Hoa Kỳ và Việt Nam: Ḷng Tin hay Quyền Lợi Chung? Nguyễn Tiến Hưng |
Bàn tới lịch
sử của cuộc chiến Việt Nam và kinh
nghiệm bang giao với Mỹ, cần nhớ lại và
mở một dấu ngoặc về “bài học” cũ
của VNCH. Viết về hàng
không mẫu hạm USS Carl Vinson cập cảng
Tiên Sa ở Đà Nẵng, Báo Lao Động online
thuật lại việc ông Timothy Liston - Phó Tổng Lănh
sự Mỹ tại Sàig̣n lên thăm tầu và
bế một cậu bé, ông cho em ngồi lên chân
rồi cùng vỗ tay với những người
bạn nhỏ. Họ cùng hoà ca bài “Trái đất
này là của chúng ḿnh”. Câu hát “màu da nào cũng
quư cũng yêu” như chính thông điệp của
cuộc gặp gỡ. Tờ báo dẫn
lời ông Liston về nỗ lực xây dựng
niềm tin giữa hai nước khi ông nói: “Không
chỉ có con tàu, chúng tôi đến để xây
dựng ḷng tin”. Nghe câu này,
chắc nhiều người có thể phản hồi
và đặt câu hỏi “nhưng liệu Việt Nam có
tin được Mỹ hay không?” Đây cũng là câu
hỏi của chính TT Nguyễn Văn Thiệu đặt
ra cho Mỹ vào tháng Ba, 1975 (xem Khi Đồng Minh Tháo
Chạy, Chương 9). Như chúng tôi
đă có dịp b́nh luận: câu trả lời là “tin
được nếu” niềm tin ấy được
xây dựng trên căn bản chắc chắn và bền
vững là QUYỀN LỢI CHUNG của cả hai nước.
Tôi thật ấn
tượng về câu nói của ông Henry John Palmerston,
cựu Thủ tướng Anh nói tại Quốc Hội
nước này ngày 1
tháng 3 năm 1848:
“Nước Anh không có đồng minh vĩnh
cửu, và chúng ta cũng chẳng có kẻ thù vĩnh
viễn. Quyền lợi của chúng ta mới là vĩnh
viễn và vĩnh cửu.” Trong
những thập niên 50, 60: v́ quyền lợi của
Mỹ đ̣i hỏi phải ngăn chận TQ khỏi
tràn xuống Biển Đông nên Mỹ nhảy vào
Việt Nam. Đến năm 1972
Nixon-Kissinger ḥa hoăn được với TQ v́
Kissinger nói với Mao và Chu khi bay qua Bắc Kinh là Mỹ
sẵn sàng kư thỏa hiệp để ra di
khỏi Việt Nam và nếu sau khi chúng tôi đă ra
đi vài năm mà Cộng sản tiến tới
chiếm trọn Miền Nam Việt Nam th́ Mỹ cũng
không trở lại nữa. Do đó Trung Quốc mới
sẵn sàng biến thành bạn để c̣n được
hưởng những ân huệ của Mỹ. Khi TQ thành
bạn rồi th́ hành động ra vẻ như không c̣n
đe dọa an ninh của Mỹ nữa. Trong bối
cảnh ấy, Mỹ không c̣n lư do ǵ để đổ
xương máu tiếp tục ở Miền Nam VN để
be bờ mối đe dọa từ Trung Quốc , cho nên
đă bỏ Miền Nam không thương tiếc. Một trong
những bài học rút ra từ cuộc chiến là như
thế này: Mỹ
nhảy vào Việt Nam không phải là để "bảo
vệ tự do của nhân dân Miền Nam" như
Washington luôn luôn tuyên bố (và
nhân dân Miền Nam luôn luôn tin tưởng) mà
là để bảo vệ QUYỀN LỢI của chính
Mỹ. Cho nên sau khi ông
Nixon bắt tay được với ông Mao th́
quyền lợi của Mỹ không c̣n đ̣i hỏi
phải có một “tiền đồn” để
chống TQ ở Biển Đông nữa: mở cửa
Bắc Kinh đóng cửa Sài G̣n đơn giản là
như vậy. Hai ông Nixon-Kissinger đă hùng hồn
biện hộ cho TQ khi Kissinger soạn bài cho TT Nixon
viết cho Quốc Hội Hoa Kỳ rằng: “Trung
quốc và Hoa kỳ chia sẻ nhiều quyền lợi
song hành và có thể cùng nhau hành động để
làm cho đời sống của nhân dân hai nước
thêm phong phú.” Nhưng lịch
sử đă diễn ra ngược lại: sau 40 năm
ru ngủ được Mỹ, hứa hẹn sẽ
tuân hành các quy tắc của luật kinh tế thị
trường để Mỹ chấp thuận cho TQ vào
WTO (Tổ
Chức Thương Mại Toàn Cầu) giúp sản
xuất và bán thật nhiều hàng qua Mỹ và thị
trường thế giới, TQ đă làm giầu quá
nhanh, trở thành cường quốc kinh tế số
2. V́ TQ cạnh
tranh bất chính với Mỹ, không tuân thủ các quy
luật thị trường cho nên bây giờ nhiều
người Mỹ tiếc rẻ đă cho TQ vào WTO, giúp
nước này mạnh đủ để ra mặt
chống Mỹ! Nixon-Kissinger đă
sai lầm mà cho rằng quyền lợi của Mỹ
đi đối với quyền lợi của TQ v́
nước này đă thành bạn đồng phường
của Mỹ (Kissinger quá siêu trong việc thuyết
phục Nixon về điểm này). Bây giờ
Mỹ rất hối tiêc về sự sai lầm ấy.
Và Kissinger
phải chịu trách nhiệm rất lớn cho sự
sai lầm này cùng những thiệt hại to lớn
của nước Mỹ về địa chính trị
và chiến lược toàn cầu. Mỹ bừng
tỉnh nhưng đă quá muộn! Dù sao "better late
than never:" (thà rằng muộn c̣n hơn là không
bao giờ), Mỹ phải gấp rút xoay trục về
Biển Đông. Và khi muốn quay
về Biển Đông th́ Mỹ rất cần Việt
Nam v́ đây là "địa điểm chiến
lược quan trọng nhất" như Bộ
Ngoại Giao đă phân tích ngay từ năm 1950 (xem
‘Khi Đồng Minh Nhảy Vào,’ Chương 3). Một điều
chắc chắn: đó là từ nay, sẽ không bao
giờ TQ bỏ tham vọng đẩy Mỹ ra khỏi
Biển Đông, rồi ra khỏi Western Pacific, rồi
khỏi các đại dương khác.
Cho nên v́ quyền lợi an ninh lănh thổ của
chính ḿnh, Mỹ sẽ không bao giờ phạm
phải cái lầm lỗi thứ hai là tháo chạy
khỏi Biển Đông nữa. Tại sao TQ sẽ
không bao giờ ngừng đẩy Mỹ ra khỏi
Biển Đông để rút về tới bờ
California? Lư do là v́ TQ đă đặt ra một mục
tiêu chiến lược bí mật và quan trọng
nhất: đó là tới
năm 2049
khi kỷ niệm 100 năm thành lập nước
Cộng Ḥa Nhân Dân TQ, nước này sẽ thay
thế Mỹ để trở thành cường
quốc số một trên thế giới. Đây là tiết
lộ động trời của tác giả nổi
tiếng về TQ, ông Michael Pillsbury trong cuốn sách
The Hundred Year Marathon (Cuộc chạy đua 100 năm
– xuất bản năm 2015) một cuốn sách đă
làm thức tỉnh các nhà chiến lược Mỹ.
Pillsbury là
một chuyên gia về Trung Quốc đă từng làm
việc với tất cả các tổng thống Hoa
Kỳ kể từ thời Nixon, và như ông viết,
"tôi đă có thể có nhiều thông tin của các
cơ sở t́nh báo và quân sự của Trung Quốc hơn
bất kỳ người phương Tây nào khác." Ông viết: "Từ
hàng thập kỷ nay, chính phủ Hoa Kỳ đă quá hào
phóng, trao thật nhiều thông tin, công nghệ, bí
quyết quân sự, thông tin t́nh báo và những lời
cố vấn về các khía cạnh chuyên môn cho người
Trung Quốc. Thật vậy, rất nhiều điều
đă được cung cấp và cung cấp quá lâu. .
. không thể có kế toán đầy đủ
được về việc này! Và những ǵ chúng ta
đă không đưa cho người Trung Quốc, th́
họ đă ăn cắp. " Tất cả
chỉ để phục vụ cho tham vọng trở thành
siêu cường số một để thay thế
cho Mỹ khi TQ kỷ niệm 100 năm ngày ông Mao
Trạch Đông tiến vào Bắc Kinh. Chỉ c̣n 31 năm
nữa là tới năm 2049
cho nên từ nay Mỹ sẽ không bao giờ ngừng
việc tập trung vào chiến lược chận
lại tham vọng của TQ. V́ vậy mới có kế
hoạch điều động tới 60% của
hải lực Mỹ về Thái B́nh Dương vào năm
2020. Tất cả 14
Tổng thống Mỹ kể từ Harry Truman tới
Donald Trump đều muốn duy tŕ vai tṛ lănh đạo
số một của nước Mỹ trên thế
giới này – một vai tṛ phát xuất từ sau
Thế Chiến II, nhưng
13 ông trước chỉ nói úp úp mở mở. Tới thời
ông Trump – một con người bộc trực –
th́ ông thẳng thừng đưa ra chính sách “America
First” – không
chỉ có nghĩa là dành mọi ưu tiên kinh
tế, thương mại, nhập cư để
phục vụ quyền lợi vật chất của người
Mỹ mà nó c̣n có một ư nghĩa chiến lược
sâu xa về vai tṛ lănh đạo của Mỹ.
Lập
trường này làm cho tất cả các đồng minh
đều nh́n vào Trump với con mắt nghi ngờ. Nhưng Washington
đồn rằng: sau
khi hạ nhiệt được khủng hhoảng
Bắc Hàn, chính phủ Trump sẽ tập trung vào
chiến lược xoay trục về Biển Đông,
v́ đây là nơi ông Trump hay bất cứ tổng
thống Mỹ nào từ nay trở đi cũng bắt
buộc phải tranh đấu để giữ
được vai tṛ “America First.” Kết
luận:
Ít nhất là trong Thế Kỷ 21 quyền lợi
của Mỹ ở Biển Đông đi song hành và
trực tiếp với quyền lợi của Việt
Nam. Việt
Nam là địa điểm chiến lược quan
trọng nhất ở Biển Đông, nhưng đồng
thời, cái vị thế ấy luôn đặt nước
này vào cái thế gọng ḱm giữa các cường
quốc. Hơn
nữa Việt Nam lại nằm sát cạnh Trung
Quốc nên áp lực của TQ rất là mạnh
mẽ. V́ vậy có lẽ Việt Nam không c̣n
một con đường nào khác ngoài chiến lược
cân bằng (“đu dây”) giữa hai cường
quốc để sống c̣n. Tuy nhiên
v́ áp lực của TQ càng ngày càng gia tăng
một cách nguy hiểm, cho nên chính cái chiến lược
cân bằng ấy lại bắt buộc Việt Nam
phải gần Mỹ hơn để lấy lại và
duy tŕ thế cân bằng. V́
vậy, có khả năng cao là quan hệ Việt
- Mỹ sẽ sớm tiến tới “đối tác
chiến lược toàn diện” – trở thành
quan hệ thứ tư sau ba quan hệ Việt –
Nga, Việt – Trung và Việt -Ấn. Trên b́nh
diện vĩ mô, sự sắp xếp để
Việt Nam cân bằng giữa hai khối: một bên là
Nga-Trung và một bên là Mỹ-Ấn xem ra có
vẻ hữu lư và chắc chắn sẽ được
dư luận quốc tế ủng hộ. “Toàn
diện” bao gồm cả an ninh cả kinh tế.
Về an ninh quốc pḥng, khi có hàng không mẫu hạm
Mỹ ra vào Đà Nẵng và chiến hạm, tầu
ngầm Mỹ ra vào Cam Ranh, tất nhiên TQ sẽ
phải cân nhắc cho thật kỹ khi muốn gây
hấn về quân sự với Việt Nam. Về
kinh tế, thị trường Mỹ - hiện đă là
thị trường để Việt Nam xuất
cảng nhiều nhất - sẽ mở rộng ra thêm
nữa cho Việt Nam với những lợi ích về
đầu tư, kỹ thuật, và thuế nhập
cảng (như thép, nhôm – miễn là không phải
xuất xứ từ TQ). Từ Thế Chiến II,
chưa có nước nào trên thế giới này
giầu mạnh lên được mà không nhờ
thị trường Mỹ. Mặt khác, qua cuộc chiến biên giới Việt-Trung năm 1979 (và việc Trung – Mỹ ôm nhau bắt đầu năm 1972), Việt Nam cũng đă thấy rơ ràng rằng: Trung Quốc chẳng có bạn vĩnh cửu, và cũng chẳng có thù vĩnh viễn. Quyền lợi của TQ mới là vĩnh viễn và vĩnh cửu.” |