Trung
Quốc, Nga bán trái phiếu chính phủ Mỹ
Cách Thủy |
Trái
phiếu chính phủ là ǵ? Trái
phiếu chính phủ, khái quát, là một h́nh thức
huy động/vay tiền của một quốc gia
từ các cá nhân, tổ chức – cho mục đích
chi tiêu của Chính phủ quốc gia đó. Khi vay
tiền, Chính phủ sẽ phát hành một loại
giấy có mệnh giá gọi là “trái phiếu”, trên
đó ghi số tiền mà Chính phủ vay, thời gian
trả và tiền lăi hàng năm. Ví
dụ: Năm
2000 Chính phủ Mỹ phát hành trái phiếu thời
hạn 10 năm, mệnh giá mỗi trái phiếu 100.000
USD, lăi suất 0,5%/năm. Chính phủ Trung Quốc
bỏ 1.000.000 USD mua 10 trái phiếu mệnh giá 100.000 USD
của Mỹ. Như vậy, mỗi năm Chính phủ
Trung Quốc sẽ được Chính phủ Mỹ
trả lăi 0,5%/1 triệu USD. Và đến năm 2010
(tới hạn 10 năm) th́ trả lại 1 triệu USD
tiền gốc cho chính phủ Trung Quốc. Trên phương
diện tài chính, cá nhân, tổ chức mua trái phiếu
chính là “nhà đầu tư”, họ bỏ vốn ra
cho vay để hưởng tiền lăi. (Thay v́ gửi
tiền vào ngân hàng, th́ mua trái phiếu cũng là
một hướng đầu tư rất phổ
biến). Theo
quy định mang tính quốc tế, trái phiếu chính
phủ có thể xem là một dạng tài sản đặc
biệt. Người chủ sở hữu trái phiếu
có quyền mua bán, chuyển nhượng, thế
chấp cho người khác. Trong ví dụ trên, chẳng
hạn thay v́ phải chờ 10 năm (hết thời
hạn của trái phiếu), chính phủ Trung Quốc có
thể bán trái phiếu của ḿnh cho cá nhân/tổ
chức/chính phủ khác, để thu hồi trước
thời hạn số tiền 1 triệu USD mua trái
phiếu của ḿnh. Tuy
nhiên, cần lưu ư là chỉ có những chính
phủ/quốc gia có uy tín, th́ mới có thể bán trái
phiếu ra thị trường quốc tế (người
mua là cá nhân/tổ chức nước ngoài) và mới
hy vọng có người mua. Hiểu đơn giản
là hàng hóa phải “tốt” th́ mới có người
mua (đầu tư). Chính
phủ Việt Nam từ hơn chục năm qua cũng
đă nhiều lần phát hành trái phiếu chính
phủ ra nước ngoài và đă huy động
được khá nhiều tiền từ nguồn này
để trang trải, chi tiêu. Cụ
thể: Năm
2005, Việt Nam lần đầu tham gia thị trường
trái phiếu quốc tế với đợt phát hành
750 triệu USD kỳ hạn 10 năm của Chính
phủ. Đây là đợt phát hành này đă nhận
được sự quan tâm của khá nhiều nhà
đầu tư có uy tín trên thị trường tài chính
thế giới. Đầu năm 2010, Chính phủ phát hành
tiếp 1 tỷ USD trái phiếu quốc tế kỳ
hạn 10 năm. Sau đó năm 2014, Chính phủ
tiếp tục thực hiện đợt hoán đổi
trái phiếu bằng tiền mặt kết hợp
với phát hành trái phiếu mới. Lần này,
khối lượng đặt mua đạt mức
kỷ lục 10 tỷ USD từ 450 nhà đầu tư,
gấp 10 lần khối lượng công bố phát hành. Tuy
nhiên cũng cần nói thêm là tính đến năm
2015, tổng giá trị trái phiếu phát hành bằng
ngoại tệ ra nước ngoài của Việt Nam
chỉ chiếm 0,98% GDP. Với giá trị này, Việt
Nam là nước có giá trị trái phiếu phát hành
thấp nhất Đông Nam Á năm 2015. Sức
hấp dẫn của trái phiếu chính phủ Mỹ Với
quy mô và sức chi khổng lồ của một siêu cường,
hiện Mỹ đang là quốc gia có số lượng
phát hành trái phiếu lớn nhất thế giới. Tính
tới thời điểm năm 2108, ước đoán
khoản nợ trái phiếu chính phủ của Mỹ
trị giá khoảng 20.000
tỷ USD. Đây
là một con số rất lớn. Hay nói là chính
phủ Mỹ đang nợ rất lớn cũng không có
ǵ sai. Tuy
nhiên, cần lưu ư là:
hoàn toàn không có
nghĩa nợ nhiều là “nghèo” hay sắp phá
sản. Mà
phải xem xét một cách toàn diện, trên nhiều khía
cạnh. Chẳng hạn một quốc gia có thể
nợ vài trăm tỷ USD là đă có thể sụp
đổ do nền kinh tế yếu kém, tham nhũng,
quy mô GDP nhỏ (chỉ vài trăm tỷ USD). Nhưng cũng
có những quốc gia tuy nợ hàng chục ngàn tỷ
USD nhưng vẫn rất hùng mạnh, ổn định,
do quy mô nền kinh tế của họ rất lớn.
Anh tỷ phú nợ 100 triệu không sao, nhưng anh ăn
mày nợ 1 triệu đă rất khó là vậy. Số
liệu phân tích cho thấy
chủ nợ (người mua trái phiếu) lớn
nhất của Mỹ là công dân và các tổ chức
trong nước, chiếm tỷ trọng khoảng 68%.
Phần c̣n lại thuộc về các chủ nợ nước
ngoài, trong đó Trung Quốc và Nhật Bản là hai nước
dẫn đầu trong mua trái phiếu chính phủ
Mỹ. Thế
nhưng, điều đáng ngạc nhiên là tuy đang là
“con nợ” khổng lồ, nhưng trái phiếu chính
phủ Mỹ vẫn luôn có sức hấp dẫn
bậc nhất. Nói một cách ngắn gọn là
rất nhiều người, nhiều quốc gia
muốn mua và tiếp tục mua trái phiếu Mỹ.
Suốt 3 thập kỷ qua, giá trái phiếu kho bạc
Mỹ đă liên tục tăng cao, đẩy lợi
suất sụt giảm. Điều này có nghĩa là các
chủ nợ của Mỹ bị thiệt. Nhưng các
bên vẫn đổ xô mua trái phiếu Chính phủ
Mỹ để củng cố kho dự trữ
ngoại hối (khi cần thu hồi vốn) dù mức
lợi suất mà họ thu được thấp hơn
nhiều so với các tài sản đầu tư khác. V́
sao trái phiếu Chính phủ Mỹ được các nhà
đầu tư xác định là một trong những
nguồn đầu tư an toàn và tốt nhất
hiện nay? Đầu
tiên phải kể đến tính thanh khoản. Có khối lượng giao dịch khoảng 500
tỷ USD mỗi ngày, thị trường trái phiếu
Kho bạc Mỹ có quy mô lớn nhất thế giới
và bỏ cách khá xa so với nước đứng
thứ hai là Nhật Bản. Thị trường này
đủ lớn về cả quy mô và tính thanh
khoản để các ngân hàng trung ương thực
hiện các lệnh mua và bán theo cung cầu mà không
tạo ra biến động quá lớn về giá. Trái
phiếu Mỹ là được coi là tài sản có tính
thanh khoản cao tương đương tiền
mặt. Thứ
hai, trái phiếu
kho bạc Mỹ được coi là không có rủi ro.
Điều này có được nhờ ḷng tin của
nhà đầu tư vào sức mạnh của kinh
tế Mỹ cũng như uy tín của Chính phủ
Mỹ. Rất nhiều người tin rằng nước
Mỹ – nền kinh tế hùng mạnh nhất thế
giới, chiếm tỷ trọng lớn nhất trong GDP
toàn cầu – sẽ không thể rơi vào cảnh
vỡ nợ, hay không thể trả lại tiền cho
trái chủ. Ngoài
ra c̣n phải kể đến vị thế là đồng
tiền dự trữ quốc tế của đồng
đô la Mỹ. Ở thời điểm hiện
tại, đô la Mỹ (USD) đang chiếm tới hơn
một nửa tổng lượng dự trữ
ngoại hối của toàn thế giới (bên cạnh
vàng). Hầu hết các quốc gia trên thế
giới, trong đó có Trung Quốc, Việt Nam, Nga …
chọn đồng USD làm nguồn dự trữ
ngoại hối, để bảo đảm an ninh
tiền tệ cho quốc gia ḿnh. Với
những yếu tố then chốt như vậy, có
thể nói tầm ảnh hưởng và sức mạnh
vô địch của đồng USD là không ai có
thể chối bỏ. Dù muốn hay không. Theo
số liệu được công bố, dự
trữ ngoại hối USD của Trung Quốc thời
điểm đầu năm 2018 là 3.142 tỷ USD,
của Nhật là 1.205 tỷ USD, của Việt Nam là 63
tỷ USD… Riêng
Nga, thời điểm tháng 7/2017 đang có dự
trữ ngoại hối khoảng 415 tỷ USD và đang
giảm nhanh. Có tin nói Nga đang từng bước
chuyển hướng từ dự trữ USD sang dự
trữ vàng trong bối cảnh đang bị Mỹ và
châu Âu cấm vận. Thời điểm tháng 8/2018, Nga
nói đang có 2.000 tấn vàng dự trữ. (Năm 2018 Mỹ đang có khoảng 8.150 tấn
vàng dự trữ).
Trị giá mỗi tấn vàng thời điểm hiện nay (năm 2018)
khoảng 64,3
triệu USD. Khó
khăn kinh tế, Trung Quốc & Nga đành phải bán
trái phiếu Mỹ Câu
hỏi đặt là là khi nào th́ một chủ nợ
muốn lấy lại tiền vốn của ḿnh? Lư do
cơ bản nhất, đó là khi người đó khó
khăn, cần khoản tiền lớn để trang
trải các khoản chi phí, nợ nần; hoặc
cần tiền để đầu tư vào những
nguồn khác. Nếu
không khó khăn, th́ không cần phải lấy lại
vốn đang cho vay. V́ vẫn được hưởng
lăi suất và vốn th́ vẫn c̣n nguyên đó. Đặc
biệt là khi giá trị đồng USD luôn ổn định,
trong khi đồng tiền của hàng loạt quốc
giá khác mất giá rất lớn, chỉ sau một vài
năm. Kể
từ khi cuộc chiến trang thương mại
Mỹ – Trung Quốc xảy ra, nền kinh tế Trung
Quốc đă phải gánh chịu những xáo trộn
lớn nhất trong ṿng vài chục năm qua. Đồng
nhân dân tệ (NDT) liên tục mất giá, vốn hóa trên
thị trường chứng khoán giảm khủng
khiếp. Để ổn định t́nh h́nh, Ngân hàng
trung ương Trung Quốc đă phải nhiều
lần bơm thêm USD vào thị trường. Và
để có thêm nguồn ngoại tệ, Trung Quốc
đă liên tục bán trái phiếu Mỹ của ḿnh.
Mặc dù số bán chưa phải là quá lớn. Theo
số liệu Bộ Tài chính Mỹ vừa công bố
đầu tháng 10/2018, giá trị số trái phiếu chính
phủ Mỹ do Trung Quốc nắm giữ chỉ c̣n 1.165
tỷ USD trong tháng 8, giảm so với 1.171 tỷ USD
tháng 7. Nhật Bản – chủ nợ trái phiếu nước
ngoài lớn nh́ của Mỹ, sau Trung Quốc, cũng
giảm sở hữu xuống c̣n 1.030
tỷ USD, từ 1.036 tỷ USD trước đó. “Số
trái phiếu Trung Quốc nắm giữ đă giảm 3
tháng qua và có thể tiếp tục đi xuống, do
chiến tranh thương mại làm xấu đi quan
hệ Mỹ – Trung, từ đó làm giảm nhu cầu
trái phiếu của họ”,
Thomas Simons – nhà kinh
tế học tại Jefferies cho biết. Bộ
trưởng Tài chính Steven
Mnuchin trả lời trên CNBC rằng ông
không lo lắng về “đ̣n trả đũa”
bằng trái phiếu Mỹ của Bắc Kinh,
do tự tin chứng khoán này vẫn rất hấp
dẫn. “Nếu họ quyết định không
muốn giữ nữa, vẫn c̣n nhiều người
mua khác”, ông giải thích. Trong
tháng 8/2018, tổng giá trị số trái phiếu chính
phủ Mỹ do thực thể nước ngoài sở
hữu đă tăng hơn 35 tỷ USD lên
6.287 tỷ USD. Brazil,
Ireland và Saudi Arabia
nằm trong nhóm nước tăng mua. Giới
phân tích cho rằng có thể Trung Quốc chấp
nhận giảm dự trữ ngoại hối để
b́nh ổn NDT và ngăn đồng tiền này giảm
sâu. Một năm qua, NDT đă mất giá hơn 4% so
với USD, do các dấu hiệu tăng trưởng
trong nước chậm lại và ḍng vốn rút ra. Tương
tự, từ khoảng một năm qua
Nga cũng đă liên tục bán tháo trái phiếu chính
phủ Mỹ. Theo dữ liệu do Bộ Tài chính
Mỹ công bố trung tuần tháng 7/2018, chỉ trong
thời gian từ tháng 3 đến tháng 5 năm nay,
mức nắm giữ trái phiếu kho bạc Mỹ
của Nga đă giảm đột ngột c̣n 14,9
tỷ USD, từ mức 96,1 tỷ USD. Như
vậy, có thể
thấy chỉ trong một thời gian rất ngắn
Nga đă bán gần hết số trái phiếu chính
phủ Mỹ mà ḿnh đang nắm giữ. Và
nước Nga quả thật đang rất nghèo –
nếu xét về quy mô của một nền kinh tế.
Họ chỉ c̣n có 14,9
tỷ USD trái phiếu Mỹ,
sau khi bán ra để lấy được khoảng 80
tỷ USD. Nếu có việc cần dùng đến USD,
Nga sẽ phải mua lại với giá đắt hơn
nhiều, trong bối cảnh đồng rub của ḿnh
đang liên tục mất giá. Nền
kinh tế Nga hiện đă lọt ra ngoài top 10 nền
kinh tế lớn nhất thế giới (trong bối cảnh tỷ lệ dân cư già tăng
nhanh, tài nguyên bị đào bán sắp cạn kiệt
…) Chỉ
trong ṿng 6 tháng qua (từ tháng 4 đến tháng 10/2018),
đồng rub Nga mất giá tới 15%. Tỷ giá
ngoại hối ngày 18/10/2018 1USD = 65,56 rup Nga. Trong khi ngày
1/1/2018 1 USD mới chỉ là 57,63 rub. Việc
Nga bán trái phiếu chính phủ Mỹ xảy ra trong
bối cảnh dư luận Mỹ bất b́nh v́ cho
rằng Moscow đă can thiệp vào cuộc bầu
cử Tổng thống Mỹ năm 2016. Nghi vấn này
đă góp phần dẫn tới việc Mỹ siết
trừng phạt kinh tế đối với Nga. Chuyên gia về trái phiếu Kevin Giddis từ công ty Raymond James nói: “Tôi cho rằng, một phần nguyên nhân khiến Nga bán ra trái phiếu Mỹ là do kinh tế Nga bị trừng phạt, mặt khác do họ điều chỉnh danh mục đầu tư. Nhưng việc này hoàn toàn không có nhiều tác động đến thị trường tài chính Mỹ”. |