Dự
báo các chuyển biến quan trọng trên chính trường
quốc tế trong năm 2024 Đỗ Kim Thêm |
Năm 2024 được
dự đoán là sẽ có nhiều sự kiện gây
biến chuyển quan trọng đến chính trường
quốc tế, chiến tranh và ḥa b́nh, hành động
về khí hậu và các nền dân chủ. Nhưng cuộc
bầu cử tổng thống Mỹ vào tháng 11 chắc
chắn sẽ là một sự kiện ảnh hưởng
nổi bật nhất trong năm v́ sức mạnh quân
sự, chính trị và kinh tế trên toàn cầu của
Mỹ. Sau đây các dự báo chính: Ngày 13/1:
Bầu cử tổng thống Đài Loan Cuộc bầu
cử tổng thống lần thứ 8 ở Đài Loan
sẽ được tổ chức vào ngày 13/1.
Tổng thống đương nhiệm Thái Anh Văn
thuộc đảng Democratic Progressive Party (DPP) đă
thắng cử hai lần kể từ năm 2016, nên không
thể tái tranh cử theo luật định. Do đó,
đảng DPP đề cử Phó Chủ tịch
Lại Thanh Đức ra tranh cử. Quốc Dân đảng
(Koumingtan, KMT) đối lập đề cử Đô
trưởng Tân Đài Bắc là Hầu Hữu Ích (Hou
Yu ih) và đảng Nhân dân Đài Loan (Taiwan People Party)
giới thiệu Kha Văn Triết (Ko Wen Je) làm ứng
cử viên. Các cuộc tranh
luận gây nhiều thu hút trong giới cử tri và
truyền thông Đài Loan, xoay quanh các chính sách năng lượng,
quốc pḥng và phát triển kinh tế. Nổi bật
nhất trong chủ đề quan hệ quốc tế là
nguy cơ xâm lăng của Trung Quốc và mức
yểm trợ quân sự của Hoa Kỳ, Nhật
Bản và Nam Hàn trong tương lai. Các cuộc thăm
ḍ mới nhất cho thấy, ứng cử viên Lại
Thanh Đức dẫn trước cuộc đua nước
rút với 36%. Có nhiều dự
đoán cho là, nếu thắng cử, ông Lại cũng
sẽ không dám liều lĩnh tuyên bố rằng Đài
Loan sẽ giành được độc lập dân
tộc trước Trung Quốc v́ lo sợ Trung Quốc
sẽ phản ứng bằng cách cưỡng chế
về mặt quân sự, kinh tế và chính trị đối
với Đài Loan. Vị tân tổng thống sẽ chính
thức nhậm chức vào ngày 20/5/2024. Ngày 24/2:
Kỷ niệm hai năm chiến tranh Ukraine Ngày 24/2/2022, quân
đội Nga bắt đầu xâm chiếm Ukraine. Cho
đến nay cuộc chiến vẫn c̣n tiếp
diễn. Theo Liên Hiệp
quốc (LHQ) ước lượng, mức độ
thiệt hại vật chất tàn khốc với
khoảng hơn 150 tỷ đô la, nhưng không thể
xác định t́nh trạng thương vong của hai
phía. Tính đến cuối tháng 12/2023, khoảng 3,7
triệu người Ukraine tị nạn trong nước
và 6,3 triệu ra nước ngoài, phần lớn là Ba
Lan và các nước khác trong Liên Âu. Liên Âu đă áp
đặt nhiều biện pháp trừng phạt Nga, nhưng
kết quả c̣n hạn chế. Nhiều quốc gia như
Mỹ, Đức, Anh và Canada đang cung cấp vũ khí
quốc pḥng và viện trợ nhân đạo cho Ukraine. Tương lai
chiến cuộc khó đoán v́ không bên nào đang
chiếm ưu thế trên chiến trường và cũng
không có thiện chí đàm phán. Vị thế của
Ukraine đang suy yếu khi phương Tây giảm
mạnh hỗ trợ quân sự. Putin biết tận
dụng lợi thế này để kéo dài t́nh h́nh chưa
rơ ràng. Gần đây, Putin hé lộ tin là cuộc
chiến sẽ kéo dài trên năm năm. Nhưng yếu
tố quan trọng nhất là Putin đang chờ đợi
liệu xem Trump có thắng cử vào tháng 11 hay không
mới có hành động phù hợp. Ngày 17/ 3:
Bầu cử tổng thống Nga Tại Nga, cuộc
bầu cử tổng thống sẽ diễn ra từ ngày
15 đến 17/3/2024. Tổng thống đương
nhiệm Vladimir Putin sẽ tái tranh cử và muốn
đắc cử trong nhiệm kỳ thứ năm.
Triển vọng thắng cử của Putin được
xem như là chắc chắn. Năm 2020, Nga tu
chỉnh hiến pháp với kết quả là Putin không
phải rời nhiệm sở năm 2024 và vẫn có
thể cầm quyền cho đến năm 2036. Hiện nay, chính
quyền Nga gia tăng mức độ đàn áp đối
với dân chúng và phe đối lập. T́nh h́nh
trở nên nghiêm trọng hơn khiến cho nhiều phương
tiện truyền thông độc lập và các nhà báo
bất đồng chính kiến lần lượt ra nước
ngoài. Ngày
18/3/2014: Nga sáp nhập Crimea Ngày 18/3/2014,
Tổng thống Nga Vladimir Putin kư một hiệp ước
sáp nhập bán đảo Crimea vào Liên bang Nga. Trước đó,
từ ngày 27/2/2014, các lực lượng vũ trang Nga
đă chiếm các cứ điểm chiến lược
Crimea của Ukraine. Việc sáp nhập được
bắt đầu bằng một cuộc trưng
cầu dân ư. Cho đến nay, cả hai việc trưng
cầu dân ư và sáp nhập đều không được
quốc tế công nhận. Cùng năm đó, Nga bắt
đầu một cuộc chiến ở miền đông
Ukraine và bất ổn c̣n kéo dài. Ngày
4/4/1949: Khối NATO thành lập Năm nay kỷ
niệm 75 năm ngày thành lập Tổ chức Minh
ước Bắc Đại Tây Dương, tức
khối NATO. Ngày 4/4/1949, mười hai quốc gia đứng
ra thành lập NATO và nhiệm vụ là răn đe quân
sự đối với các nước thuộc
Hiệp ước Warsaw. Hiện nay, khối NATO gồm
có 31quốc gia và Phần Lan là nước gia nhập
mới nhất. Sau khi quân khủng
bố Hồi giáo tấn công Hoa Kỳ ngày 9/11/2001,
khối NATO, dưới sự lănh đạo của Hoa
Kỳ, lần đầu tiên đă kết hợp
việc hành quân để xâm chiếm Afghanistan. Hội nghị thượng
đỉnh NATO sẽ diễn ra vào tháng 7/2024 tại
thủ đô Washington D.C. Ngày
7/4/1994: Cuộc diệt chủng ở Rwanda Ngày 7/4/2024 đánh
dấu 30 năm kỷ niệm ngày người sắc
tộc thiểu số Tutsi bị diệt chủng
tại Rwanda. Chỉ trong ṿng vài tuần, người
sắc tộc Hutu cực đoan đă giết chết
hơn 800.000 người Tutsi, người Hutu ôn ḥa và
giới đối lập. Sau nghị quyết
của Hội đồng Bảo an Liên Hiệp
Quốc, cộng đồng quốc tế, dưới
sự lănh đạo của Pháp mới bắt đầu
can thiệp vào tháng 6. Các hồ sơ pháp lư về các
vụ diệt chủng này đến nay vẫn chưa
hoàn tất. Ngày
21/4/2019: Zelensky đắc cử Tổng thống Ukraine Ngày 21/4/2019, cách
đây 5 năm, trong cuộc bầu cử ṿng hai
tổng thống Ukraine, ứng viên Volodymyr Zelensky
thắng cử với 73% số phiếu, đánh
bại đối thủ là đương kim Tổng
thống Petro Poroshenko. Sau khi cuộc
chiến bùng nổ vào tháng 2/2022, Zelensky được
cộng đồng quốc tế ủng hộ và
trở thành biểu tượng kiên cường trong công
cuộc đấu tranh giành độc lập dân
tộc. Tuy nhiên, gần đây ông bị giới đối
lập trong nước lên tiếng chỉ trích về tài
lănh đạo. Cuộc bầu
cử quốc hội lẽ ra phải được
tổ chức vào tháng 10/2023 và bầu cử tổng
thống vào tháng 3/2024. Cả hai đều bị hoăn
lại v́ cuộc chiến c̣n tiếp diễn. Ngày
23/5/1949: Kỷ niệm 75 năm Luật cơ bản
Đức được ban hành Ngày 23/5/1949, Đạo
luật cơ bản (tên gọi khác của Hiến pháp
Đức), được ban hành nhằm quy định
một trật tự chính trị mới cho Cộng ḥa
Liên bang Đức. Luật này được xem như
một biện pháp tạm thời cho hoàn cảnh đặc
biệt của đất nước và dự trù
sẽ được thay thế bằng một bản
hiến pháp sau khi nước Đức thống
nhất. Năm 1990, sau khi
Đông Đức sụp đổ, Luật này
được áp dụng cho toàn bộ nước
Đức thống nhất. Các nguyên tắc cơ
bản về dân chủ và phân quyền, tự do cá nhân
như tự do ngôn luận, tự do báo chí và tự do
hội họp được tiếp tục tôn
trọng. Ngày 11/ 6:
Hội nghị Tái thiết Ukraine ở Berlin Đức sẽ
tổ chức hội nghị tái thiết hậu
chiến cho Ukraine tại Berlin từ ngày 11 đến ngày
12/6/2024. Các chủ đề chính của hội
nghị sẽ được thảo luận là điều
kiện khuôn khổ cho việc tái thiết, cải cách
quan hệ với Liên Âu, điều kiện ưu đăi
đầu tư và rà phá bom ḿn. Tại hội
nghị các nhà tài trợ ở London vào tháng 6/2023, các
quốc gia phương Tây đă cam kết chuẩn chi
tái thiết cho Ukraine với kinh phí khoảng 411 tỷ
đô la. Dựa trên sự
thiệt hại tính đến cuối tháng 6/2022, Ngân hàng
Thế giới, Ủy ban châu Âu và chính phủ Ukraine vào
tháng 8/2022 đă cùng ước tính chi phí tái thiết
và phục hồi nền kinh tế Ukraine ở mức
350 tỷ đô la. Ngày 26/7:
Thế vận hội Olympic tại Paris bắt đầu Thế vận
hội Olympic Mùa Hè sẽ được tổ chức
tại Paris từ ngày 26/7 đến ngày 11/8/2024. Sau năm
1900 và 1924, đây là lần thứ ba Pháp sẽ đảm
nhận tổ chức sự kiện lớn này tại
Paris và dự kiến sẽ đón trên một triệu
rưỡi du khách quốc tế tham dự. Dịp này
sẽ là một nguồn thu khổng lồ cho ngành du
lịch, nhưng cũng là một nguy cơ tiềm tàng
cho các vấn đề an ninh quốc gia. Gần đây,
việc chuẩn bị cho Thế vận hội đă
bị lu mờ v́ có những nghi ngờ liên quan đến
tham nhũng được phát hiện. Do đó, từ
tháng 6/2023, giới hữu trách Pháp đă tiến hành
điều tra và khám xét trụ sở của Ban Tổ
chức ở Paris. Kỷ
niệm ngày 1/8/1914: Thế chiến thứ nhất bùng
nổ Ngày 1/8/1914, 110 năm
trước, Thế chiến thứ nhất bùng nổ.
Cuộc chiến được đánh dấu là
một “thảm họa nguyên thủy” của thế
kỷ XX và định h́nh cho tiến tŕnh của
lịch sử hiện đại. Franz Ferdinand, người
thừa kế ngai vàng của Đế quốc Áo-Hung,
bị một người theo chủ nghĩa dân tộc
cuồng tín Serbia mưu sát tại Sarajevo vào ngày
28/6/1914. Đế quốc
Áo-Hung tuyên chiến với Serbia vào ngày 28/7/1914. Ngày
1/8/1914, Đế chế Đức tuyên chiến
với Đế quốc Nga, hai ngày sau đó là Pháp liên
minh với Nga. Đối với Đức, chiến
tranh bắt đầu khi quân đội Đức xâm
lăng Luxembourg ngày 2/8 và Bỉ ngày 3/8. Trong chiến tranh,
Áo-Hung và Đế chế Ottoman đă chiến đấu
về phía Đức, trong khi Pháp, Anh, Nga và sau đó là
Ư và Hoa Kỳ chiến đấu ở phía đối
phương. Thế chiến kết thúc với
khoảng 17 triệu người thiệt mạng. Kỷ
niệm ngày 1/9/1939: Thế chiến thứ hai bùng
nổ 85 năm trước,
Thế chiến thứ hai bắt đầu với
việc Đức xâm chiếm Ba Lan vào ngày 1/9/1939. Dưới
sự lănh đạo của Adolf Hitler, Đức đă
bắt đầu một cuộc chiến hủy
diệt với ư thức hệ chủng tộc của
Đức Quốc xă. Cuộc chiến
mở rộng toàn diện trên toàn cầu trong sáu năm,
giết chết hơn 60 triệu người, đặc
biệt nhất là khoảng sáu triệu người Do
Thái khắp châu Âu đă bị Đức Quốc xă sát
hại. Quân đội
Đức đầu hàng ngày 8/5/1945 và cuộc
chiến kết thúc. Với Hiệp định Postdam
1945, bốn cường quốc chiến thắng,
Mỹ, Anh, Pháp và Liên Xô, đă chia Đức thành
bốn khu vực chiếm đóng. Ngày
7/10/1949: CHDC Đức thành lập Với việc ban hành
“Hiến pháp Cộng ḥa Dân chủ Đức”, Đức
tự thành lập một nhà nước thứ hai và
quy định chế độ xă hội chủ nghĩa
mang tên CHDC Đức vào ngày 7/10/1949. Từ tháng 7 năm
1946, chính quyền quân sự Liên Xô tại Đức
(SMAD) đă chỉ thị cho giới lănh đạo
đảng Thống nhất Xă hội chủ nghĩa
Đức (SED) soạn thảo một “Hiến pháp
Đế chế” cho toàn nước Đức. Ngược
lại, tháng 3 năm 1949, Hội đồng Nghị
viện của ba khu vực ở phía Tây chuẩn
bị thông qua Luật cơ bản cho Cộng ḥa Liên
bang Đức. Do đó, việc
thống nhất nước Đức dưới
sự lănh đạo của phe xă hội chủ nghĩa
không khả thi. Để thích nghi với t́nh thế,
với sự chấp thuận của Liên Xô, SED đă
thành lập nhà nước Đông Đức. Vào ngày
16/ 5/1949, cuộc bầu cử Đại hội Nhân dân
Đức được tổ chức tại các khu
vực do Liên Xô chiếm đóng và Đông Berlin
với kết quả là, Wilhelm Pieck đảm nhận
chức vụ tổng thống, Otto Grotewohl thủ tướng. Năm 1961, chế
độ SED đóng cửa biên giới với phương
Tây bằng cách bắt đầu xây dựng Bức tường
Berlin. Năm 1989, chế độ sụp đổ cùng
với Bức tường Berlin. Ngày 7/10:
Kỷ niệm một năm ngày Hamas tấn công Israel Diễn biến
chiến cuộc ở Trung Đông trong năm 2024
thật khó lường, nhưng theo nhiều dự báo,
cuộc chiến sẽ c̣n diễn ra ác liệt trong các
tháng đầu năm. Nguy cơ xung đột rộng
lớn hơn có thể xảy ra khi Israel sẽ tiếp
tục đáp trả cuộc tấn công bất ngờ
vào ngày 7/10/2023 của Hamas. Trước ư chí báo
thù sắt đá của Israel, công luận quốc
tế phản đối càng kịch liệt hơn, lư
do là người dân Gaza đang cần viện trợ
nhân đạo khẩn cấp tại các trại
tạm cư. Áp lực quốc tế gia tăng cũng
nhằm hạn chế phần nào thời gian và cường
độ của cuộc chiến. Hiện nay đang có
nhiều cuộc trao đổi về t́nh h́nh giữa
nhóm bán quân sự Hồi giáo Hezbollah do Iran hậu
thuẫn và Lực lượng Pḥng vệ Israel (IDF)
ở biên giới Lebanon-Israel. Các cuộc tấn công
ủy nhiệm của các phe phái được Iran
hậu thuẫn đang trở nên táo bạo và phổ
biến hơn. Việc Hoa Kỳ
ủng hộ Israel trong cuộc phản công tại
Dải Gaza đă làm tổn hại uy tín của
Washington. H́nh ảnh Mỹ như một quốc gia
bảo đảm về nhân quyền và luật pháp
quốc tế khó có thể phục hồi trong ngắn
hạn, cho dù giọng kiên quyết trước đây,
nay có phần thay đổi. Bước sang năm
2024, Mỹ và các đồng minh cần đạt
được sự cân bằng giữa các biện pháp
trả đũa và ngăn chặn trong các cuộc
tấn công ủy nhiệm, để tránh cho cuộc
xung đột rộng lớn hơn có thể xảy
ra. Những ǵ tiếp
tục diễn ra ở Israel cũng sẽ được
quyết một phần nào bởi cuộc bầu
cử địa phương, sẽ được
tổ chức ngày 24/2/2024. Nếu Thủ tướng
Binyamin Netanyahu và một chính phủ cực đoan
tiếp tục nắm quyền, Israel sẽ không c̣n
nhiều hậu thuẫn ngoại giao. Ngày 5/11:
Hoa Kỳ bầu tổng thống và quốc hội Ngày 5/11/2024,
cuộc bầu cử tổng thống lần thứ 60
sẽ diễn ra ở Mỹ. Cựu Tổng thống
Donald Trump muốn tái tranh cử cho đảng Cộng ḥa;
Tổng thống đương nhiệm Joe Biden đang
cân nhắc việc tái tranh cử cho đảng Dân
chủ. Các cuộc bầu cử sơ bộ sẽ
được tổ chức từ tháng 1 đến tháng
3/2024 và sẽ quyết định xem ứng cử viên
nào sẽ tranh cử. Vào tháng Tám, hai đại hội
sẽ chung quyết định việc đề cử
ứng viên. Hiện nay, Trump
được cử tri yêu chuộng. Chính sách và tính
cách riêng của ông phù hợp hơn trong thời đại
mang màu sắc dân túy. Nhưng thực tế ngược
lại, Trump đang đối mặt với 91 cáo
buộc h́nh sự trong bốn vụ kiện. Hậu
quả các phán quyết toà án sau tháng 3 năm nay sẽ
có tác động nhất định cho triển
vọng tranh cử. Theo một cuộc thăm ḍ mới
nhất, gần 1/4 số người ủng hộ Trump
tin rằng ông không nên ứng cử nếu bị
kết án. Nhưng không v́
thế mà Biden sẽ gặp thuận lợi hơn trong
việc thu phục cử tri. Công luận nhận
thức rằng ông đă quá già, t́nh trạng lạm
phát c̣n cao và ḍng người nhập cư không suy
giảm. May mắn cho ông Biden là cuộc điều tra
luận tội sẽ không có tác dụng xấu v́ không
có chứng cứ nào quy kết cho ông có liên quan
tới việc các giao dịch kinh doanh của con trai ông. Hoa Kỳ cũng
sẽ bầu Quốc hội vào ngày 5/11, tất cả
các ghế ở Hạ viện và một phần ba
số ghế ở Thượng viện sẽ
được bỏ phiếu. Hiện tại, Thượng
viện nằm trong tay đảng Dân chủ, trong khi
Hạ viện đa số thuộc đảng Cộng
ḥa chiếm. T́nh h́nh ngược lại có thể
xảy ra sau tháng 11. Ngày
9/11/1989: Kỷ niệm 35 năm Bức tường Berlin
sụp đổ Trong buổi tối
9/11/1989, hàng ngàn người dân Berlin đă đổ xô
đến biên giới và cuối cùng Bức tường
Berlin sụp đổ. Trước đây,
biên giới được các pháo đài canh mật
cao độ và đă chia thành phố thành Đông và Tây
trong 28 năm. Trước khi sụp đổ, người
dân Đông Đức xuống đường biểu
t́nh chống chế độ và ồ ạt chạy
sang phương Tây tỵ nạn khi biên giới Áo –
Hung mở cửa. Nhằm tạo
ổn định t́nh h́nh, giới lănh đạo đảng
SED đă công bố luật du lịch mới, nhưng
không có hiệu lực và hàng ngàn người tiếp
tục đổ xô đến các biên giới. Cuối
cùng, giới an ninh biên pḥng chịu nhượng bộ
và mở cửa biên giới Bornholmer Strasse tại Berlin
Wedding. Ngay sau nửa đêm, tất cả các cửa biên
giới ở Berlin đều đồng loạt
mở. Ngày 3/10/1990 người
Đức tổ chức buổi lễ mừng
thống nhất đất nước lần đầu
tiên. Ngày 11
đến 24/11: Hội nghị về biến đổi
khí hậu của Liên Hiệp Quốc lần thứ 29 Hội nghị
về biến đổi khí hậu của Liên Hiệp
Quốc lần thứ 29 (COP29) sẽ diễn ra tại
Azerbaijan từ ngày 11 đến ngày 24/11/2024. Tại Hội
nghị CIO 26 ở Dubai năm 2023, cộng đồng
quốc tế đă đồng thuận thành lập
một quỹ bù đắp cho các thiệt hại do khí
hậu gây ra ở các quốc gia bị ảnh hưởng
nghiêm trọng. Năm nay, một
Bảng Sơ kết “Dự trữ toàn cầu”
về việc thực hiện Thỏa thuận Khí
hậu tại Paris sẽ được thảo
luận. Lần đầu tiên, tài liệu chung
quyết của Hội nghị Khí hậu Liên Hiệp
Quốc sẽ chính thức kêu gọi việc từ
bỏ nhiên liệu hóa thạch. Ngày
31/12/2019: Những ca nhiễm corona đầu tiên ở Vũ
Hán Cuối năm 2019,
một căn bệnh phổi mới không rơ nguyên nhân
đă xuất hiện ở thành phố Vũ Hán, Trung
Quốc. Ngày 31/12/2019,
lần đầu tiên trước Tổ chức Y
tế Thế giới (WHO), Bắc Kinh thông báo sơ
khởi về diễn biến của t́nh h́nh và
một tuần sau mới xác nhận là Virus corona
“SARS-CoV-2” sẽ gây bệnh tử vong và lây lan ra ngoài
biên giới. Đại dịch
trở thành một cuộc khủng hoảng y tế trên
toàn cầu, với những hậu quả nghiêm
trọng về kinh tế, chính trị và xă hội.
|