BẦU
CỬ: TRUMP THUA HAY THẮNG?
VŨ LINH |
Cuối cùng th́ cũng đă có
cuộc bầu giữa mùa ngày thứ Ba 6/11
vừa qua. Kết quả như mọi người
đă biết. Đảng Cộng Ḥa tăng
thế đa số tại Thượng Viện trong khi
đảng Dân Chủ chiếm đa số tại
Hạ Viện. Cho đến khi bài này được
viết, con số chính xác cuối cùng chưa có, v́ có
nơi, bên thua cuộc đang thưa kiện đ̣i
đếm phiếu lại (Florida), trong khi có chỗ chưa
đếm phiếu xong (Arizona). Ai cũng biết bầu cử
giữa mùa đầu tiên trong nhiệm kỳ đầu
của một tân tổng thống thường là
một trưng cầu dân ư về tân tổng thống
đó. Hiểu như vậy và nh́n vào kết quả
bầu cử th́ thấy cử tri Mỹ nghĩ ǵ
về TT Trump. Ta thử bàn qua cho biết. KẾT
QUẢ Trước hết, ta nh́n qua kết
quả cuộc bầu Hạ Viện và Thượng
Viện liên bang [Xin nhắc lại, bài này không bàn
về các cuộc bầu bán cấp tiểu bang và địa
phương]. Phải nói ngay, cuộc bầu
giữa mùa năm nay không giống như bất cứ
năm nào trước đây. Theo tin tức báo chí,
số người tham dự năm nay cao đến
mức kỷ lục. B́nh thường, số người
đi bầu giữa mùa tương đối ít hơn
các cuộc bầu cử có bầu tổng thống, nhưng
năm nay thiên hạ đi bầu đông đảo hơn
tất cả mọi lần trước. Chỉ v́ ông
Thần Trump là người có sức thu hút thiên hạ
không ai bằng, thu hút ủng hộ cũng như thu hút
chống. Cũng b́nh thường mà nói,
những người thỏa măn với tổng
thống, với cuộc sống nói chung, không có
hứng thú đi xếp hàng mấy tiếng đồng
hồ để bầu dân biểu hay biểu quyết
về những vấn đề địa phương
lắt nhắt. Chỉ có những người bực ḿnh
với t́nh h́nh chung, bất măn với tổng
thống, mới hăng hái đi bầu. Do đó,
những cuộc bầu giữa mùa thường
đưa đến thất bại cho đảng
của tổng thống đương nhiệm. Năm 1994, trong cuộc bầu
giữa mùa đầu tiên của TT Clinton, đảng
DC mất 8 ghế Thượng Viện và 54 ghế
Hạ Viện. Năm 2010, trong cuộc bầu giữa mùa
đầu tiên của TT Obama, đảng DC mất 6
ghế Thượng Viện và 63 ghế Hạ Viện.
So với những kết quả này, TT Trump và đảng
CH năm nay khá hơn nhiều: thêm 3 ghế Thượng
Viện, tuy mất Hạ Viện v́ thua xấp xỉ 30
ghế. Tại Thượng Viện, CH
chiếm được 4 tiểu bang Indiana, North Dakota,
Missouri, và Florida. Nhưng CH mất Nevada. Kết quả
cho đến khi bài này được viết là
thế đa số của CH tại Thượng
Viện hiện giờ là 51 ghế, có thể sẽ lên
tới 53 hay 54. Ư
NGHIĂ
Nh́n vào kết quả, ta thấy CH
giữ được thế đa số tại Thượng
Viện trong khi DC chiếm đa số tại Hạ
Viện. Bên nào cũng vỗ ngực khoe thành công.
Thực tế ra sao? Muốn hiểu rơ, ta cần phải
hiểu thể thức bầu bán và vai tṛ của hai
viện này. Tại Hạ Viện, cho dù là dân
biểu liên bang và các vấn đề thời sự
của cả nước dĩ nhiên là quan trọng, nhưng
yếu tố quyết định vẫn là những
vấn đề -issues- của tiểu bang và địa
phương. Cũng tùy thuộc rất nhiều vào cá
nhân ứng cử viên, được cử tri trong
đơn vị của họ biết đến
nhiều hay ít, hậu thuẫn nhiều hay ít. Tóm
lại, vai tṛ của Hạ Viện quan trọng hơn
trong các vấn đề nội bộ Mỹ, cục
bộ tiểu bang, và cá nhân ứng cử viên. Trong khi đó, cả tiểu bang
bầu cho một thượng nghị sĩ (mỗi
tiểu bang có hai TNS, nhưng thường không bầu
một lúc cả hai người). Ở đây, các
vấn đề thời sự quốc gia và quốc
tế mang ư nghiă nhiều hơn. Cá nhân ứng cử
viên ít quan trọng hơn dân biểu v́ cử tri
gần gũi với dân biểu nhiều hơn là
biết về ứng cử viên thượng nghị sĩ. Thượng
Viện có vai tṛ quan trọng hơn Hạ Viện:
phê chuẩn các viên chức cao cấp
liên bang, là những người thực sự điều
hành guồng máy hành pháp, và phê chuẩn luôn cả các
thẩm phán liên bang là những người điều
hành guồng máy tư pháp. Thượng Viện cũng
phê chuẩn các hiệp ước quốc tế,
tức là nắm quyền kiểm soát chính sách đối
ngoại và quốc pḥng, là những vấn đề
liên quan trực tiếp đến tổng thống. Nôm na ra, kết quả bầu cử
Thượng Viện phản ảnh trung thực hơn
ư kiến của dân trong cuộc trưng cầu dân ư
về chính sách liên bang của tổng thống trong khi
kết quả của Hạ Viện phần lớn
phản ảnh không khí và nhu cầu chính trị địa
phương. Như vậy, nói chung, kết quả
bầu cử cho thấy dân Mỹ vẫn chấp
nhận cá nhân TT Trump và ê-kíp/nội các của ông,
ủng hộ việc chuyển hướng tư pháp cũng
như chính sách đối ngoại của ông, nhưng
đă không hoàn toàn ủng hộ các chính sách đối
nội của ông. NGUYÊN
NHÂN
Tại sao CH mất Hạ Viện? TT Trump đă đạt được
những thành tích rất lớn về kinh tế, như
tạo công ăn việc làm và giảm thuế cho
cả triệu người,... Thế nhưng dường
như những yếu tố này đă không có ảnh hưởng
lớn trên cuộc bầu cử khi CH mất Hạ
Viện. Những thành quả
kinh tế chỉ có hậu quả lớn tại
một số ít tiểu bang với tỷ lệ
thất nghiệp cao dưới thời TT Obama thôi, trong
khi phần lớn các tiểu bang khác chưa thấy rơ
tác dụng cụ thể ǵ của tăng trưởng
kinh tế, nên không coi như đó là yếu tố
quyết định lá phiếu của ḿnh. Việc
giảm thuế nói chung quá ít mà cũng chưa đến
lúc thiên hạ phải khai thuế nên họ chưa
thấy rơ được bớt bao nhiêu tiền, cũng
không ảnh hưởng ǵ nhiều đến lá
phiếu của cử tri, nhất là khi gần một
nửa dân Mỹ chẳng đóng một xu thuế nào.
Đa số khối dân không đóng thuế này bầu
cho đảng nào th́ khỏi phải bàn thêm. Yếu tố quan trọng nhất là
cuộc chiến của TTDC chống TT Trump. TTDC
đă tung ra một chiến dịch quy mô trong suốt hơn
hai năm nay với hơn 90% tin bất lợi cho TT
Trump, nhằm hù dọa khối dân nghèo, da màu và dân ít
hiểu biết, về 3 vấn đề: 1) Mất trợ cấp: TT
Trump giảm thuế sẽ khiến thu nhập thuế
ít đi, nghiă là Nhà Nước sẽ có ít tiền hơn
để chi trả trợ cấp. 2) Mất bảo hiểm y
tế: TT Trump đang t́m cách thu hồi Obamacare,
tức là bỏ bảo hiểm y tế cho dân nghèo. 3) Kỳ thị: TT Trump là người
kỳ thị nhất, chỉ lo bảo vệ dân da
trắng, do đó dân da màu, bất kể đen, nâu, vàng,
đỏ ǵ cũng sẽ bị thiệt tḥi. Chưa kể h́nh ảnh mà TTDC
đưa ra về TT Trump là một tổng thống khó
có thể nào thiếu tư cách và đáng căm ghét hơn,
vừa về cá tính vừa trong các chính sách. Nước chảy đá ṃn.
Việc toàn thể TTDC đánh hội đồng TT
Trump một cách tàn bạo nhất trong hơn hai năm
qua không thể không có ảnh hưởng trên dân
Mỹ, cho dù những tố giác trên đều là ...
fake news. Cho đến nay, chưa có một người
nào bị mất trợ cấp hay mất bảo
hiểm y tế, trong khi những luận điệu
tố TT Trump kỳ thị đều không có căn
bản (DĐTC sẽ bàn về bệnh ‘Dị Ứng
Trump’ trong một bài khác). Một yếu tố quan trọng trong
thắng lợi của DC là phong trào #MeToo, phụ
nữ chống tấn công t́nh dục. Phong trào này
đă kích động một số lớn phụ
nữ tham gia chính trường, từ việc phụ
nữ ra tranh cử cho đến việc bỏ
phiếu cho phụ nữ. Một số lớn phụ
nữ trẻ và cấp tiến đă hạ các ông già
hay bà già bảo thủ. Nhưng điều miả mai là
phong trào này chỉ nhắm vào ứng cử viên CH,
trong khi có ít nhất 4 ứng cử viên DC đang
bị tố tấn công t́nh dục nhưng đều
đắc cử hết, kể cả ông Hồi giáo da
đen Keith Ellison, phó chủ tịch Ủy Ban Quốc
Gia của đảng DC, đang bị bà bồ tố
đă hành hung. Tại sao CH giữ được
Thượng Viện? Khó ai có thể chối căi
đó là nhờ TT Trump. Trong những tuần cuối trước
bầu cử, TT Trump đă đi vận động không
ngừng nghỉ cho các ứng cử viên thượng
nghị sĩ CH. Kết quả là CH đă chỉ
mất 1 ghế tại Nevada trong khi chiếm được
4 ghế, nâng thế đa số của CH lên 54. Kết quả tại Nevada
rất ư nghiă: đây là ông nghị sĩ CH duy nhất
bị mất job. Ông CH Heller thua v́
ông này là một trong những nghị sĩ CH chống
Trump mạnh nhất. TT Trump không đi vận động
cho ông và cử tri CH cũng không đi bầu cho ông. Vai tṛ và ảnh hưởng của
TT Trump không thể phủ nhận được. Ba
nghị sĩ CH khác nổi tiếng chống Trump th́ ông
Flake (Arizona) và ông Corker (Tennessee) đă bỏ cuộc không
tái tranh cử v́ đă mất hậu thuẫn của
cử tri CH từ ngày chống Trump, và ông McCain (Arizona)
đă qua đời. Cả ba đều đă
được thay thế bằng ba nghị sĩ
ủng hộ Trump mạnh. Nói cách khác, chẳng
những CH thắng thêm tại Thượng Viện mà
những nghị sĩ CH chống Trump mạnh nhất
đều đă không c̣n nữa. Một bài
học các nghị sĩ CH ra tranh cử lại năm
2020 sẽ nghiên cứu rất kỹ. Bốn nghị sĩ DC tại 4
tiểu bang ‘đỏ’ đă bầu cho TT Trump,
bị ông đích thân đến tiểu bang của
họ để vận động chống họ,
đều rớt đài hết: các ông Donnelly của
Indiana, Nelson của Florida, và các bà Heitdkamp của North
Dakota, và McCaskill của Missouri. Hai nghị sĩ trong
tiểu bang ‘đỏ’ thoát nạn là TNS Tester
của Montana, thắng cử khít nút; và TNS Manchin
của West Virginia thắng cử nhờ bỏ phiếu
ủng hộ TP Kavanaugh. HẬU
QUẢ V́ DC kiểm soát Hạ Viện, TT
Trump sẽ gặp nhiều khó khăn lớn. Trước tiên, DC sẽ tung hàng
loạt điều tra về đủ chuyện, từ
chính sách đến cá nhân ông Trump và các thân nhân,
phụ tá,... Việc thông đồng với Nga sẽ
được lôi ra hâm nóng lại. DC cũng có
thể cân nhắc việc đàn hặc TT Trump tuy
biện pháp này có tính cực đoan mà nhiều người
rất dè đặt. Mặt trái của vấn đề là
nhiệm kỳ của dân biểu chỉ có hai năm.
Những dân biểu DC mới đắc cử phần
lớn là trong các địa hạt ‘xôi đậu’,
tức là có thể ngả qua phải hay trái bất
cứ lúc nào. Nếu khối DC hung hăng quá, chỉ
lo đánh phá, hai năm nữa, họ sẽ phải
trả lời trước khối cử tri họ đă
làm ǵ tích cực ngoài việc đánh phá Trump. Ngay
cả báo phe ta Washington Post đă lập tức lên
tiếng cảnh giác khối DC rồi. DC nắm Hạ Viện có nghĩa là
đă có một phần trách nhiệm chứ không c̣n có
thể đứng ngoài chửi đổng lung tung. Người
ta có thể thấy cường độ chống
đối TT Trump bớt đi, và DC thậm chí có
thể sẽ phải ‘hoà hợp ḥa giải’ với
khối CH và TT Trump để có một cái ǵ khoe hàng
với cử tri năm 2020. Dù sao th́ những cuộc điều
tra vẫn chỉ là những nhức đầu tương
đối nhỏ, hầu hết chẳng đi đến
đâu v́ chỉ là chuyện phá đám vặt cốt
ư xoa dịu bớt những ấm ức của các
cử tri bị bệnh dị ứng Trump. Chỉ đàn
hặc là tối đa chứ không đủ phiếu
để truất phế. Nếu có người
nào nghĩ TT Trump sẽ nằm im chịu đ̣n điều
tra hay đàn hặc của DC th́ người đó
thật sự chẳng biết ǵ về ông Thần
Trump. Việc ông lập tức sa thải bộ trưởng
Tư Pháp v́ tội không bảo vệ tổng thống
đă là một thông điệp không thể nào rơ ràng
hơn cho những ai muốn đánh ông trong tương
lai. TT Trump cũng đe dọa ông “cũng biết chơi
tṛ điều tra”. Nói kiểu Bush, “Bring
it on!”. Chuyện quan trọng
hơn là các việc lớn mà TT Trump chưa làm sẽ
gặp bế tắc. Bức tường
di dân sẽ không có tiền để xây trong khi
vấn đề di dân lậu, kể cả đám
trẻ con DACA, tiếp tục kẹt cứng không có
giải pháp. Kế hoạch giảm
thuế đợt hai, đầu năm 2019 sẽ không
thực hiện được. Obamacare sẽ
dậm chân tại chỗ, không thu hồi mà cũng
chẳng cải tiến được. Kế hoạch
nâng cấp hạ tầng cơ sở đường xá,
cầu cống chưa biết sẽ đi đến
đâu. Nói chung, sẽ không c̣n luật mới nào ra
đời nữa. CNN viết “DC lại có quyền mơ
mộng” (Democrats could dare to dream again). Thật
ra, chiến thắng của DC tại Hạ Viện
chỉ mang lại cho họ khả năng làm khó dễ
TT Trump chứ không giúp họ thực thi bất cứ
chuyện ǵ khác. V́ họ chẳng có chính sách hay
kế hoạch ǵ ngoài việc đánh phá TT Trump. Bà Nancy
Pelosi đă hùng hổ tuyên bố việc DC chiếm
Hạ Viện sẽ tái lập lại nguyên tắc phân
quyền, Hạ Viện kiểm soát Hành Pháp. Nôm na ra, bà
xác nhận DC sẽ chỉ lo đánh phá và cản Trump
thôi, chẳng tính làm ǵ khác. Câu hỏi cho các dân biểu DC: quư
vị sẽ làm ǵ ngoài việc điều tra TT Trump? Làm
ǵ với Obamacare? Làm ǵ với vấn nạn di dân? Làm
ǵ với chính sách kinh tế của TT Trump? Những câu
hỏi không có câu trả lời. Nh́n dưới một góc cạnh khác,
việc DC chiếm Hạ Viện thật ra có lợi
cho cá nhân TT Trump. Trước hết, v́ bị trói tay,
ông có thể đi đánh gôn 300 ngày một năm cũng
chẳng sao! Nói chuyện nghiêm chỉnh hơn, ông
sẽ không thực hiện được nhiều
chuyện quan trọng như vừa nêu trên. Nhưng
những việc này lại cũng là những vấn
đề gai góc nhất mà cho dù nắm quyền
tuyệt đối như trong hai năm qua, ông vẫn
không thực hiện được. Đặc biệt
vấn đề di dân đă không giải quyết
được từ nửa thế kỷ nay qua cả
chục đời tổng thống rồi. Bây giờ,
TT Trump bị trói tay v́ Hạ Viện bị DC chiếm,
ông sẽ xài lại môn vơ ‘đổ thừa’
của TT Obama ngay. TT Trump có thể hô hào bất cứ
giải pháp nào ông muốn, rồi bị DC chống,
thế là mau mắn đổ thừa, lỗi DC cản
đường. DC thật ra đă giúp
cứu TT Trump ra khỏi cái bẫy không lối thoát là
vấn đề di dân. Obamacare bị kẹt, chẳng thu
hồi được nữa? Với CH chiếm đa
số lớn tại Thượng Viện, việc thu
hồi Obamacare có nhiều hy vọng hơn tại đây,
nhưng lại sẽ bị cản tại Hạ
Viện. Thật ra, TT Trump chủ trương không thu
hồi Obamacare sau khi thấy chống đối quá
mạnh từ khối cấp tiến. Ông cho rằng
tốt hơn hết là cứ để như vậy,
không sớm th́ muộn, Obamacare tự nó sẽ phá
sản. Khi đó CH sẽ rung đùi ca bài ‘bất
chiến tự nhiên thành’. Dù sao th́ TT Trump cũng
đă đạt được một phần ư
nguyện là hủy bỏ điều lệ bắt
buộc tất cả mọi người phải mua
bảo hiểm y tế nếu không sẽ bị đánh
thuế phạt. Giảm thuế
nữa? Phe DC sẽ chống đến cùng. Thử tưởng tượng TT
Trump ra tranh cử năm 2020: “Quư vị thấy chưa?
Tôi muốn có giải pháp cuối cùng cho vấn
nạn di dân, nhưng bị DC cản. Tôi muốn
chặn di dân bất hợp pháp, nhưng bị DC
cản, bây giờ vẫn có cả chục triệu di dân
bất hợp pháp, mà lại mỗi ngày mỗi
nhiều hơn. Tôi muốn cải tổ bảo
hiểm y tế để giảm chi phí cho quư vị nhưng
DC cản. Tôi muốn giảm thuế thêm nữa cho quư
vị, nhưng bị DC cản.” Hạ tầng cơ sở? Việc DC
thắng thật ra sẽ giúp cho TT Trump trong vấn đề
này. Khối CH là khối chống lại chuyện này v́
tốn tiền quá nhiều, đâu hơn 1.000 tỷ
đô, trong khi khối DC ủng hộ theo đúng mô
thức cấp tiến, cứ Nhà Nước chi
tiền là DC ủng hộ. Do đó, việc cải
tiến hạ tầng có nhiều hy vọng có thể làm
được ǵ. Đây sẽ là vấn đề ta
có thể thấy một sự hợp tác giữa TT
Trump và khối DC trong Hạ Viện. Điều DC bực ḿnh nhất là
những việc TT Trump đă làm, đặc biệt là
giảm thuế, cắt giảm thủ tục hành chánh
rườm rà, cắt một chân của Obamacare, và phá
bỏ gia tài cấp tiến của TT Obama,... sẽ không
lật ngược lại được. Một điểm
quan trọng khác: v́ ở trong thế thiểu số, các
dân biểu CH sẽ phải trông cậy vào TT Trump
nhiều hơn, nghiă là sẽ siết chặt hàng ngũ
sau lưng TT Trump nhiều hơn. Cùng với
việc các thượng nghị sĩ CH chống TT Trump
mạnh nhất đă bị loại, ta thấy hậu
thuẫn của TT Trump sẽ tăng mạnh trong
khối nghị sĩ và dân biểu CH. Nhóm #NeverTrump
trong đảng CH mất tiếng nói. Một chiến
thắng lớn cho cá nhân TT Trump. V́ CH tăng thế đa số
tại Thượng Viện, TT Trump sẽ có nhiều
quyền hơn trong việc bổ nhiệm nội các và
nhất là bổ nhiệm các thẩm phán bảo
thủ cấp liên bang và trong Tối Cao Pháp Viện. Trong nay mai, ta sẽ thấy nội các
cải tổ sâu rộng. Những người có
thể ra đi đầu tiên là bộ trưởng và
thứ trưởng Tư Pháp (Tin giờ chót, một ngày
sau cuộc bầu, TT Trump đă yêu cầu bộ trưởng
Sessions từ chức). Sau đó sẽ là vài bộ
trưởng tai tiếng hay ít hữu hiệu như các
bộ trưởng Nội Vụ, An Ninh Lănh Thổ, Thương
Mại,... Ác mộng của phe cấp tiến
trong ngành tư pháp đă thành sự thật. TT
Trump củng cố được quyền bổ
nhiệm các thẩm phán bảo thủ, từ cấp liên
bang đến Tối Cao Pháp Viện. Ở đây,
có chuyên gia đă nêu vấn đề việc TT Trump
củng cố được quyền bổ nhiệm
thẩm phán có phải đă là hậu quả trực
tiếp của việc khối DC chống TP Kavanaugh quá
đáng không? Đă vậy, lại vừa có tin bà
thẩm phán cấp tiến nhất, Ruth Ginsburg, 85
tuổi, té gẫy xương sườn,
vào bệnh viện khẩn cấp. Lại một
cơ hội nữa cho TT Trump bổ nhiệm thêm
thẩm phán bảo thủ vào TCPV? Câu hỏi chưa có câu trả
lời dĩ nhiên là việc điều tra của công
tố Mueller. Chẳng ai biết ông này sẽ làm ǵ, khi
nào, và phản ứng của tổng thống và
quốc hội sẽ như thế nào. Thế giới sẽ buồn 5 phút
khi thấy chính sách đối ngoại của TT Trump
dựa trên việc t́m một thế đứng công
bằng hơn cho Mỹ, bảo vệ quyền lợi
của Mỹ mạnh hơn, đặt trọng tâm vào
việc cản sự bành trướng của Trung
Cộng trên thương trường quốc tế cũng
như tại Biển Đông (một
tin mừng cho VN mà chưa thấy cụ tỵ nạn nào
hoan nghênh!),
và t́m giải pháp ḥa b́nh với Bắc Hàn, sẽ
được củng cố khi TT Trump được
hậu thuẫn mạnh hơn của Thượng
Viện, là cơ quan có tiếng nói lớn trong chính sách
đối ngoại, có quyền phê chuẩn các hiệp
ước quốc tế và tất cả các đại
sứ và đại diện của Mỹ trong các
tổ chức quốc tế. Tóm
lại, TTDC tắt tiếng về ‘làn sóng xanh’. Dân
Mỹ đă không bác bỏ TT Trump như phe cấp
tiến mong đợi. Cùng lắm th́ có thể nói dân Mỹ chấp nhận
TT Trump, nhưng cho DC nắm Hạ Viện để canh
chừng không cho ông đi quá xa thôi. ‘Phe ta’ nghĩ sao? Dĩ nhiên đảng
DC và TTDC khua chiêng trống ầm ĩ về việc DC
chiếm Hạ Viện. Nhưng TT Obama có vẻ thực
tế hơn, nh́n nhận “Thay đổi không thể
thực hiện được qua một cuộc
bầu cử”. Dịch ra tiếng Nôm, có nghiă là DC chưa
thắng, sẽ chẳng thay đổi được ǵ
nhiều. Phản ứng nhiều ư nghiă hơn:
Dow Jones tăng gần 500 điểm hôm thứ tư,
sau ngày bầu thứ ba. Nghiă là giới kinh doanh nghĩ
DC đă thất bại, vẫn không có khả năng
lật ngược chính sách tăng trưởng kinh
tế và áp đặt thuế quan trên hàng Trung Cộng
để bảo vệ kinh tế Mỹ của TT Trump.
Kinh tế Mỹ sẽ tiếp tục bộc phát
mạnh. Như vậy, có thể nói TT Trump
đă lại thắng nữa không? VŨ LINH |