Nền Kinh
tế Toàn cầu năm 2018 TS.Đỗ Kim Thêm dịch
|
Trong
thế giới của các nước phát triển trong
năm 2017 có thể được nhắc lại như
là một giai đoạn tương phản rơ rệt,
với nhiều nền kinh tế đang trải
nghiệm về gia tốc tăng trưởng, cùng
với sự phân hoá chính trị, phân cực và căng
thẳng cả trong nước và quốc tế. Về
lâu dài, người ta không chắc rằng các thành
tựu kinh tế sẽ thoát ra khỏi ảnh hưởng
với các lực ly tâm trong xă hội và chính trị.
Tuy nhiên, ít nhất là cho đến nay, các thị trường
và nền kinh tế đă thoát ra khỏi các rối
loạn chính trị, và nguy cơ của t́nh trạng
suy thoái trầm trọng trong ngắn hạn có vẻ như
là tương đối nhỏ. Một
ngoại lệ là Vương quốc Anh, hiện đang
phải đối mặt với một tiến tŕnh
thoát ra khỏi Liên Âu với nhiều phân hoá và xáo
trộn. C̣n những nơi khác ở châu Âu như
Đức, Angela Merkel, thủ tướng đang bị
suy yếu nghiêm trọng, bà đang nỗ lực để
thành lập một chính phủ liên minh. Không một
chuyện nào trong các điều này là thuận lợi
cho Anh hoặc phần c̣n lại của châu Âu, mà Pháp
và Đức cần làm việc cùng nhau để
cải cách Liên Âu. Một
cú sốc tiềm ẩn đă tạo được
nhiều sự quan tâm liên quan đến các biện pháp
thắt chặt tiền tệ. Với quan điểm
cải thiện thành tích kinh tế ở các nước
phát triển, việc đảo ngược lần lượt
chính sách can thiệp mạnh về tiền tệ dường
như không phải là một cú sốc lớn hoặc
gây sốc cho các giá trị về tài sản. Có lẽ
điều chúng ta chờ đợi từ lâu về
sự hội tụ hướng về thượng
tầng của các nguyên tắc cơ bản về kinh
tế để xác nhận giá trị của thị trường
là nằm trong tầm tay. Tại
Châu Á, Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận B́nh
đang ở trong một vị thế mạnh hơn bao
giờ hết, t́nh trạng này cho thấy là việc
quản lư hiệu quả của sự mất cân đối
và tăng trưởng hướng về canh tân và tiêu
dùng là có thể kỳ vọng. Ấn Độ cũng
có vẻ như sẽ duy tŕ đà tăng trưởng
và cải cách sức đẩy của ḿnh. Khi các
nền kinh tế này phát triển, những nền kinh
tế khác cũng sẽ muốn như vậy cho toàn
khu vực và đi xa hơn thế nữa. Khi
nói đến công nghệ, đặc biệt là kỹ
thuật số, Trung Quốc và Hoa Kỳ dường như
sẽ thống trị trong những năm tới, khi
họ tiếp tục tài trợ các nghiên cứu cơ
bản, gặt hái được những lợi ích to
lớn khi các canh tân được thương mại
hoá. Hai quốc gia này cũng là nơi có nền
tảng chính cho tương tác kinh tế và xă hội,
có lợi từ các hiệu ứng do nối kết
mạng, khép lại các khoảng trống thông tin, và có
lẽ điều quan trọng nhất là khả năng
thông minh nhân tạo và các ứng dụng cách sử
dụng và tạo ra một lượng lớn dữ
liệu có giá trị. Những
cơ sở nền tảng như vậy không chỉ có
lợi cho chính họ; họ cũng tạo ra nhiều cơ
hội liên quan cho mô h́nh kinh doanh mới hoạt động
trong và xung quanh họ, mà trong đó chúng ta nói tới
quảng cáo, tiếp vận và tài chính. Đứng trước
t́nh trạng này, các nền kinh tế thiếu các cơ
sở nền tảng như Liên Âu đang gặp
bất lợi. Ngay cả châu Mỹ La tinh cũng có
một đối thủ thương mại nội
địa trong ngành điện tử (Mercado Libre) và
một hệ thống chi trả theo kỹ thuật
số (Mercado Pago). Trung
Quốc hiện dẫn đầu trong các hệ
thống thanh toán trên mạng qua điện thoại di
động. Với phần lớn dân số của
đất nước đă chuyển trực tiếp
từ tiền mặt sang thanh toán trực tuyến di
động - bỏ qua giai đoạn trả bằng chi
phiếu và thẻ tín dụng - hệ thống thanh toán
của Trung Quốc rất mạnh. Đầu
tháng này vào ngày lể cho người độc thân,
một lễ hội hàng năm hướng về
việc tiêu thụ dành cho thanh niên đă trở thành
sự kiện mua sắm lớn nhất trên thế
giới, Cơ sở thanh toán chi trả trên mạng
lớn nhất của Trung Quốc là Alipay đă chi
256.000 lần trong một giây, họ dùng một cấu
trúc điện toán vững chắc. Cũng có một
phạm vi rất gây ấn tượng để
mở rộng dịch vụ tài chính - từ đánh giá
tín dụng đến quản lư tài sản và bảo
hiểm - trên nền tảng cơ sở của Alipay và
mở rộng của Alipay trong các nước khác ở
châu Á đang được tiến hành thông qua các
đối tác. Trong
những năm tới, các nền kinh tế phát
triển và đang phát triển cũng sẽ phải làm
việc cực nhọc để chuyển sang mô h́nh phát
triển toàn diện hơn. Ở đây, tôi dự
đoán rằng các chính phủ của các nước có
thể giành một vị thế khiêm nhường hơn
so với các doanh nghiệp, các chính quyền địa
phương, các nghiệp đoàn lao động và các
tổ chức giáo dục và phi lợi nhuận trong
việc thúc đẩy tiến tŕnh, đặc biệt
ở những nơi bị chia rẽ về chính
trị và các phản ứng chống lại chính
quyền. Sự
phân chia như vậy có thể sẽ tăng lên.
Tự động hoá được thiết lập
để duy tŕ, và thậm chí đẩy nhanh, thay
đổi về nhu cầu của các thị trường
lao động, trong các lĩnh vực từ sản
xuất đến tiếp vận, dược phẩm và
luật pháp, trong khi đáp ứng từ phiá cung
cấp sẽ chậm hơn nhiều. Kết quả là
ngay cả khi người lao động được
hỗ trợ mạnh mẽ hơn trong tiến tŕnh
chuyển đổi cơ cấu (dưới h́nh
thức hỗ trợ thu nhập và các biện pháp tái
huấn luyện), sự không phù hợp của thị
trường lao động có thể sẽ tăng lên,
làm tăng bất b́nh đẳng và góp phần tạo
ra phân cực chính trị và xă hội Tuy
nhiên, có những lư do để chúng ta lạc quan
một cách thận trọng. V́ lúc mới bắt đầu,
vẫn có sự đồng thuận rộng răi
giữa các nền kinh tế phát triển và đang
nổi lên về ḷng mong muốn duy tŕ nền kinh
tế toàn cầu tương đối cởi mở. Ngoại
lệ đáng chú ư là Hoa Kỳ, mặc dù chuyện không
rơ ràng tại thời điểm này là liệu chính
quyền của Tổng thống Donald Trump có ư định
rút lui khỏi hợp tác quốc tế không hay chỉ
đơn thuần là tự định vị thế
để đàm phán lại các điều khoản
thuận lợi hơn cho Hoa Kỳ. ít nhất là cho
đến bây giờ, điều có vẻ như rơ ràng
rằng Hoa Kỳ không thể được coi là
một nhà tài trợ chính và kiến trúc sư của
hệ thống toàn cầu dựa trên tinh thần
trọng pháp để quản lư một cách công
bằng v ề t́nh trạng tương thuộc. T́nh
h́nh cũng tương tự khi so với việc
gảm nhẹ biến đổi khí hậu. Hoa Kỳ
hiện nay là nước duy nhất không tham gia kết
ước Paris về thỏa thuận khí hậu,
vốn c̣n tuân thủ mặc dù chính quyền Trump đă
rút lui. Ngay cả ở trong nước Mỹ, các thành
phố, các tiểu bang, và các doanh nghiệp, cũng như
một loạt các tổ chức xă hội dân sự,
đă báo hiệu về một cam kết khả tín
để hoàn thành nghĩa vụ về khí hậu
của Mỹ, cho dù có hoặc không có cam kết
của chính phủ liên bang. Tuy
nhiên, thế giới c̣n đi trên một chặng
đường dài, v́ sự phụ thuộc vào than
vẫn c̣n cao. The Financial Times báo cáo rằng nhu cầu
về than đá ở Ấn Độ sẽ c̣n cao
trong khoảng 10 năm, với mức tăng trưởng
khiêm tốn từ bây giờ đến thời điểm
đó. Mặc dù trong viễn cảnh này có tiềm năng
tăng trưởng nghịch đảo, nhưng nó
phụ thuộc vào việc cắt giảm chi phí năng
lượng xanh nhanh hơn, thế giới vẫn c̣n
nhiều thời gian để khỏi lệ thuộc vào
t́nh trạng tăng trưởng tiêu cực do các
hiệu ứng của khí thải. Tất
cả những điều này cho thấy nền kinh
tế toàn cầu sẽ đối mặt với
những thách thức nghiêm trọng trong những năm
tháng tới. Đang bị đe doạ trong bối
cảnh hiện nay là một núi nợ làm cho các
thị trường sốt ruột và tăng
khả năng dễ bị tổn thương của
hệ thống tạo các cú sốc gây bất ổn.
Tuy nhiên, trong ngắn hạn kịch bản chính dường
như là một trong những tính liên tục. Quyền
lực kinh tế và ảnh hưởng sẽ tiếp
tục thay đổi từ tây sang đông mà không có
bất kỳ đột biến nào trong mô h́nh công
ăn việc làm, thu nhập, phân cực chính trị và
xă hội, chủ yếu ở các nước phát
triển, và không có đảo lộn dữ dội nào
rơ ràng nào trong tương lai gần. *** Michael Spence
đoạt giải Nobel Kinh tế, là Giáo Sư Kinh
tế học tại NYU’s Stern School of Business, tác
giả sách The
Next Convergence – The Future of Economic Growth in a Multispeed World. Nguyên tác: The Global Economy in
2018 |