Nhờ
phim ảnh và sách báo, từ nhỏ tôi đă nghĩ là
Hoa Kỳ là một nước vĩ đại. Không
đầy hai thế kỷ từ ngày lập quốc,
Hoa Kỳ đă trở thành một cường quốc
số một của thế giới sau Đệ
Nhất Thế Chiến.
Vào đầu thập niên 70, sau nhiều cam go, xin
được học bổng của Cơ Quan Phát
Triển Quốc Tế (U.S. Agency for International
Development viết tắt là USAID) tôi được đặt
chân đến Hoa Kỳ, một cơ hội cho tôi
lần ṃ t́m hiểu làm thế nào Hoa Kỳ lại hùng
mạnh đến như vậy.
Cơ
quan USAID đề nghị ba trường đại
học cho tôi tự ư chọn: Ohio State University,
Louisana State Unversity, và University of Florida. Tôi sợ
lạnh nên lựa đại học của vùng
nắng ấm Florida. Khi tôi nhập học, trường
cho tôi ở chung với ba sinh viên Hoa Kỳ trong một
pḥng lớn có hai pḥng ngủ và một pḥngkhách và
bếp nối liền nhau ở tầng 9 trong một cao
ốc 12 tầng.
Không đầy một tháng, tôi được tin cơ
quan Quản Trị Hàng Không và Không Gian Quốc Gia (National
Aeronautics and Space Administration viết tắt là NASA) báo
tin về ngày phóng pḥng thí nghiệm không gian (skylab) vào
quỹ đạo trái đất. Tôi muốn
chứng kiến một chương tŕnh vĩ đại
của nước Mỹ. Rất tiếc rằng
cửa sổ pḥng của chúng tôi hướng về phía
bắc, trong khi đó Cape Canaveral, nơi phóng hỏa
tiễn lại ở về hướng nam. Cho dù ở
cùng hướng, tôi cũng không nh́n thấy hỏa
tiễn phóng lên, v́ hai nơi cách xa nhau 170 dặm.
Những thứ vĩ đại của nước
Mỹ người ta thường nghĩ đến là
những ṭa nhà chọc trời ở New York, hệ
thống xa lộ chằng chịt bao trùm khắp nước
Mỹ, chương tŕnh Apollo đưa con người
đầu tiên đặt chân lên mặt trăng, phi
thuyền con thoi, số giải thưởng Nobel dành cho
những nhà bác học Hoa Kỳ, lợi tức đầu
người trung b́nh của người dân Hoa Kỳ và
những trường đại học nổi
tiếng. Theo điều nghiên của Đại
Học Jaotong tại Thượng Hải, trong 20 trường
đại học tốt nhất thế giới, 17 trường
là của Hoa Kỳ. [1]
Kể từ ngày tới Mỹ du học đến nay,
tôi đă ở liên tục trên đất nước này
trên 40 năm, nhiều hơn cả thời gian ở
Việt Nam. Thời gian này dài đủ để
buộc tôi phải hiểu thêm về quốc gia
trẻ trung và hùng mạnh này. Vai tṛ đại cường
quốc mà nước Mỹ đạt được
không phải là nhờ nước Mỹ rộng
lớn, trải dài từ Đại Tây Dương
đến Thái B́nh Dương. Thật vậy, Liên
Bang Nga lớn gấp bội so với Hoa Kỳ. Trung
Quốc và Canada có một diện tích xấp xỉ
với Hoa Kỳ. Brazil và Úc cũng không thua Hoa Kỳ
về diện tích bao nhiêu.
Nước Mỹ vĩ đại cũng không phải
v́ dân số đông. Thật vậy, Trung Quốc và
Ấn Độ có dân số lớn gấp trên dưới
bốn lần so với dân số của Hoa Kỳ nhưng
tổng sản phẩm nội địa trung b́nh đầu
người của Trung Quốc và Ấn Độ thua
xa Hoa Kỳ. Singapore, Na Uy, và Thụy Sĩ có lợi
tức đầu người trung b́nh hơn cả Hoa
Kỳ mặc dù ba nước này rất nhỏ về
cả diện tích lẫn dân số.
Nước Mỹ làm được những thứ vĩ
đại chính là nhờ vào những điều
rất tầm thường nhưng vô cùng quan trọng,
nhiều quốc gia như Việt Nam không có được
v́ gánh nặng văn hóa chậm tiến đè nặng
trên vai trên cổ của họ cùng với một
mớ giáo điều lỗi thời.
Tôi đến nước Mỹ lần đầu tiên
vào mùa xuân 1970 trong một chương tŕnh huấn luyên
quân nhu và du sát trong 4 tháng. Thỉnh thoảng chúng tôi
được cho đi thăm thú một vài danh lam
thắng cảnh của nước Mỹ bằng xe buưt.
Mỗi khi gần đến các đoạn đường
có đường xe lửa chạy ngang, ông tài xế
cho ngừng xe lại, mở hết các cửa xe ra,
rồi mới vượt qua đường sắt,
mặc dù ở ngay giữa đồng không mông
quạnh, không thấy một bóng dáng xe cộ nào
cả. Ngày nay, thỉnh thoảng lái xe ban đêm
khoảng một hai giờ sáng, tôi vẫn thấy người
ta chịu khó chờ đèn xanh chứ không vượt
đèn đỏ, mặc dù đường xá vắng
tanh. Tinh thần kỷ luật của dân Mỹ nói
chung rất cao là một trong những yếu tố làm
cho nước Mỹ hùng mạnh. Dân Mỹ tôn
trọng kỷ luật một phần v́ luật pháp
ở Hoa Kỳ rất nghiêm minh. Luật do chính người
dân làm ra qua những người đại diện
của họ trong chính quyền hoặc các cơ quan
lập pháp.
Tôi làm việc nhiều năm tại Washington-DC.
Thỉnh thoảng tôi đi bộ đến National
Geographic Society (NGS) vào giờ trưa để xem
triển lăm, t́m kiếm bản đồ, và sách báo
về địa dư. Trong một thời gian rất lâu
tôi vẫn tưởng NGS là một cơ quan của chính
phủ, v́ tầm vóc của cơ quan này về phương
tiện cũng như hoạt động rất
lớn, nhưng thật ra đây là một hội tư
nhân bất vụ lợi, thành lập từ năm 1888,
chuyên nghiên cứu về địa dư, khảo
cổ, khoa học tự nhiên, và bảo vệ môi trường.
NGS có 700 triệu độc giả mỗi tháng.
Những ấn phẩm được in bằng 40 ngôn
ngữ khác nhau. Ngân sách hàng năm vào khoảng $500
triệu.
NGS là một trong hơn 1.5 triệu tổ chức phi chính
phủ (non-governmental organization viết tắt là NGO)
tại Hoa Kỳ.[2] Những tổ chức này đóng
những vai tṛ tích cực trong việc soạn thảo
luật, hoạch định chánh sách của chính
phủ, ảnh hưởng đến mọi tầng
lớp của xă hội. Hoạt động của
những tổ chức này bao gồm các vấn đề
như nhân quyền, lao động, môi trường, phát
triển, sức khỏe, kế hoạch gia đ́nh,
từ thiện, bảo vệ súc vật, bảo vệ
các nhóm thiểu số, v.v. Một số tổ chức
không cung cấp dịch vụ, mà chỉ nhắm
vận động hành lang để bênh vực
quyền lợi của nhóm người mà tổ
chức đại diện. NGO đóng một vai tṛ vô
cùng quan trọng giúp cho Hoa Kỳ hùng mạnh.
Tôi có một người bạn già tri kỷ ở cùng
tiểu bang Virginia. Anh ta có một người con
học rất khá ở bậc trung học, nên University
of Virginia (UVA) cho học bổng toàn phần 4 năm. Theo
xếp hạng của U.S. News & World Report, UVA đứng
thứ 23 trên toàn nước Mỹ nhưng đứng
đầu về chương tŕnh kỹ sư bậc
cử nhân, hạng nh́ so với các trường đại
học công, và hạng 6 về ngành kinh doanh. Nhưng
đứa con của anh bạn tôi từ chối
học bổng này và chọn University of Pennsylvania,
một trong tám trường Ivy League nổi tiếng,
xếp hạng thứ 8 trong tổng số các trường
đại học ở Mỹ. Khi học xong
bậc cử nhân, đứa con của bạn tôi
được cả năm trường đại
học giỏi nhất nước Mỹ nhận vào
học.
Ở Hoa Kỳ, sinh viên giỏi có nhiều cơ
hội lựa chọn trường tốt. Các trường
dành sinh viên giỏi. Các công ty và các cơ quan chính
phủ đôi khi đến tận các trường
nổi tiếng để tuyển sinh viên giỏi
tốt nghiệp. Hệ thống ganh đua và
lựa chọn như vậy đă giúp đưa
nhiều người tài năng vào những chức
vụ lănh đạo trong mọi lănh vực. Chính
v́ vậy mà nước Mỹ tiến mạnh, không
một quốc gia trên thế giới hiện nay có
thể bắt kịp.
Theo bảng xếp hạng hàng năm của Viện
Quốc Phát Triển Quản Trị (International Institute
of Management Development, viết tắt là IMD) tại Lausanne,
Thụy Sĩ, Hoa Kỳ đứng đầu trong danh sách
những nước có khả năng cạnh tranh cao
nhất thế giới, tiếp theo là Thụy Sĩ,
Hồng Kông, Thụy Điển, và Singapore. Đức
đứng hạng 9. Trung Quốc và Nga lần lượt
đứng hạng 21 và 42 trong số 60 quốc gia IMD
nghiên cứu.
Một trong những lư do khiến Hoa Kỳ có khả năng
cạnh tranh cao là do năng suất lao động
của Hoa Kỳ cao. Năng suất lao động
được đo lường bằng tỉ lệ
tổng sản lượng nội địa trên
tổng số giờ làm việc. Theo thống kê
2012 của Tổ Chức Hợp Tác Kinh Tế và Phát
Triển (Organization for Economic Cooperation & Development,
viết tắt là OECD), Hoa Kỳ xếp hạng thứ
tư sau Na Uy, Luxembourg, và Ireland. Nga đứng
hạng 36, trên Mexico trong số 37 nước thành viên
trong tổ chức OECD. [3]
Một trong những khổ tâm trong thời gian học
tại Việt Nam là lối học từ chương.
Khi chuẩn bị thi tú tài, học tṛ phải thuộc
ḷng cùng một lúc nhiều môn học khác nhau
đă học suốt năm. V́ học theo sách vở và
rất ít thực hành nên nhiều khi thuộc như con
vẹt mà không hiểu và do đó thi xong là quên.
Lối giáo dục này tiếng Mỹ gọi là
“drill-and-kill teaching” hiện vẫn c̣n áp dụng
ở Trung Quốc và Việt Nam cộng thêm giáo điều
xă hội chủ nghĩa và tư tưởng Hồ Chí
Minh. Một trong những điều may mắn khi
được học ở nước Mỹ là chương
tŕnh theo lối tín chỉ. Thi xong môn nào vừa học
trong ba hay sáu tháng là có điểm môn đó. Thường
thường học mới có nửa khóa là đă
phải thi giữa khóa. Các bài thi đ̣i hỏi sinh viên
phải suy nghĩ chứ không phải thuộc ḷng.
Sinh viên sợ nhất là thi mở sách (open book exam hay
take-home exam) v́ phải dùng sự xét đoán rất
nhiều, thường áp dụng cho sinh viên cao học.
Lối học thuộc ḷng làm thui chột óc sáng
tạo. Khi thỉnh giảng tại School of Advanced
International Studies của Johns Hopkins University, tôi thường
cho sinh viên chọn một cuốn sách trong danh sách sách
cần đọc và thường chỉ đ̣i sinh viên
trả lời bốn câu hỏi: (1) Tác giả muốn
nói ǵ?; (2) Những điểm đồng ư và tại
sao; (3) Những điểm không đồng ư và tại
sao? và (4) Kết luận.
Sáng tạo và khả năng cạnh tranh liên quan
trực tiếp với nhau. Theo GS Richard Florida,
University of Toronto, không ai rơ sự phồn thịnh,
một phép lạ ở Hoa Kỳ trong hơn một
thế kỷ vừa qua, thực sự do những
nguyên nhân nào. Tuy nhiên theo ông, sự thành công của
Hoa Kỳ là do một nhân tố then chốt là việc
đón nhận những ư kiến mới. Ư kiến không
từ trên trời rơi xuống mà đến từ
con người. Tất cả những tiện nghi và
những phát minh làm gia tăng năng suất như iPod
và GPS đều do con người tạo ra. Khối nhân
lực sáng tạo 38 triệu người của Hoa
Kỳ bao gồm những khoa học gia, kỹ sư,
kiến trúc sư, nhà giáo dục, nghệ sĩ,
nhạc sĩ, và những người giúp vui. Nhiệm
vụ của họ là tạo ra những sáng kiến,
kỹ thuật mới, hoặc là nội dung mới.[4]
Để khuyến khích sức sáng tạo, luật pháp
Hoa Kỳ tuyệt đối bảo vệ các phát minh và
bản quyền, kể cả một tấm h́nh vừa
được máy ảnh thu vào hay một bản
nhạc vừa được sáng tác.
Nhờ vào chính sách di dân rộng răi, Hoa Kỳ đă
thu nhận nhiều nhân tài từ những nước
khác, đặc biệt từ Âu Châu khi nhiều người
trốn tránh chế độ Phát xít và Cộng
sản trong thời kỳ Thế Chiến Thứ Hai và
Chiến tranh lạnh. Nhà Vật lư và Triết gia
Albert Einstein, từng mang nhiều quốc tịch khác
nhau: Wurttenberg, Thụy Sĩ, Áo, và Đức. Trong
một chuyến viếng thăm nước Mỹ vào năm
1933, là một người theo đạo Do Thái, ông
quyết định không trở lại Đức khi
Adolf Hitler lên làm tổng thống để trốn tránh
chế độ Nazi. Albert Einstein trở thành công dân
Mỹ vào năm 1940.
Kỹ sư Không gian gốc Đức Wernher von Braun
định cư tại Hoa Kỳ sau khi Thế Chiến
Thứ Hai chấm dứt ở Âu châu. Khoa học
gia Điện toán gốc Nga Sergey Mikhaylovich Brin di dân
đến Mỹ vào năm 1979 khi mới 6 tuổi.
Gần 20 năm sau, ông cùng với bạn học cũ
Larry Page ở Stanford University thành lập công ty Google.
Kỹ sư Điện gốc Ấn Độ Sabeer
Bhatia du học ở Mỹ từ năm 1988, đồng
sáng lập Hotmail cùng với đồng nghiệp Jack
Smith vào năm 1996 với 369 triệu người sử
dụng, xếp hạng hai sau Google. [5]
Kinh tế Hoa Kỳ phát triển qua ba thời đại.
Trước nhất là thời đại nông
nghiệp. Kế tiếp là thời đại kỹ
nghệ hóa. Trong ba hay bốn thập niên vừa qua, Hoa
Kỳ đă bước vào thời đại sáng
tạo. Trong 10 năm gần đây có những dấu
hiệu chứng tỏ sức sáng tạo của Hoa
Kỳ gặp nguy cơ đi xuống. Thật vậy,
theo sự nghiên cứu của GS Richard Florida, tỉ
lệ của khối nhân lực sáng tạo trên
tổng số nhân công của Hoa Kỳ đứng
hạng thứ 11 sau mười nước như
Ireland, Bỉ, Úc, Hà Lan, New Zealand, Estonia, Anh, Canada,
Phần Lan, và Iceland. Theo tạp chí Business Week, trong
số 25 công ty công nghiệp cao, chỉ có sáu công ty
đặt cơ sở tại Hoa Kỳ trong khi đó 14
công ty đặt tại Á Châu.
Về công ăn việc làm người ta thường
nói đến nạn thất nghiệp và công việc
chuyển ra nước ngoài. Nhưng theo GS Florida vấn
đề quan trọng hơn là t́nh trạng thiếu tài
năng sáng tạo. Kinh tế gia Lawrence Summers,
cựu Viện trưởng Harvard University và kinh tế
gia Edward Montgomery, cựu Thứ trưởng Lao động,
cho rằng vấn đề thiếu tài năng sáng
tạo khó tránh khỏi. Hoa Kỳ cần phải
cạnh tranh với những nước phát triển khác
để thu hút và trọng dụng nhân tài bằng chương
tŕnh di dân và chiếu khán rộng răi. Trong
khoảng 24 năm gần đây, kể từ 1990 đến
2013, Hoa Kỳ đă nhận 24.2 triệu di dân hợp pháp,
trung b́nh mỗi năm là khoảng 1 triệu người.[6]
Gần đây nhân dân Mỹ phàn nàn rất nhiều
về t́nh trạng đảng phái cấu xé nhau tàn
tệ tại Quốc hội. Một trong những
hậu quả đă xẩy ra là việc chánh phủ
đă buộc phải đóng cửa 16 ngày trong năm
2013. Một cường quốc lănh đạo mà đă
để xẩy ra t́nh trạng như vậy không
thể không mất uy tín và ḷng tin cậy của
thế giới. Một việc kéo dài từ vài năm
nay chưa giải quyết được là chương
tŕnh y tế “Patient Protection and Affordable Care Act” (PPACA)
gọi tắt là Obamacare do sự xung khắc về
quyền lợi mà hai đảng Cộng Ḥa và Dân
Chủ đại diện. Tuy nhiên đây là chuyện
nội bộ của nước Mỹ.
Tồi tệ hơn là chương tŕnh ngoại thương
Hợp tác xuyên Thái B́nh Dương (Trans-Pacific
Partnership, viết tắt là TPP) liên quan đến 11 nước
khác đă kéo dài nhiều năm. TPP đă không kết
thúc được vào năm vừa qua như mong
muốn. 2015 có thể là năm dứt điểm
v́ t́nh trạng căng thẳng ở Biển Đông và
sự cạnh tranh của Trung Quốc và Nga qua việc
thành lập Ngân hàng Đầu tư Hạ tầng Cơ
sở Á Châu (Asian Infrastructure Investment Bank viết tắt
là AIIB) và Liên hiệp Kinh tế Âu Á (Eurasian Economic
Union, viết tắt là EAEU). Tuy nhiên Hoa Kỳ đang
vấp phải khó khăn nội bộ. Vấn đề
lao động gây chia rẽ ngay trong Đảng Dân
Chủ, giữa phe hành pháp và lập pháp và đàng sau
là những công đoàn lao động của Hoa Kỳ.
Tôi tin trên đây là những khó khăn ngắn hạn
và tạm thời. Thật vậy, truyền thông thương
mại và truyền thông xă hội dân sự đă lên
án gắt gao t́nh trạng ngưng trệ tại
Washington. Một xă hội cởi mở với tự do
báo chí và tự do bầy tỏ như xă hội
Hoa Kỳ sẽ giúp cho Hoa Kỳ tự sửa đổi
như đối với nạn kỳ thị chủng
tộc và nam nữ bất b́nh đẳng. Cạnh tranh
và hợp tác là truyền thống tạo nên sức
mạnh tại quốc gia này.
Ngay sau khi chính thức thất cử trong cuộc tranh
cử tổng thống vào năm 2008, TNS John McCain tuyên
bố TNS Barack Obama là tổng thống của tôi và kêu
gọi mọi công dân Hoa Kỳ chúc mừng TNS Obama và
ủng hộ vị tổng thống thứ 44
của Hoa Kỳ. Ông cũng nói rằng lần đầu
tiên trong lịch sử một công dân Hoa Kỳ gốc
Phi châu được bầu làm tổng thống. Đây
là một niềm hănh diện lớn lao và là một
bằng chứng rơ ràng rằng Hoa Kỳ đă tiến
một bước rất xa về vấn đề
kỳ thị chủng tộc. TNS McCain nói tiếp
rằng TNS Obama và ông đă tranh luận về những
khác biệt, nhưng TNS Obama đă thắng. Chắc
chắn rằng những khác biệt đó vẫn c̣n,
nhưng ông hứa rằng ông sẽ giúp TNS Obama trong
quyền hạn của ḿnh để đối phó
với những thử thách trước mặt.[7]
Nghi
thức đầu hàng của Tướng Robert E. Lee
(ngồi bên trái) tại Appomatox Court House Virginia, ngày
9-4-1865 (h́nh của The Major)
Một thế kỷ rưỡi trước đây, Hoa
Kỳ đă để lại một gương sáng
cho nhân loại về tinh thần mă thượng
của dân tộc Hoa Kỳ.[8] Cuộc nội chiến kéo
dài bốn năm, ba tuần và sáu ngày chấm dứt vào
9-4-1865 (theo Tuyên ngôn là 9-5-1865). Tướng Robert E. Lee
của quân miền Nam nhận đầu hàng với
đại diện quân miền Bắc là Tướng
Ulysses S. Grant tại Appomattox Court House, Virginia, qua một
nghi thức giản dị nhưng trang nghiêm. Quân lính
miền Nam được tự do trở về nguyên
quán và không ai bị trừng phạt hay bị tù đầy.
Binh sĩ tử trận được chôn chung trong cùng
một nghĩa trang, ngoại trừ thân nhân muốn
mang thi hài chôn cất ở nơi khác. Theo lệnh
của Tướng Grant, quân miền Bắc không
được ăn mừng chiến thắng. Sau này Tướng
Lee trở thành viện trưởng của một đại
học nay gọi là Washington and Lee University tại
Lexington, Virginia. Ông chống lại toan tính tổ
chức nổi loạn tiếp tục chống lại
chánh phủ liên bang, ủng hộ việc giúp cựu
quân nhân miền Nam hội nhập vào xă hội Hoa
Kỳ, và kiến thiết lại đất nước.
Gần đây hơn, sau khi Thế Chiến Thứ Hai
chấm dứt, Hoa Kỳ đă không hề chủ trương
chém giết những kẻ thua trận mà trái lại c̣n
giúp các nước đồng minh và cả các nước
cựu thù xây dựng lại những đổ vỡ.
Hoa Kỳ chi khoảng $13 tỉ (tương
đương với $120 t́ theo thời giá bây giờ)
qua Chương tŕnh Phục hồi Âu Châu (European
Recovery Program, viết tắt là ERP) hay c̣n gọi là
Kế hoạch Marshall, theo tên của Bộ trưởng
Ngoại giao Hoa Kỳ George Marshall. Tướng Douglas
MacArthur, Tư lệnh Quân lực Hoa Kỳ ở Thái B́nh
Dương, chỉ huy lực lượng chiếm đóng
Nhật Bản từ 1945-1951, đă giúp nước này
soạn thảo hiến pháp mới, loại bỏ
quyền tư lệnh tối cao của Hoàng đế
Nhật Bản, cải tổ nước Nhật thành
một nước dân chủ, thực hiện chương
tŕnh cải cách ruộng đất. Ngày nay, dân
Nhật coi MacArthur là một trong những người có
công lớn trong việc tái thiết nước
Nhật. [9]
Sau hết nhưng không kém phần quan trọng là ḷng yêu
chuộng tự do của nhân dân Hoa Kỳ. Tự do giúp
con người phát triển năng khiếu và sáng
kiến. Tự do giúp sự thông tin được nhanh
chóng, đa chiều và trung thực hơn, giúp mọi
người bầy tỏ lập trường dễ dàng
và như vậy dễ t́m được chân lư.
Tự do, trái ngược với sự bưng bít, giúp
xă hội cởi mở, hạn chế được
những sai trái và tội phạm.
Tự do tất nhiên đưa đến dân chủ.
Phần lớn các nước dân chủ đều là
những nước giầu có. Kinh tế gia đoạt
giải Nobel người Ấn Độ Amartya Sen nghiên
cứu về nạn nghèo đói và dân chủ đă
đưa ra một lời tuyên bố nổi tiếng:
“Không bao giờ có một nạn đói nào đáng
kể xẩy ra ở một nước độc
lập, dân chủ và có tự do báo chí.” [10] Nạn
đói chỉ xẩy ra ở những độc tài hay
bị chiếm đóng.
Tương tự như vậy, tham nhũng thường
lan rộng ở những nước thiếu dân
chủ. Hậu quả của tham nhũng là không đạt
được sự chọn lựa tốt nhất gia,
tăng phí tổn, làm hại đến sự sáng
tạo, và nuôi dưỡng tội phạm. Những
bằng chứng cụ thể từ những cuộc
nghiên cứu của Ngân hàng Thế giới cho
thấy rằng tham nhũng làm giảm đầu tư
(nội địa cũng như nước ngoài),
giảm phát triển, giới hạn giao thương, làm
sai lệch chi phí quốc gia, làm suy yếu hệ
thống tài chánh, và củng cố nền kinh tế
đen (underground economy). Quan trọng hơn cả là tham
nhũng làm tăng sự nghèo nàn và chênh lệch
lợi tức. [11] Tham nhũng và t́nh trạng phe đảng,
con ông cháu cha (cronyism) tại Trung Quốc và Nga sẽ
tiếp tục nhận ch́m những nhân tài và khả năng
cạnh tranh của hai nước này. [12]
Trong bảng xếp hạng về mức độ tham
nhũng tại 177 quốc gia trên thế giới vào năm
2014 do Transparency International thiết lập, đứng
đầu danh sách (trong sạch nhất) là Đan
Mạch, kế đến là New Zealand, Phần Lan,
Thụy Điển và Na Uy. Hoa Kỳ đứng
hạng thứ 17. Trung Quốc:100. Việt Nam: 119. Nga:
136. [13] Hoa Kỳ có thể cố gắng hơn
để cải tiến hơn nữa về lănh
vực này.
Môi trường tự do dân chủ và một nền văn
hóa siêu việt đă giúp cho nền kinh tế Hoa
Kỳ phát triển như hiện nay với lợi
tức đầu người tính theo măi lực quân b́nh
vào năm 2013 là $53,042, xếp hạng sau bẩy nước
mà phần đông là những nước sản
xuất dầu: Qatar, Kuwait, Singapore, Brunei, Na Uy, Thụy Sĩ,
và Saudi Arabia. Hoa Kỳ bỏ xa Nga ($25,248) và Trung
Quốc ($11,906). [14]
GS Jonathan Adelman thuộc University of Denver viết:
“Một câu châm ngôn chính trị xưa nói rằng
‘Anh không thể đánh bại một ai nếu người
đó không có đối thủ.’ Ngay bây giờ
không có một nước nào hiện ra ở chân
trời sẽ bắt kịp hoặc là thử thách Hoa
Kỳ một cách nghiêm chỉnh trong thời hạn
một hay hai thập niên sắp tới.”15]
Sau khi viết bài nhận định này gần xong,
dựa trên những dữ kiện vừa phân tách,
tôi có khuynh hướng đồng ư với nhận
định của GS Adelman. Hoa Kỳ sẽ tiếp
tục là một đại cường quốc về
kinh tế cũng như về quân sự không bị
thử thách trong một tương lai có thể
thấy được. Nga và Trung Quốc c̣n khá lâu
mới có thể là đối thủ cân xứng
với Hoa Kỳ. Thay đổi một thể chế chính
trị cần vài năm. Cải tổ một nền văn
hóa cần vài thế hệ cho đến vài thế
kỷ để trở thành một nước vĩ
đại.
Nguyễn Quốc Khải
|