|
Trump
mỞ mẶt trẬn Iran Đại-Dương |
|
Tài
liệu tham khảo: American sanctions bring more agony to
Iran’s dysfunctional economy (Economist) China, Russia defend trade ties with Iran
after US sanctions (Payvand) US punishing countries for abiding by
UNSC resolutions: Iran (Iran Daily) US sanctions against Iran are back in
effect (DW) U.S. to Restore Sanctions on Iran,
Deepening Divide With Europe (NYT)
Trump
mỞ mẶt trẬn Iran Đại-Dương Hôm
6 tháng 8 năm 2018, Tổng thống Donald Trump
đă kư
sắc lệnh phục hồi lệnh trừng phạt
Iran trong các lĩnh vực kỹ nghệ ô tô, buôn bán vàng
và tiếp cận đồng đô la Mỹ, đồng
thời ngưng nhập cảng thảm và hạt
pistachio từ Iran. Đợt trừng phạt thứ hai
cứng rắn hơn sẽ có hiệu lực từ ngày
4 tháng 11 năm 2018 liên quan đến dầu hoả và
khí đốt của Iran. Iran
lồng lộn. Pháp, Đức, Anh hằn học. Nga lo
lắng. Trung Cộng trục lợi. Năm
2015, Nga, Trung Cộng, Anh, Pháp, Đức, Mỹ cùng Iran
kư Kế hoạch Hành động Toàn Diện Chung (Joint
Comprehensive Plan of Action (JCPOA) mở cấm vận nhằm
đổi lấy cam kết của Tehran ngưng chương
tŕnh vũ khí nguyên tử đến năm 2030. Nhưng,
Tổng thống Donald Trump đă quyết định rút
khỏi Kế hoạch này từ tháng 5-2018 v́ Iran và các
nước kư kết không đồng ư thương
thảo lại để có một Hiệp ước công
bằng hơn. Ông
Trump cho rằng Chương tŕnh này gây bất lợi
cho Hoa Kỳ ngay từ lúc đàm phán: (1) Do sự
chống đối của Quốc hội nên Tổng
thống Barack Obama phải áp dụng quyền Hành pháp
khi thương lượng để Quốc hội không
biết chi tiết đàm phán mà chỉ được
quyền thông qua hoặc bác bỏ. JCPOA không phản ánh
nguyện vọng của toàn dân nên Tổng thống
Trump và Quốc hội đă huỷ bỏ. (2) Anh, Pháp,
Đức và Liên Âu (Brussels) nhượng bộ Iran
về các điều kiện thanh sát chương tŕnh
nguyên tử Iran nên được Tehran “lại
quả” bằng hợp đồng 100 chiếc máy bay
chở khách trị giá 20 tỉ USD từ tay Boeing. (3)
Iran tiếp tục phát triển và thử nghiệm
hoả tiễn đạn đạo cũng như tinh
luyện uranium. Thời gian 15 năm an toàn để Iran
nghiên cứu và hoàn thiện vũ khí nguyên tử nguyên
tử và các phương tiện chuyên chở. (4) Kinh
tế Iran khá lên nhờ Tổng thống Obama tháo khoán
1.7 tỉ USD bị phong toả, và Iran gia tăng sản
lượng dầu hoả vốn bị giảm 58%
từ năm 2011 đến 2014 mà nay lên tới 2.5
triệu thùng dầu thô/ngày. Iran đẩy mạnh tài
trợ các tổ chức Hồi giáo cực đoan
Hezbollah ở Lebanon, Hamas ở Dải Gaza, Houthi ở
Yemen, đồng thời đưa thêm lực lượng
quân sự vào Syria. Iran đe doạ các đồng minh
của Mỹ tại Trung Đông và tạo nguy cơ
mở rộng chiến tranh giữa hai giáo phái Sunni và
Shia. Vừa
ra lệnh tái cấm vận Iran xong th́ Tổng thống
Trump tuyên bố sẵn sàng đàm phán vô-điều-kiện
làm cho Tehran lồng lộn. Tổng thống Hassan Rouhani
nói: "Có ích ǵ khi các cuộc đàm phán dưới
áp lực cấm vận”. Bộ trưởng Ngoại
giao Iran, Javad Zarif đe doạ trên tờ The Payvand
của Iran: "Người Mỹ sẽ gánh hậu
nếu vẫn giữ những ư tưởng không-khả-thi
và đơn giản". Tehran
sử dụng kênh ngoại giao để lôi kéo các nước
trên thế giới cùng nhau chống Mỹ trong khi đồng
Rial từ 38,000 ăn một đô la vào mùa hè năm
ngoái đă lên tới 119,000. Hiện nay, đồng Rial
đă mất giá tới 80%. Ngược lại, giá nhu
yếu phẩm tăng gấp đôi do phải ngưng
nhập cảng một số hàng hoá để bảo
vệ kho trữ tệ. Các cuộc biểu t́nh v́ t́nh
h́nh kinh tế đen tối đă lấn sang địa
hạt chính trị và an ninh. Dân chúng bất măn v́
lợi ích kinh tế rơi vào tay giới chính trị
gia và quân sự tạo thành Đế quốc Hồi
giáo Ba Tư. Các đợt biểu t́nh thường xuyên
cũng đ̣i hỏi nhà cầm quyền thay đổi
thể chế và chấm dứt việc can thiệp vào
các nước khác. V́
quyền lợi riêng tư mà Anh, Pháp, Đức, Nga,
Trung Quốc tuyên bố sẽ tuân thủ Chương
tŕnh Hành động Toàn diện Chung. Các
Đế quốc Châu Âu từng có thuộc địa
ở Trung Đông đă buộc phải trao trả
độc lập sau Đệ nhị Thế chiến và
bị mất dần ảnh hưởng nên tận
lực giúp cho Iran làm Minh Chủ Trung Đông mà tiêu
diệt Do Thái. Liên Âu thường xuyên đứng
về phía Hồi giáo trong các nghị quyết của
Liên Hiệp Quốc chống Israel đều bị Hoa
Kỳ phủ quyết. Các
Bộ trưởng Ngoại giao Pháp, Anh, Đức, Liên
Âu tuyên bố “Chúng tôi quyết tâm bảo vệ các
doanh nghiệp Châu Âu kinh doanh hợp pháp với Iran”
khi Tổng thống Trump đă lưu ư “ai muốn làm
ăn với Iran sẽ không được thâm nhập
thị trường Hoa Kỳ”. Tổ hợp Pháp-Ư
vội vă chuyển giao năm máy bay loại chở 70 hành
khách tới Iran để tránh biện pháp cấm
vận. Hăng xe Daimler của Đức đă ngưng
mọi hoạt động tại Iran. Trước khi
lệnh trừng phạt có hiệu lực đă có hơn
100 doanh nghiệp lớn của Châu Âu rời Iran. Hăng
dầu hoả Total, lớn nhất của Pháp, đă
huỷ bỏ dự án trị giá 2 tỉ USD để
khai phá mỏ khí đốt South Pars của Iran. Airbus
đă ngưng chương tŕnh giao 100 phản lực cơ
chở khách cho Iran. Bắc
Kinh đang khai thác khoảng trống do các hăng dầu Tây
Phương rút lui v́ cấm vận nên mua 650,000 thùng
dầu thô/ngày của Iran nhằm bù vào số lượng
các nước khác không c̣n mua. Hai
hăng năng lượng CNPC và Sinopec đă đầu tư
nhiều tỉ USD để khai thác các giếng dầu
khổng lồ Yadavaran và North Azadegan của Iran. Bắc
Kinh tiếp nhận dự án South Pars, đồng
thời để mắt tới việc khám phá thêm
trữ lượng dầu hoả của Iran. Nga
có 12 dự án năng lượng hoá thạch với
Iran nên chống đối lệnh cấm vận
của Hoa Kỳ. Hơn nữa, Iran là đồng minh chí
cốt đối với chính sách mở rộng
ảnh hưởng tại Trung Đông, địa bàn
truyền thống của Tây Phương. Mạc Tư
Khoa lo Hoa Kỳ và Israel sẽ phối hợp hành động
phá huỷ chương tŕnh vũ khí nguyên tử
của Iran. Cả
Bắc Kinh và Mạc Tư Khoa đang cố gắng
loại ảnh hưởng của Hoa Kỳ và Châu Âu
khỏi Trung Đông trên phương diện kinh tế,
chính trị, quân sự thông qua ngả Iran. Biện
pháp trừng phạt Iran của Tổng thống Donald
Trump không ngoài mục đích ngăn chặn nước
này chế tạo vũ khí nguyên tử và hoả
tiễn đạn đạo. Đồng thời,
cản trở Tehran thực thi chính sách bá quyền và
tiêu diệt Israel. V́
sự sống c̣n của dân tộc Do Thái mà Chính
quyền Israel sẽ không từ mọi biện pháp
tự vệ cần thiết và khó tiên đoán có
thể châm ng̣i cho một cuộc chiến tranh Trung
Đông rất nguy hiểm. Thế
giới sẽ ra sao nếu Nga và Trung Cộng thao túng t́nh
h́nh Trung Đông? Hoa
Kỳ và Liên Âu bắt buộc phải nghĩ đến
chiến lược an ninh dài hạn tại Trung Đông
thay v́ lợi ích kinh tế trước mắt.
Đại-Dương |