Nguy
cơ Trung Quốc |
Nền kinh
tế V́ệt Nam cũng như hệ thống tài chánh
ngân hàng Việt Nam hiện nay là một
„copy“ mang nhiều khiếm khuyết của
nền kinh tế và hệ thống ngân hàng Trung
quốc. Nhân đọc được bài viết
có giá trị về sự
rủi ro của hệ thống ngân hàng Trung quốc
đăng trên trang nhất của nhật báo dành
cho giới doanh nhân và kinh tế của Đức
“Handelsblatt“ ngày 31.01.2013 tôi
xin được dịch ra tiếng Việt để
mọi người cùng tham khảo. Trung Quốc
lừa cả thế giới: trong lĩnh vực
nợ nần nhà nước là biểu tượng
sáng chói. Tuy nhiên rủi ro bạc tỷ trong lĩnh
vực ngân hàng dùng chi phí cho các dự án danh
tiếng và chi phí cho các chương tŕnh kích thích
kinh tế. Bong bóng tín dụng rất nguy hiểm
đă được h́nh thành (tại Trung quốc). Niềm
tự hào mới nhất của Trung Quốc là
tuyến đường sắt cao tốc 2 300 km
với xe lửa màu trắng thon gọn nối
liền Quảng Châu và Bắc Kinh, trung tâm kinh
tế phía Bắc và phía Nam của quốc gia.
Tốc độ tối đa là 300 km mỗi giờ. Dự
án chỉ có một lỗi là không bao giờ có
lợi nhuận. Cho
tới nay công ty đường sắt Trung Quốc
đă mượn nợ của ngân hàng tổng
cộng là 280 tỷ euro để chi phí cho dự án
này cũng như cho các dự án khác. Ngân hàng
chủ nợ có „thấy lại“ được
số tiền cho vay nêu trên hay không là điều c̣n
cao hơn là nghi ngờ. Bong
bóng nợ đă h́nh
thành tại Trung Quốc, bong bóng này cũng như
tất cả mọi thứ khác hiện diện trên
Nước Cộng ḥa Nhân dân là rất vĩ đại.
Nhà nước luôn luôn chi phí hàng tỷ USD vào các
dự án danh tiếng mới, chủ yếu
được tài trợ bằng các khoản vay
nợ ngân hàng ngắn hạn. Họ muốn phát
triển bằng mọi giá – cho dù nợ ngập
đầu. Ở
phương Tây, các ngân hàng phải bảo đảm
rủi ro tín dụng mà họ cho vay bằng vốn
của chính ngân hàng và tiền vốn bảo đảm
này mỗi ngày mỗi tăng (bởi qui định
của pháp luật) và các khoản nợ xấu
phải được xử lư bằng cách
đưa vào các ngân hàng xấu (bad debt bank), trong
khi đó các ngân hàng Trung Quốc được
thổi phồng to một cách không kiểm soát
được. „Hàng chục ngh́n quan
chức cấp thấp của chính phủ và các nhà
quản lư doanh nghiệp nhà nước đă mượn
nợ mà không cần phải kiểm tra, giám sát“,
nhà kinh tế Michael Pettis của Đại học
Bắc Kinh cho biết. Chính thức là nhà nước
không thiếu nợ cao. Tuy nhiên tất cả các
rủi ro được dồn vào bảng cân đối
của các ngân hàng (bank balance sheet). V́ vậy, ngân hàng
(tại Trung Quóc) là lĩnh vực nguy hiểm
nhất cho sự phát triển của nền kinh
tế thế giới. Họ phải phục vụ
một nền kinh tế lớn nhất trên thế
giới sau Hoa kỳ, nhưng đồng thời cũng
là nơi nhận chỉ thị của chính quyền
xă hội chủ nghĩa trung ương. Các
khoản cho vay mà không có bất kỳ một
kiểm soát từ bên ngoài. Theo các chuyên gia, trên
thực tế Trung
quốc chỉ có đủ khả năng tăng trưởng
từ 5% đến 6% mà thôi, nhưng họ đặt
mục tiêu cho năm nay là hơn tám phần trăm.
Cơn nghiện tín dụng đă phóng đại
thực tế ở Trung Quốc. Ṿng
luẩn quẩn của việc giảm tăng trưởng
và gia tăng nợ nần có vẻ đe dọa
nặng nề hơn là Trung Quốc có nhiều ngân
hàng lớn nhất thế giới. Ngân hàng Công
nghiệp và Thương mại Trung Quốc (Industrial
& Commercial Bank of China), với mức vốn
tổng cộng gần 186 tỷ euro là ngân hàng có giá
trị nhất thế giới. Ngân hàng thúc đẩy
tăng trưởng gần như là độc
quyền, tài trợ từ các ngân hàng khác cho
tới nay không đáng kể. Cơn
đói tín dụng lên cao đến độ mà các
doanh nghiệp (Trung quốc) phải kiếm ngày càng
nhiều nguồn vốn từ các ngân hàng không chính
thức. Tháng mười năm ngoái Quỹ Tiền
tệ Quốc tế (IMF) đă cảnh báo sự phát
triển bùng nổ của các ngân hàng trong bóng
tối gây nguy hiểm cho sự ổn định tài
chính của đất nước và tăng tính
thiếu minh bạch của hệ thống (tài chính). Chẳng
có ǵ gọi là ngạc nhiên khi doanh nhân Đức
ngày càng mất tin tưởng vào quốc gia đầy
hy vọng trong quá khứ này là Trung Quốc. Tuy
vẫn c̣n thu hút với doanh thu bán hàng hoá ngày càng
tăng - nhưng nguy cơ cũng gia tăng. Ở
phương Tây cuộc khủng hoảng tài chính
được lắng dịu, nhưng ở Trung
Quốc lại đang ủ một thảm họa
mới. Tin tức hôm qua được loan báo là
nợ hàng tỷ của chính quyền cấp
tỉnh đă được gia hạn tiếp. Rơ ràng
là việc trả nợ không cần thiết
phải nghĩ đến. Cựu giám đốc Ngân
hàng Thế giới phụ trách Trung Quốc, Yukon
Huang, đă viết trên báo Financial Times rằng, „các
ngân hàng Trung Quốc quá lớn để quản lư,
Chúng ta sẽ chứng kiến nhiều cuộc
vỡ nợ và những cuộc khủng hoảng tài
chính nhỏ, một hoặc thậm chí hai ...“ Mặt trái
của sự phát triển bùng nổ tại Trung
Quốc. Trong
khi châu Âu đang tiếp tục trông chờ một
giải pháp thuyết phục nhằm giải
quyết cuộc khủng hoảng nợ euro và
Mỹ đang trên bờ vực thẳm của
sự suy sụp ngân sách quốc gia, một nền
kinh tế lớn khác tỏ vẻ không một chút
ấn tượng về khủng hoảng là Trung
Quốc. Tại Cộng ḥa nhân dân hàng năm có tŕnh
báo số liệu thống kê về t́nh h́nh phát
triển bùng nổ đặc biệt, năm 2013 các
nhà kinh tế Trung quốc kỳ vọng nền kinh
tế Trung Quốc sẽ tăng trưởng 8,5%. Một
phép lạ xảy ra nhờ sự chỉ đạo
của Đảng Cộng sản lèo lái nền kinh
tế thị trường? Thưa không. Bởi v́
phép lạ phải được chứng minh,
kiểm tra chặt chẽ hơn là chỉ qua một
cơ chế rất tầm thường - sự gia tăng
GDP chủ yếu là do các tỉnh và địa phương
Trung Quốc, thí dụ như chi phí cho các dự án
lớn xây nhà ở theo
phương châm: tiền không không quan trọng. Với
phương pháp trên, các tỉnh và địa phương
làm suy yếu hệ thống tài chính Trung Quốc
từ bên trong ra bên ngoài - mặc dù trung ương
Bắc Kinh làm ăn thực sự vững chắc.
„Hàng chục ngàn các
quan chức chính phủ cấp thấp cũng như
các nhà quản lư doanh nghiệp nhà nước đều
có thể thực hiện các dự án đầu tư
mà không cần được kiểm soát, giám sát“,
kinh tế gia Michael Pettis của Đại học
Bắc Kinh cảnh báo. Kết quả là: nợ lên
đến nhiều ngh́n tỷ (ức) nhân dân
tệ, việc trả được nợ là hoàn
toàn không chắc chắn, như các chuyên gia từng
cảnh báo. Thoạt nh́n, hệ thống ngân hàng có
vẻ mạnh mẽ, theo ông Pettis. Trong trường
hợp của một cuộc suy thoái kinh tế, các
ngân hàng tin tưởng rằng sẽ được
nhà nước để được cứu
trợ. Các
khoản nợ của chính phủ tỉnh và địa
phương theo một cuộc kiểm tra đặc
biệt của nhà nước ít nhất là 25%
tổng sản lượng GDP - ở
Đức, mặc dù t́nh h́nh tài chính các thành
phố, địa phương không mấy sáng
sủa nhưng khoản nợ của thành phố
chỉ với 5% GDP. Thậm chí chính phủ trung
ương Bắc Kinh không hề biết được
là bao nhiêu các khoản vay này không thể trả
lại được. Chính
thức ngân hàng khai
báo ít khoản nợ xấu. Các nhà phân tích hoài
nghi những con số được khai báo này.
Mục tiêu lợi nhuận cho các dự án nhà ở
thường được nêu không thực tế.
Nhà cửa thường được xây dựng
một cách nhanh chóng và chỉ hai năm sau khi xây hoàn
tất đă cần phải được cải
thiện. Chính quyền địa phương sau
đó cần nhiều tiền hơn. Các tỉnh trưởng
hành động theo phương châm: „Bắc Kinh
sẽ giải quyết.“ Một
vấn đề của nợ Trung Quốc nữa là
thời gian đáo hạn khác biệt của các
khoản vay và các dự án mà họ tài trợ.
Thời gian xây dựng một hệ thống xử
lư nước thải hoặc một tuyến
đường sắt đ̣i hỏi phải mất
nhiều năm. Thời gian có thể đạt
được lợi nhuận thường lên
tới nhiều thập niên.. Chi phí cho các dự án
này thường bằng các khoản vay nợ ngân hàng
có kỳ hạn một vài tháng hoặc vài năm.
„kỳ hạn trả
nợ thực tế và thời gian đáo hạn
của các khoản vay nợ cách nhau quá xa“ kinh
tế gia Qu Hongbin của ngân hàng lớn HSBC.cho
biết. Tiền, không phải là một vấn đề,
bởi v́ tỷ lệ tiết kiệm của Trung
quốc trên 50%. „vật
thiếu thốn là những công cụ (quản lư) tài
trợ dài hạn.“ Trung
Quốc không có những công cụ đó. Tài
trợ bằng trái phiếu đ̣i hỏi phải có
một thị trường thực sự trưởng
thành, với việc đánh giá trung thực và thông
tin minh bạch về những doanh nghiệp và chính
quyền liên quan. "Trung Quốc đă thực hiện được
một số vấn đề, nhưng chưa đủ“
, một doanh nhân người Đức cho biết.
Những người có trách nhiệm rơ ràng là
thiếu tính nhận thức vấn đề. Tuy
nhiên, ngay cả trong một nền kinh tế mà nhà nước
chiếm ưu thế, một nguyên tắc cũng
phải tuân giữ là: nếu mượn nợ th́
tiền vay nợ cuối cùng phải được
hoàn trả lại
cho chủ nợ. Tiền của các ngân hàng trên
thực tế là tiền do người dân Trung
quốc tiết kiệm. Một ví dụ là Bộ
Đường sắt Trung Quốc là một trong
những tổ chức mang nợ cao nhất thế
giới: bộ vay mỗi năm thêm gần một
ngh́n tỷ nhân dân tệ, tương đương
với 118 tỷ euro. Theo nhà kinh tế Pettis
là „một sự
mất cân bằng to lớn“ và tiên đoán
về trung hạn nước Cộng ḥa nhân dân
sẽ có „một
thảm họa nợ nần“. Cứu trợ ngân
hàng bởi nhà nước là điều không
thể tránh khỏi. Do
đó, thống đốc ngân hàng trung ương
Zhou Xiaochuan suy nghĩ phương cách làm thế nào
qui trách nhiệm rủi ro này cho chính quyền
cấp tỉnh. Đề nghị của ông là:
phần lớn các khoản
vay nợ của chính quyền tỉnh phải
được bảo đảm bởi cư dân
của tỉnh đó. Theo cách suy tính
của Zhou Xiaochuan, chỉ khi nào có chủ
nợ hoặc người bảo lănh tại địa
phương, th́ chức năng kiểm soát mới
thực sự được
thực hiện. Chuyển
ngữ: Nguyễn Hội |