#NEVERTRUMP
VÀ DEEP STATE
VŨ LINH |
|
Tựa
bài tuần này là danh xưng của hai nhóm chống TT
Trump mạnh mẽ nhất ngoài khối đối
lập DC và TTDC. #NeverTrump là một nhóm bảo
thủ CH chống TT Trump đến cùng. Không phải là
nhóm DC đâu mà là ‘phe ta’ CH với nhau đấy.
Gọi là phe ta xé xác phe ḿnh! Cũng không phải
chống sau khi ông Trump đă đắc cử, mà
chống ngay từ khi ông mới ngóc đầu lên trong
cuộc chạy đua tranh cử tổng thống trong
nội bộ đảng CH, cuối năm 2015. #NeverTrump
không phải là tên chính thức ǵ, mà chỉ là cách nhóm
này tự xưng trên các phương tiện truyền
thông xă hội như Facebook, Twitter,... Deep State là khối công chức lăo làng, không ai
bầu, nhưng lại nắm thực quyền chính
trị hiện nay. Đầu năm 2015, cả hai
chính đảng rục rịch chuẩn bị tranh
cử tổng thống. Bên đảng CH, không khí
y chang chợ Tết. Sau 8 năm Obama, thiên hạ chán
ngấy các chính sách cấp tiến thiên tả với
những hậu quả quá tai hại. Đă vậy,
đảng DC đưa ra bà Hillary chẳng những c̣n
thiên tả hơn cả Obama, mà lại là ác mộng
của 8 năm x́-căng-đan Clinton trở lại. Hay
chính xác hơn, là sự tiếp nối của 16 năm
kinh hoàng Clinton-Obama.
Do đó, ai cũng muốn nhẩy vào cuộc. Tổng
cộng 17 ứng cử viên nặng kư ghi danh, một
con số kỷ lục chưa từng thấy. Mà
hầu hết là những vị rất tên tuổi. Có
9 thống đốc, đương nhiệm hay
cựu, trong đó có những vị từ các tiểu
bang lớn như Florida, Ohio, Texas, New York và New Jersey. Năm
thượng nghị sĩ trong đó hai vị từ
hai tiểu bang lớn là Texas và Florida. Hai đại
doanh gia triệu phú. Chưa kể không biết bao nhiêu
vị khác ngồi ngoài ḍm ngó chờ thời. Với thành quả của
TT Obama và tiếng tăm không được tốt
lắm của bà Hillary, ai cũng nghĩ cơ hội
đă đến cho ḿnh. Kể cả ông tỷ phú chưa
bao giờ biết chính trị là ǵ, Donald Trump. Cuộc chạy đua
bắt đầu từ mùa xuân năm 2015. Ngay từ
đầu, phần lớn chuyên gia nghĩ cuộc
bầu tổng thống năm 2016 sẽ là cuộc
đấu lư thú thứ hai giữa hai đại gia
tộc Clinton và Bush, khi bà Hillary đụng đầu
với thống đốc Florida Jeb Bush. Bà vợ tổng
thống đấu với ông con/em của tổng
thống. Bù lại, nhiều người cũng không
vui lắm: bộ nước Mỹ hết nhân tài
rồi sao mà đi xào nướng lại mấy món
ăn cũ mèm này? Tỷ lệ hậu
thuẫn của tất cả các ứng cử viên
đều không ghê gớm ǵ lắm v́ bị chia ra quá
nhiều người. TĐ Bush đứng đầu
với khoảng 15% hậu thuẫn của cử tri CH,
trong khi bà Hillary được đâu 80% hậu
thuẫn của cử tri DC. Tháng Sáu 2015, tỷ phú Donald Trump
thông báo ông ra tranh cử. Báo chí làm ngay một cuộc
thăm ḍ mới. Ông Trump được hậu
thuẫn chưa tới... 2% của cử tri CH, tức là
chưa tới 1% cử tri cả nước. Chẳng ai
coi ông này ra ǵ. Nhưng ông Trump là một
hiện tượng không giống ai. Một chính khách
quái chiêu chuyên tuyên bố nẩy lửa và bạt
mạng. Ngay trong bài diễn văn thông báo tin ra tranh
cử, ông đă phạng ngay “đám di dân gốc Nam
Mỹ đều là dân du thủ du thực, đầu
trộm đuôi cướp, chuyên đi hăm hiếp
đàn bà con gái, cần phải bị bắt đuổi
hết ra khỏi xứ”. Đời thuở nào từ
thời lập quốc đến giờ, làm ǵ có
loại chính khách ăn nói quái chiêu như vậy? Chính nhờ cái quái chiêu đó mà ông đă thu hút
được sự chú ư chẳng những của
truyền thông, mà cả dân Mỹ luôn. Cả nước bất
kể DC hay CH, trẻ hay già,... đều muốn t́m
hiểu ông này là ai, muốn ǵ. Thiên hạ thấy rơ
ông Trump này có quan điểm lập trường
rất rơ ràng, và quan trọng hơn nữa, là người
dám nói, dám làm, quăng ‘phải đạo chính
trị’ vào thùng rác, khác xa các chính khách khác chuyên nói
năng khách sáo, rào trước đón sau, uốn lưỡi
cả chục lần, hoàn toàn giả đối,
đưa ra những kế sách cổ điển,
hứa hẹn ai cũng được một phần bánh,
chán phèo. Kết quả dĩ nhiên là hậu thuẫn của ông
Trump tăng vọt cực kỳ nhanh chóng. Chưa tới nửa năm
sau, hậu thuẫn của ông leo lên hàng đầu,
hạ hết mấy ngôi sao sáng hay tối của CH,
kể cả TĐ Bush luôn. Tháng Chạp năm 2015, trong
cái rừng ứng cử viên CH, tỷ lệ hậu
thuẫn của ông Trump leo lên đến trên 40%, trong
khi ông thứ nh́ là TNS Ted Cruz của Texas lẹt đẹt
chưa tới 15%. TNS Marco Rubio thoi thóp với 10%. Các
vị khác chết ch́m trong khoảng dưới 5%,
kể cả ông Jeb Bush. Tháng Chạp đó cũng
là tháng nẩy sinh ra phong trào chống Trump trong nội
bộ đảng CH. Hai người đầu tiên công
khai t́m cách chặn ông Trump là hai cựu phụ tá
của TĐ Mitt Romney. Một người tung ra một
loạt quảng cáo đánh Trump trên TV, và một người
lập một tổ chức gây quỹ lấy tiền
để làm thêm quảng cáo chống Trump. Nhưng
rồi cũng không ai cản được đà
chiến thắng của ông Trump. Tháng Ba năm 2016, ông Trump
đại thắng trong cái ngày gọi là Super Tuesday,
bầu nội bộ trong 17 tiểu bang th́ ông Trump
thắng 12. Cả tại Florida, tiểu bang nhà của
hai ông Bush và Rubio luôn. Ngay tháng đó, hơn 20 tai
to mặt lớn của đảng CH họp kín,
đưa đến quyết định tất cả
sẽ gom sức để cản việc ông Trump
trở thành đại diện cho đảng CH trong
cuộc bầu tổng thống. Kêu gọi các ứng
cử viên đoàn kết, đừng đánh lẫn
nhau mà nên tập trung đánh Trump thôi. Thậm chí c̣n
đề nghị nhiều ứng cử viên ít hy
vọng nên rút lui sớm để dồn phiếu vào
một người khác không phải là ông Trump. Đồng thời, một
số cử tri đoàn cũng tập họp thành nhóm
t́m cách thay đổi luật lệ cử tri đoàn,
cho phép họ bầu tự do, thay v́ bầu cho ông Trump
đă thắng cử tại tiểu bang của họ. Ông Romney bắt đầu
công khai lộ diện như một ‘anh cả’ t́m cách
cứu văn đảng CH ra khỏi ‘tai họa’ Trump,
tự nguyện ra làm Lê Lai cứu đảng, là điểm
tập hợp mới của đảng, kêu gọi
hậu thuẫn của tất cả các ứng viên
của đảng CH. Ông Jeb Bush và cả gia
tộc Bush, kể cả TT Bush cha và bà vợ, tất
cả chống ông Trump tuy tương đối
lặng lẽ bề ngoài, nhưng tích cực vận
động trong hậu trường. Tạp chí The Weekly Standard,
được coi như cơ quan ngôn luận của
khối bảo thủ, biến thành tiếng nói đánh
ông Trump mạnh nhất. Cả báo National Review, một
tạp chí bảo thủ lớn khác, cũng công khai
chống ông Trump. Tháng 5 năm 2016, tổ
chức chống Trump lớn nhất ra đời,
lấy tên là ‘#NeverTrump’,
đi xin chữ kư cho một thỉnh nguyện thư kêu
gọi cử tri CH không bỏ phiếu cho ông Trump.
Gần 60.000 chữ kư được lấy trong ṿng
một tháng. Tháng 7 năm 2016, đảng
CH tổ chức đại hội tại Ohio. Thống
đốc Ohio, John Kasich từ chối không tham dự
để bày tỏ ư chống Trump đến cùng. Hai
TT Bush cha và con và TĐ Jeb Bush cũng từ chối tham
dự, cũng như TĐ Romney. Cả tá thượng
nghị sĩ tên tuổi nhất của CH không tham
dự, trong đó có các ông McCain và Marco Rubio của
Florida. TNS Ted Cruz tham dự, được mời đọc
diễn văn trong ngày chính của đại hội,
nhưng trong bài diễn văn, lại không nói ǵ
về việc ủng hộ ông Trump. Tất
cả đều vô hiệu. Ông Trump đắc cử làm
đại diện cho đảng CH ra tranh cử
tổng thống chống bà Hillary. Trong khi đảng CH t́m
đủ cách cản ông Trump th́ đảng DC lại
hể hả nâng cao ông Trump lên v́ họ nghĩ ông này
sẽ là miếng mồi ngon nhất cho bà Hillary. Nghe tin ông Trump đắc cử
trong nội bộ CH, bà Hillary và cả đảng DC hư
hửng ăn mừng. Chưa
bắt đầu tranh cử đă nghe tin bà Hillary
chuẩn bị danh sách nội các. Chứng tỏ bà
Hillary và đám cố vấn là những chính trị
gia thật dở, lượng giá đối thủ sai
bét. Không thua mới lạ. Trong cuộc tranh cử
giữa ông Trump và bà Hillary, pḥng trào chống Trump trong
nội bộ CH có vẻ dịu đi bớt v́ dù sao,
dân CH cũng ghét bà Hillary hơn, nhưng không chết
hẳn. Một số nhân vật tên tuổi của CH
vẫn không thể chấp nhận ông Trump. Hai TT Bush cha và con cho
biết các ông sẽ không đi bầu. Vài nhân vật
khác kêu gọi bầu cho những ứng viên tép riu khác.
Một số nhân vật tên tuổi khác công khai bỏ
đảng, ủng hộ bà Hillary như tướng
Colin Powell, cựu ngoại trưởng của TT Bush
con. Ông Powell trước đây cũng đă bỏ
đảng, bầu cho Obama cả hai lần. Hầu
hết nội các của TT Bush con đều chống
Trump. Một tá thượng nghị sĩ CH và một tá
thống đốc CH cũng công khai chống. Một phong trào nẩy ra
đề nghị khối CH đưa ra một ứng
cử viên mới, như ông Romney, hay một chính khách
tên tuổi nào khác, với hy vọng sẽ chia
phiếu cử tri làm ba, giữa bà Hillary, ông Trump và
ứng cử viên mới.
Như vậy, có thể không ai hội đủ 270
phiếu cử tri đoàn, Hạ Viện sẽ bầu
tổng thống, và với phe CH nắm đa số,
họ sẽ bầu một tổng thống CH xứng
đáng hơn ông Trump.
Một giải pháp tuyệt hảo loại được
cả hai ứng cử viên nhiều người ghét là
ông Trump và bà Hillary. Như thường lệ,
mọi cố gắng cản ông Trump cũng thất
bại hết. Ông Trump hạ bà Hillary, đắc
cử tổng thống trong ngỡ ngàng của cả
thế giới. Nh́n vào nhóm #NeverTrump,
ai cũng có hai câu hỏi trong đầu: Ai cầm
đầu, đạo diễn mọi chuyện? Và
tại sao lại có sự chống đối này? Nói về ‘cầm đầu’
th́ câu trả lời khá rơ: chẳng có ai hết. Đảng
CH nói chung vẫn phân hoá nội bộ trước cũng
như sau bầu cử, khi có tới 17 nhân vật ra
chạy đua và ... 17 vạn nhân vật khác ngồi
chờ sung rụng phiá sau. TĐ Romney trước
bầu cử hung hăng chống ông Trump mạnh
nhất, nhưng sau đó lại khúm núm đến xin
chức Ngoại Trưởng, hụt chức, quay qua
chống Trump lại, để rồi bây giờ
lại nhờ Trump ủng hộ ông ra tranh cử
ghế thượng nghị sĩ Utah. Ba ông thượng
nghị sĩ lớn tiếng chống TT Trump mạnh
nhất th́ –không biết có phải v́ ‘số
trời’ không-, đều không c̣n làm được
ǵ: ông McCain bận viết di chúc, hai ông Jeff Flake và Bob
Corker th́ đều đă tuyên bố không ra tái tranh
cử năm 2018 nữa v́ hậu thuẫn của hai ông
ngay trong tiểu bang nhà cũng èo uột không tới
20%, vô vọng đắc cử lại. Cái nhức răng của
nhóm này cũng giống như cái nhức răng
của đảng DC: chẳng có ai có đủ uy tín
đứng ra làm điểm tập hợp, làm lănh
tụ, và nhất là cũng chẳng có sách lược
trị quốc hay ho hấp dẫn cử tri hơn là
những sách lược của TT Trump. Tất
cả những chuyện khối bảo thủ muốn
làm, ông Trump cũng đă hứa sẽ làm và thật
sự đang làm rồi. Câu hỏi thứ hai: tại sao #NeverTrump lại
chống TT Trump như vậy, là câu hỏi phức
tạp hơn. Trên căn bản, người ta có
thể thấy hai nhóm chính. Nhóm
thứ nhất chống ông Trump là nhóm bảo
thủ cực đoan nhất, nhưng thường
đứng ngoài chính quyền, điển h́nh là hai
tạp chí cực hữu Weekly Standard và National Review.
Họ cũng có hậu thuẫn trong quốc hội, qua
các nhóm bảo thủ nặng, xuất thân từ các nhóm
Tea Party như các TNS Paul Ryan, Marco Rubio, Ted Cruz,… Nhóm
này chỉ trích TT Trump là ‘RINO’,
Republican In Name Only,
tức là CH mạo danh. Dựa trên quan điểm
mập mờ của ông Trump trong quá khứ, họ không
tin ông là bảo thủ thật. Chẳng hạn như
trước đây ông Trump chấp nhận phá thai,
đồng tính hay chuyển giới, kiểm soát súng, tăng
thuế, … Họ tố ông Trump chỉ là thời cơ
chủ nghĩa, mượn áo bảo thủ CH để
ra tranh cử tổng thống thôi. Lập luận này có
vẻ nặng kư trước đây, nhưng bây
giờ đang mất căn bản khi TT Trump thực
sự đă lấy những quyết định
thật bảo thủ như giảm thuế, bổ
nhiệm thẩm phán bảo thủ, chống di dân
lậu, thu hồi gia tài cấp tiến của TT Obama,
cấm dân chuyển giới tham gia quân lực, không tích
cực ủng hộ việc kiểm soát súng quá
chặt,… Nhưng bù lại, TT Trump lại tăng thuế quan hàng
TC,
đi ngược lại chủ trương tự do
mậu dịch của khối bảo thủ, có
vẻ muốn ân xá cho nhóm trẻ em DACA, và nhất là
mới đây, thông qua ngân sách hơn… một ngàn
tỷ. Lại khơi dậy những nghi ngờ của
khối bảo thủ cực đoan. Nhóm thứ hai chống TT Trump là nhóm Mỹ
gọi là ‘establishment’,
tức là giới cầm quyền, kiểm soát bộ máy
chính quyền nói chung. Đây là nhóm của các ông Bush
cha, con và em, đa số các dân biểu, nghị sĩ,
nhất là các lănh đạo Hạ Viện và Thượng
Viện là DB Paul Ryan và TNS Mitch McConnell,
đa số các thống đốc như John Kasich, Scott
Walker, Mitt Romney, …, và các quan chức lâu năm. Nhóm
này chống ông Trump v́ ông này thuộc loại …
ngựa rừng lạc vào buổi tiệc gia đ́nh mà
chẳng ai biết cách trị. Ông Trump nắm quyền
có nghĩa là giới cầm quyền mất hết
quyền, hết c̣n kiểm soát được
guồng máy chính quyền, v́ chẳng kiểm soát
được ông Trump. ‘Nguy
hiểm’ hơn nữa, nhóm này lo sợ ông Trump sẽ
lợi dụng quyền thế và uy tín của một
tổng thống để thành lập một đảng
mới, cho đảng CH ra ŕa. Một đảng
mới tương đối ôn ḥa hơn trong chính sách
kinh tế (tăng thuế quan, chấp nhận thâm
thủng ngân sách,…),
bảo thủ hơn trên phương diện xă hội
và tôn giáo (chống
di dân, tôn vinh những giá trị luân lư Mỹ, bảo
vệ văn hoá và tôn giáo Tây phương, chống ba
cái chuyện phải đạo chính trị vớ
vẩn,…), theo
khuynh hướng quốc gia cực đoan –natonalism-
qua ảnh hưởng lớn của ông Steve Bannon trong
những ngày đầu. Nhưng
đó là nguy cơ lâu dài. Ngay trước mắt
khối establishment là nguy cơ bị cho về nhà
bắt gà, đuổi vịt. Khi tranh cử, ông Trump
lớn tiếng đả kích tất cả giới
cầm quyền, DC cũng như CH, và hăm dọa
sẽ vớt hết sâu bọ, ruồi nhặng ra
khỏi đầm lầy Hoa Thịnh Đốn.
Tức là ông Trump trực tiếp đe dọa sự
sống c̣n của khối quan chức chuyên nghiệp,
ngồi lâu lên lăo làng này. Đây là khối báo Mỹ
gọi là Deep State, Nhà
Nước Ngầm đang chống phá TT Trump đến
cùng. Trong cái Nhà Nước
Ngầm đó, đa số là đám quan chức tàn dư
của tám năm chính quyền DC Obama. Họ đă làm
đủ chuyện để bảo đảm việc
bà Hillary đắc cử, tức là bảo vệ cái
ghế của họ, kể cả những việc
phạm pháp trắng trợn trước đây, điển
h́nh là những vụ FISA, hay FBI cài gián đệp vào
ban vận động của ông Trump. Họ dám làm
những chuyện phạm pháp đó v́ ỷ y bà Hillary
sẽ đắc cử và họ sẽ chẳng sao
hết mà lại c̣n được ghi vào bảng công
thần. Nhưng trong Nhà Nước
Ngầm cũng có một số không nhỏ là quan
chức của các thời TT Bush cha và con, CH hết nhưng
không ủng hộ ông Trump. Ta
đừng quên các ông như công tố Mueller (là giám
đốc FBI của TT Bush), giám đốc FBI Comey (là
thứ trưởng Tư Pháp của TT Bush), phó giám
đốc FBI McCabe (20 năm làm FBI), thứ trưởng
Tư Pháp Rosenstein (trước đó là công tố liên
bang –US attorney- của tiểu bang Maryland do TT Bush bổ
nhiệm) đều là người của cánh CH
hết. Mấy vị này có chống TT Trump đến cùng hay không
th́ không biết, nhưng họ cũng không phải là
những người sẽ sống chết v́ ông. Hiện tượng Nhà Nước
Ngầm chống phá chính quyền không có ǵ mới
lạ. Ngay từ thời TT Eisenhower, tuy là một đại tướng, nhưng
khi là tổng thống, cũng phải than văn là đă
phải đương đầu với ‘liên minh
kỹ nghệ-quân sự’, (industrial-military
complex). Ngày nay, dưới thời TT Trump, đó là khối liên
minh Tư Pháp-An ninh, bao gồm bộ Tư Pháp, FBI, CIA,
và các cơ quan an ninh, t́nh báo luôn. Khi mới đắc
cử, TT Trump đă khai chiến với khối này.
Bị thượng nghị sĩ Schumer của đảng
DC cảnh giác ngay là đụng vào khối an ninh này
sẽ bị họ phá mệt nghỉ (nguyên văn
“you take on the intelligence community, they have six ways from
Sunday at getting back at you”; ư nói họ sẽ có 6 cách
đánh trong cả 6 ngày trong tuần sau ngày Chủ
Nhật, không ngừng nghỉ!). Ta cũng cần hiểu tuy
TT Trump bổ nhiệm các bộ trưởng và thứ
trưởng, nhưng guồng máy các bộ với
cả chục, cả trăm ngàn nhân viên, thật
sự vẫn nằm trong tay cả ngàn quan chức trung
cấp như giám đốc, trưởng pḥng, ban,
sở,… phần lớn lên chức, nắm quyền dưới
thời TT Obama. Những tin nội bộ trong Ṭa
Bạch Ốc hay bộ này bộ kia bị x́ ra báo chí,
đều từ đám quan chức kỳ cựu này. Trong hơn một năm
qua, các bộ trưởng do TT Trump bổ nhiệm
vẫn phải vật lộn với đám quan chức
này, nhiều khi phải làm trái ư TT Trump khi ông này
muốn tháo nước khỏi đầm quá nhanh,
đe dọa cả guồng máy bị xụp đổ.
Khó khăn nhất là ông bộ trưởng Tư Pháp
Jeff Sessions và giám đốc FBI Christopher Wray. Hiểu được những khó khăn
thực tế này th́ ta sẽ bớt trách cứ họ
và hiểu luôn tại sao TT Trump ‘nạt nộ’
mấy ông này suốt ngày nhưng không sa thải
họ. Thật ra, khi TT Trump ‘nạt nộ’
họ, không ai rơ ông đang muốn gửi một thông
điệp cho đám Nhà Nước Ngầm, gián
tiếp giúp các bộ trưởng, tạo áp lực lên
đám quan chức Nhà Nước Ngầm; hay ông
thực sự bất măn v́ mấy ông bộ trưởng
quá yếu đối với đám quan chức Nhà Nước
Ngầm, nhất là trong bộ Tư Pháp. Mới đây, TT Trump vất vả lắm
mới được Thượng Viện phê chuẩn
việc bổ nhiệm bà Gina
Haspel làm giám
đốc CIA. Bà
này cả đời làm CIA, nằm trong chăn từ
hồi nào đến giờ nên nh́n thấy rất rơ
ai là ‘chí rận ngầm’ sẽ đánh phá TT Trump, nên
đă bị đám này chống đối rất
mạnh, vận động hành lang với các nghị sĩ
cả DC lẫn CH chống bà. Nh́n vào sự kiện ông Trump hạ được
cả hai bộ máy chính trị khổng lồ của
hai chính đảng, bị đánh tả tơi từ
đảng DC qua đến đảng CH và cả TTDC,
mà vẫn đắc cử tổng thống, th́ ta
hiểu TT Trump là tổng thống đầu tiên trong
lịch sử Mỹ thật sự được dân
bầu chứ không phải do các chính khách chuyên
nghiệp, lănh tụ các chính đảng bầu, theo
kiểu ‘đảng cử đảng bầu’. Ông Trump không phải là sản phẩm của
guồng máy chính quyền nào đẻ ra.
Ở đây, đúng là chuyện ‘dân cử dân
bầu’ luôn. TT Trump chính là kết quả của
một cuộc ‘cách mạng’ từ hạ tầng
quần chúng chống lại giai cấp cầm quyền
chính trị cổ điển Mỹ. Cũng v́ vậy
mà cho đến nay, ông vẫn phải chống đỡ
đủ loại tấn công từ đủ phiá trong
hệ thống cầm quyền của lưỡng đảng
Mỹ. |