|
Người
viết là cử tri Mỹ thuộc đảng Cộng
ḥa, đă nêu lên một số ư kiến về chính sách
kinh tế tương lai của ứng viên TT Donald Trump,
nhất là về cải cách thuế khóa, so với chương
tŕnh của Bà Hillary Clinton trong mùa tranh cử năm ngoái
và tiên đoán phần thắng lợi nghiêng về
đảng Cộng ḥa (trong một số bài viết
đă đăng từ tháng 5-11, 2016). Sau một năm,
và hơn 10 tháng từ ngày ông Trump vào Ṭa Bạch
ốc, đây là dịp tốt để xem lại
kết quả sơ khởi về chính sách kinh tế và
xem nghị tŕnh giảm thuế của đảng
Cộng ḥa sẽ có thể giúp nền kinh tế
Mỹ ra sao, nhất là trong khung cảnh bàn luận sôi
nổi của Thượng viện Mỹ trước
khi bỏ phiếu chấp thuận một Dự
luật Cải cách thuế riêng, đôi chút khác
biệt Dự luật đă được Hạ
viện thông qua; tuy cả hai đều căn bản
dựa trên chương tŕnh giảm thuế do TT Trump
đưa ra.
* *
*
Phải nói ngay là, tuy cuộc tranh cử TT Hoa
kỳ đă xong hơn một năm, nhưng dư âm sôi
nổi và sự phân hóa lại vẫn "đào sâu"
hơn trong xă hội Mỹ. Chính cá nhân người
viết thiên về "chính sách Trump" phải đối
diện đều đều với các bêu riếu hay
"chọc quê" của vài thành viên trong gia đ́nh
hay nhóm bạn thân trung học ngày xưa, mỗi
lần có các chỉ trích cá nhân về "tính cách ông
Trump", là chuyện cơm bữa do thói quen ít ngủ
dậy sớm và viết Twitter chỉ trích người
này người kia, ngoài ra c̣n những phát ngôn chính
trị hay phi chính trị thiếu chọn lọc
của ông, hay do chuyện vài người con ông
được coi là "dựa thế cha để làm
ăn buôn bán riêng".
Tuy nhiên, ngoài các chỉ trích trên tất
phải có trong một xă hội dân chủ, khá đông
dân chúng vẫn vui vẻ bên bàn tiệc Thanksgiving vừa qua, nói chuyện chứng khoán lên
cao, quỹ về hưu tăng khá bảo đảm cho
tương lai, công ăn việc làm đang tốt hơn,
bớt lo thất nghiệp nên chuyên chú hơn vào
chuyện mua nhà đổi nhà, ào ạt mua xe và đi
shopping giá rẻ v́ lạm phát vẫn trong ṿng kiềm
tỏa 2%... Nhiều người vui cùng chia xẻ
nền kinh tế đi lên ổn định, nhưng
vẫn chỉ trích Trump theo "à la mode" chính
trị hay mua vui! Thế cũng được, cho vui
cửa vui nhà-- theo người viết, nhưng công b́nh
ra cũng nên xem lại kinh tế Mỹ năm qua khá ra
sao và nhất là chương tŕnh giảm thuế quan
trọng hiện tại sẽ đưa nó đi về
đâu?
Chỉ chú trọng chuyên môn về khía cạnh
chính sách này để giữ được ḥa khí cho
mạn đàm "trà dư tửu hậu" vào
cuối năm lễ tết.
Trước hết, lúc tranh cử, kinh tế
Mỹ đang tăng trưởng chậm hẳn
lại, GDP chỉ tăng 1,5% vào quư II/2016, do cả
yếu tố tâm lư ngại chi tiêu của dân chúng c̣n
sót lại từ cuộc khủng hoảng 2007-2008 -- theo
lời giải thích của ông vua đầu tư
chứng khoán Warren Buffet! Một kinh tế gia lừng
danh thuộc đảng Dân chủ từng được
giải Nobel, Paul Krugman, đă phát biểu thêm là chính sách
của Trump khó giúp tăng trưởng Mỹ vượt
mức 2%.
Nhưng Trump lại coi đây như tiền
đề cho chính sách phục hồi kinh tế Mỹ.
Do đó ông đưa ra chương tŕnh lớn là
vực dậy nền sản xuất công nghệ
của Hoa kỳ và đem công ăn việc làm về
lại Mỹ, thay v́ chính sách "outsourcing" đẩy
sản xuất ra khỏi Mỹ đă được
giới doanh nhân theo đuổi trong hơn hai thập niên
qua, với nền kinh tế toàn cầu hội nhập!
Tuy TT Trump chưa đưa ra được
dự luật kinh tế nào quan trọng qua Quốc
hội sau 10 tháng, chính phủ ông đă chỉ dùng các
sắc lệnh hành pháp ("executive orders") để
gỡ bỏ rất nhiều các sắc lệnh cùng
loại ngăn cấm hay cản trở kinh doanh của
8 năm dưới TT Obama. Cộng thêm với đầu tư
của giới kinh doanh, trong niềm tin là chính sách
giảm thuế tương lai sẽ đẩy mạnh
lợi nhuận và phục hồi kinh tế, mức tăng
trưởng GDP đă lên hơn gấp đôi (3,1%-3,3%)
liên tiếp trong ba quư I, II và III của năm 2017. Triển
vọng này được dự báo tiếp tục
trong quư IV. Phản ảnh niềm lạc quan này
của doanh nghiệp Hoa kỳ và giới đầu tư,
chỉ số Dow Jones đă tăng 33% từ mức
17.888 (07/11/2016) trước ngày ông Trump thắng cử
đến nay gần mức 24.000 (chính xác hơn là
mức 23.836 cuối ngày 28/11/2017).
Đảng Dân
chủ và bà Clinton
đă từng coi chính sách kêu gọi giảm thuế
của Trump như dựa vào lư thuyết lỗi
thời của "trickle-down
economics"
(chủ thuyết kinh tế có hiệu ứng nhỏ
giọt),
giảm thuế chưa chắc có thể làm Hoa Kỳ tăng
trưởng nhanh hơn và tạo công ăn việc làm
nhiều hơn. Thật vậy, bà c̣n kể là một
trong các cố vấn kinh tế của bà đă dự
báo chương tŕnh của Trump có thể "gây suy
thoái cho Mỹ" và sẽ làm mất đi 3 triệu
việc làm! Trong thực tế, kết quả hiện
nay là số việc làm gia tăng mỗi tháng nhanh hơn
trước nhiều và tỷ lệ thất nghiệp
xuống thấp nhất từ nhiều năm c̣n 4.1%.
Điều đáng ghi nhớ là cuộc
thắng cử của Trump, tuy là chuyện cũ,
được nhiều người giải thích là do
cuộc "cách mạng" của giới trung lưu,
phản ảnh t́nh trạng bất măn của giới này
và lao động Mỹ từ hơn 2 thập niên qua,
với thu nhập dựa trên giá cố định
("real income") tăng rất chậm do ảnh hưởng
của toàn cầu hóa, trái ngược hẳn với
thu nhập thực tế tăng vọt của cùng
giới trung lưu và thương nhân trong các nước
mới nổi ("emerging markets"), hưởng
lợi rơ rệt và nhiều nhất từ gia tăng thương
mại quốc tế và toàn cầu hóa.
Sau hết, chính sách kinh tế tương lai của Hoa
kỳ phụ thuộc chính vào tác động của chương
tŕnh giảm thuế do Trump đề nghị đang
được hai viện QH bàn thảo như đă nêu
trên. Hai dự thảo thuế tuy có khác biệt vài chi
tiết nhưng tựu chung đều nhắm đến
kích thích tăng trưởng GDP và tạo công ăn
việc làm, và được một số đông kinh
tế gia có uy tín của Hoa kỳ lên tiếng chính
thức ủng hộ.
Theo đó, kinh tế Mỹ có thể sẽ bùng
mạnh v́ chi tiêu đầu tư kinh doanh và cá nhân, dù
thuế suất giảm nhưng tăng trưởng GDP
cao sẽ đẩy thu nhập kinh doanh và cá nhân tăng
cao, cuối cùng sẽ cho tổng thu thuế nhiều hơn
và không làm tăng thất thu ngân sách ("budget
deficit") do giảm thuế, nhất là sau 3-4 năm!
Linh hồn của cuộc "cách mạng
giảm thuế" là sẽ cho giảm hẳn
thuế thu nhập doanh nghiệp ("corporate income
tax") từ 35% xuống 20%, và sau nữa là giảm
và đơn giản hệ thống cho gộp lại các
thuế suất thu nhập cá nhân c̣n một số
nhỏ, tùy theo dự luật thuế nào được
chấp thuận. Theo các nghiên cứu định lượng
được dẫn bởi các nhà kinh tế trên, các
kết quả và tiến tŕnh từ giảm thuế
đến nâng cao tăng trưởng kinh tế sẽ
như sau:
1) Giảm
thuế doanh nghiệp và cho khấu trừ ngay chi phí
đầu tư sẽ tăng đầu tư và theo
đó hoạt động kinh tế, v́ giới doanh
nghiệp sẽ có triển vọng tăng lợi
nhuận: các nghiên cứu định lượng chỉ
ra là giảm thuế xuống mức 20% sẽ tăng
nhu cầu đầu tư khoảng 15% và GDP trong 10 năm
khoảng 4%, tức là tăng thêm 0,4% GDP trong mỗi năm.
Hai móc xích quan trọng cho tác dụng của
việc giảm thuế lên GDP là : (i) bớt thuế
sẽ làm tăng đầu tư của tư nhân; và
(ii) tăng đầu tư này sẽ dẫn đến
các hoạt động kinh tế khác như tiêu thụ
và xuất cảng; các tranh luận giữa các nhà kinh
tế và hai giới bênh và chống chương tŕnh
giảm thuế là chung quanh hai móc xích đó! Ngoài ra, các
hăng Hoa Kỳ và ngoại quốc sẽ gia tăng đầu
tư ở Mỹ v́ hấp dẫn hơn, và các hăng
Hoa Kỳ đa quốc gia sẽ bớt nhu cầu
"outsourcing" đẩy sản xuất và việc làm
ra khỏi Mỹ!
2) Giảm thuế thu nhập cá nhân cũng
sẽ tác động tích cực đến sản
xuất và tích cực gia nhập lao động hơn
trước: giới đầu tư ngoài doanh
nghiệp cũng sẽ gia tăng đầu tư v́
được khấu trừ ngay và giảm thuế, c̣n
các cá nhân sẽ hăng hái làm việc hơn v́
được giữ lại thu nhập nhiều hơn.
Đặc biệt là với mức thuế suất cá
nhân giảm c̣n 12%-15%, và khoản miễn trừ căn
bản ("standard deduction") được tăng
gấp đôi lên 24.000$, giới trung lưu sẽ
được giảm thuế đáng kể cho tới
năm 2023, sau đó từ 2024 một số nghiên
cứu lại chỉ ra rằng giới này phải
đóng thuế cao hơn. Và giới có thu nhập cao
nhất dù vẫn phải trả thuế suất cao
nhất 38%-39,6% (tùy theo dự luật nào được
chấp thuận sau cùng) vẫn được ước
tính là thu lợi nhiều nhất với thuế di
sản ("estate tax") được băi bỏ
phần lớn hay hoàn toàn sau một số năm, và
đó là một lư do của cuộc tranh căi gay go ở
giai đoạn chót này!
TT
Trump luôn hy vọng giảm thuế sẽ là biện pháp
"vĩ đại" nhất để khuyến khích
đầu tư vào Mỹ và chi tiêu cá nhân Mỹ,
giữ lại các hăng Mỹ lớn sản xuất sinh
lời ở Mỹ thay v́ đem sang Tàu--thí dụ điển
h́nh là hăng Apple chuyên sản xuất ở bên ngoài,
nhất là Trung quốc, và giữ hẳn trên 260 tỷ
đô la ở ngoại quốc để tránh thuế,
thay v́ đem về Mỹ đầu tư lại và
tạo công ăn việc làm cho lao động Mỹ. Ông vẫn chủ trương xét lại các
hiệp ước thương mại lớn như NAFTA
để bảo vệ công nghiệp và lao động
Mỹ. Ngoài ra ông cũng tuyên bố sẽ thêm các
biện pháp phụ và tiếp tục xét lại hay
bỏ bớt các luật lệ ("regulations")
nhằm tăng cường sản xuất công nghệ
ở Mỹ, hay phục hồi các thành phố công
nghiệp lớn.
Tuy nhiên theo người viết, điều
đáng thất vọng nhất cho tới nay trong các
chính sách đă áp dụng của CP Trump sau 10 tháng, là
ông h́nh như đă quên mất các biện pháp đă
tuyên bố hùng hồn thời tranh cử là sẽ nghiêm
khắc duyệt lại chính sách ngoại thương
với Trung quốc để bảo vệ công
nghiệp và lao động Mỹ, chống lại các
"cạnh tranh bất chính" của họ từ hơn
hai thập niên qua.
Đi xa hơn, trong chính sách đề nghị
cải cách thuế sâu rộng của đảng CH, người
viết cũng nghĩ CP Trump có thể bàn đến vài
cải cách thể chế quan trọng như tư
hữu hóa sở thuế IRS, đặt ra ngoài chính
phủ việc thu thuế hàng năm (giống các hăng
thu thuế nhà đất cho chính phủ địa phương
ở nhiều tiểu bang Mỹ) để tăng thu
nhập chính phủ và tăng hiệu quả thu
thuế.
TS.Phạm
Đỗ Chí
Tiến
sĩ kinh tế (Wharton School, University of Pennsylvania)
Chú
thích :
1/
Chủ thuyết cho rằng cứ lo phát triển kinh
tế, sau đó các lợi ích sẽ tự phân
phối, chảy dần cho người nghèo. Trong khi quan
điểm ngược lại-- của đảng Dân
chủ, cho rằng nếu làm vậy th́ gây bất b́nh
đẳng, cần phải có sự phát triển công
bằng, không để thị trường tự điều
tiết.
2/
Đây là kết luận của một nghiên cứu
rất quan trọng do kinh tế gia Branko Milanovic của
World Bank làm năm 2012, dựa theo một h́nh thống kê
nổi tiếng mang tên Đồ thị Con Voi về Toàn
Cầu Hóa ("Globalization 'Elephant Chart'"), đưa
đến kết luận là những người
bị thất lợi (non-winners) trong thời toàn cầu
hóa 1988-2008 lại chính là giới trung lưu trong các nước
phương Tây, trong khi đem lại phép lạ phát
triển tột độ cho các nước mới
nổi và nhiều triệu "đại gia" trong các
xă hội đó!
3/
Thư ngày 25/11/2017 gửi Bộ trưởng Tài chính
Hoa kỳ từ 9 kinh tế gia nổi tiếng,
đăng trên báo Wall Street Journal ngày 27/11/2017, dẫn
đầu theo mẫu tự bởi GS Robert J. Barro
của Harvard University.
4/
Tuy nhiên một kinh tế gia nổi tiếng khác là
Lawrence Summers, cựu Bộ trưởng Tài chính, đă
đặt vấn đề với dẫn chứng
về các con số tăng trưởng này của nhóm
nhà kinh tế trên đă dẫn.
|