Mục
tiêu thương chiến hay địa chính trị? Trump cần làm sáng tỏ chính sách đối với
Trung Quốc Bùi
Mẫn Hân TS.Đỗ Kim Thêm dịch |
Trong một
nền dân chủ, một chính phủ không thể theo
đuổi một cuộc đấu tranh lâu dài
với một kẻ thù địa chính trị đầy
quyền lực mà không có sự hỗ trợ chính
trị bền vững từ công chúng có hiểu
biết. Đó là lư do tại sao Hoa Kỳ cần
khẩn trương khởi động một cuộc
tranh luận công khai khả tín về chính sách đối
đầu với Trung Quốc của Tổng thống
Mỹ Donald Trump. Trong tất
cả những thay đổi trong chính sách đối
ngoại của Mỹ mà Tổng thống Donald Trump
đă thực hiện, hậu quả trầm trọng
nhất là việc áp dụng lập trường đối
đầu đối với Trung Quốc. Sách lược
của Tổng thống Donald Trump thay thế cho một
chính sách cam kết kéo dài hàng thập niên không chỉ
dẫn đến một cuộc chiến tranh lạnh
về kinh tế giữa hai nền kinh tế lớn
nhất thế giới, nó cũng c̣n dấy lên nỗi
ám ảnh về xung đột vũ trang ở Biển
Đông và Eo biển Đài Loan. Ngay khi đầu
tiên trong nhiệm kỳ tổng thống, Tổng
thống Donald Trump đă gán chung cho Trung Quốc một
nhăn hiệu là đối thủ cạnh tranh chiến lược
và cường quốc địch thủ. Đây không
chỉ là chuyện do Tổng thống Donald Trump mà ra,
đối với các cơ sở an ninh quốc gia Hoa
Kỳ và các dân biểu lănh đạo tại Quốc
hội thuộc Đảng Cộng Hoà, cũng như
số dân biểu thuộc đảng Dân chủ, Trung
Quốc là biểu hiện đe dọa lâu dài nghiêm
trọng nhất đối với sự ưu thế
trong toàn cầu và lợi ích sống c̣n của nước
Mỹ. Địa
chính trị là nguyên nhân chính dẫn đến sự
suy thoái nhanh chóng của mối quan hệ Mỹ-Hoa trong
hai năm qua, và cuộc thương chiến của
Tổng thống Donald Trump phải được xem xét
trong bối cảnh này. Các biện pháp thuế quan
của Mỹ có thể tập trung vào việc làm suy
yếu tiềm năng kinh tế lâu dài của Trung
Quốc, nhưng động lực cơ bản là làm
cho Trung Quốc suy yếu như một đối
thủ chiến lược của Mỹ. Điều
này rơ ràng từ trong thực tế, bất chấp các
biện minh của Tổng thống Donald Trump về
mặt kinh tế, bảo vệ các quyền thuộc
về tài sản trí tuệ của các doanh nghiệp
Mỹ và điều chỉnh sự mất cân bằng
trong nền thương mại song phương khổng
lồ, các biện pháp thuế quan của ông có thể
gây tổn hại nghiêm trọng cho nền kinh tế
Mỹ, v́ chúng t́m ra manh mối của một âm mưu
trong quan hệ kinh tế được xây dựng hơn
bốn thập niên qua. Về bản chất, nếu không
nói đến đích danh, chính sách đối với
Trung Quốc của Mỹ đă trở nên hoàn toàn
đối nghịch. Sự thay
đổi này đă báo động cho một số
học giả giàu kinh nghiệm nhất về Trung
Quốc và các nhà hoạch định chính sách Trung
Quốc trước đây ở nước Mỹ.
Trong một bức thư ngỏ, gần 100 người,
bao gồm cả đảng viên thuộc hai đảng
Cộng ḥa và Dân chủ, và nhiều người
chỉ trích lớn tiếng về chính sách và hành vi
của Trung Quốc, gần đây họ đă kêu
gọi Tổng thống Donald Trump là không nên coi Trung
Quốc là kẻ thù. Phần
lớn công chúng Mỹ dường như đều
đồng ư. Chắc chắn một điều là ác
cảm bài Hoa lan rộng trên khắp nước Mỹ:
theo khảo sát gần đây nhất của Trung tâm
Nghiên cứu Pew về vấn đề này được
thực hiện vào tháng 8 năm 2018, chỉ có 38% người
Mỹ xem Trung Quốc là thuận lợi, trong khi 47% xem là
không thuận lợi. Nhưng chỉ có 29% số người
được hỏi cho rằng sức mạnh quân
sự của Trung Quốc là một nguyên nhân gây lo
ngại. Một phần lớn hơn, 58% lo về
sức mạnh kinh tế của Trung Quốc. Điều
này cho thấy, trong ánh mắt của hầu hết người
Mỹ, mục tiêu chính của quan hệ với Trung
Quốc là bảo vệ sinh kế của họ,
chứ không phải để khởi động
một cuộc đối đầu địa chính
trị. Tuy nhiên,
một cuộc đối đầu địa chính
trị dường như đúng là những ǵ mà chính
quyền của Tổng thống Donald Trump đang
khởi động, có thể phải trả giá
bằng nhiều sinh kế của nhiều người
Mỹ. Sự mất mát này phản ánh mức độ
thay đổi trong chính sách về Trung Quốc của
Hoa Kỳ, nó đă xảy ra ngoài tầm quan sát của
công luận và cũng không có tranh luận công khai. Một
cuộc tranh luận như vậy là khẩn thiết. Dù
cuộc thương chiến đă là các tiêu đề
chế ngự trên báo chí kể từ khi nó bắt
đầu, phần lớn công chúng Mỹ không biết
về mức độ thay đổi trong chính sách
của Hoa Kỳ đối với Trung Quốc, một
điều khiến cho nước Mỹ gặp
phải một cuộc xung đột không biết bao
giờ mới kết thúc với nền kinh tế
sẽ là lớn nhất thế giới và đang
trỗi dậy quyền lực lănh đạo. Trong một
nền dân chủ, một chính phủ không thể theo
đuổi một cuộc đấu tranh lâu dài
với một kẻ thù địa chính trị mạnh
mẽ mà không có sự hỗ trợ chính trị
bền vững từ một công chúng có hiểu
biết. Cần chú ư đặc biệt đến
giới trẻ (mà theo Cơ quan Nghiên cứu Pew, họ
có quan điểm thuận lợi nghiêng về phía Trung
Quốc hơn, nếu so với các bậc cao niên),
bởi v́ họ sẽ chịu gánh nặng chi phí
của cuộc chiến tranh lạnh Mỹ-Hoa đang
diễn ra. Để
một cuộc tranh luận như vậy đáng
được tin cậy, chính quyền của Tổng
thống Donald Trump sẽ cần phải trả lời các
câu hỏi quan trọng trong chính sách về Trung
Quốc. Đầu tiên và quan trọng nhất, mục
tiêu tối hậu của chính sách là ǵ? Các câu
trả lời có thể bao gồm việc bổ sung cho
một số hành vi hoặc chính sách Trung Quốc, ngăn
chặn sức mạnh kinh tế hoặc quân sự
hoặc hoàn toàn thay đổi chế độ của
Trung Quốc. Sau đó,
chính quyền của Tổng thống Donald Trump sẽ
phải giải thích cách dự định đạt
được trong mục tiêu đề ra. Liệu
sự tách rời lĩnh vực kinh tế, việc mà
những người theo phe diều hâu đối
với Trung Quốc trong quỹ đạo của Trump
ủng hộ, có phải một chiến lược
hữu hiệu hay khả thi? Các tác giả của
bức thư ngỏ gần đây lập luận là
những nỗ lực của Hoa Kỳ nhằm tách
rời Trung Quốc ra khỏi nền kinh tế toàn
cầu sẽ làm tổn hại đến vai tṛ và uy tín
quốc tế của nước Mỹ, và làm suy
yếu lợi ích kinh tế của tất cả các
quốc gia. Liệu các quốc gia khác, ngay các Đồng
minh truyền thống của Mỹ, có thể được
Mỹ thuyết phục để ủng hộ cho
những nỗ lực đó không? Liệu Mỹ sẽ
sẵn sàng hoặc có thể đơn phương hành
động không? Dù bất
cứ chính sách nào được chọn, chính
quyền của Tổng thống Donald Trump phải có
khả năng biện minh. Tháng 10 năm ngoái, Phó
Tổng thống Mike Pence đă tuyên bố về
cuộc chiến tranh lạnh đối với Trung
Quốc trong một bài phát biểu nẩy lửa bao
gồm một loạt các cáo buộc, có cả sự
can thiệp vào chính trị Hoa Kỳ và sự áp
bức đối với người dân Trung Quốc.
Điều mà Pence và các chính giới khác trong chính
quyền Trump đă không đưa ra là lời biện
minh hợp lư cho việc Mỹ đối xử với
Trung Quốc như một mối đe dọa cho sự
sinh tồn. Vấn
đề cuối cùng phải được đặt
ra liên quan đến việc hợp tác đa phương.
Để đương đầu với những thách
thức chung, một số việc trong đó là
việc biến đổi khí hậu và phổ biến
vũ khí hạt nhân, thực sự đang là những
mối đe dọa mang tính sinh tồn, thế giới
cần sự hợp tác như vậy hơn bao giờ
hết. Mỹ có thể thực hiện chính sách đối
đầu với Trung Quốc mà không ngăn cản
sự hợp tác trong các vấn đề cần
thiết không? Những người
tham gia kư thư ngỏ, cũng như một loạt các
nhà kinh tế, chính trị và tư tưởng nổi
tiếng, đă tŕnh bày một bảng tuyên bố
đầy đủ và chu đáo về quan điểm
chung của họ về Trung Quốc. Chính quyền
của Tổng thống Donald Trump phải soi sáng
viễn kiến và các mục tiêu cho dân chúng biết mà
Donald Trump là người đại diện cho họ. *** Tác giả:
Bùi Mẫn Hân, Giáo sư môn Công quyền học
tại Claremont McKenna College, tác giả của China’s
Crony Capitalism và Chủ nhiệm Khoa Quan hệ Mỹ-Hoa
của Thư viện Quốc hội. Nguyên tác: The US Needs to Talk About China. Tựa đề bản dịch là
của người dịch. https://www.project-syndicate.org/commentary/trump-china-policy-confrontation-engagement- containment-by-minxin-pei-2019-07
|