Người
Thắng, Kẻ Thua Trong Nền Kinh Tế Đại
Dịch Michael
Spence Dịch
giả: Đỗ Kim Thêm |
Lời
người dịch: Hiện nay, chỉ số
thị trường chứng khoán của Mỹ đang
lên cao. Đối với các nhà đầu tư,
tin này là một tín hiệu khích lệ khởi đầu
trong một số lĩnh vực nhất định, nhưng
nó sẽ không bảo đảm đem lại tình
trạng phục hồi nhanh chóng cho toàn diện nền
kinh tế. Michael
Spence cho rằng, các doanh nghiệp trong lĩnh vực
kỹ thuật số và công nghệ cao đang phục
hồi nhanh và không cần hỗ trợ. Các thước
đo tạo ra giá trị cho vốn tư bản là tài
sản vô hình và kiểm soát dữ liệu. Các doanh
nghiệp hàng không, du lịch và lĩnh vực khác
sẽ còn gặp nhiều bất trắc. Nhìn chung,
nhiều biện pháp hồi phục cần phân biệt
và triển vọng còn lệ thuộc nhiều yếu
tố và thời gian. Michael
Spence không đề cập đến hai luận điểm
quan trọng khác. Một là tình trạng bất
ổn kéo dài dẫn đến việc các gia đình và
doanh nghiệp lo dự phòng hơn. Bao lâu nền kinh
tế vẫn còn suy yếu, các doanh nghiệp sẽ
hoãn đầu tư; các gia đình chỉ lo chi
xuất tối thiểu cho sinh hoạt gia dụng và chi
phiếu hỗ trợ sẽ không có tác dụng
nhiều. Thái độ chung là không khuyến khích cho tiêu
dùng và đầu tư cần thiết để
phục hồi. Hai
là, trước ngày đại dịch bùng phát, vì
nhiều lý do khác nhau, như ảnh hưởng của
thương chiến hay cấu trúc và cạnh tranh, có vô
số các doanh nghiệp phải lâm cảnh phá sản,
nay do các biện pháp giải cứu ồ ạt không
cần cứu xét cụ thể, được tiếp
sức để sống còn. Sau khi nền kinh tế
phục hồi, các doanh nghiệp không đủ
thực lực để duy trì hay tái khởi động,
sẽ không thể tránh khỏi cảnh phá sản, may
mắn cho họ là đến chậm hơn. Hiện
nay, không ai quan tâm và có thể tìm ra các số liệu
ước tính đến yếu tố này. Vì không phân
biệt chính xác cho đúng đối tượng doanh
nghiệp cần hỗ trợ, nên các biện pháp
cấp thời cũng không mang lại hiệu qủa. Cuối
cúng nhưnng không kém phần quan trọng là, theo dự
đoán của Quỹ Tiền tệ Quốc tế,
tổng sản lượng nội điạ (GDP)
của Mỹ tính đến tới cuối năm 2020
sẽ giảm 5,9%. Đây cũng là một bằng
chứng khả tín giúp cho chúng ta dè dặt khi ca
ngợi thành tích hồi phục của thị trường
chứng khoán . *** Ngày
nay, phần lớn các bình luận kinh tế tập
trung vào “sự dị biệt”: Khi các chỉ số
chung trong thị trường chứng khoán đang ở
trong hoặc gần mức cao điểm trong mọi
thời đại, thì phần lớn nền kinh tế
quy mô phải tranh đấu để phục hồi
sau một trong những đợt suy thoái nghiêm
trọng nhất từ trước đến nay. Trong
khi chỉ số theo Russell 2000 vẫn giảm 5,4% cho
đến nay, thì chỉ số theo S&P 500 và Russell
3000 đã phục hồi hoàn toàn so với mức trước
đại dịch, và chỉ số theo Nasdaq, nghiêng
về các doanh nghiệp kỹ thuật số và công
nghệ, tăng khoảng 26%. Nhiều
người kết luận rằng, thị trường
không phù hợp với thực tế kinh tế. Tuy nhiên,
nhìn theo một cách khác, thị trường chứng
khoán ngày nay có thể phản ánh phần nào các xu hướng
cơ bản mạnh mẽ được khuếch
đại bởi “nền kinh tế đại
dịch”. Các giá cả của chứng khoán và chỉ
số thị trường là các thước đo
tạo ra giá trị cho người chủ sở
hữu vốn tư bản, không giống với
việc tạo ra giá trị trong nền kinh tế nói
chung, nơi lao động và vốn hữu hình và vô hình
đều đóng một vai trò. Hơn
nữa, các thị trường phản ánh các lợi
nhuận thực tế được kỳ vọng
trong tương lai từ vốn tư bản. Khi nói
đến việc đo lường giá trị hiện
tại của thu nhập lao động, đơn
giản là không có chỉ số tương lai nào có
thể so sánh được. Về cơ bản, khi
dự đoán có một sự phục hồi kinh
tế đáng kể, thì triển vọng về vốn
và thu nhập lao động có thể tương
tự, nhưng chỉ tương lai được
kỳ vọng của vốn sẽ được
phản ánh trong hiện tại. Nhưng
chuyện còn dài hơn thế. Việc định giá
thị trường ngày càng dựa trên các tài sản
vô hình, đặc biệt là quyền sở hữu và
kiểm soát dữ liệu, vốn mang lại các phương
tiện tạo giá trị và tạo ra thành tiền. Theo
một nghiên cứu gần đây của S&P 500,
cổ phiếu của các doanh nghiệp có vốn vô hình
tính theo trên mỗi nhân viên đã ghi nhận là có
mức tăng lớn nhất trong năm nay. Khi các doanh
nghiệp có vốn vô hình tính theo trên mỗi nhân viên
càng ít, thì cổ phiếu của doanh nghiệp giá càng
kém hơn. Nói
cách khác, việc tạo ra giá trị gia tăng trên
thị trường và trong việc làm là khác nhau. Và
trong khi điều này đúng ngay cả trước khi
đại dịch xảy ra, xu hướng này hiện
đã tăng tốc. Có ít nhất hai lý do cho điều
này. Một là việc áp dụng nhanh chóng các công
nghệ theo kỹ thuật số như một phần
của phản ứng đối với các biện pháp
phong toả. Thứ hai là nhiều lĩnh vực sử
dụng nhiều lao động (thường gia tăng
giá trị chủ yếu bằng lao động và
vốn hữu hình) đã bị khép lại một
phần hoặc toàn bộ do sự đóng cửa, cách
ly xã hội và ngại rủi ro của người tiêu
dùng. Ví
dụ, chỉ số Dow Jones thuộc về Hàng không Hoa
Kỳ rõ ràng đã bị ảnh hưởng nặng
nề và vẫn chưa phục hồi. Trong thời gian
bình thường, lĩnh vực này tạo ra giá
trị chủ yếu bằng vốn hữu hình, lao
động và nhiên liệu (mặc dù cũng có các
yếu tố kỹ thuật số quan trọng đối
với hoạt động kinh doanh của nó). Để
chắc chắn, định giá thị trường
chung đã được hỗ trợ bởi Cục
Dự trữ Liên bang Hoa Kỳ và các chính sách lãi
suất của các ngân hàng trung ương lớn khác.
Trong bối cảnh hiện nay, các chính sách tiền
tệ để thích nghi cao độ chủ yếu
nhằm tạo không gian cho các chính phủ sử
dụng nợ để tài trợ cho các chương
trình tài chính quy mô nhằm ứng phó với cú sốc
COVID-19.
Nhưng
trong khi lãi suất cực thấp có thể cung cấp
một số hỗ trợ chung cho việc định
giá thị trường hiện nay, chúng không giải thích
cho sự khác biệt rõ rệt giữa các lĩnh
vực. Rốt cuộc, một thành phần của
nền kinh tế không thể hiện được qua
các cổ phiếu được giao dịch công khai cũng
đang chịu thiệt hại (mặc dù tất nhiên,
có những doanh nghiệp tư nhân trong các lĩnh
vực kỹ thuật số có định giá và
lợi nhuận tương tự, hoặc thậm chí
cao hơn các doanh nghiệp hàng đầu có vốn vô
hình trong thị trường công). Nói
rộng hơn, các gia đình có thu nhập thấp hơn
và nhiều doanh nghiệp nhỏ có bảng cân đối
mong manh, không có biện pháp giảm sốc hiệu
quả và nhiều lĩnh vực sử dụng
nhiều lao động tạo ra việc làm đáng
kể trong thời gian bình thường (bao gồm khách
sạn, nhà hàng và quán bar) đã một phần bị
đóng cửa. Để giải quyết những xu hướng
này, các bảng cân đối của chính phủ đang
được sử dụng như một biện pháp
giảm sốc cho các biến động lớn của
nền kinh tế. Nhưng
đó không phải tất cả các thành phần
của nền kinh tế. Bởi vì cuộc khủng
hoảng hiện tại đang thật sự thúc đẩy
giá trị của một số doanh nghiệp nhất
định, điều đáng hỏi, là ai sở
hữu phần lớn cổ phiếu của họ.
Chắc chắn không phải các hộ gia đình và
doanh nghiệp tư nhân có bảng cân đối quá
yếu để có thể đóng vai trò giảm
sốc. Các doanh nghiệp được định giá
cao ngày nay thuộc sở hữu của các cá nhân và
tổ chức với bảng cân đối vốn dĩ
đã đủ mạnh để tạo ra một bước
chuẩn bị về khả năng phục hồi kinh
tế. ____ Tác
giả: Michael Spence, đoạt giải Nobel kinh
tế, Giáo sư Hồi hưu khoa Kinh tế, Cựu
Khoa trưởng Khoa Kinh doanh Đại học Stanford, Thành
viên cao cấp tại Học viện Hoover, tác giả
của The Next Convergence: The Future of Economic Growth in a
Multispeed World. |