Kết
quả và ảnh hưởng của cuộc bầu
cử giữa nhiệm kỳ năm 2022 Đỗ Kim Thêm |
Kết quả
Đảng
Dân chủ có thể sẽ mất đa số trong
cả hai viện của Quốc hội, nhưng đảng
Cộng ḥa đă không đạt được
một chiến thắng vang dội như các cuộc thăm
ḍ đă dự kiến. Kết quả này cũng làm
cho cựu Tổng thống Donald Trump thất vọng và
cần phải dè dặt hơn trong mọi dự định
sắp tới. Trong cuộc bầu cử giữa kỳ vào ngày
8 tháng 11 năm 2022 vừa qua, đảng Dân chủ
đă mất đa số tại Hạ viện, nhưng
tổn thất này không cực kỳ nặng nề như
các dự báo trước đó đă đưa ra. Tại Thượng viện, t́nh trạng đa
số vẫn chưa xác định. Về việc
đảng nào sẽ kiểm soát Thượng viện
trong tương lai, hiện nay chưa được
giải quyết và kết quả của cuộc
bầu cử ṿng hai tại Thượng viện
tiểu bang Georgia ngày 6 tháng 12 sẽ chung quyết. Lư do là v́ trong ṿng đầu tiên vừa qua, không
ứng cử viên nào có được đa số
phiếu theo yêu cầu của luật bầu cử
địa phương, ít nhất 50 phần trăm
phiếu bầu cộng với một phiếu, nên
phải bầu lại ṿng hai. Ở hai tiểu bang khác là Nevada và Arizona cũng
sẽ có vai tṛ quyết định quan trọng không kém.
Cuộc kiểm phiếu c̣n kéo dài cho đến
tuần sau v́ lư do là hàng trăm ngàn lá phiếu
vẫn chưa được kiểm xong. Tại Nevada,
ứng cử viên đảng Cộng ḥa Adam Laxalt
dẫn đầu, ở Arizona, ứng viên đảng Dân
chủ Mark Kelly dẫn trước. Nếu đảng viên đảng Dân chủ
Raphael Warnock giành được phiếu bầu ở
Georgia, như trong cuộc bỏ phiếu đầu tiên,
sẽ có một sự bế tắc tại Thượng
viện, đảng Dân chủ và đảng Cộng ḥa
sau đó mỗi bên sẽ có 50 ghế. Do đó, đảng
Dân chủ sẽ giữ được đa số,
bởi v́ trong trường hợp ḥa, lá phiếu
của Chủ tịch Thương viện Phó Tổng
thống Kamal Harris sẽ có vai tṛ quyết định
tối hậu. Trước t́nh h́nh này, Tổng thống Joe
Biden vẫn không từ bỏ hy vọng là Đảng Dân
chủ sẽ nắm được Thượng
Viện. Các ảnh hưởng: Đối
với đảng Dân chủ
Nh́n chung, cuộc bầu cử giữa vừa
qua diễn ra tốt đẹp đến độ
Tổng thống Mỹ Joe Biden phải tuyên bố đó
là một ngày vui cho nền dân chủ Mỹ. Nh́n lại kết quả, từ năm 1906 cho
đến nay, cơ hội để đảng
của tổng thống đương nhiệm tiếp
tục giữ quyền kiểm soát tại Hạ
viện luôn ở mức tối thiểu, có nghĩa là,
chỉ có ba trường hợp đă xảy ra. Đó là năm 1934, khi Mỹ gặp khủng
hoảng kinh tế, năm 1998, khi triển vọng
của nền kinh tế Mỹ tốt đẹp và năm
2002, khi uy tín của Tổng thống George W. Bush lên cao
điểm sau vụ bọn khủng bố Hồi giáo
tấn công vào ngày 11 tháng 9 năm 2001. Trong lần bầu cử năm 2022 này, hầu
hết các cuộc thăm ḍ dư luận đều
đưa ra một kết luận chung: Tỷ lệ
ủng hộ cho Tổng thống Joe Biden xuống
thấp, các cử tri vô cùng bi quan v́ t́nh trạng
lạm phát cao độ và nền kinh tề đang trên
bờ vực suy thoái. Các lo ngại về gia tăng
tội phạm và di cư bất hợp pháp cũng không
giảm bớt. Nhưng cuối cùng, những lo âu này đă không
tạo nên một cơ lốc xoáy làm thay đổi
triệt để t́nh thế chính trị. Tại Thượng
viện, đảng Dân chủ thậm chí c̣n có
thể tiếp tục hy vọng duy tŕ được
đa số. Tuy nhiên, không v́ thế mà triển vọng dành
cho Tổng thống Joe Biden và đảng Dân chủ
sẽ thuận lợi hơn. Do mất đa số
tại Hạ viện, mức độ điều hành
của đảng Dân chủ từ rất khó cho đến
bất khả thi, đặc biệt là kể từ lúc
này trở đi, trọng tâm trong mọi sinh hoạt
ở Washington là vấn đề bầu cử tổng
thống năm 2024. Để ứng phó cho tương lai, Đảng
Cộng ḥa sẽ t́m mọi cách để phong
toả các dự luật và khởi xướng các
cuộc điều tra của quốc hội hoặc
thủ tục luận tội. Ngoài ra, đảng Dân chủ có lư do chính
đáng để lo âu. Cuộc bầu cử vừa qua
cho thấy, đảng đang mất dần sự
ủng hộ trong cơ sở thuộc tầng lớp
giai cấp công nhân với đa dạng về sắc
tộc, đây chính là động lực nền
tảng đă giúp cho đảng nhiều lần
thắng cử. Một chiều hướng đối
nghịch đang thành h́nh: v́ các lư do khác nhau mà
nhiều công nhân gốc Mỹ La tinh và châu Phi đang
chuyển sang bỏ phiếu cho đảng Cộng ḥa. Đối với Tổng thống Biden
Trước ngày bầu cử, Biden luôn bị
đe dọa sẽ trở thành một “con vịt què”
tại Hạ viện. Ít nhất, tổng thống
sẽ gặp khó khăn để có thể đệ
tŕnh trước Quốc hội các dự luật hay
đề cử các ứng cử viên cho các chức
vụ chính phủ, trong khi đảng Cộng ḥa t́m cách
chống lại. Điều này sẽ càng đúng hơn,
nếu đảng Cộng ḥa vẫn nắm quyền
kiểm soát cả hai viện của Quốc hội,
đây sẽ là một yếu tố làm giảm đi
các năng động của Biden. Ngay sau ngày bầu cử, Biden đă tuyên bố
trong một cuộc họp báo là muốn hợp tác
với đảng Cộng ḥa. Theo nhận định của các chuyên gia,
với nhiều kinh nghiệm trong chính trường,
lần này, Biden cũng có thể sẽ thành công trong
việc tạo ra một đa số khi t́nh thế
đ̣i hỏi. Biden đủ thông minh để hợp
tác với những đảng viên Cộng ḥa ôn ḥa và
không ủng hộ Trump. Hiện nay, trong bước đầu, đảng
Cộng ḥa tại Hạ viện có thể gặp
nhiều khó khăn trong việc h́nh thành đa số,
ngay cả ở những điểm mà họ không
thể đạt được thỏa thuận
với đảng Dân chủ. Lư do cho tinh thần lạc quan này là thực
tế trong hai năm qua đă chứng minh. Tổng
thống Biden đă nhiều lần thành công trong
việc hợp tác với các dân biểu thuộc Đảng
Cộng ḥa để thông qua các luật quan trọng.
Họ tham gia trong danh nghĩa không đảng phái. Biden
cho rằng, tương lai của nước Mỹ là vô
cùng quư giá, không nên để đất nước
tiếp tục bị mắc kẹt trong rào cản chính
trị. Nh́n chung, có thể suy đoán là Biden đang
ở vị trí tốt hơn Obama, khi toàn bộ chương
tŕnh nghị sự của Obama đă bị đảo
lộn hai lần liên tiếp. Liệu Biden có ḥa giải những rạn
nứt hiện có về ư thức hệ và đạo
đức với đảng Cộng ḥa không và
liệu đảng Cộng ḥa có sẵn sàng hợp tác
không, đặc biệt là trong bối cảnh cuộc
bầu cử tổng thống năm 2024, vấn đề
chưa được sáng tỏ, ít nhất là trong
thời điểm này. Tuy nhiên, vấn đề c̣n lại là không liên
hệ đến kết quả bầu cử. Biden đang
muốn tái tranh cử, bất chấp tuổi già đang
chồng chất. Như đă được suy đoán
ngay từ đầu nhiệm kỳ của Biden, Phó
Tổng thống Harris trong thực tế sẽ
được đề cử với tư cách là người
kế nhiệm, vấn đề dường như không
c̣n ai bàn căi. Thay vào đó, Biden thấy ḿnh có thể đánh
bại Donald Trump khi tái tranh cử. Ông đă thảo
luận quyết định này với gia đ́nh và
sẽ công bố việc tái tranh cử trong năm
tới. Tuy nhiên, không phải tất cả các chính
trị gia và cử tri nào thuộc đảng Dân
chủ cũng đều tín nhiệm các kế
hoạch do Tổng thống Biden đề ra. Biden bước
sang tuổi 80 trong tháng này, v́ vậy, nếu việc tái
tranh cử có thể xảy ra, ông sẽ 84 tuổi vào
cuối nhiệm kỳ thứ hai, đúng là một
hiện tượng lịch sử. Đối với đảng Cộng ḥa
Niềm hy vọng về một cuộc
chiến thắng vang dội đă không thành. Sau bầu
cử, các thất bại của đảng Cộng ḥa
trở thành những cuộc tranh căi nội bộ, sôi
nổi nhất là về vai tṛ của cựu Tổng
thống Trump và Thống đốc Florida Ron DeSantis trong
tương lai. Đối với đảng, cựu Tổng
thống Trump và thuyết âm mưu một lần
nữa được xem là một vấn đề
cần thảo luận nghiêm chỉnh, một vấn
đề có lẽ đă làm cho Đảng không
thắng cử huy hoàng hơn. Nhiều nhà quan sát ghi
nhận rằng, đảng Cộng ḥa đă có cơ
hội thắng cử, nếu các ứng cử viên ôn
ḥa hơn chiếm ưu thế trong các cuộc bầu
cử sơ bộ. Điều này được thể hiện rơ
nhất trong các cuộc bầu cử ở Pennsylvania và
Georgia. Ở Pennsylvania c̣n đang tranh chấp, đảng
Dân chủ đă thắng trong các cuộc đua vào Thượng
viện và thống đốc phải song đấu
những người trung thành với Trump, những người
đă ủng hộ cho những việc cáo buộc gian
lận bầu cử Tổng thống của Biden vào năm
2020. Đảng viên Đảng Dân chủ John
Fettermann đă vượt qua những lo âu về
sức khỏe và đánh bại Mehmet Oz. Trong cuộc
bầu cử thống đốc ở Pennsylvania, người
bảo vệ cho tiểu bang Trump Doug Mastriano đă
phải chịu thất bại nặng nề trước
Josh Shapiro thuộc đảng Dân chủ. Cũng tương tự như vậy, tại
Georgia, ứng cử viên Thượng viện được
Trump lựa chọn cẩn thận, cựu ngôi sao bóng
đá Herschel Walker, đă song đấu với Raphael
Warnock, Thượng nghị sĩ Đảng Dân
chủ, trong một cuộc đua khích khao, trong khi
Thống đốc đảng Cộng ḥa Brian Kemp, người
mà Trump phản đối, đă tái đắc cử. “Chúng tôi rơ ràng đă
thua trong các cuộc đua mà lẽ ra chúng tôi phải
thắng v́ Trump đă chọn các ứng cử viên
thiếu khả năng“, chiến lược gia
đảng Cộng ḥa Alex Conant nói. Tại Washington, t́nh trạng đa số
mới có thể ít thuận lợi hơn cho đảng
Cộng ḥa. Điều này có nhiều lư do, nhưng có
thể là cho đến nay trong thực tế, đảng
đă không đề ra được một chương
tŕnh nghị sự rơ ràng và thuyết phục trong hai năm
tới. Cả lănh đạo đảng Cộng ḥa
tại Thượng viện, Mitch McConnell, và lănh đạo
đảng Cộng ḥa tại Hạ viện, Kevin
McCarthy, dè dặt tuyên bố. Đảng Cộng ḥa cho biết, dự định
sẽ ủng hộ với đa số trong một
số chương tŕnh hành động, cụ thể là
khởi động các cuộc điều tra của
quốc hội đối với Biden và chính quyền,
ủng hộ chính sách tiết kiệm, ngăn chận
việc nhập cư bất hợp pháp ở biên
giới Mexico và gia tăng sản xuất năng lượng. Đối với cựu Tổng
thống Trump
Donald Trump đă tích cực tham gia trong một
chiến dịch vận động tranh cử rất
quy mô: 30 cuộc biểu t́nh ở 17 tiểu bang, hơn
60 lần xuất hiện tại các cuộc hội
thảo truyền h́nh, có hơn 50 người gây
quỹ ủng hộ và thu được hơn 300
triệu đô la cho chiến dịch. Những nỗ
lực huy động cá nhân của ông đă gây vang
động đáng kể trong công luận và Trump
sẽ công bố ư định tái tranh cử trong
một tuần sau kỳ bầu cử. Giờ đây, trước t́nh h́nh mới,
Trump tuyên bố thất vọng, nên lại có suy đoán
mới, liệu Trump có hoăn thông báo ư định cho
đến sau cuộc bầu cử ṿng hai ở
tiểu bang Georgia không. Lư do dể hiểu là Trump c̣n
sẽ phải chờ xem t́nh trạng đa số
thực sự phát triển như thế nào. Có nhận định khá lạc quan khi nh́n
thấy là Trump vẫn ở một vị trí thượng
phong trong sinh hoạt đảng, ngay cả khi nhiều
ứng cử viên của ông đă thất bại, trong
đó có Mehmet Oz và Doug Mastriano ở Pennsylvania và Tudor
Dixon ở Michigan. Lư do giải thích là Trump vẫn c̣n có rất
nhiều người tiếp tục ủng hộ. Theo
ước tính, cho đến nay, có trên dưới 200
ứng cử viên được ông ủng hộ đă
được bầu. Nhiều người trong số
này tiếp tục tuyên truyền lời nói dối
của Trump về cuộc bầu cử tổng
thống bị đánh cắp vào năm 2020. Ngoài sự ủng hộ Trump trong giới
cử tri thuộc Đảng Cộng ḥa, c̣n có
những lời chỉ trích gay gắt dành cho ông,
họ đang tiếp tục gây nhiều sôi động
hơn khi cho rằng việc tranh cử tổng thống
của Ron DeSantis vào năm 2024 sẽ thành công hơn. Có nhiều lư do giải thích cho sự cổ vũ
này. Thuyết phục nhất, trước hết là các
cuộc thăm ḍ ư kiến; 45% cử tri Florida muốn
DeSantis tranh cử, trong khi 33% muốn Trump. Trong cuộc tái cử, DeSantis đă chứng
minh được rằng đă truyền cảm
hứng không chỉ cho cơ sở cấp tiến và dân
túy của đảng, mà c̣n đón nhận nhiệt t́nh
ủng hộ trong giới ôn ḥa của đảng. Theo
một quan sát khác, ông thắng với phiếu bầu
của người Mỹ gốc La tinh và cử tri
đang c̣n dao động. Với Trump, chỉ có các tác dụng đối
nghịch, đảng Cộng ḥa đă trở thành
đảng của những người theo đạo
Thiên chúa da trắng. Hơn nữa, thái độ
bất nhất của Trump đă dẫn đến
việc dân da trắng ở vùng ngoại ô chuyển
sang ủng hộ Joe Biden. Hiện nay, ngay cả DeSantis cũng phải
đành chờ đợi kết quả của cuộc
bầu cử ṿng hai ở tiểu bang Georgia, rồi
mới xem có nên thảo luận đến chuyện
song đấu với Trump hay không. Ảnh hưởng đến hệ
thống chính trị
Trước cuộc bầu cử giữa
kỳ lần này, đă có vô số giới trí
thức Mỹ và quốc tế cảnh báo, hệ
thống dân chủ của Mỹ đang cực kỳ lâm
nguy. Lư do chính là v́ Trump và những người ủng
hộ chủ trương làm cho nước Mỹ vĩ
đại trở lại (MAGA) đă mang đến
một tinh thần cực đoan dân tuư hoá cho toàn xă
hội Mỹ; biến động này làm xói ṃn các
chuẩn mực cao quư của nền dân chủ
Mỹ. Tuy nhiên, cuộc bầu cử đă mang lại
một sinh khí mới, nó biểu hiện một bước
ngoặt là cử tri Mỹ đang quay trở lại các
giá trị nền tảng của nền dân chủ. Thái độ đầu phiếu của các
cử tri Đảng Cộng ḥa là một minh chứng,
họ đă không trao phiếu bầu của ḿnh cho
mọi ứng cử viên Đảng Cộng ḥa theo
một tinh thần phe nhóm như nhau, ngược
lại, đó là một quyết định sáng
suốt của lư trí với tinh thần phân biệt
hợp lư. Ví dụ như ở Georgia, nơi thống
đốc đảng Cộng ḥa và đối thủ
của Trump, Kemp được xác nhận là tại
nhiệm, trong khi ứng cử viên Thượng viện
Walker của Trump, đă bị đánh bại ngay trong ṿng
đầu tiên và phải bước vào ṿng hai. Các cử tri đă phân biệt được
giữa các ứng cử viên nào mà họ coi là có năng
lực và chính trực và người nào là cuồng
nhiệt cuốn theo cơn lốc dân tuư. Thái độ
này có nghĩa là, cử tri Mỹ đang ư thức
thực sự quay trở lại với truyền
thống cao đẹp trong nền dân chủ Mỹ. Đáng ngạc nhiên hơn là sau khi kết
quả cuộc bầu cử được công bố,
khác hẳn với cựu Tống thống Trump phủ
nhận bầu cử và lo kiện cáo, một số
đảng viên Cộng ḥa công khai thừa nhận
sự thất bại và chúc mừng đối thủ,
trong số này có cả các ứng cử viên đă
được Trump ủng hộ. Đây là một
dấu hiệu cho thấy văn hóa chính trị Mỹ
đang bắt đầu sinh hoạt b́nh thường
trở lại. Tỷ lệ cử tri đi bỏ phiếu
lần này rất cao, chứng tỏ họ có nhận
thức về t́nh trạng lâm nguy của nền dân
chủ. Nh́n chung, trong giai đoạn này, đó là
một tin vui khởi đầu cho hệ thống chính
trị Mỹ. Dĩ nhiên chuyện hồi sinh dân
chủ là chuyện dài. Những ai quan tâm theo dơi về bầu cử và
nền dân chủ Mỹ phải c̣n cần nhiều
thời gian hơn để trả lời về các
kết quả và ảnh hưởng quan trọng này.
|