CHIẾN
TRANH MẬU DỊCH
Vũ Linh |
Hồi
đầu tuần, TT Trump loan tin ông sẽ tăng
thuế nhập cảng thép lên 25% và nhôm 10%. Thiên
hạ nhao nhao hơn vỡ chợ. Quyết định của TT Trump, cũng
giống như tất cả các quyết định khác
của ông tổng thống này, đă gây tranh căi
ồn ào. Phe
ủng hộ cho rằng đây là việc làm quá
cần thiết. Nước Mỹ trước đây là
nước sản xuất và xuất cảng thép
lớn nhất thế giới, nhưng rồi cạnh
tranh không lại với thế giới v́ mức lương
cao của nhân công Mỹ, cũng như v́ cạnh tranh
bất chính của cả thế giới, như bán
với giá thấp hơn b́nh thường mà Mỹ
gọi là dumping, trợ giá cho các hăng sản xuất thép
nội địa như Đại Hàn đă làm, hay mánh
mung hối đoái kiểu Trung Cộng, khiến Mỹ
ngày nay trở thành một trong những nước
phải nhập cảng thép nhiều nhất. Phe chống lại quyết định
của TT Trump, oái ăm thay phần lớn lại là
khối đồng minh bảo thủ của TT Trump,
chủ trương tự do mậu dịch theo đúng
nguyên tắc kinh tế thị trường không có
sự can thiệp của Nhà Nước, nhất là
mọi h́nh thức tăng thuế. Họ lo ngại cho
các công ty Mỹ cần nhập cảng thép và nhôm cho các
sản phẩm thiết yếu như xe hơi, máy bay,
hay cả loong nước ngọt và bia. Việc tăng
thuế sẽ đưa đến t́nh trạng tăng
giá thành, bớt lời, sẽ phải tăng giá bán,
đưa đến lạm phát, tŕ trệ kinh tế,
xóa sạch tác dụng của việc giảm thuế. Nhưng dường như lo ngại
của họ đi hơi quá xa. Như bộ trưởng
Thương Mại đă đưa ra thí dụ:
một loong nước ngọt 1,99 đô có thể
sẽ tăng giá lên 2,01 đô chẳng hạn. Tại
sao lại chỉ tăng giá vậy thôi? Thực tế,
trong giá loong nước ngọt này, tiền nhôm chỉ
là khoảng 10%, tức là khoảng 20 cents. Bây giờ nhôm
bị tăng thuế quan 10%, tức là tăng lên 2
cents, loong nước ngọt sẽ tăng giá lên 2,01
đô. Nhưng tăng thuế nhập có thể
sẽ giảm mức nhập cảng nhôm hay các công ty
sản xuất sẽ giảm giá bán qua Mỹ, tức là
thay v́ tăng 2 cents, có thể chỉ tăng có 1,5 cents,
và giá loong nước ngọt sẽ thành 2,005 đô
(hai đô và một nửa cent!). Nôm na ra là nếu quư
vị mua 100 loong, mới phải trả thêm một
đô rưỡi. Đó là nói lư thuyết kinh tế,
c̣n thực tế th́ không có tiệm nào tăng giá lên
2,005 đô hết, tức là giá bán lẻ vẫn không
thay đổi. Dĩ
nhiên với những sản phẩm lớn hơn như
xe hơi, có thể sẽ tăng giá vài trăm đô,
chẳng hạn như xe Lexus tăng từ 50.000 đô lên
tới 50.500 hay 51.000, chứ không phải lên tới
60.000 như vài tờ báo hù dọa. Theo các chuyên gia,
‘sở phí cứng’ (hard cost) tức là vật
liệu của cái xe đó chỉ chừng 15.000 đô,
phần c̣n lại là 'sở phí mềm' (soft cost) như
tiền ban quản trị, hành chánh, điện nước,
kỹ sư, nhân công, quảng cáo, tiền lăi trả
ngân hàng, và tiền lời. Trong số 15.000 đó, dĩ
nhiên, thép và nhôm là phần lớn, nhưng vẫn c̣n
những vật liệu khác như kính, plastic, nệm,
vải, cao su, sơn,... Do đó việc tăng thuế
quan thép và nhôm cũng chỉ có tác động rất
nhỏ trên giá xe. Chưa kể việc tăng thuế
nhập có thể khiến cho các công ty ngoại
quốc mở hăng tại Mỹ để bớt
thuế, tạo công ăn việc là cho dân Mỹ. Cách
đây ít lâu, TT Trump quyết định tăng
thuế trên các tấm kính thu ánh sáng mắt trời
–solar panels- nhập cảng từ Trung Cộng. Ngay sau
đó công ty sản xuất kính lớn nhất TC đă
quyết định mở hăng làm kính này ngay tại
Mỹ. Tăng
giá chẳng bao nhiêu trong khi cả ngàn gia đ́nh có công
ăn việc làm, một bài toán quá đơn giản
đối với nhà kinh doanh Trump. Một
cụ tỵ nạn phóng đại “dân Mỹ sẽ
đành thắt lưng buộc bụng cho qua cảnh
vật giá gia tăng, thất nghiệp tràn lan... v́
cả hành pháp, lập pháp, và tư pháp – đều
tuân lệnh tổng thống”. Một nhận định
thật quái lạ. TT Trump là tổng thống bị
chống đối mạnh bạo nhất trong lịch
sử cận đại Mỹ, tại sao bất th́nh ĺnh
cả ba ngành hành pháp, lập pháp, và tư pháp bây
giờ lại răm rắp tuân thủ một cái
lệnh tai hại khủng khiếp như vậy?
Cả nước lên cơn điên hết rồi sao?
Hay tại cả nước đều không thông
suốt bằng cụ tỵ nạn? Thật ra cụ tỵ nạn chỉ làm
‘thông ngôn’ cho CNN mà không có một khái niệm nào
về kinh tế hay thực tế lịch sử. Năm
2002, TT Bush con đánh thuế quan 30% trên thép nhập
cảng. Phe chống đối la hoảng lạm phát,
thất nghiệp, suy xụp kinh tế,... y chang như bây
giờ. Thực tế ra sao? Đây là thực
tế: Tổng
Sản Lượng: 2002: +1,8%; 2003:+ 2,8%. 2004: +3,8% Lạm
phát: 2002: 2,4%; 2003: 1,9%; 2004: 3,2% Thất
Nghiệp: 2002: 5,9%; 2003: 6,0%; 2004: 5,8% Diễn giải cho cụ tỵ nạn:
chẳng có lạm phát hay thất nghiệp ǵ ráo. TT
Trump viện dẫn lư do ‘an ninh quốc gia’ qua một
điều khoản của Luật Thương Mại,
khiến nhiều người mau mắn đả kích là
TT Trump nói láo, phịa, chẳng có an ninh khủng bố
ǵ trong chuyện nhập cảng thép hay nhôm. Điều
họ không ư thức rơ là ‘an ninh’ trong luật thương
mại này là an ninh kinh tế, tức là trường
hợp một ngành kinh tế bị đe dọa
hủy diệt, ở đây tức là mối nguy đe
dọa ngành thép và nhôm. Cách
đây không lâu, Mỹ có 12 nhà máy lớn nung thép và có
650.000 nhân công. Bây giờ chỉ c̣n hai cái đang
chạy và 140.000 người. TT Trump mô tả kỹ
nghệ thép và nhôm của Mỹ là... “chết
rồi”. Thử tưởng tượng chiến tranh
xẩy ra và Mỹ không có kỹ nghệ thép để
làm súng đạn, máy bay, tầu chiến, đại bác,
hỏa tiễn,... phải chờ nhập cảng. Như
vậy có phải là vấn đề ‘an ninh quốc
gia’ không? Tự
do mậu dịch nghe hay thật, nhưng khi nó đưa
đến t́nh trạng nguyên một ngành kỹ
nghệ Mỹ bị giết th́ ông Trump, với tư cách
tổng thống, có bổn phận phải phục
hồi bằng mọi giá. Người dân bầu
tổng thống để lo những chuyện này, không
phải để đi xin lỗi thế giới. Ngoài
ra, phe chống đối cũng sợ các quốc gia
bị nạn sẽ phản pháo bằng cách tăng
thuế trên hàng Mỹ bán cho họ. Họ nêu ra
việc Liên Âu dọa có thể tăng thuế trên
quần jean, bourbon (whisky), xe gắn máy Harley-Davidson.
Tại sao lại là ba sản phẩm này? Câu trả
lời rất ư nghĩa: jeans là sản phẩm tiêu
biểu nhất của Mỹ dĩ nhiên, mà cũng là
sản phẩm lớn của Cali, một tiểu bang
chống Trump kịch liệt, đây là cách Liên Âu
quậy thêm phong trào chống Trump; bourbon là sản
phẩm chính của Kentucky, tiểu bang của TNS Mitch
McConnell, lănh tụ nhóm đa số CH tại Thượng
Viện; và xe môtô Harley-Davidson là sản phẩm chính
của Wisconsin, tiểu bang của dân biểu CH Paul Ryan,
chủ tịch Hạ Viện. Một cách nhắc khéo
hai ông lănh tụ Thượng và Hạ Viện là hai ông
sẽ là nạn nhân đầu tiên đấy, nhớ
giữ hai cái ghế cho chắc. Thật ra, cả ba
sản phẩm đó chỉ mang tính tượng trưng
chính trị chứ không quan trọng ǵ hết. Dân Âu
Châu không uống bourbon cũng không đi môtô Harley.
Quần jean thế giới đang mặc phần
lớn sản xuất tại những xứ như
Bangladesh chứ không phải Cali. Nói
Liên Âu phản pháo không phải là không có lư, nhưng
lại quên mất khả năng phản phản pháo
của Mỹ. Mỹ là nước bị thâm thủng
cán cân mậu dịch quốc tế triền miên,
lủng 800 tỷ năm 2017, tức là thế giới bán
qua Mỹ nhiều hơn mua của Mỹ. Nôm na ra,
thế giới cần bán hàng cho Mỹ hơn Mỹ
cần bán cho thế giới. Nội cái thị trường
nội địa của Mỹ không cũng đă
lớn hơn thị trường cả Liên Âu rồi.
Nếu xẩy ra ‘chiến tranh giao thương quốc
tế’, Mỹ vẫn nắm dao đằng chuôi.
Mỹ chỉ ho hen chút đỉnh là thế giới
đă bị cúm liệt giường hết ngay. Trước
hết, ta nh́n qua t́nh h́nh chung. Âu
Châu xuất cảng cả triệu xe qua Mỹ, nếu
họ tăng thuế trên bourbon hay quần jean chẳng
hạn, và Mỹ đáp lễ bằng cách tăng giá
nhập cảng xe th́ các hăng Peugeot, Mercedes, BMW, Fiat,
sẽ rất mệt. Nh́n xa hơn để t́m hiểu
quyết định của TT Trump th́ phải nghĩ
đến hai việc: Trung Cộng và toàn cầu hóa. 1. Vai tṛ của Trung Cộng Nhiều
người cho rằng đây là đ̣n đánh Brazil,
Nam Hàn, Âu Châu, và nhất là Canada và Mexico v́ đây là
những nước đứng đầu trong việc
xuất cảng thép và nhôm qua Mỹ, chứ không
phải nhắm vào Trung Cộng v́ tỷ lệ thép và
nhôm TC trong kinh tế Mỹ không đáng kể, chỉ
khoảng 2% số lượng Mỹ tiêu thụ mỗi
năm. Trên
thực tế, đ̣n tăng thuế này sẽ đánh
thẳng vào TC mạnh nhất. Hơn một nửa
số lượng thép TC sản xuất được
xuất cảng ra thế giới, kẻ cả Âu Châu,
để làm nguyên liệu chế xe hơi và nhiều
dụng cụ, máy móc, sau đó được bán qua
Mỹ. Canada chẳng hạn, không sản xuất
được một kư-lô thép hay nhôm, nhưng lại
nhập cảng hai nguyên liệu này từ TC, rồi
chế biến thành sản phẩm bán qua Mỹ. Nói cách
khác, TC dùng các nước trung gian để bán thép và
nhôm qua Mỹ. Canada
và Mexico lại c̣n có yếu tố đặc biệt
khác với Âu Châu. Đó là hai quốc gia có hiệp
ước mậu dịch ưu đăi đặc
biệt với Mỹ qua NAFTA. Tức là một cách gián
tiếp, TC đă khai thác được chế độ
ưu đăi này để bán rẻ, bán chui sản
phẩm của ḿnh vào Mỹ qua ngă Canada và Mexico. Đây
là một trong những điều TT Trump nhất định
điều đ́nh lại với hai ông hàng xóm trong khuôn
khổ một hiệp ước NAFTA mới, không cho phép
TC hay bất cứ xứ nào khác tiếp tục khai thác
kẽ hở này. Quyết
định tăng thuế nhập cảng thép và nhôm là
đ̣n đánh TC của cố vấn Ngoại Thương
Peter Navarro. Ông này nổi tiếng chống TC, từng
viết nguyên một cuốn sách, Death By China, để
khui ra không biết bao nhiêu mánh lới gian ác của TC,
từ cách dùng các chất hóa học độc hại
trong đồ chơi con nít hay chế biến thực
phẩm, cho đến việc giết tù nhân để
bán bộ phận cho Âu Mỹ, khai thác các mỏ tài
nguyên thiên nhiên Phi Châu bằng cách đút lót các tay lănh
tụ độc tài, đến các mánh mậu dịch
bất chính qua các hiệp ước thương
mại quốc tế. Cuộc chiến chống TC của ông
Navarro chỉ mới bắt đầu. Chính quyền
Mỹ đang cứu xét việc tăng thuế hàng
loạt sản phẩm của TC, cũng như các
biện pháp giảm hàng nhập từ TC luôn. Chỉ
nội chuyện này không cũng đủ cho kẻ này
hoan hô ông Navarro rồi. Thực tế hơn vạn
lần gửi chiến hạm dạo mát gần Trường
Sa như TT Obama đă làm. 2. Toàn cầu hóa Nói
như vậy là vẫn chưa hiểu TT Trump. Thế
giới trong những thập niên qua đă hùng hục
tiến về hướng toàn cầu hóa –globalization-
với sự ra đời của không biết bao nhiêu
hiệp ước và khu vực thương mại
quốc tế, phần lớn có mục đích xóa biên
giới chính trị và biên giới kinh tế luôn. TT
Trump ngay từ khi tranh cử, đă công khai tố giác
những loại hiệp ước đó v́ ông cho là
bất lợi, thiệt tḥi cho Mỹ. Tại sao?
Chỉ v́ từ lâu nay, các hiệp ước này trên
thực chất chỉ là một h́nh thức kín đáo
Mỹ nhượng bộ kinh tế để mua
ảnh hưởng chính trị. Quyết
định đầu tiên của TT Trump khi vừa
nhậm chức là rút ra khỏi TPP, đ̣i điều
đ́nh lại các hiệp ước NAFTA, cả
hiệp ước với Nam Hàn. Nói trắng ra, ông
muốn xóa sạch hết, viết lại mọi
thỏa thuận từ tờ giấy trắng, với
mục đính bảo vệ quyền lợi Mỹ
thật sự, theo châm ngôn America First, không cần mua
chuộc ai hết. TT
Trump chưa bao giờ ‘sợ’ thế giới. Khi ông
rút ra khỏi hiệp ước Paris về chuyện hâm
nóng địa cầu, cả thế giới phản
đối, một phần v́ vai tṛ quá quan trọng
của Mỹ trong vấn đề hâm nóng địa
cầu, một phần v́ số tiền ba tỷ mà TT
Obama đă hứa sẽ bị mất. Bây giờ,
cả thế giới lại ồn ào phản đối
v́ sản phẩm của họ xuất cảng qua
Mỹ sẽ đắt hơn khó bán hơn. Bây
giờ, vạn bất đắc dĩ WTO bị
khủng hoảng, đó sẽ là ưu tư cuối cùng
của TT Trump. Có bị khai tử, ông c̣n vui hơn
nữa. Quan điểm hợp tác mậu dịch
của TT Trump tương đối rất giản
dị: song phương hết. Các nước nói
chuyện tay đôi, điều đ́nh với nhau, không
bị trói buộc bởi những hiệp ước
đa quốc gia hay tổ chức quốc tế nào
hết. Nhiều
người chỉ trích TT Trump nh́n gần mà không
thấy xa: lo bảo vệ việc làm cho khoảng
140.000 nhân công ngành thép của Mỹ mà không thấy
những tai hại lớn. Thật ra, chính những người
chỉ trích TT Trump mới là những người không
nh́n xa. Việc
TT Trump làm không phải nhắm vào con số hơn
một trăm ngàn nhân công thép đó. Ông nhắm vào
hai việc lớn hơn nhiều. Thứ
nhất, phục hồi kỹ nghệ thép ở Mỹ,
tức là sẽ tạo thêm rất nhiều việc làm
trong ngành này. Chưa chi th́ hai công ty thép và nhôm lớn
nhất Mỹ, US Steel và Century Aluminum, đă loan tin
mở lại một số xưởng đă bị
đóng cửa và thu nhận thêm tổng cộng hơn
1.000 nhân công. Sau
đó, quan trọng hơn nữa, ông tung ra thông điệp
‘bảo vệ việc làm cho dân Mỹ cho dù cả
thế giới chống’ cho cả trăm triệu
cử tri lao động và trung lưu Mỹ thấy. Hiển
nhiên, trong t́nh trạng hiện hữu, quyết định
của TT Trump mang ư nghĩa chính trị nhiều hơn
là kinh tế. Đây là cách hữu hiệu nhất
giữ khối cử tri lao động của các
tiểu bang vùng Đại Hồ từ Pennsylvania
tới Ohio, Michigan, Indiana, Iowa, và Wisconsin. Giữ
được khối này, bảo đảm sẽ
thắng tại những tiểu bang này. Thắng
tại những tiểu bang này th́ cho dù dân số Cali tăng
lên gấp hai gấp ba, và kết quả đầu
phiếu phổ thông cho thấy ông Trump có thua vài
chục triệu phiếu th́ ông cũng vẫn tiếp
tục ở trong Nhà Trắng. Ai không đồng ư, có
quyền xuống đường biểu t́nh thêm
bốn năm nữa. Cho
đến nay, khó ai có thể xác định chắc
chắn việc tăng thuế này sẽ có hậu
quả trên kinh tế tổng quát của Mỹ và
thế giới như thế nào, dù sao cũng không
giản dị như lời tiên đoán của cụ
tỵ nạn đă có thành kiến nhắm mắt
chống Trump. Chỉ biết quyết định đó
đă phần nào đảo lộn bàn cờ CH-DC. TT
Trump phần lớn bị phe CH chống, điển h́nh
là chủ tịch Hạ Viện đă công khai yêu
cầu TT Trump xét lại quyết định tăng
thuế trong khi nhiều dân biểu, nghị sĩ CH cũng
công khai phản đối. Wall Street gọi đây là
sai lầm lớn nhất của TT Trump. Cố vấn
kinh Tế Gary Cohn từ chức. Trong khi đó, các dân
biểu và nghị sĩ DC bối rối, phần
lớn giữ im lặng không gân cổ đả kích
như đă từng làm đối với bất
cứ quyết định nào của TT Trump. Muốn
ủng hộ nhưng há miệng mắc quai v́ đă
thề chống bất cứ việc ǵ TT Trump làm, mà
chống th́ kẹt với cử tri lao động. Các
ca sĩ DC như Chuck Schumer và Nancy Pelosi bất ngờ
tắt tiếng, không ḥ hét sỉ vả ǵ nữa. Quyết định của TT Trump đă được giới lao động Mỹ tại các tiểu bang ‘sinh tử’ Ohio, Pennsylvania, Michigan hoan nghênh nhiệt liệt v́ họ cho rằng tăng thuế như vậy sẽ giúp kỹ nghệ thép và nhôm của Mỹ cạnh tranh ṣng phẳng hơn, giúp mang lại công ăn việc cho nhân công Mỹ. Báo
Pittsburg Post Gazette, tiếng nói của dân lao động
Pennsylvania, đă công khai ủng hộ TT Trump. Ngay cả
ông Richard Trumka, chủ tịch nghiệp đoàn lớn
nhất Mỹ, AFL-CIO, cũng đă công khai ca ngợi
quyết định của TT Trump. Chưa
ǵ th́ thiên hạ đă thấy một hiện tượng
quái lạ nhất: trong một cuộc bầu cử dân
biểu đặc biệt tại Pennsylvania, là thành
đồng của giới thợ thuyền mà cả hai
đảng CH và DC đang tranh phiếu, cả hai
ứng cử viên của cả hai đảng, ông DC
Conor Lamb và ông CH Rick Saccone, đều tranh nhau... ca
tụng quyết định của TT Trump để
dành phiếu thợ thuyền. Đúng là … ông thần
Trump! Nhưng
lại đưa đến t́nh trạng tiếu lâm là
vài cụ tỵ nạn quen thói chửi Trump, nhưng không
hiểu rơ vấn đề, mau mắn nhẩy ra sỉ
vả TT Trump như thường lệ, bị hố to
v́ vô h́nh chung đang chống Trump, bảo vệ TC. Thế mới nói TT Trump muốn làm ǵ là
cứ làm thôi, ít khi để ư đến đồng
minh hay kẻ thù, phe ta hay phe địch. Ai muốn nói
Trump khùng, Trump ngu, phải nh́n vào hậu quả
những việc Trump làm, chứ cứ chúi mũi vào
mấy cái tweeter Trump viết nửa đêm khi ngủ không
được th́... chết ráng chịu. Tin
giờ chót: TT Trump đă kư lệnh tăng thuế
nhập thép và nhôm, nhưng miễn áp dụng cho Canada
và Mexico trong khi chờ đợi điều đ́nh
lại NAFTA, đồng thời cũng để
cửa ngỏ để thảo luận với từng
quốc gia, có nghĩa là sẽ có nhân nhượng qua
lại, đặc biệt là với các đồng minh
như Úc Châu. Đây đúng là mô thức Trump: điều
đ́nh song phương, có qua có lại, không thiệt
tḥi cho Mỹ. |