T́nh
Trạng Phục Hồi Nền Kinh Tế Của
Mỹ C̣n Đầy Bất Trắc Tác
giả: Michael J. Boskin-Dịch giả: TS.Đỗ Kim Thêm |
Lời
người dịch: Tính
đến cuối tháng 6, các thị trường
Mỹ đă tuyển dụng thêm 4,8 triệu việc làm
và tỷ lệ thất nghiệp đă giảm
xuống c̣n 11,1%, đó là một tin vui, nhưng không
phải là một tín hiệu cho thị trường là
sẽ khởi sắc trong toàn diện. V́
COVID-19 vẫn lây lan mạnh, bang California phải đóng
cửa phần lớn doanh nghiệp một lần
nữa, đó là một bằng chứng không lạc
quan khác. Quốc
Hội và Ṭa Bạch Ốc đang tiếp tục thương
thảo để có biện pháp mới. Tổ chức
tư vấn Oxford Economics nhận định, dù trong trường
hợp nào, nền kinh tế Mỹ cần có một
liều thuốc bổ nữa. V́
trong tháng Bảy mức thu tuyển dụng của doanh
nghiệp không tăng nhanh và chính quyền không có
biện pháp hỗ trợ, nên nền kinh tế sẽ c̣n
suy yếu. Nh́n
chung, giải pháp cho hồi phục là duy tŕ sự
trợ giúp cho người thất nghiệp, thêm tài
trợ cho các chính quyền tiểu bang và liên bang, cũng
như cho các doanh nghiệp bị khánh tận. Hiện
nay, vấn đề tranh căi là Quốc Hội không
đồng ư về mức độ trợ giúp trong
khi số tiền trợ cấp thêm là $600 mỗi
tuần nay đă hết hạn. Ṭa Bạch Ốc
muốn mức độ trợ giúp của liên bang khi
cộng với số tiền trợ cấp thất
nghiệp của từng tiểu bang sẽ không quá 70%
mức lương trước đó của công nhân.
Theo cách tính trung b́nh, mức trợ cấp thất
nghiệp của các tiểu bang vào khoảng 45% mức
lương trước đó. Đa
số những người trong đảng Cộng Ḥa
muốn cắt số tiền $600 hàng tuần xuống c̣n
$200, trong khi thiểu số đề xuất nên xét
lại biện pháp trợ giúp. Đảng Dân Chủ
tại Hạ Viện đă thông qua dự luật gia
hạn việc lănh $600 cho tới tháng Giêng. Một phát
hiện khác cho rằng, với $600 này, có tới 2/3
những người thất nghiệp đang lănh
nhiều tiền hơn số lợi tức hàng
tuần của họ trước đây, đó là
động lực khiến cho người nhận
trợ cấp không muốn t́m việc. Tóm
lại, các tiên đoán chung cho rằng, khi dịch
bệnh chưa đuợc kiểm soát triệt để,
tốc độ hồi phục không thể tăng
nhanh như sau cuộc khủng hoảng năm 2008, nhanh
nhất là ba năm, chậm nhất là 10 năm và không
liên quan đến kết quả của cuộc tranh
cử tổng thống trong năm nay. *** Giống
như hầu hết các nước trên thế
giới, Hoa Kỳ đang cố gắng vượt qua
trận đại dịch COVID-19 và cuộc suy thoái kinh
tế trầm trọng do lệnh đóng cửa của
chính phủ. Tính theo tỷ lệ thường niên,
nền kinh tế Mỹ đă giảm 5% trong quư đầu
năm 2020 và trong quư hai vừa kết thúc, có thể
giảm đến 40%, mức suy sụp mạnh nhất
kể từ thời Đại Suy thoái năm 1930. Hơn
nữa, hàng chục triệu công nhân đă mất
việc, khiến tỷ lệ thất nghiệp trong tháng
Tư tăng vọt lên mức cao sau Đại
Khủng hoảng là 14,7%. Dù 70% những người
bị sa thải hy vọng sẽ được gọi
làm việc lại, nhưng không phải tất cả
sẽ có việc, v́ nhiều doanh nghiệp sẽ sát
nhập, di dời hoặc tổ chức lại. Đúng
vậy, lúc đầu, sự mở cửa lại
của nền kinh tế đă dẫn đến t́nh
trạng phục hồi mạnh mẽ, nó được
dự kiến là sẽ tiếp tục trong quư ba.
Việc làm đă tăng 2,5 triệu trong tháng Năm,
trong khi dữ liệu từ các thẻ tín dụng và
theo dơi di động cho tháng Năm và tháng Sáu cho
thấy, mức phục hồi khá lớn từ lúc
thấp trong tháng Tư, với hoạt động trong
một số lĩnh vực đạt gần tới,
hoặc thậm chí vượt lên so với các mức
của năm trước. Nhưng
sự phục hồi là khác nhau, v́ tùy theo lĩnh
vực và địa phương. Mặc dù doanh
nghiệp Big Tech, các nhà cung cấp tân trang gia cư và các
nhà bán lẻ thức uống có rượu đă phát
triển mạnh, kinh doanh du lịch và giải trí đă
suy sụp và sẽ mất nhiều thời gian hơn
để phục hồi. Các nhà hàng với dịch
vụ cho lái xe vào tận cổng đă hoạt động
tốt hơn nhiều so với những nhà hàng chỉ
có thể phục vụ bên trong. Do
đó, hầu hết các nhà dự báo đoán rằng,
tiến tŕnh phục hồi theo h́nh chữ V sẽ
chậm lại trong vài quư tới, thay vào đó, nó
giống với nhăn hiệu swoosh của thương
hiệu thể thao Nike. Nhưng dự báo theo cơ
sở hợp lư này có thể không chắc chắn hơn
b́nh thường. Trước
tiên, việc đóng cửa các doanh nghiệp không
thiết yếu để đối phó với đại
dịch đă dẫn đến một cú sốc
về phía cầu. Cho đến nay, hàng ngàn tỷ
đô la tài trợ và cho vay kinh doanh, thanh toán bằng
tiền mặt cho các hộ gia đ́nh và bảo
hiểm thất nghiệp với các khoản thanh toán
tiền thưởng do liên bang (cho phép hai phần ba
số lao động đủ điều kiện
nhận được phúc lợi vượt quá thu
nhập mà họ bị mất), đă hỗ trợ
tạm thời để giúp cho nền kinh tế
phục hồi. Cục Dự trữ Liên bang Hoa Kỳ
cam kết giữ lăi suất cho đến khi nền
kinh tế trở lại t́nh trạng toàn dụng và
tiếp tục mở rộng phạm vi tạo măi tài
sản. Gói tài chính yểm trợ thứ tư dự
kiến vào tháng tới sẽ tập trung cho việc
mở lại nền kinh tế, bao gồm các hạn
chế các trách nhiệm pháp lư cho các doanh nghiệp và
chuyển hướng thanh toán tiền thưởng
để khuyến khích nhân viên trở lại làm
việc. Từ
các cuộc khủng hoảng kinh tế và y tế,
việc Mỹ phục hồi nhanh chóng cũng sẽ
phụ thuộc vào việc các quốc gia khác xử lư
tốt đẹp trong vấn đề và ngược
lại. Ngân hàng Thế giới dự kiến là 93% các
quốc gia sẽ rơi vào t́nh trạng suy thoái vào năm
2020, tỷ lệ cao nhất từ trước đến
nay. Mặc
dù các đột biến gần đây trong các trường
hợp COVID-19 và việc nhập viện ở Mỹ dường
như hiện nay có thể kiểm soát được,
do cung cấp giường bệnh và thiết bị
được đầy đủ, t́nh trạng
tồi tệ đáng kể có thể gây ra do lệnh
ngừng hoạt động mới đây hoặc
tiếp tục việc ngừng mở cửa. Điều
đó sẽ làm cho sự phục hồi chậm
lại, dẫn đến tuyệt vọng về kinh
tế và các vấn đề sức khỏe và xă
hội liên quan cho nhiều người Mỹ. Hơn
nữa, cuộc khủng hoảng kép của Mỹ cho
thấy, các vấn đề trong dài hạn hơn,
bắt đầu từ việc đất nước
này dự trữ không đầy đủ các vật tư
y tế. Chẳng hạn như bang California không bao
giờ duy tŕ nguồn cung cấp như trong thời
của Thống đốc Arnold Schwarzenegger đă xây
dựng để chống lại dịch SARS 2002-03 mà c̣n
phải sửa chữa hàng trăm máy trợ thở
bị hư. Các hệ thống máy vi tính cổ xưa
của các chính phủ tiểu bang để xử lư các
khiếu nại về thất nghiệp và phân phối
các phúc lợi bị phong toả khi đại dịch
gây ra căng thẳng. Ngoài
ra, cú sốc COVID-19 đă cho thấy, nhiều cá nhân và
doanh nghiệp có phương tiện tài chính eo hẹp
để sống c̣n khi bị mất thu nhập trong vài
tháng. Nó cũng đă làm nổi bật vấn đề
dị biệt chủng tộc qua sức khỏe, thu
nhập xấu đi và tính dễ bị tổn thương
trước những cú sốc kinh tế và y tế. Những
cuộc khủng hoảng đă gợi ra những đối
sách can thiệp nhanh chóng chưa từng có và quy mô. Nhưng
các phản ứng của chính phủ ban hành trong các t́nh
huống cấp thiết phải kiểm soát chi phí
tốt hơn và khôi phục những động
lực khích lệ cho tư nhân trong trường
kỳ, bởi v́ lịch sử cho thấy, các chương
tŕnh công cộng và biện pháp can thiệp, một khi
được đưa ra, hiếm khi kết thúc. Phục
hồi kinh tế và y tế cũng phụ thuộc
nặng nề vào hành động của các doanh
nghiệp, dân chúng và trường học, bao gồm
cả việc tuân thủ các biện pháp pḥng ngừa
như cách ly xă hội, rửa tay thường xuyên và
đeo khẩu trang. Vẫn c̣n phải xem liệu các
doanh nghiệp có thể tồn tại với những
biện pháp hạn chế đối với nhân viên và
khách hàng không, và việc chuyển đổi kỹ
thuật số được tăng tốc sẽ
thuận lợi hay không. Tất nhiên, mối nguy
hiểm khác là một làn sóng virus thứ hai lớn tràn
ngập các bệnh viện, khiến cho nhân viên,
học sinh và khách hàng sợ hăi. Một
điểm thuận lợi cho vấn đề là
tốc độ đổi mới thích ứng nhanh. Sau
khi ngừng hoạt động, hầu hết các trường
học nhanh chóng tiếp tục giảng dạy trực
tuyến, trong khi biện pháp y tế từ xa đă bùng
phát, được giúp đỡ bằng cách nới
lỏng các hạn chế thanh toán của chính phủ và
các quy tắc cấm tham vấn y tế liên bang. Các nhà
nghiên cứu y tế đă tập trung nhanh vào việc
thử nghiệm phương pháp trị liệu và
vắc-xin cho COVID-19: Thử nghiệm trên người
đă bắt đầu cho một số loại
vắc-xin đầy hứa hẹn và các thử
nghiệm mới có thể được triển khai
trước mùa đông. Lần đầu tiên, năng
lực sản xuất vắc-xin sẽ được tăng
cường, đồng thời với thử
nghiệm, do đó, bất kỳ loại vắc-xin an toàn
và hiệu quả nào ra đời sẽ thành khả
dụng nhanh hơn nhiều. Nhưng
những vấn đề trong dài hạn được
đặt ra bởi trận đại dịch và t́nh
trạng suy thoái kinh tế sẽ không tan biến khi
những khủng hoảng này kết thúc. Đúng như
vậy, trước khi COVID-19 tấn công, cuối cùng,
mọi thứ đă bắt đầu t́m đến
những giới lao động có thu nhập thấp. T́nh
trạng thiểu số thất nghiệp ở mức
thấp nhất trong mọi thời điểm và
tiền lương đang tăng nhanh nhất là ở
dưới cùng của bảng thang lương. Nhưng
trong khi tăng trưởng kinh tế mạnh mẽ
sẽ cần thiết để bảo đảm cho
những xu hướng này tiếp tục khi có
những người bị bỏ lại phía sau. Giải
quyết vấn đề này đ̣i hỏi phải tăng
cường các chính sách mở rộng lựa chọn
trường học, mang lại việc làm cho tư nhân
và vốn cho các khu vực bị suy trầm và bảo
đảm việc huấn nghiệp tốt hơn (bao
gồm cả học nghề và t́m công việc thích
hợp), cũng như thực hiện phương cách
mới đối với các chương tŕnh chống
đói nghèo được kiểm tra qua các phương
tiện. Những người nhận phúc lợi Mỹ
phải đối mặt với mức thuế cao
về mặt phúc lợi mà họ mất nếu họ
làm việc, với nhiều người sẽ kiếm
được ít tiền hơn, nếu họ làm ít hơn,
nếu họ vẫn nhận tài trợ trong một
số chương tŕnh chồng chéo nhau. Rất
khó để đoán chắc tốc độ và
sức mạnh của sự phục hồi kinh tế
Mỹ. Tuy nhiên, điều rơ ràng là chúng ta phải tăng
cường khuyến khích làm việc trong thời gian b́nh
thường khi công việc dồi dào, đồng
thời củng cố mạng lưới an toàn cho
những người không có việc làm và cho những
người không thể làm việc. *** Michael J. Boskin là Giáo sư Kinh tế học Đại học Stanford, Chuyên gia cao cấp Viện Hoover, Chủ tịch Hội đồng Cố vấn Kinh tế của Tổng thống George H.W Bush (1989-1993) và Chủ tịch Ủy ban Boskin, Cơ quan Tư vấn Quốc hội chuyên theo dơi lạm phát của Hoa Kỳ. |