Sự thật về nhiệm vụ tuần tra v́ tự do hàng hải của Mỹ ở Biển Đông Trọng Nghĩa: N |
Công
tŕnh Trung Quốc đang xây dựng trên Đá Châu
Viên (Cuarteron Reef) Trong
những tháng gần đây, Trung Quốc đă ngang
nhiên phá vỡ nguyên trạng Biển Đông, biến
băi ngầm và rạn san hô thành đảo nhân
tạo, với ư đồ quân sự hóa khu vực, mà
hệ quả sẽ là hạn chế quyền tự
do qua lại của tàu thuyền và máy bay nước
khác. Trước t́nh h́nh đó, chính quyền Mỹ
đă nhiều lần lên tiếng đe dọa là
sẽ cho hải quân thâm nhập vào bên trong vùng 12
hải lư của các đảo nhân tạo để
cho thấy là Washington không chấp nhận các hành vi
của Bắc Kinh. Theo
báo mạng The Diplomat của Nhật Bản, các tuyên
bố trên đây của Mỹ tuy nhiên đă bị
hiểu sai là Mỹ muốn bác bỏ yêu sách chủ
quyền của Trung Quốc trong lúc thực ra là Hoa
Kỳ chỉ chủ trương khẳng định
quyền tự do hàng hải chính đáng của
Mỹ chứ không muốn đi ngược lại
nguyên tắc luôn tuyên bố là không thiên vị bên nào
trong tranh chấp chủ quyền ở Biển Đông. Vấn
đề được nhà báo Shannon Tiezzi nêu bật
trong bài phân tích « Sự thật về nhiệm
vụ tuần tra v́ tự do hàng hải của Mỹ
ở Biển Đông (The Truth About US Freedom of Navigation
Patrols in the South China Sea) », công bố ngày 22/09/2015, là
việc cho tàu tiến vào bên trong vùng 12 hải lư
quanh các đảo nhân tạo của Trung Quốc không
phải là hiển nhiên, v́ phải tuân thủ
những cơ sở pháp lư phức tạp. Tuần
tra để bảo vệ tự do hàng hải chứ
không phải để thách thức Bắc Kinh Nếu
Hoa Kỳ quyết định tiến hành các cuộc
tuần tra, hiển nhiên đó không phải là để
thách thức tuyên bố chủ quyền của Trung
Quốc đối với quần đảo Trường
Sa. Mỹ đă nhiều lần xác định
rằng họ sẽ không đứng về bên nào trên
vấn đề chủ quyền của các thực
thể địa lư đang tranh chấp ở Biển
Đông. Thay vào đó, bằng cách tiến hành
tuần tra trong ṿng 12 hải lư quanh một số ḥn
đảo nhân tạo của Trung Quốc, Washington
sẽ cho thấy phần nào đó cách giải thích
của Mỹ về luật quốc tế (đặc
biệt là Công ước Liên Hiệp Quốc về
Luật Biển UNCLOS) liên quan đến quyền
tự do hàng hải. Để
hiểu rơ những vấn đề nẩy sinh trong trường
hợp các đảo nhân tạo của Trung Quốc và
công việc tuần tra để khẳng định
quyền tự do hàng hải của Mỹ, cần xem
xét các điều khoản của UNCLOS áp dụng
trong t́nh huống này. Không
phải tàu nào cũng được phép tự do
hoạt động trong hải phận 12 hải lư
của một nước Trong
phạm vi vùng lănh hải, được UNCLOS xác
định là rộng 12 hải lư, tàu từ tất
cả các quốc gia được hưởng
quyền « quá cảnh vô hại » (innocent passage).
Nhưng tàu phải đáp ứng một số điều
kiện nhất định để có thể
được hưởng quyền này. UNCLOS
liệt kê một loạt hoạt động «
được xem là gây phương hại đến
ḥa b́nh, trật tự tốt hay an ninh của quốc
gia ven biển » và do đó không được bao
gồm trong quyền « quá cảnh vô hại ».
Trong diện này, có loại hoạt động liên
quan chặt chẽ đến công việc Mỹ
tiến hành ở Biển Đông : « Bất kỳ
hành vi nào nhằm thu thập thông tin có hại cho
nền quốc pḥng, an ninh của các quốc gia ven
biển » (Phần II, Mục 3, Điều 19). Điều
vừa kể có nghĩa là các quốc gia không có
quyền tiến hành công việc giám sát trong phạm
vi lănh hải của một quốc gia khác. V́
vậy, vấn đề một cấu tạo
nhất định có quyền sản sinh ra một vùng
lănh hải hay không rất quan trọng để xác
định xem liệu Hải quân Mỹ có thể
gửi tàu do thám và/hoặc máy bay đến tiến
hành giám sát trong phạm vi 12 hải lư quanh cấu
tạo đó hay không. Vấn
đề này, theo The Diplomat, được trả
lời trong Điều 13, Mục 2, Phần II của
UNCLOS, toàn văn như sau : 1.
Một băi cạn lúc ch́m lúc nổi là một vùng
đất được h́nh thành tự nhiên có
biển bao quanh, nhô lên trên mặt nước khi
thủy triều thấp, nhưng bị ch́m xuống dưới
mặt nước khi thủy triều cao. Khi toàn
bộ hay một phần băi cạn đó ở cách
đất liền hoặc một ḥn đảo
một khoảng cách không vượt quá chiều
rộng của lănh hải, th́ mực nước lúc
thủy triều thấp nhất ở các băi cạn này
có thể được dùng làm đường cơ
sở để tính chiều rộng của lănh
hải. 2.
Trong trường hợp một băi cạn lúc ch́m lúc
nổi hoàn toàn nằm cách đất liền hoặc
một ḥn đảo một khoảng cách vượt
quá chiều rộng của lănh hải, th́ băi cạn
đó không có lănh hải riêng.
[tác giả nhấn mạnh thêm] Băi
cạn lúc ch́m lúc nổi và đảo nhân tạo không
có lănh hải Thật
vậy, bất kỳ cấu tạo nào mà chỉ nhô
lên trên mặt nước khi thủy triều
xuống thấp là một băi cạn lúc ch́m lúc
nổi (Low-tide elevation) và không được hưởng
một vùng lănh hải, trừ phi chính nó là một
phần của lănh hải của một cấu
tạo khác (ví dụ, đường bờ biển
của một quốc gia hoặc một ḥn đảo). Trong
thực tế, các băi cạn lúc ch́m lúc nổi hoàn
toàn không thể được bao hàm trong các tuyên
bố chủ quyền, trừ phi bản thân chúng
nằm trong một vùng lănh hải hiện có. Như
vậy theo UNCLOS, một nhà nước tuyên bố
chủ quyền trên một băi cạn lúc ch́m lúc
nổi không có lư do ǵ để từ chối không
cho tàu nước khác, kể cả tàu quân sự,
quyền đi vào bên trong vùng 12 hải lư. UNCLOS
cũng quy định rằng « đảo nhân
tạo, cơ sở và công tŕnh kiến trúc không có
quy chế hải đảo. Chúng không có lănh hải
riêng, và sự hiện diện của chúng không
ảnh hưởng đến việc phân định
lănh hải, vùng đặc quyền kinh tế,
thềm lục địa » (Phần V, Điều
60). Thay v́ tạo ra một vùng lănh hải, đảo
nhân tạo được phép có một « vùng an toàn
», rộng không quá 500 mét – tức là không đầy
một phần tư hải lư. Căn
cứ vào các quy định kể trên trong Công ước
Liên Hiệp Quốc về Luật Biển, bài báo trên
tờ The Diplomat đă xem xét vấn đề
những ḥn đảo nhân tạo của Trung Quốc Tàu
quân sự chỉ bị cấm một cách rơ ràng là
không được tiến hành do thám trong phạm vi
lănh hải 12 hải lư của một quốc gia khác
; băi cạn lúc ch́m lúc nổi không sản sinh ra lănh
hải, đảo nhân tạo cũng vậy ; do đó,
không có lư do hợp pháp ngăn cản không cho Hải
quân Mỹ hoạt động bên trong vùng 12 hải lư
quanh các ḥn đảo nhân tạo mà trước đây
là băi cạn lúc ch́m lúc nổi. Bảy
đảo nhân tạo của Trung Quốc tại Trường
Sa không cùng một quy chế Điểm
cuối cùng vừa kể - thường bị bỏ
qua vào lúc Trung Quốc tiến hành cải tạo đất
trên bảy thực thể ở Trường Sa - Đá
Châu Viên (Cuarteron), Chữ Thập (Fiery Cross), Ga Ven
(Gaven), Tư Nghĩa (Hughes), Gạc Ma (Johnson), Vành Khăn
(Mischief), và Xu Bi (Subi) – là một số có đủ
điều kiện để sản sinh ra một vùng
lănh hải bao quanh, ngay cả trước khi được
Trung Quốc bồi đắp. Hiện
không có đồng thuận về bản chất các
cấu tạo đó, đơn kiện Trung Quốc
về Biển Đông của Philippines nộp lên Ṭa
án Trọng tài Thường trực chỉ liệt kê
ba trong bảy cấu tạo (Vành Khăn, Xu Bi và Ga Ven)
là băi cạn lúc ch́m lúc nổi mà thôi. Các
quan chức Mỹ thoạt đầu đă nói
với tờ Wall Street Journal rằng theo Hoa Kỳ,
một số các đảo nhân tạo của Trung
Quốc là băi cạn lúc ch́m lúc nổi, và một
số khác có quyền có lănh hải ; công việc
tuần tra v́ quyền tự do hàng hải mà Mỹ
thực hiện sẽ chỉ đi vào bên trong vùng 12
hải lư của các cấu tạo vốn là băi
cạn lúc ch́m lúc nổi trước khi được
Trung Quốc bồi đắp. Nói
cách khác, Hoa Kỳ không thách thức chủ quyền
của Trung Quốc đối với các thực
thể ở vùng Trường Sa mà chỉ thách
thức quy chế của những cấu tạo đó
theo luật quốc tế. Khi tiến hành tuần tra
trong vùng 12 hải lư của Băi Vành Khăn, Đá Xu
Bi, hoặc Đá Ga Ven, Mỹ sẽ báo hiệu
rằng mặc dù các cấu tạo này đă
được bồi đắp thành đảo trong
thời gian gần đây, Washington vẫn coi đó là
băi cạn lúc ch́m lúc nổi theo UNCLOS do đó không
thể có lănh hải. Không
thể tạo ra tiền lệ cho đảo nhân
tạo quyền có lănh hải Đó
là cách giải thích theo nghĩa rất hẹp mà
dựa theo đó, Mỹ sẽ thách thức đ̣i
hỏi chủ quyền của Trung Quốc bằng cách
tiến hành các cuộc tuần tra v́ quyền tự
do hàng hải. Điều đó không có nghĩa là
Washington coi yêu sách chủ quyền của Trung Quốc
tại quần đảo Trường Sa là không
hợp pháp, mà chỉ có nghĩa đơn giản là
Hoa Kỳ không công nhận yêu sách lănh thổ đối
với các cấu tạo nguyên là băi cạn lúc ch́m,
lúc nổi, ngay cả khi cấu tạo có liên quan
đă được bồi đắp và mở
rộng một cách giả tạo để luôn luôn
ở bên trên mặt nước khi thủy triều
cao. Tầm
quan trọng của việc thiết lập tiền
lệ đó rất rơ ràng : Nếu bất kỳ
quốc gia nào cũng có thể nạo vét cát để
bồi đắp các băi cạn rồi tạo ra
một cách giả tạo vùng lănh hải 12 hải lư,
th́ điều đó có thể có những hậu
quả nghiêm trọng đối với quyền
tự do hàng hải, đặc biệt là ở
Biển Đông. Theo
trang mạng Digital Gazeeter of the Spratly Islands, có rất
nhiều băi cạn lúc ch́m lúc nổi đang nằm
trong tay các đối thủ của Trung Quốc, trong
đó có Việt Nam với Đá Tốc Tan (Alison
Reef), Đảo Trường Sa Đông (Central Reef), và
Đá Núi Le (Cornwallis South Reef), Malaysia với Đá Kiêu
Ngựa (Ardasier Reef) và Đá Suối Cát (Dallas Reef) và
Philippines với Đá Cá Nhám (Irving Reef). Nếu
có tiền lệ là một đảo nhân tạo
được bồi đắp trên nền tảng
một băi cạn lúc ch́m lúc nổi, lại có
quyền sản sinh ra lănh hải, chúng ta có thể
thấy một sự bùng nổ của các hoạt
động xây dựng ở khu vực vốn đang
tranh chấp gay go. Cần
hiểu rơ vấn đề như đă được
tŕnh bày ở trên khi sau này ta lại đọc
được một bài báo nói rằng Hoa Kỳ có
kế hoạch thách thức chủ quyền của
Trung Quốc trên quần đảo Trường Sa thông
qua việc tuần tra v́ quyền tự do hàng hải.
Nhận xét đó không hoàn toàn sai, nhưng sự
thật đằng sau hàng tựa phức tạp hơn
nhiều. |