Hoa Kỳ kết liễu sự mập mờ của Trung quốc về đường chín đoạn |
Lần
đầu tiên Hoa Kỳ đă bày tỏ một cách rơ
ràng rằng đường chín đoạn do Trung
quốc và Đài loan vẽ ra trên Biển Đông là
trái với luật pháp quốc tế. Trong buổi tường
tŕnh trước Uỷ Ban Đối Ngoại của
Quốc hội Hoa Kỳ, trợ lư ngoại trưởng
phụ trách Đông Á và Thái B́nh Dương Danny
Russel đă nói: “Theo luật pháp quốc tế, các
đ̣i hỏi chủ quyền ở biển Biển
Đông phải dựa trên các yếu tố từ
đất liền. Tất
cả những tuyên bố chủ quyền từ “đường
chín đoạn” của Trung quốc mà không dựa
trên các quyền chủ quyền trên đất
liền đều trái với luật pháp quốc
tế. Cộng đồng thế giới yều
cầu Trung quốc phải giải thích, nếu không
th́ phải điều chỉnh những tuyên bố
chủ quyền dựa trên đường chín đoạn,
để tuân thủ theo các nguyên tắc của
luật pháp quốc tế.” Với diện tích rộng hơn
1,4 triệu dặm vuông, Biển Đông có hàng trăm
các đảo và quần đảo nhỏ, các
rặng san hô, mà phần lớn là không có người
ở hay không đủ điều kiện sinh
sống. Trung quốc thừa hưởng ư tưởng
về đường chín đoạn từ chính
quyền quốc dân đảng của Tưởng
Giới Thạch, đó là một đường
vẽ mập mờ bao quanh tất cả các ḥn đảo
ở Biển Đông, mà vùng nước trong đó
Trung quốc đ̣i hỏi chủ quyền. Dựa theo
Công Ước của Liên Hợp Quốc về
Luật Biển (U.N. Convention on the Law of the Sea – UNCLOS),
được thương thảo vào những năm
70 và 80, các quốc gia ven biển được yêu sách
quyền độc quyền khai thác các nguồn tài
nguyên ngư nghiệp và khoáng sản trong “vùng đặc
quyền kinh tế” (Exclusive Economic Zones – EEZ), đó
là vùng nước rộng 200 hải lư tính từ
bờ biển hay xung quanh các ḥn đảo có người
ở. Không có điều luật nào trong công ước
UNCLOS cho phép đ̣i hỏi quyền chủ quyền mà
không dựa vào nguyên tắc tính từ đất
liền này. Dựa trên nguyên tắc này của UNCLOS,
Hoa Kỳ xem các tuyên bố chủ quyền ở
Biển Đông mà không dựa trên các ḥn đảo
có người sinh sống là hoàn toàn vô giá trị.
Tuyên bố của trợ lư ngoại trưởng
Russel đă làm rơ luận điểm này của Hoa
Kỳ. Có thể thấy rơ sự quan tâm của Hoa Kỳ dưới chính quyền của Tổng thống Obama đến t́nh h́nh Biển Đông. Chỉ dấu đầu tiên của sự quan tâm đó là tuyên bố được biết đến rộng răi của Ngoại trưởng Clinton tại một hội nghị quốc tế tại Hà nội vào năm 2010, trong đó bà nêu ra các nguyên tắc trong chính sách của Hoa Kỳ ở Biển Đông: đó là tôn trọng tự do hàng hải, giải quyết các bất đồng một cách hoà b́nh, tự do thương mại, thương thuyết để tiến tới thành lập một Bộ Qui Tắc Ứng Xử (Code of Conduct – COC) nhằm giải quyết các bất đồng, và vấn đề liên quan ở đây, là các đ̣i hỏi chủ quyền vùng ở các vùng biển phải dựa trên các chủ quyền hợp pháp trên đất liền. Tuyên bố của bà Clinton đă đụng chạm đến một chủ đề rất mập mờ mà trước đó ít được nhắc đến, nó làm cho Biển Đông trở thành một điểm nóng về ngoại giao, một chủ đề tranh luận giữa các nhà phân tích và các chuyên gia về an ninh quốc gia, và trong một vài trường hợp, nó làm cơ sở cho các tranh căi của các bên đang tranh chấp chủ quyền ở Biển Đông. Trong khi các nước Đông Nam Á như Việt Nam, Philippines, Malaysia, và Brunei nhiệt liệt ủng hộ, tuyên bố này làm Trung quốc rất tức giận. Ngoại trưởng Clinton
đă đưa ra tuyên bố này để phản
hồi cho những bất an ngày một gia tăng
giữa các nước láng giềng của Trung
quốc về việc nước này đang ngày càng
mạnh bạo hơn trong các đ̣i hỏi chủ
quyền thông qua các phương cách chính trị và quân
sự, trong một môi trường thiếu vắng các
cơ chế ngoại giao để làm giảm
thiểu các căng thẳng. Trong khoảng giữa năm
1994 và 1995, đă có một giai đoạn căng
thẳng tương tự khi Trung quốc tiến hành
xây dựng các công tŕnh ở rặng san hô Mischief
nằm trong quần đảo Trường Sa mà
Philippines tuyên bố chủ quyền. Những đổ
vỡ mang tính hệ quả trong mối quan hệ
giữa Trung quốc và các nước Đông Nam Á
đă làm cho các lănh đạo Trung quốc khi ấy,
mà dẫn đầu là ngoại trưởng Tiền
Kỳ Tham, phải thương thảo với các nước
ASIAN một bản Tuyên Bố Ứng Xử (Declaration
of Conduct – DOC), và một cam kết rằng các bên
sẽ không có những hành động làm thay đổi
nguyên trạng. Mặc dù thỉnh thoảng vẫn
xảy ra những vụ tấn công tàu cá do một
trong các bên, hoặc một trong những quốc gia liên
quan, mà chủ yếu là Việt Nam, cho phép các công ty
thăm ḍ dầu khí trong vùng tranh chấp, những
biến cố này đă không châm ng̣i cho các cảnh báo
chiến tranh. Tuy nhiên, trong nhiều năm gần đây, đă có những lo ngại gia tăng trong vùng và ngay tại Hoa Kỳ là Trung quốc đă không c̣n thích thú với các giải pháp ngoại giao nữa, mà nay đang quay sang sử dụng các phương cách quân sự và luật pháp để thúc đẩy các tuyên bố chủ quyền ở Biển Đông. Các tuyên bố nhắm vào giới ngoại giao Hoa Kỳ là Trung quốc xem Biển Đông như một “quyền lợi cốt lơi” mà liên quan nó Trung quốc sẽ không chấp nhận sự can thiệp làm tăng căng thẳng từ bên ngoài. Trong năm 2012, Trung quốc đă xua đuổi ngư dân Philippines ra khỏi ngư trường truyền thống của họ nằm xung quanh băi cạn Scarborough , nằm cách các đảo lớn của Philippenes ít hơn 125 dặm, rồi từ đó cho cảnh sát biển liên tục kiểm soát. Cũng trong năm 2012, Trung quốc thiết lập một đơn vị hành chánh và quân sự bao gồm nhiều phần của quần đảo Hoàng sa. Ngay khi vừa thiết lập vùng nhận dạng pḥng không ở biển Hoa Đông vào cuối năm 2013, người phát ngôn bộ ngoại giao Trung quốc tuyên bố ư định thành lập một vùng nhận dạng pḥng không tương tự ở Biển Đông, chắc chắn sẽ chồng lấn với ít nhất vài khu vực đă được thiết lập bởi các nước khác. Biển
Đông là một vấn đề phức tạp
đối với Hoa kỳ. Chúng ta không có đ̣i
hỏi nào trong vùng đó. Chúng ta đă không, và
sẽ không nên ngả theo phe nào trong các tuyên bố
chủ quyền. Cho dù bất kỳ nước nào
thiết lập được khả năng phát huy
sức mạnh từ các đảo ở Biển
Đông cũng sẽ khó ḷng mà đe doạ
được tàu bè và quân đội Hoa kỳ
hoạt động trong vùng. Mặc dù có những
đánh giá về tiềm năng dầu hoả và khí
đốt, khả năng khai thác thương mại
là không thể trong tương lai gần. Tuy nhiên, Hoa kỳ có các mối quan tâm trọng yếu ở biển Biển Đông. Đó là: • Để
bảo đảm tự do hàng hải, không phải v́
quyền lợi của bất cứ nước
cụ thể nào, mà đó là một quyền quốc
tế quan trọng trong một khu vực mà 50% các tàu
chở dầu phải đi qua, một hải lộ
lớn của kinh tế thế giới, và là nơi mà
các tàu hải quân Hoa kỳ được gửi
đến và hoạt động thường xuyên
theo luật pháp quốc tế. Có
những áp lực giữa các yếu tố khác nhau
trong quyền lợi của Hoa Kỳ. Hoa Kỳ không
muốn thấy Trung quốc đạt được
quyền kiểm soát trong khu vực thông qua việc áp
bức. Nhưng cùng lúc, Hoa Kỳ không muốn
Biển Đông trở thành nơi đối đầu
hay xung đột giữa Mỹ và Trung quốc. Sự
thách thức các đ̣i hỏi của Trung quốc,
nếu không tuân theo các thông lệ quốc tế và
phù hợp với các nguyên tắc của Hoa Kỳ, có
thể kích thích chủ nghĩa dân tộc Trung hoa và
sự hoài nghi nhắm vào chủ đích của Hoa
Kỳ, và thậm chí kích thích các hành xử hung
bạo hơn của Trung quốc trong vùng nhắm vào
các bên tranh chấp khác nếu như Hoa Kỳ không có
những đáp trả hiệu quả. Mặt khác,
một Hoa kỳ thụ động sẽ làm lu mờ
các quan tâm kể trên, và sẽ làm cho các bên tranh
chấp khác tin rằng Hoa Kỳ bỏ rơi họ và
cả những nguyên tắc của ḿnh, qua đó có
thể làm cho chính sách “xoay trục” của chính
quyền Obama về Châu Á trở thành tṛ hề, làm
mất đi sự đón nhận của khu vực
đối với sự hiện diện và ảnh hưởng
của Hoa Kỳ. Qua
việc công khai không chấp nhận đường
chín đoạn, trợ lư ngoại trưởng Russel
và chính quyền Obama đă vạch ra một sự
giới hạn đúng chỗ. Họ đă làm rơ là
những phản đối của chúng ta dựa trên
nguyên tắc, dựa trên luật pháp quốc tế,
chứ không phải chỉ để nhắm vào Trung
quốc. Nếu cách tiếp cận của chúng ta
với vấn đề Biển Đông vẫn
tiếp tục dựa trên nền tảng của nguyên
tắc và luật pháp quốc tế, Hoa Kỳ có
thể đạt được những mục tiêu
đề ra, bảo vệ quyền lợi của các
bên tranh chấp mà không phải đối đầu
với Trung quốc trong vấn đề chủ
quyền. Những
việc ǵ khác mà Hoa Kỳ nên làm? Rất nhiều
thứ: •
Hoa Kỳ nên khuyến cáo Trung quốc không thành
lập bất cứ một vùng nhận dạng pḥng
không mới nào trên Biển Đông. Mặc dù
việc làm rơ quan điểm về vấn đề
này một cách công khai là cần thiết, các cuộc
đối thoại ngoại giao kín dường như
có tác dụng ảnh hưởng hơn với
Bắc Kinh. •
Thượng nghị viện nên chuẩn thuận
UNCLOS. Điều đó sẽ cho phép Hoa Kỳ có thêm
tính chính danh khi tham gia một cách chủ động và
hiệu quả vào các quyết định về tương
lai Biển Đông. Tất cả các ngoại trưởng
tiền nhiệm của Hoa Kỳ đều ủng
hộ một quyết định như vậy.
Hải quân Hoa Kỳ cũng như các nguyên soái
hải quân và tư lệnh Thái B́nh Dương, cũng
như phần lớn các công ty Hoa Kỳ có liên quan, cũng
đều ủng hộ. Thay v́ nói, chúng ta hăy bắt
tay vào làm thôi. Liêm
Nguyên chuyển ngữ |