Việc
nguyên giám đốc Cục Điều tra Liên bang
[F.B.I] James B. Comey trong biên bản [memo] – tin mật ṛ
rỉ trên báo chí — có ghi TT Donald Trump nói “I hope you can
let this go” [Tôi mong Ông bỏ qua việc này] ám chỉ
bỏ qua cuộc điều tra Tướng Michael T.
Flynn, nguyên Cố
vấn An Ninh Quốc gia, về hành vi trái phép liên
lạc với đại diện chính quyền Nga, đă
khiến đa số chính trị gia phe tả coi đó
là tội phạm cản trở công lư [obstruction of
justice], đủ căn bản để khởi
tố đàn hạch [“obstruction of justice is an
impeachable offense.”].
Nhưng
lại có nhiều luật gia cả phía Cộng Hoà
lẫn Dân Chủ cho rằng quy trách đàn hạch
trong hiện vụ quá sớm, v́ thiếu chứng
cứ rơ rệt, đồng thời Toà Bạch Ốc
cũng xác định TT Trump không hề “ép” [pressing/pressuring]
ông Comey băi bỏ cuộc điều tra dẫn thượng.
I.
THẾ NÀO LÀ ĐÀN HẠCH, THỦ TỤC TRUY TỐ VÀ
QUY TẮC XÉT XỬ ĐÀN HẠCH?
Định
Nghĩa Đàn Hạch
Hiến
Pháp Hoa Kỳ cho phép Quốc Hội truất phế
Tổng Thống trước khi măn nhiệm kỳ,
nếu Quốc Hội đủ túc số quyết
định Tổng Thống đó phạm tội
“phản quốc, ăn hối lộ, hay các tội
đại h́nh, tiểu h́nh” [“The President, Vice President
and all civil Officers of the United States, shall be removed from Office on
Impeachment for, and Conviction of, Treason, Bribery, or other high Crimes
and Misdemeanors”].
Tới
nay chỉ có ba vị Tổng Thống Hoa Kỳ bị
truy tố đàn hạch. Hai vị được Thượng
Viện tha và giữ nguyên chức vụ Tổng
Thống, đó là TT Andrew Johnson năm 1868 và TT Bill
Clinton năm 1998-99. Riêng TT Richard M. Nixon đă từ
chức Tổng Thống năm 1974 để khỏi
bị đàn hạch liên can tới các vụ phạm
pháp dây chuyền “Watergate”.
Thủ
Tục Truy Tố
Trước
hết, cần đa số 50% cộng một thành viên
Hạ Viện [House of Representatives] quyết định
đàn hạch [Impeachment] th́ Tổng Thống nghi
can mới bị xét sử về tội trạng xác
định. Riêng TT Nixon và TT Clinton đă bị Uỷ
Ban Tư Pháp Quốc Hội cứu xét hồ sơ
đề nghị truy tố.
Sau
đợt đầu đàn hạch tại cấp
Hạ Viện, nội vụ được chuyển lên
Thượng Nghị Viện xét sử tội trạng.
Tại đó, một số Dân Biểu Chủ Sự
chống đối [opposition party/Managers]
giữ vai tṛ công tố [Prosecutors], Tổng
Thống bị truy tố có luật sự nhiệm cách
bào chữa [defense], và các Thượng Nghị Sĩ
giữ vai tṛ thẩm đoàn [Jury]. Mọi
cuộc xét sử của Thượng Viện, khi đàn
hạch Tổng Thống Hoa Kỳ, phải được
đặt dưới quyền chủ toạ của
Chủ Tịch Tối Cao Pháp Viện.
Chỉ
khi bị hai phần ba Thượng Nghị Sĩ
kết tội, Tổng Thống trong hiện vụ đàn
hạch mới bị phế truất [removal] và
đương kim Phó Tổng Thống sẽ được
cử làm Tổng Thống thay thế.
Quy
Tắc Xét Xử Đàn Hạch
Quy
tắc xét xử đàn hạch hoàn toàn tuỳ
thuộc quyết định của Thượng
Nghị Viện từng hiện vụ.
Quy
tắc xét xử đàn hạch thường đ̣i
hỏi chứng cứ buộc tội ở mức độ
khả chấp khó khăn, “tế nhị”, nên phán
quyết của Thượng Nghị Viện có khuynh hướng
chính trị hơn là pháp lư.
Tới
nay, chưa một Tổng Thống Hoa Kỳ nào bị
phế truất v́ đàn hạch. Như chúng ta
đă thấy, TT Andrew Johnson và TT Bill Clinton, tuy bị
Hạ Viện đàn hạch, nhưng vẫn được
Thượng viện tha v́ nhà lập pháp không muốn
làm mất ḷng tin nơi quần chúng.
TT
Barack Obama cũng không hề bị khởi tố đàn
hạch về nghi vấn che đậy vụ tàn sát
đại sứ Hoa Kỳ và nhân viên ngoại giao
bị bỏ rơi tại Benghazi trong năm 2012.
TT
Ronald Regan cũng không hề bị khởi tố đàn
hạch về vụ “Contra-Iran”, dù nội bộ Toà
Bạch Ốc có liên can tới mật ước bán súng
đạn cho Iran trong thời gian c̣n lệnh cấm
vận, cốt để có ngân khoản trợ giúp nhóm
du kích Contra tại Nicaragua. Tại sao có sự miễn
trách vậy? Phải chăng v́ TT Ronald Reagan không
trực tiếp liên can tơi nội vụ? Hay v́
vị Tổng Thống này được dân chúng
nhiệt t́nh ủng hộ và Quốc Hội không
mấy chia rẻ c̣n tín nhiệm.
II.
NHẬN ĐỊNH VỀ HIỆN VỤ
Căn
cứ vào luật pháp hiện hành tại Hoa Kỳ,
những nhân tố sau đây sẽ dẫn tới hay bác
bỏ thủ tục đành hạch [Impeachment],
phế truất [Removal] hay từ nhiệm [Resignation].
1.
MỨC TRẦM TRỌNG CỦA TỘI DANH
Căn
cứ vào Điều 2, Khoản 4 trong Hiến Pháp Hoa
Kỳ: “Tổng Thống, Phó Tổng Thống, và Các
Quan chức dân sự trong chính phủ Hợp Chúng
Quốc có thể bị cách chức v́ bị đàn
hạch và kết tội v́ lư do: phản bội, ăn
hối lộ, hoặc vi phạm các tội đại h́nh,
tiểu h́nh.” [Section
4 of Article Two of the United States Constitution: “The President, Vice
President and all civil Officers of the United States, shall be removed from
Office on Impeachment for, and Conviction of, Treason, Bribery, or other
high Crimes and Misdemeanors.”] th́:
- Chắc
chắn TT Donald Trump không thể bị ghép tội
“phản quốc” [treason] dù có dính líu
trực tiếp hay gián tiếp vào việc mật
giao với chính quyền Nga mà không gây tai hại
tức thời cho quyền lợi hay an ninh quốc
gia Hoa Kỳ.
- Nhưng
nếu việc TT Donald Trump ra lệnh băi chức Giám
đốc FBI James B. Comey có liên hệ mật
thiết tới chứng cứ rơ rệt kết thành
tội danh “cản trở công lư” [obstruction of
justice], th́ đó là nhân tố cần và đủ
để đàn hạch Tổng Thống trong
hiện vụ. Cũng chính tội danh “cản
trở công lư” đă là nhân tố khiến Hạ
Viện sẵn sàng đàn hạch TT Nixon [nếu ông
ta không tự ư từ chức], và cũng là căn
bản dứt khoát để Hạ Viện đàn
hạch TT Bill Clinton.
Vấn
đề chính yếu là:
- Biên
bản [memo] của nguyên giám đốc Cục Điều
tra Liên bang [F.B.I] James B. Comey trong đó có ghi TT Donald
Trump nói “I hope you can let this go” [Tôi mong Ông bỏ qua
việc này] có thực sự ám chỉ bỏ qua
cuộc điều tra Tướng Michael T. Flynn, nguyên
Cố vấn An Ninh Quốc gia, về hành vi trái phép
liên lạc với đại diện chính quyền
Nga hay không?
- Biên
bản [memo] của nguyên giám đốc Cục Điều
tra Liên bang [F.B.I] James B. Comey có đáng tin cậy hay
không, trong khi Toà Bạch Ốc xác định TT Trump
không hề “ép” [pressing/pressuring] ông Comey băi
bỏ cuộc điều tra dẫn thượng?
- Biên
bản này có đáng tin cậy hay không, v́ coi đă
ghi chép khi James B. Comey c̣n tại chức, nên có
nhiệm vụ bảo mật, nay v́ cớ ǵ đă
phá lệ đem «tin mật» ṛ rỉ trên báo chí ?
- Và
nếu có, nội dung lời «mong» [I hope], gán
cho TT Donald Trump, có đủ ư nghĩa thôi thúc [pressuring],
ép buộc [pressing], ra lệnh [ordering]
cấp thừa hành đến độ James B. Comey
bị «cản trở » trong công vụ thi hành «công
lư»?
- Ngoài
ra, căn cứ vào thế tam quyền phân lập
hiến định, Toà Bạch Ốc có thể dùng
“Đặc Quyền Hành Pháp” [Executive Privilege]
để từ chối cung cấp tin tức,
chứng cứ, tài liệu thảo luận nội
bộ — những hồ sơ thuộc cơ sở hành
pháp để bảo vệ quyền phân lập hành
pháp. Thuật ngữ “Đặc Quyền Hành Pháp”
được chính quyền Dwight D. Eisenhower sử
dụng lần đầu tiên trong truyền thống
tam quyền phân lập. Riêng TT Nixon lại không
được dùng “Đặc Quyền Hành Pháp”
khi Tối Cao Pháp Viện ra lệnh TT Nixon phải
nạp toàn bộ băng ghi âm để Toà Án Liên
Bang & Hạ Viện có đủ chứng cứ xét
xử.
Đôi
khi “Đặc Quyền Hành Pháp” được
sử dụng để che đậy một sai
phạm hành pháp hay một sự kiện tai hại [scandal]
về mặt chính trị nội bộ. Không biết
trong hiện vụ, Toà Bạch Ốc có cần dùng
tới lá bài “Đặc Quyền Hành Pháp” hay không?
Và nếu có tranh chấp giữa Lập Pháp và Hành Pháp,
các toà án Liên Bang và Tối Cao Pháp Viện sẽ phán
quyết ra sao? Vấn đề nan giải là James B.
Comey nay với tư cách «thường dân», không c̣n là
một nhân viên Liên Bang, liệu c̣n bị áp lực
bởi “Đặc Quyền Hành Pháp” hay một
lệnh cấm thi hành nghĩa vụ [restraining order]
trong việc dẫn chứng liên hệ?
2.
LÁ PHIẾU QUYẾT ĐỊNH TẠI QUỐC HỘI
Quốc
Hội Hoa Kỳ thường tạo cao trào phân ranh
đảng phái trên căn bản ư thức hệ theo hướng
Cộng Hoà [Republican] và hướng Dân Chù [Democrat].
Tới nay, Toà Bạch Ốc/TT Donald Trump có sự
ủng hộ của 97% của khối Cộng Hoà
tại Hạ Viện và Thương Viện; và chỉ
được sự ủng hộ khoảng 15% của
khối Dân Chủ tại Hạ Viện và Thương
Viện. Sự cách biệt đường hướng
chính trị và ư thực hệ giữa hai Đảng
ngày càng tăng: bên Dân Chủ chủ trương thêm
tự do, cấp tiến, hài hoà nhân bản, toàn
cầu hoá phúc lợi; bên Cộng Hoà thêm bảo
thủ, dân tuư, quốc tuư, phát triển tư bản
kỹ thuật, quân b́nh cạnh tranh sản xuất, thượng
tôn luật pháp.
Có
thể tiên đoán ngay lúc này [nếu giữ nguyên
sự ủng hộ khởi thuỷ của khối
Cộng Hoà tại Hạ viện & Thượng
Viện] TT Donald khó bị đàn hạch [ở đợt
đầu bời quá bán 50% + 1 Dân Biểu/Hạ
Viện] hay phế truất [tại đợt cuối,
bởi 2/3 Thượng Nghị sỉ/Thượng
viện] v́ Đảng Cộng Hoà đang thắng
thế ở cả Hạ Viện lẫn Thượng
Viện.
Nhưng
sau 2019, nếu Đảng Dân Chủ thêm ghế tại
Hạ Viện, th́ TT Donald có thể bị đàn
hạch ngay đợt đầu, nhưng vẫn không
bị phế truất nếu Đảng Cộng hoà c̣n
thắng thế tại cấp Thượng Viện. Nên
khi Thượng nghị sĩ thứ 67 thuộc Đảng
Cộng Hoà có quyền quyết định phế
truất hay không, th́ Đảng này vẫn giữ
được TT Donald Trump.
Chúng
ta có thể chắc chắn một điều: màu
cờ sắc áo đảng Cộng Hoà sẽ là
tấm giáp ngăn đạn giúp TT Donald Trump chống
nạn đàn hạch và phế truất xuất phát
từ khối Dân Chủ. Chỉ khi màu cờ đỏ
Cộng Hoà tàn phai và sắc áo đó rách thủng th́
đương kim Tổng Thống mới tiêu tùng, cháy
rụi.
3.
MỨC MẾN MỘ CỦA QUẦN CHÚNG
Dù
các dân biểu và thượng nghị sĩ Cộng Hoà
có ủng hộ tối đa TT Donald Trump, nhưng
họ vẫn phải lo cho chính bản thân họ, xem người
dân của địa hạt và Tiểu Bang ḿnh c̣n
mến mộ TT Donald Trump hay không? Nếu c̣n, th́ các Dân
Biểu và Thượng Nghị Sĩ Cộng Hoà
phải hết ḿnh ủng hộ, che chở
đương kim Tổng Thống Cộng Hoà. C̣n
nếu dân địa hạt hay Tiểu Bang «Đỏ/Cộng
Hoà» lại có vẻ chán nản, nghi ngờ chính
Tổng Thống Cộng Hoà mà ḿnh từng bầu, thi các
Dân Biểu hay Thượng Nghị Sĩ các địa
hạt, tiểu Bang đó phải dè dặt, hay bỏ
lửng TT Donald Trump, kẻo họ vị vạ lấy.
Đảng
Dân Chủ biết thừa họ hạch sách, chống
đối hay doạ truy tố TT Donald Trump không
mong để tức khắc đàn
hạch hay phế truất ông ta, mà chỉ
cốt «rung cây nhát khỉ» [đụng mạnh TT
Donald Trump để làm lung lay ghê dân biểu/nghi sĩ
đảng Cộng Hoà], làm náo loạn để gây khó
khăn cho chính quyền Cộng Hoà, đồng thời
làm nản ḷng cử tri Cộng Hoà để phe Dân
Chủ có thêm đại diện Dân Chủ tại
Hạ Viện và Thượng Nghị Viện. Do đó
ḷng mến mộ của người dân theo đảng
Cộng Hoà nếu c̣n ủng hộ chính sách Dân Tuư,
Quốc Tuư mới thực sự bảo đảm cho
TT Donald Trump giữ nguyên vị trí cho hết nhiệm
kỳ đầu hay sang cả nhiệm kỳ hai.
Đảng
Dân Chủ cũng nên thận trọng trong chính sách «rung
cây nhát khỉ» hay gây hoang mang, náo loạn chính trường
đến độ «nổ ngược» [backfiring]
khi quần chúng bội thực v́ tin tức truyền thông
giả mạo, v́ yêu sách hay thủ đoạn đảng
phiệt quá khích có lợi cho đảng Dân Chủ mà
lại có hại cho nước, cho công dân Hoa kỳ nói
chung – [a] như chống đối chính sách kiểm soát/hạn
chế nhập cảnh khả nghi [Travel Ban]
của TT Donald Trump, hay [b] chủ trương đón
nhận dân tỵ nạn từ các vùng xôi đậu
loạn lạc Trung Đông/Bắc Phi, có khuynh hướng tạo
cơ hội du nhập và khởi phát nạn khủng
bố tôn giáo quá khích ISIS ngay trong lănh thổ Hợp Chúng
Quốc.
4.
LIÊN HỆ GIỮA TOÀ BẠCH ỐC & QUỐC
HỘI
TT
Donald Trump cũng nên thận trọng không trực
tiếp đương đầu chống đối
hay làm mất ḷng toàn bộ Quốc Hội Hoa Kỳ.
Tới giờ phút này, đương kim Tổng
Thống rất hoà thuận với Dân Biểu Paul Ryan
[CH], Chủ tịch Hạ Viện [Speaker of the United
States House of Representatives] và Thượng Nghị Sĩ
Mitch McConnell lănh tụ Đảng [CH] Dẫn Đầu
Thương Viện [Senate Majority Leader].
Nhưng
cũng nên nhớ, việc TT Donald cách chức giám đốc
Cục Điều tra Liên bang [F.B.I] James B. Comey rất
tế nhị v́ đương sự đă từng
được Thượng Viện phê chuẩn cao
với túc số 93 thuận, 1 chống, trong năm 2013.
Sự
thay đổi nếu có sau 2019 tại Hạ Viện,
khi túc số dân biểu đảng Dân Chủ nhiều
hơn quá bán, sẽ có triển vọng quyết định
đàn hạch đương kim Tổng Thống
thuộc đảng Cộng Hoà, nếu c̣n vi phạm
về một tôi danh tương tự trong tương
lai.
5.
AI SẼ KẾ VỊ ĐƯƠNG KIM TỔNG
THỐNG BỊ PHẾ TRUẤT
Trong
trường hợp hy hữu TT Donald Trump bị đàn
đàn hạch, rồi phế truất, người
kế vị đương kim Tổng Thống Hoa
Kỳ ắt phải là Phó Tổng Thống Mike Pence, có
khuynh hướng dung hoà hơn TT Donald Trump nên từng
được ḷng đa số các lănh tụ đảng
Cộng Hoà.
Chỉ
trong trường hợp Phó TT Mike Pence cũng bị
vạ lây trong hiện vụ, cũng bị đàn
hạch và phế truất như TT Donald Trump [nếu
xẩy ra], th́ lúc đó người kế vị
đương kim Tổng Thống Hoa Kỳ mới có
thể là Paul Ryan, Chủ tịch Hạ Viện [Speaker
of the United States House of Representatives] hay Thượng
Nghị Sĩ Mitch McConnell, lănh tụ Đảng [CH]
Dẫn Đầu Thương Viện [Senate Majority
Leader].
TẠM
KẾT
Nhưng
xin nhắc lại: chỉ trong trường hợp
khẩn trương khi con tầu Cộng Hoà bắt
đầu ch́m xuồng, th́ các thuỷ thủ Cộng
Hoà Hạ Viện và Thượng Viện mới nghĩ
tới việc «nổi loạn binh biển» [mutiny]
tung hê thuyền trưởng xuống biển, như
một cuộc «biển dâu» đổi
đời hy hữu tại Toà Bạch Ốc vậy. Người
Việt chúng ta có ngạn ngữ «Cháy nhà mới ra
mặt chuột». Đôi khi đắm tầu cũng
đủ thấy t́nh huống «sống chết mặc
bay». phũ phàng hơn một khẩu ngữ chỉ thái
độ bạc bẽo, bội ước, thay dạ
đổi ḷng giữa kẻ đồng hành.
Chính
sự chênh vênh trên chính trường “đảng
phiệt-vị-đảng” và thành kiến đệ
tứ quyền báo chí truyền thông đa số xiêu
tả theo khối Dân Chủ, với những thủ
đoạn phương hại bằng tin moi móc, đôi
khi thất thiệt [fake news], chụp mũ, đă
khiến TT Donald Trump chọn công thức truyền thông
xă hội [social media] trực tin «tweet »-toác,
nói thẳng với dân, cho dân biết tường
tận thời cuộc, về an ninh và vận nước,
với ngụ ư được dân thông cảm, tán thành
và từ đó duy tŕ hay tăng trưởng sự
ủng hộ trực tiếp của quần chúng
tại từng địa hạt dân cử. Nếu
Quư vị lập pháp ép tôi hành pháp, tôi sẽ
trực dụ dân ép lại quư Vị. Một công,
đôi việc. Nếu TT Donald Trump không là một
chính khách mềm mỏng, thuần thục, th́ ít ra ông
ta cũng là một tay cao thủ “mặc cả/trao
đổi” siêu đẳng.
Mọi
nhận định, suy luận dù có căn bản,
vẫn mắc phải những sai biệt, lầm
lẫn bất khả tiên liệu, cần điều
chỉnh khi cần thiết. Đó cũng là thế
dẫn giải của bài viết này.
Xin
dành cơ hội bổ túc, đính chính trong tương
lai.
Lưu
Nguyễn Đạt,
PhD, LLB/JD, LLM
Michigan State University
|