chử cyrillic và cho phép của các trường học Nga hoạt động.”

 

Tờ LIDOVE NOVINY từ Tiệp Khắc nhận định các tham vọng của Nga một cách tương tự và trích ra một ví dụ khác:

 

"Một số người sẽ nhớ cách mà các đơn vị Nga kết thúc cuộc chiến giữa Armenia và Azerbaijan trong Nagorno-Karabakh năm ngoái. Lần này, Nga cũng đảm bảo trật tự. Điều này không thể bị lên án như là một tội ác.

 

Nhưng vấn đề là Nga không biết bắt đầu từ đâu và dừng lại ở đâu. Sự can thiệp  vào Nagorno-Karabakh và Kazakhstan không làm phiền phương Tây. Nhưng điều này cũng sẽ áp dụng cho Georgia, Ukraine hay thậm chí là các nước Baltic? Mỹ và NATO phải đàm phán điều này với Nga.”

 

Tuy nhiên, tờ HUANQIU SHIBAO của Trung Quốc tin rằng t́nh h́nh hiện đang được kiểm soát trở lại:

 

"Việc triển khai quân đội của Tổ chức Hiệp ước An ninh Tập thể đă đóng góp đáng kể cho việc này. Liên minh quân sự do Moscow lănh đạo đă chứng tỏ bảo vệ an ninh cho các quốc gia thành viên ở Trung Á. Các hệ thống pḥng thủ như vậy phải được mở rộng hơn nữa nếu các quốc gia như Kazakhstan muốn tự bảo vệ ḿnh khỏi một cuộc cách mạng do phương Tây lănh đạo. Tuy nhiên, đánh giá tuỳ theo định kiến của phương Tây là Nga đang thách thức NATO với liên minh này."

 

Tờ EL PERIODICO DE ARAGON của Tây Ban Nha viết:

 

"Liên minh pḥng thủ của sáu nước cộng ḥa thuộc Liên Xô cũ (OVKS) không ǵ khác hơn là một công cụ của điện Kremlin. Nh́n vào Ukraine và việc sáp nhập Crimea trong năm 2014 là đủ để đoán xem Nga sẵn sàng đi bao xa và mở rộng ảnh hưởng của ḿnh. Cuộc nổi dậy ở Kazakhstan chắc chắn không chỉ là kết quả của việc tăng giá khí đốt.

 

Thay vào đó, t́nh h́nh cho thấy sự bất măn dân chúng, mức sống của họ không cao như sự giàu có của đất nước về tài nguyên khoáng sản có thể mang lại. Nhưng cũng có lời hứa không được thực hiện về dân chủ hơn, bởi v́ Kazakhstan được cai trị bởi một đảng duy nhất và không có phe đối lập chính trị. Đây là những phần tác động cho một cuộc khủng hoảng xă hội, mà nó sẽ lan sang các quốc gia khác cũng không ổn định trong khu vực."

 

Tờ JYLLANDS-POSTEN  của Đan Mạch nhấn mạnh:

 

"30 năm sau Liên Xô sụp đổ, người ta vẫn phải nhận thức tỉnh táo là từ quan điểm dân chủ, các nước cộng ḥa cũ phía nam kém phát triển một cách vô vọng.

 

Nhưng hiện nay, Putin có thể rơi vào trong một tṛ chơi nguy hiểm cao độ của ḿnh. Sau khi cố gắng gây bất ổn cho châu Âu bằng các cuộc tấn công mạng, uỷ thác việc giết người, nguỵ tạo thông tin và các mối đe dọa quân sự, Putin đột nhiên bị thách thức bởi cuộc khủng hoảng ở Kazakhstan. B́nh thường hóa thế giới hậu Xô Viết sẽ kéo dài bao lâu? Phương Tây chỉ c̣n một điều duy nhất: họ phải kiên quyết đối đầu với các chế độ độc tài này."

 

Đây chính xác là một vấn đề trong mắt của tờ CORRIERE DELLA SERA của Ư:

 

"Vladimir Putin không thể tưởng tượng được là, ngay cả trong những giấc mơ điên rồ nhất của ḿnh, phương Tây đang bị phân hoá và rối loạn như ngày nay.

 

Mỹ bị chia cắt bởi các cuộc xung đột nội bộ, Đức có một chính phủ mới vẫn chưa t́m thấy hướng đi cho khu vực. Pháp đang trong chiến dịch tranh cử tại Điện Elysée, nơi hứa hẹn sẽ gây rủi ro cho Tổng thống Macron.

 

Tóm lại, phương Tây đang trải qua một trong những giai đoạn bất ổn và yếu kém, chắc chắn nó ảnh hưởng đến các quyết định chiến lược - và cũng ảnh hưởng đến phản ứng đối với hành động của người khác."

 

Tờ NEW YORK TIMES cũng lưu ư một sự mất đoàn kết nhất định giữa các quốc gia phương Tây trong mối quan hệ với Nga, có liên quan đến Kazakhstan, mà cũng với Belarus và trên hết là Ukraine:

 

"Bộ phim chỉ mới bắt đầu. Các nước láng giềng khác có thể trở thành con tin cho chiến lược sinh tồn của Nga, đ̣i hỏi phải mở rộng quyền lực sang các nước khác để duy tŕ ổn định ở trong nước.

 

Điện Kremlin đang đối phó với một hệ thống chính trị lâu đời ở phương Tây  quyết tâm duy tŕ hiện trạng. Bởi v́ toàn cầu hóa ngăn cản một chính sách ngăn chặn nghiêm trọng: làm thế nào phương Tây có thể ngăn chặn được Nga khi bị vướng vào trong một mạng lưới quan hệ kinh tế và an ninh với nhà nước Nga.”

 

Tờ báo MÜSAVAT từ Azerbaijan đă làm sáng tỏ các nguyên nhân sâu xa của sự bất ổn ở Kazakhstan và tự hỏi:

 

"Những người biểu t́nh có vũ trang này là ai, họ thuộc nhóm khủng bố nào và yêu cầu của họ là ǵ? Điều thú vị ở đây là cuộc họp của các quốc gia kế tục của Nga tại St. Petersburg vào cuối năm.

 

Ở đó, người đứng đầu điện Kremlin Putin lần đầu tiên gặp cựu Tổng thống Kazakhstan Nursultan Nazarbayev và sau đó với người kế nhiệm Tokayev. Putin đă đưa ra nhiều yên sách đối với Kazakhstan.  Nazarbayev đă từ chối yêu cầu này, nhưng sau đó Tokayev đă đồng ư.

 

C̣n Nazarbayev th́ sao? Nazarbayev bị quản thúc tại gia hay đă rời khỏi đất nước chưa? Có lẽ Nazarbayev đă đặt ḿnh vào vị trí hàng đầu của "cuộc kháng chiến vũ trang chống lại sự chiếm đóng của Nga".

 

Cho đến khi nào tất cả câu hỏi này không được trả lời, người ta sẽ không hiểu được những ǵ đang xảy ra ở Kazakhstan."

 

-- Đỗ Kim Thêm tuyển dịch.

 

Tổng hợp từ nguồn của Deutschlandfunk, die internationale Presschau.

Trở lại