CUỘC
CHIẾN UKRAINE – NGA SÔ TỪ 24/8/2022 ĐẾN 15/10/2022 Nguyễn Mạnh Trí |
Đây
là bài thứ 4 trong loạt bài viết về cuộc
chiến Ukraine. Bài viết này ghi tiếp các dữ
kiện kể từ khi cuộc chiến bắt đầu
với những điểm chính trong giai đoạn III
kể từ tháng 8/2022: ·
Giai đoạn
I vào tháng 2/2022, ông Putin
cố gắng tương tự một lần nữa
trên quy mô lớn nhất có thể có tại Ukraine -
để chiếm chính phủ Ukraine trong ṿng khoảng
72 giờ tại đất nước gồm 45
triệu dân, có diện tích đất liền lớn
thứ 2 tại Châu Âu. Đây là một canh bạc gây
ngỡ ngàng và nguy hiểm và nó đă hoàn toàn thất
bại ngay trong tuần quan trọng đầu tiên. ·
Thất bại với Kế hoạch A nhằm
chiếm chính phủ Kyiv trước khi lực lượng
của Tổng thống Zelensky hoặc thế giới bên
ngoài có thể phản ứng, sau đó Moscow đă
chuyển sang Kế hoạch B từ đầu tháng 3.
Đây là cách tiếp cận quân sự mang tính
"thủ đoạn" hơn nhằm bao vây Kyiv và
di chuyển gần hơn đến các thành phố khác
tại Ukraine - Chernihiv, Sumy, Kharkiv, Donetsk, Mariupol và Mykolaiv
và chỉ đơn giản là nhằm tiêu diệt
sức kháng cự của lực lượng vũ trang
Ukraine trong khi chính Kiev sẽ bị đe dọa chấp
nhận thất bại hay bị tàn phá. Kế hoạch
này cũng lại thất bại. ·
Nản chí, Nga giờ chuyển sang kế
hoạch C, đó là từ bỏ Kyiv và miền Bắc,
thay vào đó tập trung toàn bộ lực lượng
cho một cuộc tấn công quan trọng ở vùng
Donbas và trên khắp miền nam Ukraine, có lẽ là xa
đến cảng Odesa ở miền Tây Nam - nhằm
cắt đường tiếp cận ra biển của
Ukraine một cách hiệu quả. Đây là chiến
dịch mà chúng ta hiện đang thấy tại
miền đông Ukraine, quanh thành phố Iziyum và Popasne,
Kurulka và Brazhkivka. Nga chính thức sát nhập 4 thành
phố này vào ngày 3/10/2022. ·
Giai đoạn
IV bắt đầu từ đầu tháng 10/2022. Như vậy, cuộc chiến cho
đến nay có hai giai đoạn chính. Đầu tiên
là nỗ lực của Nga nhằm chiếm các thành
phố lớn của Ukraine như Kyiv và Kharkiv, đồng
thời chiếm lănh thổ ở phía nam. Thứ hai là
sự rút lui của Nga khỏi Kyiv và cuộc tiến quân
chậm chạp, được hỗ trợ bởi pháo
hạng nặng, ở Donetsk và Luhansk. Trong nhiều tháng,
Nga đă tấn công và Ukraine chống trả. Nay th́ chúng
ta thấy quân Ukraine tiến công và quân Nga phản
ứng. Cả
Nga và Ukraine ở trong vị thế tiến thối lưỡng
nan. Ông Putin xem Crimea và Donbass là 2 khu vực của Nga.
Crimea đă bị Nga sát nhập trong cuộc Trưng
cầu dân ư năm 2014. Hai khu vực ly khai Donetsk và
Lugansk, gọi chung là vùng Donbass,
đă tách khỏi kiểm soát của chính phủ
Ukraine cũng trong năm này. Theo một cuộc khảo
sát được công bố vào năm 2021, hơn
một nửa người ở khu vực ly khai
muốn gia nhập Nga, dù có hoặc không có một
số quyền tự trị. Thỏa thuận Minsk
được Bộ tứ Normandy, gồm Nga, Ukraine, Pháp
và Đức, thúc đẩy tại thủ đô
của Belarus năm 2015, nhằm kết thúc cuộc xung
đột đẫm máu khi đó đă kéo dài 10 tháng
ở miền đông Ukraine. Thỏa thuận Minsk
được đưa ra khá vội vàng. Nga tham gia kư
thỏa thuận, nhưng vai tṛ của nước này
trong cuộc xung đột không được thừa
nhận. Từ "Nga" không xuất hiện trong
bất kỳ nội dung nào của văn kiện. Điều
đó cho phép Moskva tuyên bố họ chỉ là một
quan sát viên và cho rằng thỏa thuận phải
được thực thi giữa chính phủ Ukraine và
phe ly khai ở miền đông. Ngôn ngữ của
thỏa thuận cũng khá mơ hồ, nguyên nhân
khiến Nga và
Ukraine diễn giải lộ tŕnh chính trị của nó
theo những cách rất khác nhau. Việc Ukraine muốn
lấy lại 2 vùng này là một vấn đề
hắc búa mà chỉ có khi Nga bị kiệt quệ trong
cuộc chiến mới có hy vọng t́m ra một
giải pháp. T́nh h́nh chiến sự
11/9 Tổ
chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế (OECD) hôm
26/9 ước tính chiến dịch quân sự của
Nga tại Ukraine sẽ khiến GDP toàn cầu mất
2,800 tỷ USD cho đến cuối năm sau. Con số
này có thể c̣n lớn hơn nếu mùa đông
khắc nghiệt khiến châu Âu phải phân phối
sử dụng năng lượng. Xung đột Nga -
Ukraine đă khiến giá năng lượng tăng
vọt, làm yếu chi tiêu của các hộ gia đ́nh và
sụt giảm niềm tin kinh doanh, đặc biệt
tại châu Âu. Xung đột này đang gây gián đoạn
chuỗi cung ứng, thiếu thốn lương
thực, nhu yếu phẩm và làm rung chuyển các
thị trường trên toàn cầu. Chính phủ các nước
phương Tây lo ngại xung đột c̣n kéo dài
nhiều tháng, thậm chí nhiều năm nữa. Điều
này sẽ càng gây sức ép lên kinh tế toàn cầu.
"Chúng ta đang trả một cái giá rất đắt
cho cuộc chiến này", Álvaro Santos Pereira – kinh
tế trưởng tại OECD cho biết. GIAI
ĐOẠN II ·
Hăng AFP ngày 30/8 đưa tin giao tranh bùng nổ
dữ dội khắp nơi tại vùng Kherson ở phía
nam Ukraine, trong khi văn pḥng Tổng thống Ukraine cho
biết các binh sĩ nước này gây sức ép
“từ nhiều hướng”. Cố vấn Oleksiy
Arestovych của Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky cho
hay lực lượng của nước này đă xuyên
thủng hàng pḥng ngự của Nga tại nhiều khu
vực chiến tuyến gần thành phố Kherson, trong
chiến dịch quy mô ở miền Nam. Quân
đội Ukraina có vẻ như đă phá vỡ
được một số điểm trong tuyến pḥng
thủ đầu tiên trong số ba tuyến mà Nga
dựng lên trước Kherson, có nơi tiến sâu
được hơn mười km. Pháo binh Ukraina
đă nă ồ ạt vào Nova Kakhovka và vùng phụ
cận Kherson, khiến cho các cầu tạm mà Nga
lắp đặt trên sông Dnieper không thể sử
dụng được. Binh sĩ Ukraine đă
đăng nhiều video lên mạng xă hội, chứng
minh sự hiện diện của họ rất sâu bên
trong chiến tuyến của kẻ thù, trong khi các video
tương tự của phía Nga dường như cho
thấy phản ứng bất ngờ, với nhiều
đơn vị bị thất thần trước
trận mưa pháo đến từ phía Ukraine. Dường
như Kiev đă tái chiếm được nhiều hơn
là bốn địa phương được loan báo
trong 24 giờ qua. Dù sao chăng nữa th́ trong những
ngày sắp tới, thách thức đối với
Ukraine là bao vây hơn 20,000 binh sĩ Nga ở phía tây sông
Dnepr, bằng cách ngăn chăn việc vượt qua sông. Bản đồ khu
vực Kherson ·
Cục diện chiến tranh đang thay đổi
ở miền đông và đông bắc Ukraine. Sau thông báo
chiếm lại được hơn 30 địa phương,
trong đó có nhiều thành phố chiến lược,
ngày 11/9/2022, quân đội Ukraine cho biết đă
giải phóng được khoảng 6,000 km² lănh
thổ kể từ đầu tháng 9. Phần
đất mà Ukraine giành lại được vẫn c̣n
rất khiêm tốn so với cả vùng miền đông
mà quân Nga và các lực lượng ly khai kiểm soát,
hiện khoảng hơn 14 ngh́n km², nhưng những
thắng lợi trên mặt trận của Kiev đặt
Nga trước những thách thức lớn cho việc
kiểm soát toàn vùng Donbass, mục tiêu Nga đặt ra
cho giai đoạn hai của cuộc chiến tại
Ukraine. Ukraine chiếm lại Izyum 14/9/2022 VAI
TR̉ CỦA UKRAINE Quân sự: ·
Ngày 7/9/2022, tổng tư lệnh quân đội Ukraina Valery
Zaloujny lần đầu tiên xác nhận vào tháng trước,
Kiev đă mở đợt oanh kích vào các căn
cứ quân sự của Nga tại Crimée, vùng lănh
thổ đă bị Matxcơva sáp nhập từ
2014. Cùng lúc Kiev ghi được một số
thắng lợi cả tại các khu vực đông nam và
đông bắc Ukraina. ·
Các lực lượng Ukraine ngày càng chiếm
giữ được nhiều hơn các vùng lănh
thổ trước đây Nga kiểm soát ở miền
đông trong một bước tiến “rất nhanh và
gắt”, một quan chức khu vực do Nga bổ
nhiệm cho biết ngày 9/9, một bước đột
phá có thể đánh dấu một bước
ngoặt của cuộc chiến. Sau khi giữ im
lặng một ngày, Nga thừa nhận rằng một
phần chiến tuyến của họ đă sụp
đổ ở phía đông nam thành phố Kharkiv
lớn thứ hai của Ukraine. “Kẻ thù đang
bị cầm chân nhiều nhất có thể, nhưng
một số khu định cư đă nằm dưới
sự kiểm soát của các lực lượng vũ
trang Ukraine”, ông Vitaly Ganchev, người đứng
đầu chính quyền do Nga hậu thuẫn ở khu
vực Kharkiv nói trong buổi phát trực tiếp hàng ngày
của người dẫn chương tŕnh truyền h́nh
nhà nước Vladimir Solovyov. Ông Ganchev trước đó
nói chính quyền của ông đang cố gắng sơ
tán dân thường khỏi các thành phố bao gồm
Izium, thành tŕ chính của Nga và căn cứ hậu
cần ở tỉnh gần tiền tuyến ở
miền đông Ukraine. Nga nắm quyền kiểm soát
khoảng 1/5 lănh thổ Ukraine kể từ khi bắt
đầu cuộc xâm lược vào cuối tháng Hai. Trong bức
ảnh được lan truyền trên khắp mạng
xă hội hôm 11/9, Vyacheslav Zadorenko (đội mũ lưỡi
trai), thị trưởng thành phố Derhachi, cầm
quốc kỳ Ukraine trên tay, ôm hôn người dân
tại khu định cư Kozacha Lopan, tỉnh Kharkov. ·
Giới lănh đạo thân Nga trong khu vực
đă công bố sẽ có các cuộc trưng cầu dân
ư về việc gia nhập Nga, diễn ra từ 23/9
đến ngày 27/9 tại các tỉnh Luhansk, Donetsk,
Kherson và Zaporizhzhia – chiếm khoảng 15% lănh thổ
Ukraine. Moscow không kiểm soát được toàn bộ
nơi nào trong số 4 khu vực mà họ đang t́m cách
thôn tính, lực lượng của họ chỉ
nắm giữ khoảng 60% Donetsk và 66% Zaporizhzhia. ·
Vào lúc Nga tổ chức trưng cầu dân ư để
sáp nhập bốn vùng lănh thổ của Ukraina,
hôm 23/9/2022, Kiev thông báo quân đội Ukraine tiếp
tục giành được nhiều thắng lợi:
chiếm lại thành phố Iatskivka trong vùng Donetsk, giành
lại được hơn 9,000 km vuông lănh thổ
từ tay quân Nga. ·
Chiều ngày 01/10/2022, bộ Quốc Pḥng Ukraine thông
báo các lực lượng Ukraine đă tiến vào thành
phố chiến lược Lyman, miền đông Ukraine.
Theo nhiều nhà quan sát, đây là chiến thắng quan
trọng nhất của quân đội Ukraine kể
từ đợt phản công tháng 9 tại các vùng
miền đông và đông bắc. Thông tin về
chiến thắng được đưa ra đúng vào
lúc điện Kremlin vừa tuyên bố sáp nhập
bốn vùng đất của Ukraine vào Nga, bao gồm thành
phố Lyman. Ngoại
giao: ·
Tổng
thống Ukraine Volodymyr Zelensky nói với truyền thông Pháp
rằng hiện tại ông không có kênh liên lạc
với Trung Quốc, nhưng Ukraine mong muốn nhận
được sự giúp đỡ từ quốc gia này
trong bối cảnh Nga xâm lược. Trong
khi đó, ngày 23/9, Bộ trưởng Ngoại giao Trung
Quốc Vương Nghị nói Trung Quốc đang kêu
gọi một giải pháp thương lượng cho
cuộc khủng hoảng Ukraine. ·
Tổng
thống Ukraine Volodymyr Zelensky hôm 30/6 cho biết, giới
lănh đạo Kiev đang thực hiện một bước
đi mang tính quyết định tới “an ninh
của toàn thể các quốc gia tự do, với
việc nộp đơn xin gia nhập Tổ chức
Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương
(NATO) một cách nhanh chóng”. Nga sát nhập 4 khu
vực của Ukraine: ·
Cho đến
ngày 27/9, Nga đă cho tổ chức trưng cầu dân
ư tại các vùng của Ukraine mà họ kiểm soát toàn
bộ hoặc một phần. Đó là các vùng Donetsk và
Luhansk ở miền đông, Kherson và Zaporijjia ở
miền nam. Ông Biden tố cáo: "Các cuộc trưng
cầu dân ư của Nga là một tṛ giả vờ,
một cái cớ xảo trá để cố sáp
nhập bằng vũ lực các vùng lănh thổ của
Ukraine". Trước đó, trong một thông cáo
chung, các quốc gia công nghiệp hàng đầu thế
giới thuộc nhóm G7 (Đức, Canada, Hoa Kỳ, Pháp,
Ư, Nhật và Anh Quốc) cũng đă ra một thông cáo
chung lên án các cuộc trưng cầu dân ư đó. Nhóm
G7 kêu gọi toàn bộ các quốc gia trên thế
giới “thẳng thừng bác bỏ các cuộc
trưng cầu dân ư giả hiệu không có giá trị
pháp lư và không chính đáng” ·
Moscow công bố kết quả sơ bộ từ các
cuộc trưng cầu dân ư ở 4 vùng Ukraine cho
thấy đại đa số phiếu ủng hộ sáp
nhập vào Nga dù Kyiv phản đối mạnh mẽ
việc này. Cụ thể, trong
khoảng 21 - 29% số phiếu tại các ḥm phiếu
ở Nga đă được kiểm đếm, 97 -
98% đều ủng hộ sáp nhập 4 vùng Cộng ḥa
Nhân dân Lugansk (LPR) tự xưng, Cộng ḥa Nhân dân
Donetsk (DPR) tự xưng, Kherson và Zaporizhzhia vào Nga. Moscow
tuyên bố ở cả 4 vùng trên - hiện do quân đội
Nga kiểm soát, các cuộc trưng cầu dân ư đều
được coi là hợp lệ v́ tỷ lệ người
dân đi bầu vượt quá 50%, theo TASS. Tuy nhiên,
Ukraine và các đồng minh đă nói rơ sẽ không công
nhận kết quả trưng cầu dân ư trên. Ngày
27/9, Kyiv cho biết các cuộc bỏ phiếu do giới
chức được Nga hậu thuẫn sẽ không có
bất cứ tác động nào đối với các
mục tiêu quân sự của Ukraine, theo Reuters. ·
Chính
quyền thân Nga ở 4 tỉnh Ukraine Zaporizhzhia, Kherson,
Lugansk và Donetsk ngày 27/9 thông báo đă kiểm toàn
bộ số phiếu trong cuộc trưng cầu dân ư
từ ngày 23/9 với kết quả lần lượt
là 93.11%, 87.05%, 98.42% và 99.23% cử tri chọn sáp
nhập Nga. Ông Denis Pushilin, lănh đạo Cộng ḥa Nhân
dân Donetsk (DPR) tự xưng, cho biết "Tất
cả chúng tôi mong muốn điều này từ lâu,
đồng thời hoan nghênh kết quả to lớn này.
Chúng tôi sẽ đoàn tụ với quê hương vĩ
đại của chúng tôi, với nước Nga vĩ
đại". Moscow tuyên bố ở cả 4 vùng trên
- hiện do quân đội Nga kiểm soát, các cuộc
trưng cầu dân ư đều được coi là
hợp lệ v́ tỷ lệ người dân đi
bầu vượt quá 50%. Theo kế hoạch, trường
hợp kết quả bỏ phiếu cho thấy cư dân
các vùng này muốn sáp nhập Nga, Moscow sẽ tôn
trọng quyết định này. Cả 4 khu vực
sẽ giữ nguyên tên gọi, có vị thế như
một chủ thể liên bang của Nga, tương
tự trường hợp của Crimea năm 2014.
Dự kiến, 4 người đứng đầu chính
quyền 4 vùng này sẽ sớm kư một văn
kiện sáp nhập Nga, trong đó đề nghị
Tổng thống Nga Putin công nhận kết quả và
chấp thuận cho việc gia nhập. Một loạt các
thủ tục pháp lư đang được tiến hành
theo đúng kế hoạch. Về phía Nga, Phó Chủ
tịch Hội đồng An ninh Nga Dmitry Medvedev đă
viết trên mạng xă hội sau khi có kết quả trưng
cầu dân ư: “Kết quả đă rơ ràng. Chào
mừng bạn trở về nhà, đến với nước
Nga”. Bên canh đó, người đứng đầu
Thượng viện Nga cho biết, cơ quan này có
thể xem xét việc sáp nhập 4 vùng lănh thổ vào
ngày 4/10 tới. 4 khu vực
Ukraine Zaporizhzhia, Kherson, Lugansk và Donetsk sát nhập vào Nga Quân sự: Tổng
thống Nga Vladimir Putin hôm 25/8 kư sắc lệnh tăng
quy mô lực lượng vũ trang của Nga từ 1.9
triệu lên 2.04 triệu khi cuộc chiến ở Ukraine
bước sang tháng thứ bảy. Moscow không tiết
lộ bất kỳ tổn thất nào trong cuộc xung
đột kể từ những tuần đầu tiên,
nhưng các quan chức phương Tây và chính phủ
Kyiv cho biết con số này lên tới hàng ngh́n người.
Quy mô gia tăng bao gồm tăng 137,000 binh sĩ
chiến đấu lên 1.15 triệu binh sĩ, có
hiệu lực vào ngày 1/1, theo nghị định
được công bố trên cổng thông tin lập pháp
của chính phủ. Nga không cho biết họ đă
phải gánh chịu bao nhiêu thương vong ở Ukraine
kể từ những tuần đầu tiên của
chiến dịch, khi đưa ra con số 1,351 binh sĩ
của họ đă thiệt mạng. Các ước tính
của phương Tây cho biết con số thực
tế có thể gấp ít nhất 10 lần, trong khi
Ukraine cho biết họ đă giết chết và gây thương
tích cho ít nhất 45,000 quân Nga kể từ khi cuộc
xung đột bắt đầu vào ngày 24/2. Moscow
gọi đây là một chiến dịch quân sự
đặc biệt. Kyiv cũng miễn cưỡng công
bố thông tin về số lượng binh sĩ
của họ đă thiệt mạng trong cuộc
chiến. Tuy nhiên hôm thứ Hai, người đứng
đầu lực lượng vũ trang Ukraine cho
biết gần 9,000 quân nhân đă thiệt mạng trong
một cập nhật hiếm hoi. ·
Một
quan chức Mỹ cho biết Nga sẽ buộc phải
mua thêm vũ khí của Triều Tiên khi cuộc
chiến kéo dài. Tuần trước, Moscow được
cho là đă nhận được đơn hàng đầu
tiên là các drone (máy bay không người lái) của Iran.
Iran và Triều Tiên, hai nước hiện bị Phương
Tây áp đặt lệnh trừng phạt, đă
t́m cách làm sâu sắc hơn mối quan hệ với
Nga kể từ khi Tổng thống Vladimir Putin tiến hành
cuộc xâm lược Ukraine vào tháng 2. Chế độ
của Kim Jong-un đổ lỗi cho Mỹ về
cuộc xung đột và cáo buộc Phương Tây
theo đuổi "chính sách bá quyền" để
biện minh cho việc Nga sử dụng vũ lực. Tháng
trước, Triều Tiên đă công nhận nền
độc lập của hai nhà nước ủy
nhiệm của Nga ở miền đông Ukraine - Cộng
ḥa Nhân dân Donetsk và Luhansk - và cam kết sẽ làm sâu
sắc hơn "t́nh đồng chí" với Moscow.
Tổng thống Vladimir Putin của Nga cho biết hai nước
sẽ mở rộng "quan hệ song phương toàn
diện và mang tính xây dựng", theo truyền thông nhà
nước B́nh Nhưỡng. ·
T́nh
báo Anh vào hôm 14/9, cho biết quân đội Nga đang t́m
nguồn vơ khí từ Iran và Bắc Hàn v́ kho vơ khí
của Nga bị cạn kiệt trong lúc chiến tranh
với Ukraine vẫn đang diễn ra với cường
độ cao, theo UPI. Các nhà phân tích trích dẫn báo cáo
từ giới chức Kiev rằng hôm 13/9, quân Ukraine
bắn hạ được một máy bay không người
lái (UAV) Shahed-136 của Iran ở khu vực Kupiansk, nơi
Ukraine đang có những chiến thắng liên tiếp
trong cuộc phản công gần đây. ·
Hôm 21/9, Tổng thống Nga Vladimir Putin ra
lệnh huy động 300,000 quân nhân dự bị cho
cuộc chiến ở Ukraine và nói rằng Moscow sẽ
đáp trả với sức mạnh của tất
cả kho vũ khí khổng lồ của ḿnh nếu phương
Tây theo đuổi cái mà ông gọi là “đe dọa
hạt nhân” đối với cuộc chiến tranh
đó, theo Reuters. Đây là lệnh tổng động
viên một phần lần đầu tiên của Nga
kể từ Thế chiến II và đánh dấu sự
leo thang lớn của cuộc chiến, hiện đă bước
sang tháng thứ 7. Việc bắt quân dịch hàng
loạt có thể là bước đi đối
nội rủi ro nhất trong hai thập kỷ cầm
quyền của ông Putin, sau khi Điện Kremlin từng
hứa rằng điều đó sẽ không xảy ra và
sau một chuỗi những thất bại trên chiến
trường ở Ukraine. Các cuộc biểu t́nh
phản đối chiến tranh đă nổ ra ở 38
thành phố của Nga, trong đó, hơn 1,300 người
bị bắt hôm 21/9. ·
Những
bức thư được cho là do lính Nga bỏ
lại khi vội vàng rút khỏi Izyum cho thấy nỗi
kiệt quệ của họ sau nhiều tháng chiến
đấu liên tục. Khi tiến vào thành
phố Izyum, tỉnh Kharkov, đông bắc đất nước
hồi tuần trước, binh sĩ Ukraine phát hiện
loạt thư tay đề ngày 30/8 cùng nhiều đồ
dùng cá nhân trong một ngôi nhà dân hai tầng, nơi các
binh sĩ Nga từng trưng dụng làm nơi đồn
trú. Phóng viên Washington
Post được trao lại tập thư
này để xem xét và họ nhận thấy nỗi chán
nản, tuyệt vọng, kiệt quệ cả về
thể chất lẫn tinh thần mà các tác giả
của 10 bức thư thể hiện sau nhiều tháng
chiến đấu liên tục ở Ukraine.
·
Trong
cuộc chiến Ukraine, h́nh ảnh hào nhoáng của
một quân đội nặng tính tŕnh diễn như
Nga bỗng trở nên thảm hại, đặc
biệt đối với giới sĩ quan chóp bu,
với ít nhất tám tướng lĩnh bị sa
thải, tái bổ nhiệm hoặc bị tống
về nhà đuổi gà, kể từ khi cuộc
chiến bắt đầu vào ngày 24 Tháng Hai đến
nay. Lần đầu tiên Bộ Quốc pḥng Nga công
khai loan báo bổ nhiệm tổng tư lệnh mặt
trận Ukraine: tướng Không quân Sergei
Surovikin. Thay
đổi trên được đưa ra sau khi có tin
hai chỉ huy trong năm quân đoàn Nga bị băi
nhiệm đầu tuần. Không ai có thể đoan chắc Sergei Surovikin
có thể xoay chuyển t́nh h́nh được không.
Đó là chưa kể ít nhất 10 “tướng quân”
khác đă thiệt mạng. Một số nhà phân tích phương Tây cho
rằng bất kỳ ai được bổ nhiệm làm
chỉ huy của Nga ở Ukraine đều có khả năng
thất bại, một phần là do quyền tối cao
thuộc về Tổng thống Vladimir Putin. “Tôi không
thể tưởng tượng việc hoán đổi
các vị tướng sẽ giúp ích như thế nào.
Vấn đề của Putin là ông ấy không có Zhukov,
một người vừa sẵn sàng phản đối
ông ấy vừa là một người mà ông ấy tôn
trọng,” James Rushton, một nhà phân tích quân sự người
Anh nói. Trang tin RBC của Nga mới đây đưa
tin Nga đă cách chức 6 chỉ huy cao cấp: ü
Thượng
tướng Alexander Chaiko,
tư lệnh quân khu phía Đông. Nếu được
xác nhận, ông Chaiko là sĩ quan mới nhất trong
số một loạt sĩ quan hàng đầu của quân
đội Nga bị cách
chức sau những thất bại của lực lượng
Moscow ở Ukraine. Tướng Rustam
Muradov vừa được bổ
nhiệm thay thế. ü
Tướng Alexander
Dvornikov, tư lệnh bộ binh Nga, người
có hơn 44 năm binh nghiệp, nổi tiếng với
chiến thuật biến tất cả thành b́nh địa
(scorched-earth tactics) trong các chiến dịch do ông chỉ
huy ở Syria và Chechnya, được bổ nhiệm làm
tổng tư lệnh “chiến dịch đặc
biệt” ở Ukraine vào Tháng Tư. Alexander Dvornikov
tồn tại khoảng bảy tuần trước khi
bị sa thải. ü
Tướng Andrey
Serdyukov, một quân nhân từng phục
vụ quân đội suốt bốn thập niên,
tổng tư lệnh lực lượng không kỵ
tinh nhuệ, cũng bị lột lon sau khi loạt
thất bại nặng nề … ü
Tướng Alexander Zhuravlev, Tư lệnh Quân khu Tây chịu trách nhiệm
“bảo vệ” Kharkiv, đă bị cách chức sau
bốn năm ngồi ghế tư lệnh, theo nhật
báo Nga RBC. ü
Bộ Quốc pḥng Nga vào cuối
tháng trước cho biết họ đă cách chức viên
tướng chịu trách nhiệm về “hỗ
trợ tiếp vận cho các lực lượng vũ
trang” – tướng Dmitry
Bulgakov; và người
thay thế là tướng Mikhail
Mizintsev. ·
Nga
hầu như không gặp khó khăn ǵ trong việc
điều chuyển dầu xuất khẩu từ
thị trường châu Âu sang các nước khác sau
khi xảy ra xung đột tại Ukraine. Lượng
dầu thô của Nga xuất khẩu sang châu Âu -
thị trường lớn nhất của Moscow -
giảm rất sâu trong năm 2022 do ảnh hưởng
từ các lệnh trừng phạt của Mỹ và Liên
minh châu Âu (EU) sau khi xung đột bùng lên tại Ukraine
vào ngày 24-2. Tuy nhiên, Moscow đă xoay chuyển t́nh
thế kịp thời khi chuyển lượng dầu
xuất khẩu đáng lẽ tới châu Âu đó qua các
nước châu Á, trong đó Ấn Độ và Trung
Quốc là hai nước tăng cường lượng
mua vào rất lớn. Lượng dầu thô Trung
Quốc nhập từ Nga đă tăng lên mức cao
kỷ lục trong tháng 5/2022, tăng 55% so với cùng
kỳ năm trước, đẩy Saudi Arabia xuống
vị trí nhà cung cấp dầu lớn thứ 2 cho Trung
Quốc. Đài CNN dẫn dữ liệu của Tổng
cục Hải quan Trung Quốc cho biết, trong tháng 5,
trung b́nh mỗi ngày Trung Quốc nhập khoảng 1.98
triệu thùng dầu từ Nga, cao hơn mức 1.59
triệu thùng/ngày của tháng 4. Không chỉ dầu, Nga
cũng đang tăng thêm lượng xuất khẩu
khí đốt tự nhiên sang Trung Quốc, theo hăng tin Bloomberg. Thông tin từ JPMorgan xác nhận lại
những tuyên bố trước đó vào ngày 22-6
của Tổng thống Nga Vladimir Putin, khi ông nói Nga
đang điều chuyển lại các lô dầu thô
xuất khẩu tới “các đối tác quốc
tế tin cậy”, mà trước hết là các nước
trong nhóm BRICS như Brazil, Ấn Độ, Trung Quốc
và Nam Phi. Ở thời điểm đó, theo ông Putin,
thương mại giữa Nga và các nước BRICS
đă tăng 38%, đạt 45 tỷ USD trong 3 tháng đầu
năm 2022. Dù vậy, giới chuyên gia quốc tế
vẫn nhận định kinh tế Nga sẽ giảm
tốc trong năm nay do ảnh hưởng của các
lệnh trừng phạt, cấm vận kinh tế
của phương Tây. ·
Giới
chức Đan Mạch đă phát hiện lỗ ṛ
rỉ trên các đường ống hôm 26/9 sau khi
đơn vị điều hành báo cáo việc giảm
áp lực đột ngột trên cả 2 đường
ống Nord Stream 1 và Nord Stream 2 do Gazprom đứng đầu vận hành
ở vùng biển Thụy Điển và Đan Mạch. Thụy Điển sau đó thông báo về
một loạt vụ nổ dưới đáy biển
ở khu vực đường ống ṛ rỉ. Các nhà
chức trách Nga, Mỹ và Thụy Điển cho
biết những lỗ ṛ rỉ có thể là kết
quả của một cuộc tấn công có chủ ư. Các
đường ống Nord Stream 1 và 2 là tâm điểm
trong cuộc chiến năng lượng đang leo thang
giữa châu Âu và Nga, vốn là một trong những nguyên
nhân khiến giá khí đốt ở châu Âu tăng
vọt, gây ảnh hưởng đến các nền
kinh tế lớn của phương Tây. Ngày 30/9, Hội đồng Bảo an Liên
Hợp quốc sẽ họp theo yêu cầu của phía
Nga, để bàn luận về các vụ ṛ rỉ
đường ống dẫn khí đốt Ḍng
chảy Phương Bắc 1 và 2. Sự chống đối trong nước: ·
Một
điều chưa từng có: Tuần trước,
nhiều dân biểu thành phố Saint Petersbourg và Matxcơva
đă công khai kêu gọi tổng thống Vladimir Putin
từ chức. Tại Saint - Pétersbourg, những người
kư tên trong một bức thư gửi lên Duma Nga
(Quốc Hội) cho rằng, chiểu theo Hiến Pháp,
tổng thống Nga có thể bị phế truất v́
tội “phản
bội”. Bức thư nêu ra một
loạt tổn thất mà nước Nga phải gánh
chịu do cuộc chiến tranh tại Ukraine: mất mát
về người, thiệt hại về kinh tế,
NATO lấn về phía đông và chảy máu chất xám
của Nga sang phương tây. Cảnh sát đă
triệu tập tác giả của trên bức thư trên. ·
Hàng
trăm người đă bị chính quyền Nga
bắt giữ trong các cuộc biểu t́nh chống
"lệnh động viên một phần" tiếp
diễn trên khắp đất nước, một
tổ chức hoạt động nhân quyền độc
lập cho biết.
Giới chức địa phương của Nga đă
thừa nhận có một làn sóng đáng kể xe
cố gắng vượt qua - gồm 2,500 chiếc
chờ tại một chốt kiểm soát. Hôm thứ Sáu
23/9, chính phủ Phần Lan cũng công bố các kế
hoạch chặn du khách Nga vào quốc gia này. Phát
biểu từ Kiev qua video, tổng thống Volodymyr
Zelensky trực tiếp cảnh báo các công dân Nga
rằng họ đang bị ông Putin “đẩy vào cơi
chết”. Ông Zelensky kêu gọi dân Nga hăy “vùng
lên” và hứa hẹn Ukraine sẽ đối
xử tử tế với những người Nga
nếu họ buông súng. Quan
hệ với Trung Quốc: Chỉ v́ lỡ gây chiến với
Ukraine, Putin đang chịu lép vế trước Tập
Cận B́nh; bị cả thế giới tẩy chay,
phải bám lấy Trung Cộng để bán xăng
dầu, khí đốt và mua hàng hóa bị cấm
vận. Gặp
Tập Cận B́nh lần này, Vladimir Putin lép vế rơ ràng.
Vladimir Putin phải thú nhận rằng, về “cuộc
khủng hoảng ở Ukraine,” “Chúng tôi hiểu
những thắc mắc và mối quan tâm của các người
bạn Trung Quốc, và trong cuộc gặp gỡ hôm nay
sẽ giải thích thêm chi tiết cho sáng tỏ.” Có
thể, trước khi hai lănh tụ gặp mặt, nhân
viên ngoại giao thảo luận, Trung Quốc đă báo
trước rằng Tập Cận B́nh sẽ than
phiền về cuộc chiến ở Ukraine; v́ thế
người Nga xin để chính Putin sẽ nói, cho
bớt căng thẳng. Nhưng tại sao khi tới
Samarkand, ở nước Uzbekistan, mà Tập Cận B́nh
muốn nói về chiến tranh Ukraine? Đó là một cách
nhắc nhở các nước Trung Á: Coi chừng, Nga có
thể cũng gây ra mối họa cho quư vị,
giống như ở Ukraine! Bởi v́ bốn nước
Kazakhstan, Tajikistan, Uzbekistan, và Kyrgyzstan, thành viên của
Tổ chức Cộng tác Thượng Hải đang
họp tại Samarkand, đều nằm trong Liên bang Xô
Viết cũ, giống như Ukraine. Các nước này
đều có thể bị Nga kiếm cớ xâm lăng,
như Ukraine! Ông Putin tự coi ḿnh có bổn phận
“bảo vệ những người nói tiếng Nga”
ở bất cứ nơi nào. Putin đă gọi
Kazakhstan là một “nước nói tiếng Nga.” Ông
từng mô tả Ukraine như vậy trước khi
tấn công đầu năm nay. Dân Trung Quốc có
thể muốn ủng hộ Nga nhưng cũng không
thể cứu một nước kinh tế đang
xuống dốc, v́ chính họ cũng sợ bị
Mỹ cấm vận. Chắc chắn Tập Cận B́nh
cũng không muốn dính líu đến một cuộc
chiến tranh đang thất bại, khi thấy quân
đội Nga lộ nguyên h́nh là “Cọp Giấy.” Ngoài mặt, hôm 14/9/222,
Tổng thống Nga Vladimir Putin hôm thứ Năm cho
biết ông hiểu rằng ông Tập Cận B́nh có câu
hỏi và lo ngại về t́nh h́nh ở Ukraine nhưng
ca ngợi nhà lănh đạo Trung Quốc v́ lập trường
"cân bằng" về cuộc xung đột. Cách nói của Putin dường
như ngầm thừa nhận Trung Quốc không hẳn
hoàn toàn đồng ư với lập trường
của Nga về cuộc chiến ở Ukraine. Ông
Putin đă gặp trực tiếp nhà lănh đạo
Trung Quốc Tập Cận B́nh lần đầu tiên
kể từ cuộc xâm lược tại hội
nghị thượng đỉnh khu vực ở
Uzbekistan, vài ngày sau khi Nga hứng chịu một
loạt thất bại quân sự lớn ở Ukraine. Ukraine phản công thắng
lợi nhờ viện trợ quân sự Mỹ trên
mọi mặt. Ngoài
việc cung cấp thiết bị quân sự và huấn
luyện binh sĩ, Hoa Kỳ c̣n chia sẻ thông tin t́nh báo
cho Ukraina, đặc biệt là các h́nh ảnh từ
vệ tinh quan sát của Mỹ, đồng thời tham
gia lập kế hoạch tác chiến. Theo bộ Quốc Pḥng
Ukraine, chỉ trong ṿng vài ngày, quân đội nước
này đă giành được nhiều thắng lợi
rơ rệt ở khu vực xung quanh Kherson và Kharkiv trong
chiến dịch phản công tại mặt trận phía
nam và phía đông bắc, và đà tiến công vẫn
tiếp diễn vào hôm nay, 14/09/2022. Đối với
giới quan sát, thành công trên chiến trường
của lực lượng Ukraina không thể tách
rời khỏi sự giúp đỡ tận t́nh của
Mỹ. Ngoài việc cung cấp thiết bị quân
sự và huấn luyện binh sĩ, Hoa Kỳ c̣n chia
sẻ thông tin t́nh báo cho Ukraina, đặc biệt là các
h́nh ảnh từ vệ tinh quan sát của Mỹ, cho phép
giới chỉ huy quân đội Ukraina có được
cái nh́n tổng quát về t́nh h́nh trên chiến trường. Chính
tổng thống Ukraina Volodymyr Zelensky là người
đă loan báo những con số đầy ấn tượng
về thắng lợi của chiến dịch phản công:
Ngày 10/09 ông cho biết là lực lượng Kiev đă
giành lại được 2,000 km² lănh thổ bị quân
Nga chiếm đóng. Hai ngày sau đó, hôm 12/09, ông đă
nói đến con số 6,000 km² được giải
phóng. Theo ghi nhận của nhật báo Pháp Le Monde ngày
14/9, nhà lănh đạo Ukraina không hề che giấu
thực tế là chính Mỹ đă giúp đất nước
ông giành được những thắng lợi quan
trọng đó. Phát biểu nhân chuyến ghé thăm
Kiev hôm 9/9 vừa qua của ngoại trưởng Mỹ
Antony Blinken, tổng thống Zelensky công nhận: “Chúng tôi không thể lấy
lại những vùng lănh thổ đó nếu không có
sự giúp đỡ của Hoa Kỳ”. Phải
nói là cho đến nay, Mỹ là nước đi đầu
trong công cuộc viện trợ cho Ukraine để
chống lại sự xâm lược của Nga, đặc
biệt là trợ giúp về mặt quân sự. Theo
Lầu Năm Góc, kể từ ngày 24/2, tức là ngày
Nga khởi động cuộc xâm lược nước
láng giềng, Mỹ đă chuyển hơn 14.5 tỷ USD
thiết bị quân sự cho Ukraina, trong đó có 12.5
tỷ USD được lấy trực tiếp từ
kho vũ khí của quân đội Mỹ. Để so sánh,
ngân sách quốc pḥng của Ukraine chỉ khoảng 5
tỷ USD một năm trước khi Nga xâm lược.
Theo một báo cáo của Viện Nghiên Cứu Kinh
Tế Thế Giới Kiel tại Đức, công bố
vào tháng 8 vừa qua, chỉ riêng Hoa Kỳ đă cung
cấp đến 70% viện trợ quân sự của
phương Tây cho Ukraine. Nước đứng hàng
thứ hai là Ba Lan, tiếp theo sau là Vương Quốc
Anh. Riêng nước Pháp đứng ở vị trí
thứ 11. Trong số 1,005 người ở Hoa Kỳ tham
gia một cuộc thăm ḍ trực tuyến vào
tuần trước, 53% bày tỏ ủng hộ Ukraine
“cho đến khi tất cả các lực lượng
Nga được rút khỏi lănh thổ mà Ukraine tuyên
bố chủ quyền”. Chỉ 18% phản đối.
Sự ủng hộ này đến từ cả hai chính
đảng, mặc dù cử tri đảng Dân chủ có
nhiều khả năng ủng hộ quan điểm này,
với 66% thành viên Dân Chủ ủng hộ so với
51% thành viên đảng Cộng Ḥa. Cũng theo khảo
sát, có đến 51% ủng hộ việc cung cấp vũ
khí như súng và vũ khí chống tăng cho quân đội
Ukraine, so với 22% phản đối. Trong các cuộc
thăm ḍ trước đây, số lượng người
Mỹ ủng hộ việc cung cấp vũ khí cho
Ukraine cao hơn. ·
Hôm 2/9, Tổng thống Mỹ Joe Biden đă yêu
cầu Quốc hội phê chuẩn 13.7 tỷ USD tài
trợ khẩn cấp cho Ukraine, trong bối cảnh
cuộc chiến với Nga vẫn đang diễn ra.
Lầu Năm Góc tuần trước cho biết
tổng viện trợ quân sự của Mỹ cho
Ukraine đă lên tới 13 tỷ USD. ·
Hoa
Kỳ vừa chuẩn thuận khoản viện trợ
mới, gần 2,7 tỷ USD cho Ukraine và các đồng
minh, trong đó gồm 675 triệu USD vũ khí cho Ukraine,
trong lúc nước này đang chống chọi lại
Nga. ·
Bộ
Ngoại giao Nga cảnh báo Mỹ không gửi các tên
lửa tầm xa cho Ukraine nếu không muốn bị xem
là "một bên trong xung đột" và vượt
lằn ranh đỏ của Nga trong xung đột
Ukraine. Washington đă công khai cung cấp cho Ukraine
đạn rocket GMLRS tiên tiến, có thể phóng từ
các hệ thống HIMARS và đánh trúng mục tiêu
ở khoảng cách tối đa 80 km. Hệ thống
HIMARS cũng có thể được sử dụng
để bắn tên lửa chiến thuật ATACMS
tầm bắn lên tới 300 km. Hôm 19/8, một quan
chức cấp cao của Ukraine từ chối cho
biết liệu Kiev có ATACMS hay không. ·
Nhà Trắng thông báo rằng Tổng thống Mỹ
Joe Biden ngày 30/9 đă kư dự luật thông qua các
khoản ngân sách đến ngày 16/12/2022, trong đó
có khoản viện trợ bổ sung trị giá 12.4
tỷ USD cho Ukraine. Sáng kiến này trước đó
đă được Quốc hội Mỹ thông qua.
VAI TR̉ CỦA LIÊN
ÂU Sau nửa năm chiến tranh ở Ukraine,
phần lớn người Mỹ đồng ư rằng
Mỹ nên tiếp tục hỗ trợ Kyiv cho đến
khi Nga rút hết quân, theo một cuộc thăm ḍ dư
luận của Reuters / Ipsos được công bố hôm
24/8. Cuộc thăm ḍ cho thấy sự ủng hộ
tiếp tục đối với chính sách của
Tổng thống Joe Biden ủng hộ Ukraine, bất
chấp những lo lắng về kinh tế và diễn
biến chính trị trong nước đang thu hút
sự chú ư của người Mỹ trong những tháng
gần đây. Chính quyền Biden đă cung cấp vũ
khí và đạn dược cho nỗ lực của
Ukraine nhằm đẩy lùi quân Nga và dự kiến
sẽ công bố gói hỗ trợ an ninh mới trị
giá khoảng 3 tỷ đôla, một quan chức Mỹ
cho biết, khi Ukraine đánh dấu Ngày Độc
lập hôm 24/8. Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelenskiy tuyên
bố sẽ chiếm lại lănh thổ bị chiếm
giữ sau cuộc xâm lược ngày 24/2 và sau các
cuộc xâm lược trước đó bắt đầu
từ năm 2014, khi Nga sáp nhập Crimea. ·
Khoảng 1,500 binh sĩ Đức hiện đang
được triển khai tại Litva trong khuôn khổ
nhóm tác chiến đa quốc gia của NATO tại
Litva, được thành lập vào năm 2017. Sau
hội nghị thượng đỉnh NATO ở Madrid
hồi tháng 06, Đức, nước chỉ huy nhóm tác
chiến này, đă hứa đẩy mạnh các nỗ
lực. Về phía Litva, Arturas Radvilas, chỉ huy bộ
binh, nhận định việc Đức điều
quân đến là rất quan trọng đối với
đất nước của ông và mục tiêu của
đôi bên là hợp tác chặt chẽ với nhau.
Tại Litva hiện giờ cũng có một tiểu
đoàn quân trú đóng luân phiên của Mỹ,
được tăng cường sau khi Nga xâm lược
Ukraina hôm 24/02, cũng như nhiều máy bay chiến
đấu của Hungary và CH Séc làm nhiệm vụ
kiểm soát trên không. Năm 2017, bốn tiểu đoàn
tác chiến đa quốc gia đă được
triển khai tại Litva, Estonia, Latvia và Ba Lan. Các
tiểu đoàn tác chiến đa quốc gia này do Đức,
Anh, Canada và Mỹ luân phiên chỉ huy. Sau khi Putin điều
quân xâm lăng Ukraina, NATO đă quyết định thành
lập 4 nhóm tác chiến mới tại Bulgari, Hungary,
Rumani và Slovakia. ·
Trong bối cảnh Ukraina liên
tiếp loan báo những thành công về mặt quân
sự, đặc biệt là nhờ vào vũ khí do phương
Tây cung cấp, chính quyền Đức vào hôm qua,
12/09/2022, lại bị chỉ trích v́ không chịu
bật đèn xanh cho việc cung cấp chiến xa
hiện đại cho Ukraine theo đề nghị
của chính quyền Kiev. Phát biểu tại Berlin, bà Christine Lambrecht,
bộ trưởng Quốc Pḥng Đức cho biết là
để hỗ trợ Ukraine, chính quyền của
thủ tướng Olaf Scholz dự trù nới lỏng các
quy tắc xuất khẩu vũ khí. Thế nhưng, bà
lại làm dấy lên tranh căi khi tiếp tục tỏ
thái độ dè dặt trong việc cung cấp
chiến xa cho Ukraina, với lư do là Berlin không thể “một
ḿnh” làm việc này trong bối cảnh “chưa một nước nào cung cấp xe
thiết giáp chuyển quân hoặc chiến xa phương
Tây” cho Ukraine. Một
ít lâu sau đó, bản thân thủ tướng Olaf
Scholz cũng có câu trả lời tương tự. Một
số người đang tự hỏi liệu sự
phối hợp với các đối tác NATO mà Đức
cho là cần thiết để làm việc này có che
giấu thái độ thụ động của Berlin
hay không. Những thành công quân sự của Ukraine trong
những ngày gần đây đă làm dấy lên
cuộc tranh luận về sự giúp đỡ mạnh
mẽ hơn, với việc cung cấp chiến xa. Trong
chuyến thăm Kiev vào tuần trước, ngoại trưởng
Đức Annalena Baerbock đă phải đối
mặt với đề nghị của Ukraine mà không
thể đưa ra câu trả lời dứt khoát.
Đảng Xanh và đảng Tự Do, trong liên
minh của thủ tướng Olaf Scholz, chủ trương
tăng gia nỗ lực với việc chuyển giao xe tăng
Marder và Leopard 2 cho Ukraina. Hướng này cũng
được cánh bảo thủ trong phe đối
lập Đức ủng hộ. Thế nhưng, đảng
Dân Chủ Xă Hội của thủ tướng Scholz
lại tỏ ra dè dặt hơn”. Kinh tế: ·
Ngày
29/8, Đại diện cấp cao của EU phụ trách
an ninh và chính sách đối ngoại Josep Borrell cho
biết Liên minh này đă cung cấp cho Ukraine các gói
viện trợ tài chính trị giá 9.5 tỷ euro kể
từ ngày 24/2 và đang chuẩn bị cho gói hỗ trợ mới trị giá khoảng 8 tỷ euro.
Đây sẽ là các khoản viện trợ quân sự, hỗ trợ tài chính vĩ mô,
hỗ trợ ngân sách, viện trợ nhân đạo,
hỗ trợ khẩn cấp cho những người
tản cư, chăm sóc sức khỏe và cơ sở
hạ tầng. ·
Được hỗ trợ bởi giá năng
lượng tăng cao, Nga đă nhận được
ước tính 400 tỷ euro (430 tỷ USD, 341 tỷ
bảng Anh) trong năm qua từ hoạt động
xuất khẩu dầu và khí đốt sang châu Âu. EU
cho biết các lệnh trừng phạt mới nhất
của họ có thể sẽ dẫn tới việc
cắt giảm 90% lượng dầu mà họ mua
từ Nga. Tuy nhiên, điều này sẽ mất
nhiều tháng để có hiệu lực hoàn toàn và
thậm chí sau đó Nga sẽ có thể bán dầu
ở những nơi khác trên thế giới. Ấn
Độ và Trung Quốc đều mua nhiều dầu
thô của Nga hơn trong những tháng gần đây do
giá nhiên liệu của nước này giảm. Các nước Âu Châu mua dầu khí của
Nga nhiều nhất · Trong cuộc họp trực tuyến hôm 2/9/2022, theo đề xuất của chính quyền tổng thống Mỹ Joe Biden, bộ trưởng Tài Chính các nước thành viên nhóm G7 đă đạt thỏa thuận về cơ chế áp giá trần đối với dầu lửa nhập khẩu từ Nga. Biện pháp này nhằm cắt bớt nguồn thu nhập của Nga từ ngành năng lượng. Mục tiêu của G7 là hạ giá dầu của Nga xuống thấp hơn mức hiện tại, nhưng không thấp đến mức Nga phải ngưng xuất khẩu dầu. Tuy nhiên, theo phân tích của chuyên gia Philippe Charlez, Viện SAPIENS trên đài RFI Pháp ngữ, cơ chế này là không thể áp dụng được: Điều mà nhóm G7 có thể quyết định là nói rằng các nước thành viên trong nhóm sẽ không mua dầu với giá trên 80 USD/thùng. Nhưng nếu họ chỉ mua dầu ở mức giá 80 USD/thùng trở xuống, điều này có nghĩa là lượng dầu lửa đó sẽ được bán cho các nước khác. Và như vậy các nước G7 có thể làm cho thị trường cạn kiệt và chỉ càng đẩy giá dầu tăng thêm”. ·
Ủy viên châu Âu đặc trách kinh tế Paolo
Gentiloni ngày 03/09/2022 tuyên bố Liên Hiệp Châu Âu đă
được “chuẩn
bị rất kỹ” trong trường
hợp mất nguồn cung cấp khí đốt của
Nga. Tại Đức chính phủ cũng cố gắng
trấn an công luận sau khi tập đoàn dầu khí
Nga Gazprom thông báo ngưng cung cấp cho châu Âu qua
ngả đường ống dẫn khí đốt Nord
Stream 1. Chiến lược năng lượng của
Nga không chỉ đe dọa kinh tế châu Âu mà c̣n gây
bất đồng giữa Pháp và Đức, hai thành viên
quan trọng nhất trong Liên Hiệp Châu Âu. Để
giải tỏa bớp áp lực của Nga trên bàn
cờ năng lượng, Berlin đề nghị
khởi động lại dự án xây dựng
đường ống dẫn khí đốt MidCat,
đưa khí đốt của Algérie, khí hóa lỏng
của Qatar, Nigeria và cả của Mỹ qua ngả Tây
Ban Nha và Pháp. Paris lập tức phản bác và xem “đây
không phải là một ưu tiên”. MidCat được
đề xuất lần đầu năm 2013. Đây là
một đường ống dài 190 km nối tiền vùng
Midi –miền nam nước Pháp với Cataluna của Tây
Ban Nha. Cách nay 3 năm dự án bị khai tử. Cả
Madrid lẫn Paris đều đánh giá đường
ống MidCat “quá tốn kém, với các phí
tổn dự trù lên tới 500 triệu euro, gây
nhiều thiệt hại về mặt môi trường,
ít hiệu quả về kinh tế”. Trước
những khó khăn chồng chất, Tây Ban Nha có vẻ
đă đổi ư. Pháp th́ không. Đường
ống Nord Stream 1 dẫn
khí đốt từ Nga sang Đức,
có công suất 167 triệu m³ mỗi ngày nhưng đă
bị giảm nhiều lần trong vài tháng qua xuống
c̣n 20% công suất b́nh thường và bị khóa hoàn
toàn từ ngày 31/8. Đường
ống Midcat từ Algerie qua châu Âu ·
Nga
đang bơi trong tiền mặt”, Elina Ribakova – nhà
kinh tế tại Viện tài chính Quốc tế cho
biết. Moscow kiếm được 97 tỷ USD từ
dầu và khí đốt trong 7 tháng đầu năm
nay, trong đó khoảng 74 tỷ USD đến từ
dầu mỏ. Giá dầu đă vọt lên 130 USD/thùng
trong những tuần đầu tiên khi cuộc xung đột
nổ ra, sau đó ổn định ở mức 90 -
100 USD/thùng thời gian gần đây. Trong hầu
hết trường hợp, dầu của Nga là hợp
pháp để mua và bán. Mỹ và EU đă thiết
kế các biện pháp trừng phạt đối
với hệ thống tài chính nhưng không thể ngăn
được dầu Nga chảy đến các quốc
gia không bị trừng phạt. Trung Quốc, Ấn
Độ, Thổ Nhĩ Kỳ và các quốc gia Trung
Đông nhanh chóng tăng cường mua hàng, tận
dụng lợi thế giảm giá và mở ra các
tuyến thương mại mới cho dầu thô
của Nga.
Mùa đông năm nay sẽ là thời điểm
thử thách quyết tâm của Moscow. Vào ngày 5/12
tới đây, lệnh cấm nhập khẩu dầu
mỏ Nga bằng đường biển sẽ có
hiệu lực, cùng với đó là lệnh trừng
phạt các tổ chức cung cấp dịch vụ
bảo hiểm và tài trợ cho các chuyến tàu chở
dầu Nga. Nga có thể gặp
khó trong việc t́m kiếm người mua mới cho
khoảng 1.25 triệu thùng dầu thô và nhiên liệu
xuất khẩu hiện đang hướng
đến châu Âu mỗi ngày, theo Arkady Gevorkyan – nhà phân
tích tại Citigroup. Livia Gallarati của Energy Aspects th́ tin
rằng sản lượng dầu thô hàng ngày của
Nga có thể giảm khoảng 2 triệu thùng vào tháng
3/2023. ·
Ngày 6/10, phải mất
nhiều cuộc đàm phán gay go, 27 nước mới
đạt được thỏa thuận về gói
trừng phạt thứ tám này. Trở ngại chính
trong đàm phán là việc Liên Âu muốn trừng
phạt về dầu khí Nga. Qua lời thủ tướng
Viktor Orban, Hungary đă cảnh báo họ không tán đồng
các trừng phạt mới, nhưng cuối cùng sự
dè dặt của Budapest đă nhanh chóng được
dỡ bỏ. Tuy nhiên, đặc biệt vẫn có
những bất đồng với Chypre, Malta và Hy
Lạp. Ba nước này đă bác bỏ ư định
áp giá trần đối với dầu của Nga
được vận chuyển bằng tàu, v́ họ
sợ mất các hợp đồng vận chuyển hàng
hải trước sự cạnh tranh của Thổ Nhĩ
Kỳ, quốc gia không áp dụng các biện pháp
trừng phạt của EU. Trong các biện pháp trừng
phạt mới nhắm vào Nga, có lệnh cấm
xuất khẩu sang nước này linh kiện điện
tử, phụ tùng máy bay và các hóa chất, để
Nga không thể chế tạo các thiết bị quân
sự công nghệ cao. Nhưng do phủ quyết của
Bỉ, kim cương đă bị loại khỏi danh sách
mặt hàng cấm xuất khẩu sang Nga. Về danh sách
những cá nhân bị trừng phạt, Liên Âu muốn
phong tỏa tài sản của họ và tuyên bố
tất cả những người đă tham gia vào các
cuộc trưng cầu dân ư giả hiệu ở 4 vùng
Ukraine là những người "không được
hoan nghênh" trên lănh thổ Liên Âu. VAI TR̉ H̉A GIẢI CỦA CÁC NƯỚC KHÁC · Bắc Kinh đang làm việc cùng với Matxcơva để thiết lập một trật tự quốc tế “công bằng và hợp lư hơn”. Vào hôm qua, 12/9/2022, nhân vật lănh đạo nền ngoại giao Trung Quốc Dương Khiết Tŕ đă khẳng định như trên tại Bắc Kinh. Hai nguyên thủ Nhà Nước Nga và Trung Quốc sẽ gặp nhau trong tuần này tại Uzbekistan. Theo hăng tin Pháp AFP, phát biểu trong cuộc tiếp xúc với Andrey Denisov, đại sứ Nga tại Trung Quốc sắp về nước sau nhiều năm tại chức, ông Dương Khiết Tŕ, Ủy Viên Quốc Vụ Trung Quốc đặc trách đối ngoại, đă cho rằng: “Dưới sự lănh đạo chiến lược của chủ tịch Tập Cận B́nh và tổng thống Vladimir Putin, quan hệ của chúng ta (Trung Quốc và Nga) luôn đi đúng hướng”. Trên cơ sở đó, người đứng đầu nền ngoại giao Trung Quốc hiện nay khẳng định: “Trung Quốc sẵn sàng làm việc với Nga để không ngừng thực hiện tinh thần hợp tác chiến lược cấp cao giữa hai nước, bảo vệ lợi ích chung và thúc đẩy sự phát triển của trật tự quốc tế theo hướng công bằng và hợp lư hơn”. Tuy nhiên, ông Dương Khiết Tŕ không nói rơ tại sao các nước lân bang của Nga và Trung Quốc “không muốn có sự công bằng và hợp lư bằng vũ lực” mà Nga đang ban phát tại Ukraine. ·
Trong
cuộc gặp ngày 16/9, ông Modi nói với ông Putin rằng
bây giờ không phải là thời điểm cho
chiến tranh, trong khi an ninh lương thực, phân bón
và nhiên liệu mới là những mối quan tâm
lớn của thế giới hiện nay. "Tôi
biết rằng thời nay không phải là thời đại
của chiến tranh và tôi đă nói với ông qua điện
thoại về điều này", ông Modi nói bên
lề hội nghị thượng đỉnh SCO ở
Uzbekistan. Đáp lại, ông Putin cho biết ông hiểu
những lo ngại của ông Modi về cuộc
chiến ở Ukraine. "Tôi biết lập trường
của ông về cuộc xung đột ở Ukraine và tôi
biết về mối quan tâm của ông. Chúng tôi
muốn tất cả chuyện này kết thúc càng
sớm càng tốt", ông Putin nói. Ấn Độ cũng
được cho là né tránh việc lên án Nga về
cuộc chiến với Ukraine khiến giá dầu và các
mặt hàng khác tăng vọt. ·
Giáo hoàng Francis hôm 16/9 nói việc các quốc gia cung
cấp vũ khí cho Ukraine để giúp nước này
tự vệ trước sự xâm lược của
Nga có thể là “hợp pháp về mặt đạo
đức”. Ngài
lại được hỏi thêm về liệu Ukraine có
nên đàm phán với Nga. "Tôi sẽ không loại
trừ đối thoại với bất kỳ cường
quốc nào đang có chiến tranh, ngay cả khi đó
là với kẻ xâm lược. Đôi khi bạn
phải thực hiện đối thoại như
thế này.” VIỄN
ẢNH MỘT CUỘC CHIẾN TRANH HẠT NHÂN ·
Putin và vài
quan chức hàng đầu của Nga cũng dọa trước
rằng nhằm chiếm lại 4 khu vực miền
Đông cũng đồng nghĩa với một
cuộc tấn công nhằm vào chính Nga và việc
sử dụng vũ khí hạt nhân là điều không
tránh khỏi. Và Moscow cũng tiên liệu khả năng
của Ukraine có thể tái chiếm các vùng này với
sự hỗ trợ của Hoa Kỳ và Liên Âu. Theo các
chuyên gia dự đoán, kết quả cuộc trưng
cầu dân ư là một dấu hiệu cho thấy
những hành động kịch tính hơn sắp
xảy ra trên chiến trường Ukraine khi Nga xem như
đạt được một số thắng lợi
tại Ukraine. Vấn đề then chốt là sự
đáp trả của Ukraine, Hoa Kỳ và Liên Âu. ·
Tổng thống Mỹ nói
Nga sẽ phải đối mặt với những
hậu quả nghiêm trọng nếu sử dụng vũ
khí hạt nhân trong cuộc xung đột tại Ukraine.
Trong
cuộc phỏng vấn ngày 16/9 với CBS News tại
Nhà Trắng, người dẫn chương tŕnh Scott
Pelley hỏi tổng thống Mỹ rằng ông sẽ nói
ǵ với người đồng cấp Nga Vladimir Putin
"nếu ông ấy cân nhắc sử dụng vũ khí
hạt nhân hóa học hoặc chiến thuật”. “Đừng.
Đừng. Đừng! Ông sẽ thay đổi
cục diện cuộc xung đột, không giống
bất cứ điều ǵ kể từ Thế
chiến II”, ông Biden trả lời. Khi được
hỏi về phản ứng của Mỹ nếu trường
hợp này xảy ra, ông Biden từ chối đưa ra
b́nh luận cụ thể. “Những điều họ
thực hiện sẽ quyết định phản
ứng của nước Mỹ”, Tổng thống
Biden nói. ·
Ngày 7/10,
ông Biden cho rằng Tổng thống Nga Vladimir Putin "không
nói đùa" khi Putin nói về việc sử dụng
vũ khí hạt nhân chiến thuật sau những
thất bại ở Ukraine. KẾT
LUẬN Kể
từ khi Nga quyết định khởi sự cuộc
chiến Nga - Ukraine vào ngày 24/2/2022,
chiến dịch của Nga tại Ukraine được
dự đoán sẽ diễn ra chóng vánh, như
chiến dịch quân sự kéo dài 12 ngày ở Gruzia năm
2008 và sáp nhập bán đảo Crimea trong một tháng vào
năm 2014. Ông Putin dự trù lật đổ chính
quyền hợp pháp của Ukraine trong ṿng 1, 2 tuần và
lập một chính quyền bù nh́n thân Nga. Ông ta đă
đánh giá sai tinh thần dân tộc và sức kháng
cự của quân dân Ukraine. Với sự thiệt
hại nặng nề của quân đội Nga Sô và
sự chống đối trong nước, ông Putin đă
phải thay đổi mục tiêu phù hợp với
thực trạng sau 7 tháng chiến đấu mà không
bị mất mặt. Bốn vùng chọn sáp nhập vào Nga Cuối
cùng th́ Nga cũng chiếm được 4 vùng của
Ukraine. Nhà phân tích Stanovaya chỉ ra, cuộc trưng
cầu dân ư ở 4 khu vực có nhiều người dân
nói tiếng Nga là một dấu hiệu cho thấy ông
Putin đă chọn một con đường có tính toán
rỏ ràng. Trong những ngày qua, Moscow đang phải
đối mặt với vấn đề thiếu nhân
lực nghiêm trọng trên chiến trường ở
Ukraine bất chấp nỗ lực tuyển quân gần
đây cũng chưa thể giúp Nga lấy lại động
lực đă mất. "Trên thực tế, t́nh h́nh
của Nga đang khá hỗn loạn. Việc dàn
dựng các cuộc trưng cầu dân ư dường như
là một phần quan trọng trong nỗ lực của
Tổng thống Putin nhằm thể hiện rằng Nga
đang đạt được một số bước
tiến đáng kể trong cuộc chiến tại
Ukraine nhằm xoa dịu dư luận trong nước”,
chuyên gia này cho biết. Cả 4 khu vực sẽ giữ
nguyên tên gọi, có vị thế như một chủ
thể liên bang của Nga, tương tự trường
hợp của Crimea năm 2014. Trong một bài đăng gây
nhiều ngạc nhiên hôm 3/10, ông Elon
Musk, chủ nhân Tesla đề
xuất Ukraine từ bỏ Crimea vĩnh viễn cho Nga,
đồng thời tổ chức trưng cầu dân ư
dưới sự giám sát của Liên
Hợp Quốc tại 4 vùng lănh thổ vừa
bị Nga sáp nhập. Bài đăng này mở phần b́nh
chọn để người sử dụng Twitter tương
tác. Đến nay, bài đăng của Elon Musk đă
nhận được 2.5 triệu lượt tương
tác, trong đó hơn 60% phản đối đề
xuất này. Chia sẻ trên Twitter, ông Elon
Musk đề xuất các cuộc trưng cầu
dân ư có sự giám sát của Liên
Hợp Quốc ở 4 tỉnh Ukraine vừa
được Nga tuyên bố sáp nhập, theo Guardian. “Nga
sẽ rời đi nếu đó là ư muốn của người
dân”, vị tỷ phú viết. Giám đốc điều
hành Tesla cũng đề nghị rằng Crimea - bán
đảo mà Nga sáp nhập năm 2014 - được
chính thức công nhận là của Nga. Ông đă yêu
cầu người dùng Twitter bỏ phiếu đồng
ư hoặc không cho ư tưởng của ḿnh.
"Việc một người như ông Elon
Musk t́m kiếm giải pháp ḥa b́nh cho t́nh
thế hiện nay là điều rất tích
cực", người phát ngôn Điện Kremlin Dmitry
Peskov nói, Channel
News Asia đưa tin. Mặc dù vậy, ông
Peskov nói rằng mọi giải pháp ḥa b́nh mà không
đáp ứng tất cả điều kiện của
Nga là "tuyệt đối bất khả thi". Đề nghị của ông
Musk cũng có điểm phi lư cũng như khi đề
nghị Singapore với người dân nói tiếng Tàu sát
nhập vào Trung Quốc hay các quốc gia mà người
dân nói tiếng Anh sát nhập vào Anh Quốc. Tháng 4/1954, Liên bang Xô Viết Nga chuyển bán
đảo Crimea sang cho Ukraine đă được
thống nhất, sau đó thời kỳ 60 năm
lịch sử Crimea của Ukraine bắt đầu. Bây
giờ, dùng vũ lực lấy lại là điều
không thể chấp nhận được. Và nếu Moscow tiến hành sáp nhập các vùng trên
vào lănh thổ, bất kỳ nỗ lực nào của
Ukraine nhằm chiếm lại 4 khu vực này cũng
đồng nghĩa với một cuộc tấn công
nhằm vào chính Nga. Theo các chuyên gia dự đoán,
kết quả cuộc trưng cầu dân ư là một
dấu hiệu cho thấy những hành động
kịch tính hơn sắp xảy ra trên chiến trường
Ukraine khi đây là một bước quan trọng trong
nỗ lực của Nga nhằm giành lại quyền
kiểm soát ở Ukraine. Nhà phân tích Stanovaya chỉ ra,
cuộc trưng cầu dân ư là một dấu hiệu
cho thấy ông Putin đă chọn một con đường
phù hợp với khả năng của ḿnh. Trong
những ngày qua, Moscow đang phải đối mặt
với vấn đề thiếu nhân lực nghiêm
trọng trên chiến trường ở Ukraine bất
chấp nỗ lực tuyển quân gần đây cũng
chưa thể giúp Nga lấy lại động lực
đă mất. "Trên thực tế, t́nh h́nh của Nga đang
khá hỗn loạn. Việc dàn dựng các cuộc trưng
cầu dân ư dường như là một phần quan
trọng trong nỗ lực của Tổng thống Putin
nhằm thể hiện rằng Nga đang đạt
được một số bước tiến đáng
kể trong cuộc chiến tại Ukraine nhằm xoa
dịu dư luận trong nước”, chuyên gia này cho
biết. Trước đó, Ukraine cũng như Mỹ và
phương Tây đă lên án cuộc trưng cầu dân
ư và nói rơ sẽ không công nhận kết quả trưng
cầu dân ư trên. Đồng thời, Tổng thống
Ukraine Volodymyr Zelensky khẳng định Kiev sẽ
bảo vệ công dân của ḿnh ở các khu vực do
Nga kiểm soát. Trong một cuộc trả lời
phỏng vấn trên CNN về việc phản ứng
của khối với hành động sáp nhập 4 vùng
vào lănh thổ Nga, Tổng thư kư của NATO Jens
Stoltenberg cho biết "Câu trả lời của NATO là
tăng cường hỗ trợ. Cách tốt nhất
để kết thúc cuộc chiến này là tăng cường
sức mạnh cho người Ukraine trên chiến trường,
để họ có thể ngồi xuống bàn đàm
phán và đạt được một giải pháp có
thể chấp nhận được đối
với Ukraine và duy tŕ Ukraine như một quốc gia
độc lập có chủ quyền ở châu Âu".
Đáng lo ngại, kết quả trưng cầu dân ư nói
trên đă làm gia tăng mối lo ngại chiến
sự Nga - Ukraine sẽ "leo thang" mạnh mẽ hơn-
đặc biệt là liên quan đến việc sử
dụng vũ khí hạt nhân. "Nga hiểu rất rơ
những ǵ Mỹ sẽ làm để đối phó
với việc sử dụng vũ khí hạt nhân
ở Ukraine”, Cố vấn an ninh quốc gia Mỹ Jake
Sullivan nói. Ông
Lloyd Austin, bộ trưởng Quốc Pḥng Mỹ, hôm
2/10, lên án ông Vladimir Putin, tổng thống Nga, khi sáp
nhập bốn khu vực của Ukraine, đồng
thời cảnh báo rằng không ai có thể ngăn
được ông Putin thực hiện những lời
đe dọa gần đây, về việc sử
dụng vơ khí nguyên tử, theo The Hill. “Để nói rơ
hơn, chỉ có một người có thể
đưa ra quyết định đó, chẳng cần
hỏi ư kiến ai, và không ai có thể ngăn
được ông Putin,” ông Austin nói với đài
CNN. Đem quân xâm lăng lân bang th́ ông Putin xem đó là
nghĩa vụ của nước Nga c̣n khi người
ta chống trả lại th́ ông ta lại dọa dùng vơ
khí nguyên tử. Cuộc chiến Ukraine đă
bước qua tháng thứ 9. Ukraine có thể lấy
lại các vùng bị tạm chiếm kể cả
Crimea. Cuộc chiến sẽ tiếp tục cho đến
khi Nga kiệt sức và bằng cách này hay cách khác, ông
Putin sẽ bị loại ra guồng máy lănh đạo
của Nga. Nếu ông Putin vẫn giữ được
quyền lực
th́ những lời đe
dọa của ộng ta về việc sử dụng vơ
khí nguyên tử là điều Hoa Kỳ và các đồng
minh Liên Âu phải nghĩ đến. Các biến cố mới
từ ngày 10/102022 cho đến ngày 20/10/2022 không
được đề cập trong bài này, sẽ
được đề cập trong bài tiếp. THAM KHẢO 1)
Bài viết “Liên Âu ra sức trấn an công
luận về nguy cơ bị cắt khí đốt
Nga” đăng trên mạng RFA ngày 4/9/2022. 2)
Bài viết “Nước Nga: So sánh
Gorbachev và Putin” đăng trên mạng BBC News ngày
2/9/2022. 3)
Bài viết “Ukraina phản công thắng
lợi nhờ viện trợ quân sự Mỹ trên
mọi mặt” đăng trên mạng BBC News ngày
14/9/2022. 4)
Bài viết “Ukraine: Putin chỉ đang
đối diện với các dạng thức thất
bại khác nhau” đăng trên mạng BBC News ngày
8/5/2022. 5)
Bài
viết “Chiến tranh Ukraine: Các kịch bản Nga
sử dụng vũ khí hạt nhân” đăng trên
mạng RFI ngày 6/10/2022. 6)
Bài
viết “Con đường
của Putin: từ cam kết ổn định đến
đe dọa hạt nhân” đăng trên mạng
VOA ngày 8/10/2022. ***** |