Liệu
Tổng Thống Trump có trở thành độc tài? Nguyễn Quang Duy |
Chính
trị nước Mỹ luôn ảnh hưởng đến
chính trị thế giới và luôn ảnh hưởng
mạnh đến chính trị Việt Nam. Tổng
Thống Trump người đứng đầu nước
Mỹ lại liên tục thay đổi cách hành sử
và thay đổi thành phần nhân sự trong chính
quyền, đến độ có người cho
rằng ông đă trở thành một nhà độc tài. Thực
hư thế nào về vai tṛ của Tổng Thống
Mỹ, về hệ thống phân quyền và liệu
Tổng Thống Trump có thể trở thành độc tài
hay không? Tổng
thống Trump thắng cử… Mỹ
là một quốc gia dân chủ kiểu mẫu, mọi
công dân Mỹ có quyền tự do chính trị bao
gồm quyền tự do tham gia mọi khuynh hướng,
mọi đảng chính trị, quyền tự do
ứng cử và bầu cử. Để
thắng cử ông Trump phải vượt trội 16
ứng cử viên đảng Cộng Ḥa và bà Hillary
Clinton đại diện cho đảng Dân Chủ. Ông
Trump phải công khai tranh luận và minh bạch hầu
như mọi quan điểm chính trị, mọi điều
về cá nhân, về cá tính, mọi hứa hẹn và
phải thuyết phục được dân Mỹ đi
bầu và bầu cho đảng Cộng Ḥa. Không
riêng ông Trump mọi ứng cử viên Tổng Thống
Mỹ đều phải trải qua quá tŕnh tuyển
cử hết sức khắc khe để được
dân Mỹ ban cho cơ hội đứng đầu nước
Mỹ. Nếu
ông Trump không thỏa măn nguyện vọng cử tri, người
Mỹ sẽ tước dần quyền lực ông. Bằng
ngược lại người dân sẽ ban thêm cho ông
quyền lực để ông trở thành một
Tổng Thống mạnh thực hiện được
các chính sách ông đề ra. Đó chính là hệ
thống chính trị dân chủ kiểu Mỹ. Tổng
thống Trump điều hành hành pháp… Hiến
Pháp trao quyền hành pháp cho Tổng Thống, muốn
điều hành tốt việc đầu tiên mọi tân
Tổng Thống phải ổn định hành pháp. Điển
h́nh là cựu Đại sứ Hoa Kỳ Ted Osius
được Tổng thống Barack Obama bổ
nhiệm, đă công khai bất đồng với chính
sách của ông Trump và đă xin từ chức vài tháng
sau khi ông Trump nhậm chức. Mỗi
tân Tổng Thống cần đến vài ngàn các thành
viên nội các, các chức vụ lănh đạo hành chánh,
các đại sứ để bổ nhiệm vào các
chức vụ. Những
người được bổ nhiệm giữ vai tṛ
chuyên môn, đồng thời với vai tṛ chính trị
điều hành việc hành chánh, nên đều có
thể được xem như các “chính trị gia”. Muốn
bổ nhiệm hay sa thải một thành viên chính
quyền, Tổng Thống phải đưa ra và
phải được Thượng Viện chấp
thuận. Nhiều
người được Tổng thống Barack Obama
bổ nhiệm vẫn chưa hết nhiệm kỳ hay
được Tổng thống Trump lưu nhiệm. Tổng
Thống Mỹ có thể bổ nhiệm người có
chuyên môn và khả năng không cùng chung đảng chính
trị hay khuynh hướng chính trị, miễn là khi các
vị được bổ nhiệm không đi ngược
với chính sách quốc gia. Các
công chức Mỹ đều độc lập với
chính trị. Họ lại có quyền từ chối thi
hành công vụ nếu họ chứng minh công việc
được giao mâu thuẫn với lợi ích cá nhân
hay lợi ích công cộng (conflict of interest). Mặc
dù Chính quyền liên bang đảm nhận trách
nhiệm rộng lớn hơn trong những lĩnh
vực như y tế, giáo dục, phúc lợi, giao thông,
gia cư và phát triển đô thị. Các
Chính quyền tiểu bang lại độc lập
với chính quyền liên bang và lại là định
chế có ảnh hưởng lớn nhất trên đời
sống hằng ngày của người dân Mỹ. Đa
số các tiểu bang lại có một hệ thống hành
pháp với nhiều thành viên của ngành hành pháp
được người dân trực tiếp bầu lên.
Những
vị dân cử này hoàn toàn độc lập với
cả liên bang lẫn tiểu bang, họ không chịu
sự kiềm chế hay chi phối của ngay cả
Thống Đốc, và Thống Đốc cũng không
thể băi chức họ. V́
thế Tổng thống Mỹ thường chỉ
giữ vai tṛ chính yếu về mặt đối
ngoại, quân sự và thương măi quốc tế,
vai tṛ đối nội được phân chia cho các dân
cử thuộc chính phủ tiểu bang. Muốn
trở thành một Tổng Thống ở vị thế
lănh đạo mạnh một Tổng Thống không
những cần thuyết phục cử tri Mỹ mà c̣n
cần thuyết phục cả hệ thống hành chánh
từ liên bang xuống đến tiểu bang. Với
cách phân quyền này quyền lực hành chánh sẽ không
bao giờ có thể tập trung vào cá nhân Tổng
Thống, ông ta không bao giờ có thể trở nên
độc tài. Quốc
Hội Hoa Kỳ Quốc
Hội giữ vai tṛ kiểm tra và giám sát Tổng
Thống và công việc Hành Pháp. Ở
Mỹ quyền lực Quốc Hội được
chia sẻ giữa đảng Cộng Ḥa và đảng
Dân Chủ. Một Tổng Thống Mỹ chỉ có
thể được xem là một lănh đạo
mạnh khi đảng của ông nắm cả Lưỡng
viện Quốc Hội. Hệ
Thống Chính Trị Mỹ lại cho phép các Dân
Biểu và Nghị Sỹ Quốc Hội quyền công
khai “bất đồng chính kiến” với Tổng
Thống có cùng một đảng. Điển
h́nh là Cố Thượng nghị sĩ John McCain cùng
đảng Cộng Ḥa nhưng thường xuyên có quan
điểm đối ngược với Tổng
Thống Trump. V́
thế mặc dầu đảng Cộng Ḥa kiểm soát
cả Hạ Viện lẫn Thượng Viện như
hiện nay, nhưng không phải mọi chính sách
Tổng Thống Trump đưa ra đều được
Quốc Hội thông qua. Đầu
năm nay mặc dù Hạ viện đă bỏ phiếu
thuận 230-197 dự luật ngân quỹ cho năm 2018,
nhưng lại không được thông qua ở Thượng
viện với tỷ lệ 50-49. Điều
đáng nói là có năm đảng viên Cộng ḥa
đă bỏ phiếu chống lại dự luật,
trong khi đó lại có năm đảng viên Dân
chủ ủng hộ thông qua. Các
Dân biểu hay Nghị sỹ thường có khuynh hướng
thông qua ngân sách khi nhận thấy ngân sách có lợi
cho Quận hay Tiểu bang ḿnh đại diện. Kết
quả là đúng kỷ niệm 1 năm ông Trump
nhậm chức ngày 20/8/2018 chính phủ Hoa Kỳ đă
phải đóng cửa trong ṿng 3 ngày. Hàng trăm ngàn
nhân viên liên bang phải nghỉ phép không lương. Chính
phủ chỉ mở cửa lại khi đảng
Cộng Ḥa chấp nhận một số thương lượng
để có đủ 60 Nghị Sỹ thông qua đạo
luật về ngân sách. Chính
trị Hoa Kỳ là thế !!! Ngược
lại trong tṛ chơi chính trị Tổng Thống Trump
nhiều lần “đe dọa” sẵn sàng chấp
nhận việc chính phủ đóng cửa để
Quốc Hội phải đồng ư thông qua ngân sách. Truất
phế Tổng Thống Quốc
Hội c̣n nắm giữ đặc quyền luận
tội và truất phế Tổng Thống. Thủ
tục luận tội khá dễ dàng chỉ cần
một dân biểu đưa cáo trạng cho Ủy ban tư
pháp Hạ viện. Nếu được đa số
ủy viên của Ủy ban tư pháp đồng ư,
quyết định sẽ đưa ra Hạ viện
biểu quyết. Khi
đa số Hạ viện đồng ư truất
phế, một ủy ban truất phế được
thành lập để đưa quyết định lên
Thượng viện. Thượng
viện sẽ mở một phiên ṭa và nếu 2/3 Thượng
Nghị Sỹ đồng ư th́ thủ tục truất
phế sẽ được tiến hành. Tổng
thống Andrew Johnson và Tổng thống Bill Clinton đă
bị Hạ Viện luận tội nhưng không ai
bị Thượng Viện truất phế. C̣n Tổng
Thống Richard Nixon xin từ chức trước khi
bị Hạ Viện luận tội. Bất
cứ điều ǵ Tổng Thống Trump đă, đang
và sẽ làm nếu vi phạm luật pháp Hoa Kỳ
đều có thể bị Hạ Viện mang ra luận
tội. Và nếu đảng Cộng Ḥa không c̣n
chiếm đa số ở Hạ viện và đa
số trong Ủy ban tư pháp Hạ viện như
hiện nay th́ việc luận tội Tổng Thống
Trump nhiều cơ hội sẽ có thể xảy ra. Chính
trị Hoa Kỳ cũng là thế!!! Tṛ
chơi chính trị là con dao hai lưỡi ngay cả khi
ông Trump bị Hạ Viện luận tội mà cử
tri vẫn yêu mến và ủng hộ ông th́ sẽ
ảnh hưởng rất nặng đến uy tín
của đảng Dân Chủ. Bởi
thế việc đe dọa đưa Tổng Thống
ra luận tội thường được đem ra hù
dọa làm mất uy tín chính trị nhau hơn là
thực sự xảy ra. Điểm
tích cực là các Tổng Thống luôn cân nhắc
mọi quyết định trong công vụ để không
xảy ra lạm quyền như Tổng thống Andrew
Johnson hay bê bối như Tổng Thống Richard Nixon và
Tổng thống Bill Clinton. Tư
Pháp và Tối Cao Pháp Viện Tối
Cao Pháp Viện giữ quyền lực cao nhất về
tư pháp trong Chính phủ Hoa Kỳ, có thẩm
quyền giải thích Hiến pháp, tuyên bố các đạo
luật liên bang, đạo luật tiểu bang là vi
hiến, hoặc tuyên bố các hoạt động
của hành pháp liên bang và tiểu bang là vi hiến. Tối
cao Pháp Viện gồm chín thẩm phán được
bổ nhiệm trọn đời bởi Tổng
Thống và được phê chuẩn bởi Thượng
viện. Một thẩm phán được bầu làm
chánh án. Chánh án John
Roberts và 4 thẩm phán khác thuộc cánh
bảo thủ ủng hộ đường lối
của ông Trump. Trong
trường hợp Tổng Thống bị Quốc
Hội luận tội và truất phế, Chánh án
Tối cao Pháp Viện sẽ là Chủ tịch ủy
ban truất phế. Tổng
thống Trump trong ṿng chưa tới 2 năm đă
bổ nhiệm được hai thẩm phán là các ông
Neil Gorsuch và ông Brett Kavanaugh. Việc
thẩm phán Brett Kavanaugh được Quốc Hội
chấp nhận là 1 thắng lợi lớn giúp ông Trump
vận động các cử tri bảo thủ tích
cực đi bầu và bầu cho các ứng cử viên
đảng Cộng Ḥa trong kỳ bầu cử giữa
kỳ vào ngày 6 tháng 11 sắp tới. Vận
Động Hành Lang Tại
Hoa Kỳ việc vận động nhằm ảnh hưởng
các chính sách của chính phủ là việc làm công khai
và hợp pháp. Điển
h́nh là chính sách trừng phạt thương măi
một số công ty sẽ được hưởng
lợi trong khi nhiều công ty khác bị thiệt
hại. Các công ty bị thiệt hại sẽ t́m cách
vận động hành lang để giảm thiểu
thiệt hại cho công ty ḿnh. Chiến
tranh thương măi Mỹ - Trung có lợi cho một
số tiểu bang nhưng lại bất lợi cho
một số tiểu bang khác, nhất là các tiểu
bang sản xuất và xuất cảng nông nghiệp và các
tiểu bang có hải cảng trực tiếp xuất
nhập cảng. Tổng
Thống Trump sử dụng 2 đạo luật có
sẵn trong việc trừng phạt thương măi
Bắc Kinh. Mục
232 Đạo luật Thương mại mở rộng
năm 1962 (Trade Expansion Act 1962) về an ninh quốc gia; và
Mục 301 Đạo luật Thương mại năm
1974 (Trade Act 1974) về trả đũa những hành vi
thương mại không công bằng của nước
khác. Nếu
đảng Dân Chủ kiểm soát được
Quốc Hội, họ có thể ra những đạo
luật mới để giới hạn khả năng
trừng phạt thương măi của Tổng
Thống Trump. V́
thế không lạ ǵ khi các công ty bị thiệt
hại do chiến tranh thương măi (và có thể
cả nước ngoài) đang đổ tiền tài
trợ cho các ứng cử viên dân biểu và nghị
sỹ mà họ tin rằng khi thắng cử sẽ có
thể xoay chuyển thế cờ giới hạn
quyền hạn của Tổng Thống Trump. Đệ
Tứ Quyền Chính
Phủ Hoa Kỳ hoàn toàn không có cơ quan truyền thông
riêng. Các cơ quan truyền thông như VOA, RFA,…
nhận ngân sách chính phủ nhưng đều là các cơ
quan truyền thông độc lập. Các cơ quan
truyền thông khác đều là cơ quan truyền thông
tư nhân. Chi
phí nặng nhất trong việc tranh cử là chi phí
truyền thông quảng cáo. Ứng cử viên nào
vận động được nhiều tài trợ th́
có nhiều tiền để quảng cáo tranh cử và
nhiều cơ hội hơn để thắng cử. Tổng
Thống Trump lại có một “lịch sử” khác thường
là khi ra tranh cử không chịu chi tiền quảng cáo
và thường xuyên “đối chọi” với
truyền thông. Đương
nhiên cách hành sử của ông Trump càng “khiêu khích”
giới truyền thông để ư đến ông và t́m
mọi cách để giảm thiểu quyền lực
của ông. Thế
lănh đạo mạnh Nói
tóm lại quyền lực của Tổng Thống
Mỹ do cử tri ban cho và nếu họ không thực
hiện lời họ đă hứa th́ cử tri sẽ
lấy lại nên không Tổng Thống nào có thể
trở nên độc tài. Tổng
Thống Trump đă thực hiện được
hầu hết những điều ông hứa khi ra tranh
cử như cắt giảm thuế, tạo thêm công
ăn việc làm, giúp tăng lương, tiêu diệt
khủng bố ISIS, trừng phạt thương măi
Bắc Kinh, bảo vệ Biển Đông. Những
điều ông không làm được là do quyền
lực của ông bị Quốc Hội giới hạn. Tổng
Thống Trump thực hiện được các điều
ông đă hứa một phần là nhờ bản tính cương
quyết và cứng rắn nhưng khôn khéo trong việc
đàm phán chính trị và ngoại giao. Phần
khác là nhờ Tổng Thống Trump lănh đạo Hoa
Kỳ trong thế mạnh khi cả Hạ Viện
lẫn Thượng Viện đều do đảng
Cộng Ḥa nắm giữ và Tối Cao Pháp Viện nay
thuộc cánh bảo thủ. Liệu
Tổng Thống Trump có c̣n tiếp tục lănh đạo
Hoa Kỳ trong thế mạnh hoàn toàn tùy thuộc và
cuộc bầu cử giữa kỳ vào ngày 06/11/2018
sắp tới đây. Có
giữ được thế lănh đạo mạnh
Tổng Thống Trump mới có thể tiếp tục
bao vây Trung Quốc về các mặt kinh tế, chính
trị, quân sự và ư thức hệ. Có
thay đổi được ư thức hệ của
tầng lớp lănh đạo Bắc Kinh mới mong tránh
khỏi việc thị trường thương măi
bị bóp méo, bán phá giá, đánh cắp bản
quyền, ép các công ty Hoa Kỳ chuyển giao tài sản
trí tuệ, và hạn chế tiền lương và các
quyền lao động công nhân, bành trướng
tại Biển Đông và ra thế giới. Đồng
thời thế giới sẽ có tự do, dân chủ và
nhân quyền hơn. Cử
tri Mỹ sẽ quyết định tương lai nước
Mỹ và tương lai thế giới trong cuộc
bầu cử sắp tới. Nguyễn
Quang Duy Melbourne,
Úc Đại Lợi 16/10/2018 |