Mỹ
Cần Hợp Tác Với Nhật, Ấn độ, Úc
và Châu Âu Để Chống Trung Quốc* Joseph
S. Nye Jr. Đỗ Kim Thêm dịch |
Trong
một số chính trị gia và các nhà hoạch định
chính sách ở Washington có một ư tưởng mới
đang gây được thu hút. Hoa Kỳ đang
sống trong thời Chiến tranh Lạnh với Trung
Quốc. Đó là một ư tưởng tệ hại,
nhơ nhuốc về lịch sử, thối tha về
chính trị, đen tối cho tương lai của chúng
ta. Chính
quyền Biden đă khôn ngoan đẩy lùi việc định
khung. Nhưng hành động của tổng thống cho
thấy rằng chiến lược của ông để
đối phó với Trung Quốc thực sự có
thể bị ảnh hưởng bởi tư duy về
Chiến tranh Lạnh, khoá chặt tâm trí của chúng ta
trong mô h́nh về một ván cờ có hai chiều theo
truyền thống. Tuy
nhiên, cạnh tranh với Trung Quốc là một tṛ chơi
ba chiều. Và nếu chúng ta tiếp tục chơi
cờ hai chiều, chúng ta sẽ thua. Trong
khi cả cuộc xung đột với Liên Xô và
cạnh tranh hiện nay với Trung Quốc đều không
dẫn đến cuộc chiến toàn lực, nhưng
các tṛ chơi rất khác nhau. Trong Chiến tranh
Lạnh, đối với Hoa Kỳ, Liên Xô là mối
đe dọa trực tiếp về quân sự và ư
thức hệ. Chúng ta hầu như không có mối liên
hệ kinh tế hoặc xă hội nào: Việc ngăn
chận là một mục tiêu khả thi. Bởi
v́ tṛ chơi dựa trên một tiền đề hai
chiều đơn giản, cuộc chiến duy nhất
là giữa từng phe quân đội, mỗi bên phụ
thuộc vào đối phương không bóp c̣. Nhưng
đối với Trung Quốc, tṛ chơi ba chiều có
sự phân bổ quyền lực ở từng cấp,
quân sự, kinh tế và xă hội, không chỉ một. Đó
là lư do tại sao ẩn dụ Chiến tranh Lạnh,
mặc dù thuận tiện, nhưng lại lười
biếng và tiềm ẩn nhiều nguy cơ. Nó che
khuất và đánh lừa chúng ta bằng cách đánh
giá thấp thách thức thực sự mà chúng ta
phải đối mặt và đưa ra các chiến lược
không hiệu quả. Trên
b́nh diện kinh tế, Hoa Kỳ và Trung Quốc phụ
thuộc nhau sâu đậm. Hoa Kỳ đă có hơn 500
tỷ đô la thương mại với Trung Quốc vào
năm 2020. Trong khi một số tiếng nói ở
Washington nói về việc “tách rời”, sẽ
thật ngu ngốc khi nghĩ rằng chúng ta có thể tách
nền kinh tế của ḿnh hoàn toàn ra khỏi Trung
Quốc mà không phải chịu thiệt hại nặng
nề. Và chúng ta cũng không nên mong đợi các
quốc gia khác làm như vậy, v́ theo các báo cáo cho
biết Trung Quốc hiện là đối tác thương
mại lớn nhất của nhiều quốc gia hơn
Hoa Kỳ. T́nh
trạng phụ thuộc là một con dao hai lưỡi.
Nó tạo ra các mạng lưới nhạy cảm
với những ǵ đang xảy ra ở một
quốc gia khác có thể khuyến khích sự thận
trọng. Nhưng nó cũng tạo ra những điểm
yếu gây thương tổn mà cả Bắc Kinh và
Washington có thể cố gắng thao túng như những
công cụ để gây ảnh hưởng. Bất
chấp những yếu tố trên, một suy nghĩ hai
chiều cho rằng Hoa Kỳ có thể đối đầu
với Trung Quốc phần lớn là nhờ ưu
thế quân sự. Trong khi Trung Quốc đang hiện
đại hóa quân lực, Mỹ vẫn thực sự
là cường quốc duy nhất trong toàn cầu.
(Mặc dù không rơ điều đó sẽ kéo dài bao lâu.)
Chúng ta phải cẩn thận vạch ra các động
thái của ḿnh, như cải thiện quan hệ
với Ấn Độ và củng cố liên minh
của chúng ta với Nhật Bản, trên bàn cờ quân
sự truyền thống để duy tŕ cán cân
quyền lực ở châu Á. Đồng thời, chúng
ta không thể tiếp tục bỏ qua các mối quan
hệ quyền lực khác nhau trên các hội đồng
kinh tế hoặc xuyên quốc gia, và cách các mức
độ tương tác nhau. Nếu chúng ta làm vậy,
chúng ta sẽ gặp khó khăn. Trên
khía cạnh kinh tế, sự phân bổ quyền
lực là đa cực, Hoa Kỳ, Trung Quốc, Châu Âu và
Nhật Bản là những tác nhân quan trọng nhất.
Và trong hội đồng quản trị xuyên quốc
gia, khi đề cập đến các vấn đề
như biến đổi khí hậu và đại
dịch, các tổ chức phi chính phủ đóng vai tṛ
quyền lực và không quốc gia nào kiểm soát
được. Tuy
nhiên, Hoa Kỳ có chính sách thương mại đối
với Đông Á không phù hợp, khiến đất nước
này nhường sân cho Trung Quốc. Về các vấn
đề xuyên quốc gia, Hoa Kỳ có nguy cơ để
mối quan hệ chua chát với Bắc Kinh gây nguy
hiểm cho các mục tiêu về khí hậu. Trung
Quốc là quốc gia thải khí có hiệu ứng
nhà kính lớn nhất. Bộ trưởng Ngoại giao
Vương Nghị đă cảnh báo Mỹ không nên
kỳ vọng rằng các cuộc đàm phán về khí
hậu sẽ vẫn là một ốc đảo trong
một sa mạc của các mối quan hệ tổng
thể. Không
quốc gia nào có thể đơn phương giải
quyết các vấn đề xuyên quốc gia như
biến đổi khí hậu và đại dịch. Do
đó, nền chính trị của sự tương
thuộc sinh thái liên quan đến quyền lực cũng
như đối với những người khác. Cuộc
cạnh tranh chính trị ngày nay cũng khác. Hoa Kỳ và
các đồng minh không bị đe dọa bởi
sự xuất khẩu của chủ nghĩa Cộng
sản giống như trong thời Stalin hay Mao. Có ít
việc truyền bá chủ nghĩa hơn; ngày nay ít có
người xuống đường ủng hộ cho
"tư tưởng Tập Cận B́nh." Thay
vào đó, Trung Quốc thao túng hệ thống của t́nh
trạng tương thuộc sâu xa về kinh tế và
chính trị để hỗ trợ cho chính phủ
độc tài của ḿnh và gây ảnh hưong về
mặt quan điểm trong các nền dân chủ để
phản bác và ngăn chặn những lời chỉ trích.
Để có bằng chứng về điều đó,
chúng ta chỉ cần nh́n vào sự trừng phạt
kinh tế của Trung Quốc đối với Na Uy và
Úc, các đồng minh của chúng ta, v́ họ đă dám
công kích Trung Quốc về vấn đề nhân
quyền. Một chiến lược ba chiều sẽ công
nhận và đáp ứng được trong thực
tế là những hành động này của Trung
Quốc sẽ tạo cơ hội cho chúng ta thực
hiện các bước hỗ trợ, từ đó
sẽ tăng ảnh hưởng của chúng ta. Các
hiệp định về thương mại sẽ giúp
ích, cũng giống như thỏa thuận về
xuất khẩu công nghệ tàu ngầm hạt nhân
gần đây của chúng ta sang Úc. Chúng
ta đang bị khoá chặt trong “sự cạnh tranh
hợp tác” với Trung Quốc làm cho tốt hơn và
xấu hơn, nó đ̣i hỏi một chiến lược
có thể thực hiện hai điều trái ngược,
cạnh tranh và hợp tác trong cùng một lúc. Ở
trong nước, Hoa Kỳ phải củng cố các
lợi thế công nghệ bằng cách tăng cường
hỗ trợ cho công tŕnh nghiên cứu và phát triển.
Về mặt quân sự, điều này có nghĩa là tái
cấu trúc các lực lượng truyền thống
để kết hợp các công nghệ mới và
củng cố các liên minh nói trên. Về
mặt kinh tế, việc Mỹ rút khỏi Hiệp
định Đối tác Xuyên Thái B́nh Dương
để lại lỗ hổng trong lĩnh vực quan
trọng về thương mại. Và về các vấn
đề xuyên quốc gia, chúng ta cần củng cố
và phát triển các thể chế và các hiệp ước
quốc tế, chẳng hạn như Tổ chức Y
tế Thế giới và Hiệp định về Khí
hậu tại Paris, để đối phó với các
vấn đề sức khỏe và khí hậu. Những
người bi quan nh́n vào quy mô dân số và tốc
độ tăng trưởng kinh tế của Trung
Quốc và tin rằng họ sẽ chiếm ưu
thế. Nhưng nếu chúng ta coi các đồng minh
của ḿnh như tài sản, th́ sức mạnh quân
sự tổng hợp và sự giàu có về kinh tế
của các nền dân chủ liên kết với phương
Tây, Hoa Kỳ, Châu Âu, Nhật Bản, sẽ vượt
xa Trung Quốc trong thế kỷ này. Tổng
thống Biden đă hợp lư khi cho rằng cuộc
thảo luận về Chiến tranh Lạnh có nhiều
tác động tiêu cực hơn là tích cực. Nhưng
ông cũng cần đảm bảo rằng chiến lược
đối với Trung Quốc của ḿnh là phù hợp
với tṛ chơi ba chiều. *** *Người
dịch đặt tựa chính cho bản dịch
|