Putin
đối phó với việc bại trận? Greg
Sargent phỏng vấn Francis Fukuyama Greg Sargent Đỗ Kim Thêm dịch |
Giáo sư Tiến sĩ Francis Fukuyama, sinh 1952, nhà
nghiên cứu chính trị-kinh tế Hoa Kỳ. Vào
giữa tháng 3, chưa đầy một tháng sau khi Nga xâm
lăng Ukraine, nhà khoa học chính trị Francis Fukuyama
đă đưa ra một dự đoán nổi bật:
Ukraine sẽ chiến thắng. Sáu tháng sau, Ukraine đang
trên đà tấn công và tái chiếm lănh thổ quan
trọng giữa nhiều dấu hiệu là quyết tâm
của Nga đang suy yếu. Các bản tường
thuật chỉ ra rằng vũ khí và thông tin t́nh báo
do Hoa Kỳ và các quốc gia đồng minh khác cung
cấp đang mang lại cho cuộc phản công của
Ukraine một sự thúc đẩy nghiêm trọng. Liên
minh NATO vẫn bền vững và đoàn kết đứng
sau Ukraine, bất chấp nỗ lực của Nga
nhằm làm suy yếu sự thống nhất đó
bằng cách hạn chế xuất khẩu khí đốt
tự nhiên sang châu Âu. Mặc
dù không thể nói rằng liệu Ukraine có thắng
thế không, nhưng hiện nay đó là một khả
năng thực sự. Fukuyama, tác giả của luận
đề về “Sự kết thúc của lịch
sử” và có một cuốn sách mới về
những khó khăn của chủ nghĩa tự do, tin
rằng một thất bại đối với Nga và
Tổng thống Vladimir Putin có thể phục hồi cho
nền dân chủ tự do và giáng một đ̣n
mạnh nơi chủ nghĩa độc đoán đang
trỗi dậy trên toàn cầu. Tôi
đă nói chuyện với Fukuyama về những
diễn biến mới nhất và ư nghĩa về
sự thất bại của Nga. Sau đây là phiên
bản được tu chỉnh và tóm lược
việc trao đổi của chúng tôi. (G.
Sargent). * Greg
Sargent: Trong lần cuối chúng ta đă nói
chuyện, ông đă dự đoán về một
chiến thắng của Ukraine. Hiện nay, Ukraine đang
trên đà tấn công. Tiên đoán của ông bây
giờ là ǵ? Francis
Fukuyama: Người
Ukraine sẽ tiếp tục đánh bại hoàn toàn người
Nga. Thật khó để biết chính xác việc này
sẽ mất trong bao lâu. Nhưng tôi nghĩ nó sẽ
xảy ra sớm hơn dự liệu. Hiện nay, có
thể suy ngẫm sự giải phóng chung cuộc
của Crimea, với tốc độ mà người
Ukraine đang tiến hành. Việc này tạo ra một
triển vọng về địa chính trị hoàn toàn
khác cho tất cả mọi người. Nếu
những thành công kiểu này tiếp tục diễn ra,
th́ ông có thể xem là chiến tranh kết thúc. Sargent:
Việc đạt được một giải pháp
thuận lợi cho Ukraine sẽ được h́nh dung
ra như thế nào? Fukuyama:
Điều kiện tối thiểu là người Nga
phải bị trục xuất ra khỏi các vùng lănh
thổ mà họ đă chiếm đóng sau ngày 24/2. Sargent:
Ông xác định một t́nh trạng bất trắc
đang đe doạ: Liệu các nền dân chủ phương
Tây có duy tŕ sự ủng hộ đối với
Ukraine khi chúng ta bước vào thời tiết lạnh
hơn và giá năng lượng tiếp tục gia tăng? Động
lực dường như là nếu Ukraine có thể
tiếp tục thắng, các nhà lănh đạo phương
Tây sẽ dễ dàng hơn trong việc thuyết
phục dân chúng của họ để cầm cự. Fukuyama:
Tôi không nghĩ rằng sẽ có bất kỳ vấn
đề ǵ khi liên minh phương Tây giữ vững
đoàn kết trong mùa đông này. Ukraine đă cho
thấy có ánh sáng ở cuối đường hầm
về cuộc xung đột quân sự. Và họ đă
làm điều đó trong khi nắm lá bài chủ. Các
nhà lănh đạo châu Âu sẽ nói với người
dân của họ tương đối dễ dàng:
"Vâng, điều đó thật tồi tệ. Có
vấn đề lạm phát. Bạn đang trả
nhiều tiền hơn cho khí đốt. Nhưng người
Ukraine đang trên đà chuyển động. Một mùa
đông sẽ giúp chúng ta vượt qua và cho phép chúng
ta đạt được chiến thắng huy hoàng này
cho nền dân chủ Ukraine". Sargent:
Sự đoàn kết đứng sau Ukraine dường
như bắt nguồn từ ḷng mong muốn của người
dân trong các nền dân chủ tự do phương Tây,
họ đứng về một phía của cuộc xung
đột giữa nền dân chủ tự do và chế
độ chuyên chế không tự do. Ông có nghĩ
là mọi người trong các nền dân chủ tự
do phương Tây hiểu rằng đây là một
loại xung đột thuộc về ngưỡng
cửa giữa các lựa chọn thay thế ư thức
hệ? Fukuyama:
Tôi nghĩ
rằng, trong tâm trí của nhiều người ở
phương Tây, Putin biểu hiện cho một điều
ǵ đó rất nham hiểm. Rất nhiều người
trong các nền dân chủ phương Tây thấy ở
ngay trong đất nước của họ có một
chính trị gia theo chủ nghĩa dân tộc cánh
hữu hoặc đang ủng hộ Putin hoặc hành
động rất giống Putin. Đó là Matteo Salvini
ở Ư; Éric Zemmour, Marine Le Pen ở Pháp; Viktor Orban ở
Hungary. Và ngay cả Donald Trump. V́ vậy, tôi nghĩ, có
một loại nhận thức của những người
có tinh thần tự do hơn cho rằng, một
giải pháp tương ứng thay thế cũng có
thể có ở đất nước của họ. Sargent:
Nó giống như một Phong trào Quốc tế
độc đoán theo cánh hữu. Ông nghĩ ǵ về
quyền toàn cầu? Fukuyama:
Tôi nghĩ nó sâu
xa hơn nhiều khi so với những ǵ nhiều người
nhận ra. Nga đă và đang ủng hộ từng người
trong số những người theo chủ nghĩa dân túy
thuộc cánh hữu này. Tôi
không biết có một nền dân chủ duy nhất nào
mà không bị ảnh hưởng bởi vô số các
thông tin sai lệch của Nga, tất cả đều
đang cố gắng làm suy yếu niềm tin của người
dân vào các thể chế và nhà lănh đạo hiện
nay của họ. Sargent:
Ư tưởng cho rằng các nền dân chủ tự do
đă tiêu hao sức lực, họ suy vi và không c̣n có
thể đưa ra quyết định quan trọng –
có vẻ như là một điểm tuyên truyền
chủ yếu đứng sau Phong trào Quốc tế
độc đoán này. Điều ǵ phải
xảy ra để kết quả ở Ukraine làm suy
giảm tương lai của Phong trào Quốc tế
theo cánh hữu này? Fukuyama:
Vấn đề có hai mặt. Một là, để
chứng minh rằng việc đưa ra quyết định
độc đoán có thể là thực sự cực
kỳ tồi tệ. Putin đă làm được điều
đó. Trung Quốc cũng đang thực hiện
nhiều việc làm suy yếu niềm tin trong hệ
thống của họ, thí dụ như với chiến
lược điên rồ là Zero-Covid. Tuy nhiên, tôi
muốn nói rằng, lời buộc tội chống
lại các nền dân chủ phương Tây có sức
hút, bởi v́ có một cái ǵ đó với vấn
đề này. Nhiều nền dân chủ thực sự
đă không vượt qua một số thách thức mà
họ đang phải đối mặt. Sargent:
Chúng ta đang ở trong một thời
điểm h́nh ảnh bị cắt đôi: Các nền
dân chủ tự do đang chứng tỏ nhiều kiên
quyết và có khả năng hơn trong việc kết
hợp đứng sau Ukraine như nhiều người
mong đợi. Nhưng trong khi đó, hệ
thống của chúng ta vẫn đang gặp khó khăn
rất lớn trong việc giải quyết những thách
thức nghiêm trọng như t́nh trạng bất b́nh
đẳng và biến đổi khí hậu. Chúng ta
đang bị cản trở bởi việc kéo dài
thủ tục thảo luận. Bạo lực chính
trị đang càng ngày càng gia tăng. Một
phong trào quyết tâm độc đoán đă xảy ra
ngay trong nước. Trách nhiệm giải tŕnh thực
sự đối với giới lănh đạo như
Trump dường như c̣n xa vời. Để
nền dân chủ tự do phát triển mạnh mẽ,
liệu chúng ta không cần phải thể hiện
khả năng? Fukuyama:
Trước hết, các lực lượng tự do và
các đảng phái chính trị ở thế giới phương
Tây cần phải thắng cử. Trong ngắn hạn,
ông không thể cải cách các thể chế, trừ
khi ông có đủ quyền lực chính trị để
thực hiện. Ư kiến cá nhân của tôi là gần
đây đảng Dân chủ đă không thực
hiện tốt các công việc cần thiết để
thu hút các cử tri đứng trung dung nhằm thắng
cử trong cuộc bầu cử đại cử tri
đoàn. Đó là một phần của lư do khiến
chủ thuyết Trump đă thành công. Ông phải
giải quyết vấn đề ngắn hạn là
thắng cử và được sự đồng
thuận đầy đủ về chính trị để
ông có thể chuyển sang việc sửa đổi
về thể chế sâu rộng hơn. Sargent:
Ở Hoa Kỳ, theo ông, một loạt các cải cách
về mặt thể chế là ǵ? Fukuyama:
Tôi sẽ đặt
giới hạn nhiệm kỳ cho Tối cao Pháp
viện. Tôi sẽ chuyển sang cách đầu phiếu
bằng cách lựa chọn việc xếp hạng.
Chắc chắn, ông có thể loại bỏ các thủ
tục câu giờ hoặc giảm số lượng
đ̣i hỏi để thông qua pháp chế thông thường
cho một cái ǵ đó ít hơn 60 thượng nghị
sĩ. Những điều như vậy có thể
được thực hiện một cách hoàn toàn
tốt đẹp trong một khuôn khổ dân chủ. Chúng
ta đă hoàn thành những việc quan trọng trong
những năm 1930. Khi chúng ta đang ở trong một
cuộc khủng hoảng tương tự, tôi nghĩ
là chúng ta có thể làm điều đó ngày nay. Sargent:
Có vẻ như là có một sự căng thẳng
đáng lo ở đây. Một mặt, theo một nghĩa
nào đó, nếu Ukraine chiếm ưu thế, sẽ
phục hồi niềm tin nơi nền dân chủ
tự do. Nhưng mặt khác, chúng ta đang gặp nguy
hiểm khi ngồi trên bờ vực thẳm của
tất cả các loại thoái trào, bất kể điều
ǵ xảy ra ở Ukraine. Cộng với tất
cả các rào cản về mặt thể chế để
cho nền dân chủ của chúng ta được
thực hiện thực sự – điều đó
tạo thêm một thời điểm quan trọng
của khả năng có thể bị lăng phí. Fukuyama:
Điều
đó có thể xảy ra. Nhưng tôi nghĩ rằng
nếu Ukraine có thể đánh bại Nga, hiệu
ứng phô trương sẽ thực sự là cực
kỳ to lớn. Nó sẽ gây ra những hậu quả
chính trị ở trong nước bên trong mọi
nền dân chủ mà nó đang bị đe dọa
bởi một trong những đảng theo trào lưu dân
túy này. Ông đă có một danh sách dài các đảng
viên Cộng Ḥa theo cánh hữu với chủ trương
làm cho nước Mỹ vĩ đại trở lại
(MAGA), họ đă bày tỏ niềm cảm thông
với Nga và ḷng thù địch với Ukraine, họ
dựa vào lư do là cần có tinh thần lănh đạo
của một con người cứng rắn. Nếu
Putin gục ngă do thất bại mà ông ta đă tạo
ra, nó sẽ làm suy yếu điều này như một
giải pháp cho các vấn đề của nước
Mỹ. Tôi nghĩ rằng, chúng ta có thể phục
hồi một chút tinh thần của năm 1989. Ukraine có
thể kích hoạt một cái ǵ đó như thế
ở Hoa Kỳ và Châu Âu. Sargent:
Hăy để cho tôi hỏi ông thêm về kịch
bản lạc quan đó. Có vẻ như là có một bài
học rơ ràng trong vài thập niên vừa qua, đối
với nhiều người trên thế giới, một
giải pháp thay thế tương ứng – tinh
thần dân tộc của người da trắng, theo Cơ
đốc giáo, thái độ gia trưởng, chống
dân chủ, độc đoán – có vẻ như là không
thể cưỡng lại được. Thành công
ở Ukraine gây ra sự sút giảm nào trong đó? Fukuyama:
Trước hết, không có nền dân chủ hiện
đại nào mà trong đó loại cử tri chiếm
ưu thế. Vấn đề là những giới đối
kháng của những người theo tinh thần dân
tộc mang màu sắc dân túy này đă không tổ
chức được các liên minh đủ rộng răi.
Họ đă không thể h́nh thành một giải pháp
thay thế đủ thu hút. Nhưng tiềm năng là
ở đó, bởi v́ họ đă có đa số
phiếu bầu. Tôi nghĩ rằng một khoảnh
khắc xúc tác của thành công dân chủ có thể
truyền cảm hứng. TS.Đỗ Kim
Thêm dịch Nguồn: The Wahsington Post |