Bầu bán cuối năm Vũ Linh |
Trong chính trị Mỹ, một ngày dài
như một năm, một tháng dài như một
thế kỷ. C̣n chừng 7 tháng nữa mới tới
cuộc bầu giữa mùa, tức là c̣n 7 thế
kỷ nữa mới tới ngày đi bầu. Bầu
lại toàn bộ Hạ Viện liên bang và 1/3 Thượng
Viện liên bang. Bất cứ chuyện ǵ cũng có
thể xẩy ra. Chẳng ai biết hai chính đảng,
bên nào sẽ chiếm đa số tại viện nào. Không kể hàng loạt bầu bán đủ
cỡ cấp tiểu bang và địa phương không
bàn tới trong bài này. Trước khi đi xa hơn, xin nói ngay
cho rơ vài điểm quan trọng:
CH hay DC, bên nào sẽ chiến thắng?
Nói chung, các cuộc bầu giữa mùa đầu tiên
sau khi có tổng thống mới thường đưa
đến chiến thắng của đảng đối
lập. Năm 1994, hai năm sau khi TT Clinton
nhậm chức, DC mất 54 ghế Hạ Viện và 9
ghế Thượng Viện vào tay CH. Năm 2010 dưới
TT Obama, DC mất 63 ghế Hạ Viện và 6 ghế Thượng
Viện. Thất
bại của DC dưới TT Obama là thất bại
lớn nhất của đảng cầm quyền trong
lịch sử Mỹ. Thất bại của TT Clinton là
thất bại lớn thứ nh́. Cả hai ông đều được
đi vào lịch sử nhờ hai ‘chiến tích’ này. Năm 2002 dưới TT Bush con, CH phá
lệ, không thua mà chiếm thêm 8 ghế Hạ Viện
và 2 ghế Thượng Viện. Khi đó dân Mỹ c̣n
đang ủng hộ ông rất mạnh sau vụ
tấn công 11 tháng 9, 2001. Truyền Thông Ḍng Chính (TTDC) đang tiên
đoán kỳ bầu tới sẽ là đại
họa cho CH, có thể sẽ mất hơn 60 ghế
tại Hạ Viện, và mất thế đa số
tại Thượng Viện luôn. Chẳng ai biết
đúng hay không, chỉ biết trong ba lần bầu
vừa nêu trên, họ tiên đoán TT Clinton và TT Obama
vẫn giữ được thế đa số trong
khi TT Bush sẽ mất thế đa số. Trật bét
đủ 3 lần. Cũng không khác ǵ TTDC đă
từng tiên đoán bà Hillary sẽ đại thắng. Lần này, nhiều người nghĩ
thế nào CH cũng mất ghế tuy chưa ai biết
mất bao nhiêu. Với một tổng thống gây tranh
căi mạnh như TT Trump, chưa ai đoán được
ǵ, tất cả ăn thua số người đi
bỏ phiếu, tuy đă có nhiều triệu chứng
bất lợi. B́nh thường th́ những cuộc
bầu bán quốc hội giữa mùa không quan trọng
lắm. Tốt đẹp nhất th́ tổng thống
đương nhiệm được thêm ít phiếu
trong quốc hội, tuy chẳng có ǵ bảo đảm
các dân biểu, nghị sĩ cùng đảng sẽ
nhất hô bá ứng với tổng thống. Kỷ
luật đảng phái ở Mỹ không khác ǵ kỷ
luật trong các lớp mẫu giáo, mạnh ai nấy la
hét, cười khóc, chạy nhẩy. Kết
quả xấu hơn th́ tổng thống gặp khó khăn,
không thông qua được luật lớn nào, nhưng
cũng chẳng sao, có lư do ngồi chơi tà tà đến
hết nhiệm kỳ như các ông Clinton và Obama, sau 2 năm
đầu ra luật th́ ngồi ngáp gió 6 năm sau,
chẳng chết ma nào. Thế nhưng cuộc bầu giữa mùa
cuối năm nay th́ lại khác hẳn, v́ sẽ có
hậu quả cực kỳ lớn lao mà ta sẽ bàn dưới
đây. Trước hết, nh́n vào lịch
sử, triển vọng của CH coi bộ không tốt
lắm. Nhất là qua kinh nghiệm của các TT Clinton và
Obama, h́nh như sẽ là thảm họa cho CH. Đă
vậy, lại c̣n nhiều yếu tố khá bất
lợi cho đảng CH:
CH có triển vọng mất Hạ
Viện thật Tại Thượng Viện, hy vọng
DC chiếm đa số coi như khó xẩy ra nếu không
muốn nói là vô vọng, khoan nói tới chuyện
chiếm được 60 ghế. CH hiện nắm
đa số 51 ghế, nhưng có triển vọng
thắng thêm ghế. Trong kỳ bầu tới sẽ có
26 nghị sĩ DC phải ra tranh cử lại (trong
đó có 10 vị tại những tiểu bang TT Trump
đă thắng) trong khi chỉ có 8 nghị sĩ CH
phải tranh cử lại (2 vị trong các tiểu bang bà
Hillary thắng). DC muốn chiếm đa số tại
Thượng Viện sẽ phải giữ được
tất cả 26 ghế, và phải thắng thêm 2
ghế CH nữa, một điều ít ai tin có thể
xẩy ra. Thực tế nhất, DC sẽ chiếm
đa số tại Hạ Viện, CH sẽ giữ đa
số tại Thượng Viện. Cho dù
nhờ phép màu nào đó, DC chiếm được
đa số th́ cũng chỉ là đa số một hai
ghế, không đủ 60 để chi phối Thượng
Viện. Như vậy, chuyện ǵ sẽ xẩy ra? Thứ nhất, DC sẽ khuấy động
ngay chuyện đàn hặc TT Trump. Trong
thể chế dân chủ của Mỹ, đàn hặc là
biện pháp cuối cùng, cũng là duy nhất để
truất phế tổng thống đương
nhiệm khi ông này phạm một tội tầy
trời nào đó. Thủ tục đàn hặc/truất
phế có hai giai đoạn riêng biệt: đàn
hặc tức là đưa ra Hạ Viện
luận tội, và truất phế tức là đưa
ra Thượng Viện để giải nhiệm. Đàn hặc không có ǵ khó, chỉ
cần 50% + 1 phiếu Hạ Viện. Nh́n vào t́nh
trạng èo uột của đảng DC, ta thấy ngay
việc đàn hặc TT Trump đă trở thành cái phao
duy nhất có thể cứu sống DC trước cơn
hồng thủy Trump. Nếu DC chiếm đa số
tại Hạ Viện, đàn hặc sẽ rất
dễ. Thượng
Viện muốn truất phế TT Trump cần ít
nhất 67 phiếu (2/3), trong khi hiện giờ DC chỉ có 49
ghế. Nếu DC không mất ghế nào tại Thượng
Viện th́ đă là may mắn lắm rồi, không có cách
nào DC chiếm thêm được 18 ghế để có
thể truất phế TT Trump. Cho dù chiếm được
hết 8 ghế CH và được hậu thuẫn
của vài ba nghị sĩ CH chống Trump, như TNS
McCain, cũng không thể nào đủ. Trường hợp bi đát nhất cho
TT Trump là … giống như TT Clinton thôi: bị đàn
hặc nhưng không bị truất phế. Sẽ
bị tê liệt hoàn toàn, và hy vọng tái đắc
cử năm 2020 sẽ khó hơn đi bộ băng Thái
B́nh Dương. Đó chính là mục tiêu thật
sự của DC. Thực tế, có thể không đi
đến t́nh trạng bi đát như vậy. Nói
đàn hặc th́ dễ, nhưng đàn hặc thật
th́ khó hơn nhiều v́ thực sự, đàn
hặc không phải là một vấn đề pháp lư
mà là chuyện chính trị. Trong đảng DC, có một nhóm dân
biểu quá khích, cầm đầu bởi vài dân
biểu da đen -nhất là cái bà to mồm Maxine Waters
của Cali-, một hai đ̣i đàn hặc, nhưng
cấp lănh đạo DC th́ lại không ‘hồ
hởi’ ǵ cho lắm. Họ lo ngại hai chuyện:
Nếu phe DC thấy đàn hặc
bất lợi, họ có thể làm ǵ khác? Ta sẽ
thấy Hạ Viện mở hàng loạt điều
tra, điều tra những chuyện mờ ám thật, và
điều tra những chuyện mờ ám phịa do phe
DC chế ra cũng có. Điều tra chuyện kinh doanh,
gái gú, ṣng bài, trường học, đi đánh gôn,
thay đổi nội các,… Các viên chức chính quyền sẽ
suốt ngày bị lôi ra trước các ủy ban để
khai báo, trả lời câu hỏi của dân biểu.
Cả Hạ viện sẽ chỉ lo điều tra,
chẳng ai lo làm luật lệ ǵ nữa. TT Trump có
muốn ra luật ǵ cũng bế tắc v́ không đủ
đa số phiếu để thông qua. Hạ Viện
DC muốn ra luật cũng không được v́ không
đủ đa số tại Thượng Viện CH, cũng
như sẽ bị TT Trump bác, không kư. Nói cách khác, toàn bộ hệ thống
chính quyền Mỹ sẽ kẹt cứng không làm ǵ
được, ít nhất cho đến bầu cử năm
2020. T́nh h́nh thực sự có quá nản cho
CH như vậy không? Chưa hẳn. Trước hết, nếu
CH c̣n giữ được đa số tại Thượng
Viện th́ vẫn c̣n kiểm soát hoàn toàn ngành tư
pháp qua việc bổ nhiệm các quan ṭa bảo
thủ, kể cả việc có thể bổ nhiệm
thêm một hai thẩm phán Tối Cao Pháp Viện (TCPV)
khi có vị nào đó từ trần hay từ nhiệm
v́ sức khỏe yếu kém. V́ các thẩm phán được
bổ nhiệm vĩnh viễn, cả ngành Tư Pháp,
kể cả TCPV, sẽ ngả qua phiá bảo thủ ít
nhất hai ba chục năm nữa. ta đừng quên trên
căn bản pháp lư,
TCPV nhiều quyền hạn hơn cả tổng
thống và quốc hội. Và đây sẽ là gia tài lớn
nhất của TT Trump, bất kể tất cả
những thất bại khác nếu có. Mà cái đau
đầu cho phe cấp tiến là cho dù có tổng
thống DC thay thế TT Trump, cũng không thay đổi
được ǵ. Ngoài ra, CH
đang nắm thế thượng phong về vài
vấn đề hết sức quan trọng: dân chúng
đang vui vẻ với luật giảm thuế, công
ăn việc làm đang phát triển mạnh, thất
nghiệp thấp nhất từ năm 1969. và CH có vài
chục triệu đô trong quỹ tranh cử trong khi DC
đang c̣n mắc nợ nặng. Ai cũng biết, trong cái thể
chế dân chủ của Mỹ này, không tiền tranh
cử th́ vô vọng. Sau khi luật giảm thuế ra đời
và nhất là sau Báo Cáo T́nh Trạng Liên Bang của TT
Trump, hậu thuẫn của tổng thống và đảng
CH đă leo thang. Luật giảm thuế chẳng
những có hậu quả trực tiếp là dân có trong
túi thêm ít tiền mỗi tháng, mà c̣n có nhiều
hậu quả gián tiếp lớn hơn nhiều:
Đảng CH bảo đảm sẽ
khai thác tối đa luật thuế mới trong kỳ
bầu quốc hội tới trong khi đảng DC loay
hoay t́m cách bào chữa cái lập luận ngớ
ngẩn chẳng ai tin ‘mang tiền người nghèo
cho nhà giàu’. Nói chung, tỷ
lệ hậu thuẫn của TT Trump trong mấy tháng
gần đây, cứ từ từ leo thang. Theo Rasmussen,
đă lên tới 51% (cùng thời điểm này năm
xưa, TT Obama được 47% hậu thuẫn). Các tuưt đánh TTDC của TT Trump dường
như đă có hiệu quả khi Gallup thăm ḍ
thấy đa số cử tri (52%) cho rằng TTDC
thật sự đang cố t́nh cản không cho TT Trump
thực hiện được những chương tŕnh
của ông. Cách đây một năm chỉ có 44% tin như
vậy. Hơn thế nữa, các chính sách
của TT Trump lại rơ ràng đang được
ủng hộ. Theo
đại học Harvard, 79% ủng hộ việc
siết chặt biên giới, 70% bác bỏ lựa di dân
theo xổ số, 80% không ủng hộ di dân theo liên
hệ gia đ́nh. Theo Pew Research, 65% coi Trung Cộng như
một đối thủ, không phải là bạn, do
đó việc tăng thuế quan hàng TC chẳng gây ra
vấn đề ǵ cho TT Trump. Hai phần ba hoan nghênh
việc TT Trump chấp nhận nói chuyện với
Bắc Hàn. Chiến tranh Iraq đă chấm dứt. Tin
chiến sự Afghanistan đă biến khỏi mặt báo. TT Trump, bất chấp những đánh
phá đủ kiểu, vẫn làm được vài
chuyện lớn, với hậu quả lâu dài, có ư nghĩa,
cho dù không phải ai cũng đồng ư. Nói chung, hiển nhiên là cá nhân TT Trump có
vấn đề và nhiều người ghét, nhưng các
chính sách của ông lại được hoan nghênh, và
cuộc bầu tới không phải bầu cho cá nhân ông
Trump. Các vị dân cử CH ra tranh cử cứ lôi
mấy chính sách này ra, đừng lôi tên ông Trump ra, là
có vẻ ăn tiền. Nh́n qua phiá DC, coi vậy chứ không khá
hơn ǵ. Đảng DC có hai điểm yếu lớn
nhất mà cho đến nay, họ vẫn chưa có
giải pháp: chính sách không có mà người cũng
không luôn. Thứ
nhất là không có chính sách nào hấp dẫn cử
tri. Không có một chính sách lớn về
kinh tế, công ăn việc làm, cải tổ trợ
cấp, ngoại giao, đối phó với nguy cơ
Bắc Hàn, hay ngay cả với Nga, Trung Cộng và các
đồng minh Tây Âu. Cũng chẳng đề ra
được giải pháp cụ thể nào cho các
vấn nạn khủng bố Hồi giáo cực đoan
và di dân lậu. Các đề nghị mở toang
cửa cho di dân, từ Nam Mỹ đến Trung Đông,
hay những đề nghị ân xá di dân lậu, đều
không thu hút nổi đa số cử tri Mỹ. Thế th́ các dân biểu và nghị sĩ
DC sẽ ra tranh cử với khẩu hiệu ǵ? “Vâng, đảng DC
hứa sẽ tăng thuế tất cả quư vị và
quư vị sẽ được may mắn đóng
hồi tố lại mức thuế cao trước
đây để chúng ta có dịp chia sẽ lợi
tức cho đồng đều với những người
nghèo nhất”? Hay “Dạ, chúng tôi sẽ t́m
mọi cách cản các công ty tăng lương,
tặng tiền thưởng, và cũng sẽ không cho
họ mở thêm hăng xưởng, bắt quư vị
đi làm thay v́ được ngồi nhà lănh trợ
cấp”? Hay “Vâng, chúng tôi sẽ mở
toang cửa biên giới Mễ để quư vị tha
hồ có người giúp việc rẻ, và nhân công lănh
lương dưới tối thiểu”? Hay “Vâng,
chúng tôi sẽ tranh đấu cho mọi người có
quyền tự do vào cầu tiêu nào quư vị thích”? Đảng DC khua chiêng trống cả năm
nay chỉ dựa trên một chủ đề lớn
duy nhất là… chống Trump. Không c̣n ǵ khác. Với
sự tiếp tay tích cực của cả khối TTDC,
chỉ trích TT Trump đă trở thành một kiểu
tập thể dục tinh thần hàng ngày để tránh
bị alzheimer. Ngày nào cũng phải kiếm cho ra
chuyện để đả kích, chỉ trích, bôi bác
ông Trump. Có chuyện chính đáng để đánh càng
tốt, không có chuyện ǵ th́ phịa ra. Chỉ
nội cái chuyện ông doanh gia Trump ‘đi ăn
phở có trả tiền’ cách đây một chục năm
mà cả TTDC bị ám ảnh hết cả tháng
trời nay, cho dù chuyện vớ vẩn này chẳng có
một ly ảnh hưởng ǵ đến cuộc
sống của dân Mỹ hay trách nhiệm của
tổng thống. Đố ai nêu ra được một
chương tŕnh chính trị cụ thể và lớn nào
của đảng DC? Đến độ thượng
nghị sĩ cấp tiến lănh tụ khối
thiểu số DC tại Thượng Viện, Chuck
Schumer, đă phải cảnh giác: “Chống Trump không
phải là một chương tŕnh tranh cử”. Điểm
yếu thứ nh́ là nhân sự. Hai ngôi sao sáng chói nhất của DC, th́
một là ông Obama đă về hưu, hai là bà Hillary
đă thảm bại hai lần. C̣n lại là khoảng 30 ‘chuẩn ngôi
sao’ (chưa là ngôi sao!) đă đánh tiếng sẽ
ra tranh cử tổng thống năm 2020. Đến
độ ngôi sao sáng nhất c̣n lại, đang
được DC cố lau chùi đánh bóng, nài nỉ
vận động ra tranh cử tổng thống ba năm
nữa là… lăo đồng chí cựu PTT Joe Biden,
hơn cụ Trump tới 5 tuổi. Ngoài ra, đảng DC vẫn mang vết
thẹo lớn của cuộc chạy đua giữa thiên
tả trẻ của cụ Sanders và thiên tả già
của bà Hillary, nhất là sau khi tin tức lộ ra là
bà Hillary đă thông đồng với Ủy Ban
Quốc Gia của đảng DC để dùng mánh
loại cụ Sanders. Với hy vọng thắng trước
mắt, số chính khách DC muốn ra tranh cử đông
hơn bến xe đ̣ cuối tuần, đưa đến
t́nh trạng các ứng cử viên này sẽ xé xác
lẫn nhau ngay trong mùa bầu nội bộ, primaries. Những chủ đề tranh cử
mới của DC là phong trào chống sách nhiễu t́nh
dục và chống súng ống. Hai phong trào này đang
nổi đ́nh nổi đám thật, nhưng lại có
vẻ như những phong trào… cuốn theo chiều gió.
Cơn gió ào tới rồi cũng bay đi. Từ
giờ đến ngày bầu cử c̣n tới 7 thế
kỷ nữa. Yếu tố cuối cùng cần lưu
ư, cũng là câu hỏi lớn nhất: đó
là cuộc điều tra của công tố Mueller. Ông sẽ tố cáo ai về những
tội ǵ, đó là những yếu tố bảo đảm
chi phối kết quả bầu cử không ít, nhất
là nếu ông công bố kết quả -trọn vẹn
hay một phần- gần ngày bầu cử. Theo cái
đà điều tra hiện nay, sẽ không có ǵ
lạ nếu kết quả điều tra được
công bố trong 5-6 tháng nữa, cận kề ngày
bầu bán. Ông
Mueller truy tố TT Trump thông đồng với Nga hay
cản trở công lư, dĩ nhiên sẽ là đại
họa cho CH nói chung và TT Trump nói riêng, có thể
đưa đến đàn hặc và truất phế
TT Trump không chừng. Ngược lại, ông bạch hóa
TT Trump, th́ sẽ là đại họa cho DC, cho dù DC
thắng trong cuộc bầu quốc hội cuối năm
nay, th́ năm 2020, khó ai hạ nổi TT Trump khi ông ra tái
tranh cử. Vũ Linh |