Vụ James Comey và TT Donald Trump trong nền Dân chủ Hoa Kỳ |
Giám
Sát Viên Andrew Đỗ, Phó Chủ Tịch Hội Đồng
Giám Sát Quận Cam, quản trị Địa Hạt 1
Quận Cam bao gồm các thành phố Garden Grove, Fountain
Valley, Midway City, Santa Ana và Westminster. Là thế hệ di dân
đầu tiên người Mỹ gốc Việt đầy
hảnh diện, Luật Sư Andrew Đỗ đă
phục vụ với tư cách phó biện lư Quận
Cam, cựu nghị viên thành phố Garden Grove và thẩm
phán chỉ định Quận Cam.
Hôm
thứ Năm mùng 8, cả Hoa Kỳ lẫn thế
giới đều theo dơi cuộc điều trần
của cựu Giám đốc Cơ quan Điều tra Liên
bang (FBI) là ông James B. Comey trước Ủy ban T́nh báo
Thượng Viện. Là người đă từng hành
nghề luật pháp, chúng tôi là Andrew Đỗ xin có
một số nhận xét về cuộc điều
trần này, đặt trong khuôn khổ dân chủ
của Hoa Kỳ. Hoa
Kỳ có một cuộc tranh cử Tổng thống
lạ thường với kết quả bất ngờ
cho nhiều người, là khi ông Donald Trump lại đắc
cử Tổng thống vào ngày 8 tháng 11 năm ngoái. V́
các yếu tố lạ thường đó, mà một
thí vụ là sự can thiệp của Liên bang Nga vào
cuộc bầu cử, các cơ quan hữu trách của
Thượng viện. Hạ viện, bên an ninh hay t́nh báo
đă mở cuộc điều tra xem nước Nga có
quan hệ phi pháp ǵ với ban tranh cử của ông
Trump hay không? Cho tới nay th́ chưa ai t́m ra chứng
cớ nhưng việc đó cũng gây thiệt hại
cho giá trị dân chủ của nước Mỹ. Trong
khung cảnh chung có đầy nghi kỵ, Tổng
thống Donald Trump nhiều lần gặp Giám đốc
FBI, và sau mỗi lần hội kiến, từ tháng Giêng
ông Comey lặng lẽ ghi riêng nội dung của bốn
lần nói chuyện này. Ngày 9 tháng Năm, ông Comey
bất ngờ bị Tổng thống giải nhiệm nên
đă trao cho người bạn thân là một Giáo sư
tại Đại học Columbia tiết lộ nội
dung ra ngoài. Chính tiết lộ ấy mới khiến ông
được Ủy ban T́nh báo Thượng viện
gọi ra điều trần công khai vào trưa mùng 8,
rồi điều trần riêng sau đó. Khi
được các Nghị sĩ của hai đảng
Cộng Ḥa và Dân Chủ thẩm vấn, ông Comey cho
biết ông muốn công khai hóa mọi chuyện để
dẫn tới cuộc điều tra của Công tố
viên Đặc biệt là ông Robert Mueller về sự
can thiệp của Nga vào cuộc bầu cử tại
Hoa Kỳ. Là thẩm phán có uy tín, ông Mueller từng
giữ chức Giám đốc FBI cho tới năm 2013,
rồi được Bộ Tư Pháp Hoa Kỳ đề
cử việc điều tra toàn diện kể từ
ngày 17 tháng 5, sau khi ông Comey bị ngưng chức. Nếu
theo dơi t́m hiểu th́ người ta đă có thể
thấy ra vài điều đáng chú ư sau đây. Hoa
Kỳ có cơ chế phân quyền giữa Hành pháp và
Lập pháp, bên trong Hành pháp th́ Bộ Tư Pháp
trực tiếp điều khiển cơ quan FBI và
ngần ấy viên chức, từ Tổng thống là
vị dân cử cao cấp nhất cho tới người
chỉ huy Bộ Tư Pháp hay FBI, đều phải tuân
thủ luật lệ. Hai viện của Quốc hội
th́ có quyền mở cuộc điều trần và các
nhân chứng được mời ra phải tuyên
thệ là nói thẳng, nói thật, nói hết, nếu
không th́ phạm luật, nhẹ nhất là “khinh thường
Quốc hội”, nặng hơn thế th́ có tội
“cản trở công lư”. Trên cùng, Tổng thống cũng
có thể bị Quốc hội điều tra, đàn
hặc để đề nghị băi nhiệm (impeach)
với đa số là hai phần ba. Trên
đại thể như vậy, nền dân chủ pháp
định của Hoa Kỳ có những luật lệ
rất phức tạp để người cầm
quyền phải tuân thủ và bị kỷ luật
nếu vi phạm. Khác biệt này rất quan trọng
nếu chúng ta so sánh với các quốc gia độc tài
là nơi mà một đảng, hay một thiểu
số cầm quyền, lại có thể tự tiện
lấy những quyết định phi pháp mà không
hề bị luật pháp trừng phạt. Chúng ta không
nên quên khác biệt ấy, hay giá trị của nền
dân chủ, khi theo dơi những mâu thuẫn quá phức
tạp tới khó hiểu giữa một viên chức
cao cấp là ông James Comey với một vị đại
diện dân cử cao nhất, là Tổng thống. Sau khi
hiểu ra những luật dân chủ này, chúng ta có
thể nh́n thấy rơ hơn đấu pháp chính
trị của các phe trong cuộc. ViệcTổng
thống phải bận tâm đối phó với
một cuộc điều trần công khai sau nhiều
lời đồn đại về tính chất hợp
pháp hay phi pháp của các quyết định từ
Phủ Tổng Thống có thể gây thiệt hại
cho chương tŕnh hành động và việc cầm
quyền của ông Trump. Các quốc gia đang có tranh
chấp về quyền lợi với Hoa Kỳ có
thể thấy đây là cơ hội nên khai thác. Nhưng
mà từ đó, ta có nên kết luận rằng nền
dân chủ có nhiều nhược điểm không? Tôi
nghĩ rằng không v́ xă hội Hoa Kỳ vẫn
tiếp tục vận hành và người dân vẫn có
quyền đàn hặc và điều tra các viên
chức của nhà nước. Hoa Kỳ sẽ mạnh
hơn chứ không yếu đi nhờ sự vận hành
đó của chính quyền và của người dân. Ở
cấp thứ hai là Quốc hội, chúng ta có hai
viện và hai đảng lớn là Cộng Ḥa và Dân
Chủ. Cả hai đều phải tuân hành luật
lệ và nhiều thủ tục rắc rối hầu
bảo vệ cơ chế dân chủ của quốc gia
và nhất là bảo đảm rằng họ phải tái
đắc cử hầu có thể tiếp tục
đường lối chánh sách mà cử tri giao phó cho
ḿnh qua lá phiếu. Trong trận đấu hiện nay,
cuộc bầu cử giữa nhiệm kỳ Tổng
thống vào năm tới cũng là dấu mốc mà các
dân biểu nghị sĩ không thể quên được. Khi
vào cuộc, qua từng lời hỏi đáp khi điều
trần hay gián tiếp tranh luận với nhau trên màn
ảnh th́ hai phe đều phải tuân thủ luật
lệ mà họ nắm vững hơn quần chúng.
Mục tiêu lư thuyết là để làm công lư sáng
tỏ, nhưng mục tiêu thật lại là thuyết
phục công chúng về lẽ phải của ḿnh. Như
trong một phiên ṭa công khai có bồi thẩm đoàn,
họ cần tranh thủ dư luận của bồi
phẩm đoàn. Nhưng họ cũng chẳng quên
rằng dư luận ấy c̣n bị truyền thông báo
chí chi phối qua cách b́nh luận về “trận đấu”. Trong
một trận đấu thể thao, luật chơi
đă rơ và các trọng tài đều biết luật
và tinh mắt, lời b́nh luận hay tường
thuật của các kư giả thể thao không thể chi
phối kết quả. Trong một trận đấu chính
trị lồng vào khuôn khổ luật pháp rất
phức tạp, giới b́nh luận có thể tác động
vào dư luận mà nhiều khi dư luận lại không
biết. Chúng
ta nên biết điều ấy để có thể t́m
ra kết luận đúng đắn chứ không để
người khác lung lạc. Sống dưới chế
độ độc tài, chúng ta phải câm nín cúi
đầu. Trong chế độ dân chủ, người
ta nên dùng cái đầu để thẩm xét từng
sự việc. Bài này được viết trong tinh
thần đó để Cộng Đồng hiểu ra
luật của một quốc gia dân chủ và để
hiểu vai tṛ rất quan trọng của báo chí. Giám sát viên Địa hạt I của Quận Cam |