Vụ Soleimani: Sức mạnh quân sự của Iran đáng sợ tới mức nào? Nhóm phóng viên Reality Check-BBC |
Iran tuyên bố sẽ trả đũa
sau khi tư lệnh đầy quyền lực của nước
này bị thiết bị drone Mỹ giết chết
trong cuộc tấn công vào sân bay Baghdad. "Cuộc báo thù tàn
khốc đang chờ những kẻ đứng đằng
sau vụ tấn công" (giết chết) tướng
Qasem Soleimani, Lănh tụ tối cao của Iran Ali Khamenei nói. Vậy chúng ta đă
biết những ǵ về năng lực quân sự
của Iran? Quân đội
Iran lớn mạnh tới mức nào? Hiện ước tính có
khoảng 523.000 người đảm nhận các vai tṛ
khác nhau trong quân đội, theo Viện Nghiên cứu
Chiến lược Quốc tế có trụ sở
tại Anh. Trong số này có 350.000 quân
chính quy và ít nhất 150.000 người thuộc
Lực lượng Vệ binh Cách mạng Hồi giáo
(IRGC). Có thêm 20.000 người
nữa phục vụ trong lực lượng hải quân
của IRGC. Nhóm này nắm các tàu tuần tra có vũ
trang trên Eo biển Hormuz, nơi trong 2019 đă xảy ra
những cuộc đối đấu với các tàu
dầu mang cờ nước ngoài. IRGC cũng kiểm soát
đơn vị Basij, lực lượng t́nh nguyện
giúp đàn áp sự phán kháng trong nước.
Đơn vị này có thể huy động tới hàng
trăm ngàn người.
IRGC được thành lập
từ 40 năm trước để bảo vệ hệ
thống Hồi giáo tại Iran, và đă trở thành một
thế lực quân sự, chính trị và kinh tế
lớn mạnh. Tuy có ít lính hơn so
với quân chính quy, nhưng lực lượng này
được coi là có quyền lực quân sự
mạnh nhất Iran. Các hoạt động
ở nước ngoài Lực lượng Quds,
do Tướng Soleimani dẫn dắt, tiến hành cac
hoạt động bí mật ở nước ngoài
cho IRGC, và báo cáo trực tiếp lên Lănh đạo
Tối cao của Iran, Ayatollah Ali Khamenei. Người ta
tin rằng lực lượng này có chừng 5.000 người. Đơn vị này đă
được triển khai tới Syria, nơi họ tư
vấn cho các thành phần quân sự trung thành với
Tổng thống Syria Bashar al-Assad và dân quân Shia có vũ
trang. Tại Iraq, đơn
vị này ủng hộ cho lực lượng bán quân
sự do người Shia nắm, vốn đă đóng
vai tṛ dẫn tới sự thất bại của nhóm
Nhà nước Hồi giáo (IS). Tuy nhiên, Hoa Kỳ nói
rằng lực lượng Quds đóng vai tṛ to lớn
hơn qua việc tài trợ, huấn luyện, cấp
vũ khí và thiết bị cho các nhóm bị Washington coi
là khủng bố ở Trung Đông. Trong số này có phong trào
Hezbollah ở Lebanon và nhóm Islamic Jihad của Palestine.
Các vấn đề kinh
tế và lệnh trừng phạt đă ảnh hưởng
tới việc Iran nhập khẩu vũ khí, vốn
chỉ ở mức khá nhỏ so với sức mạnh
khí tài của các nước khác trong khu vực. Giá trị nhập
khẩu quốc pḥng của Iran từ 2009 đến
2018 chỉ bằng 3,5% lượng nhập khẩu
của Ả-rập Saudi trong cùng kỳ, theo Viện
Nghiên cứu Ḥa b́nh Quốc tế Stockholm. Hầu hết hàng nhập
khẩu Iran là đến từ Nga, c̣n lại là từ
Trung Quốc. Iran có tên lửa
không? Có - năng lực tên
lửa là một phần then chốt tạo nên sự
can đảm quân sự của nước này, nếu
xét tới việc nước này thiếu sức
mạnh không quân so với các đối thủ như
Israel và Ả-rập Saudi.
Một bản phúc tŕnh
của Bộ Quốc pḥng Hoa Kỳ mô tả sức
mạnh tên lửa của Iran là lớn nhất ở
Trung Đông, chủ yếu bao gồm tên lửa tầm
ngắn và tầm trung. Bản phúc tŕnh cũng nói
Iran đang thử công nghệ không gian theo đó cho phép
nước này phát triển tên lửa xuyên lục
địa có thể đi được xa hơn
nhiều.
Tuy nhiên, chương tŕnh
tên lửa tầm xa đă bị Iran tạm ngưng,
theo nội dung một phần trong thỏa thuận
hạt nhân mà Tehran kư với các nước khác trong năm
2015, theo tổ chức nghiên cứu Royal United Services
Institute (Rusi). Tuy nhiên, viện nghiên cứu này nói thêm
rằng chương tŕnh này có thể đă được
nối lại. Trong bất kỳ trường
hợp nào th́ nhiều mục tiêu tại Ả-rập
Saudi và Vùng Vịnh cũng sẽ nằm trong tầm
hoạt động của các tên lửa tầm
ngắn và tầm trung hiện nay của Iran, và có
thể cả các mục tiêu tại Israel nữa. Hồi tháng Năm năm
ngoái, Hoa Kỳ đă triển khai hệ thống pḥng
chống tên lửa tại Trung Đông, khi căng
thẳng với Iran gia tăng. Hệ thống này
nhằm đối phó với các loại tên lửa
đạn đạo, tên lửa tuần du và phi cơ
tân tiến của đối phương. Iran có vũ khí
hạt nhân không? Iran hiện không có chương
tŕnh vũ khí hạt nhân, và trước đó nói
rằng họ không muốn có. Tuy nhiên, nước này có
nhiều các nguyên liệu cũng như kiến
thức cần thiết để có thể sản
xuất hạt nhân phục vụ mục đích quân
sự. Năm 2015, chính phủ
Mỹ dưới thời Tổng thống Obama ước
tính Iran chỉ cần từ hai đến ba tháng là có
thể chế tạo đủ nhiên liệu cần
thiết để làm ra một vũ khí hạt nhân. Thỏa thuận hạt
nhân năm đó giữa Tehran và sáu cường
quốc thế giới - là thỏa thuận mà Tổng
thống Trump đă rút khỏi vào năm 2018 - đưa
ra những giới hạn và việc thanh sát quốc
tế đối với các hoạt động hạt
nhân của Iran. Thỏa thuận này
nhằm gây khó khăn hơn, mất nhiều thời
gian hơn trong việc phát triển nguyên liệu dùng
để sản xuất vũ khí. Sau vụ các lực lượng
Hoa Kỳ giết Tướng Soleimani, Iran nói sẽ không
chịu sự ràng buộc của các hạn chế này
nữa. Nhưng Iran cũng nói họ sẽ tiếp
tục hợp tác với Cơ quan Nguyên tử năng
Quốc tế của Liên Hiệp Quốc.
Tuy bị trừng
phạt trong nhiều năm, nhưng Iran vẫn đă phát
triển được năng lực drone. Tại Iraq, drone của
Iran đă được sử dụng từ 2016 trong
cuộc chiến chống lại IS. Iran cũng đă vào không
phận Israel bằng các drone có vũ trang và được
điều khiển từ các căn cứ đặt
tại Syria, theo Viện Rusi. Tháng 6/2019, Iran bắn
hạ một drone do thám của Mỹ, nói rằng
thiết bị này vi phạm không phận Iran ở trên
Eo biển Hormuz. Một vấn đề
nữa trong chương tŕnh drone của Iran là nước
này sẵn sàng đem bán hoặc chuyển giao công
nghệ drone cho các nước đồng minh trong khu
vực, phóng viên BBC Jonathan Marcus chuyên về quốc pḥng
và ngoại giao nói. Năm 2019, các vụ
tấn công bằng drone và tên lửa đă làm hư
hại hai cơ sở dầu lửa quan trọng
của Ả-rập Saudi. Cả Hoa Kỳ và
Ả-rập Saudi đều cho là Iran có liên hệ
tới các vụ tấn công này, tuy nhiên Tehran bác
bỏ việc có bất kỳ dính dáng nào và nói các
việc đó do các phiến quân tại Yemen thực hiện. Iran có năng
lực tấn công trong không gian mạng không? Sau vụ tấn công
mạng đ́nh đám hồi 2010 nhắm vào các cơ
sở hạt nhân của Iran, Tehran đă tăng cường
năng lực trên không gian mạng của ḿnh. Lực lượng Vệ
binh Cách mạng Hồi giáo (IRGC) được cho là có
lực lượng trên mạng riêng, hoạt động
trong lĩnh vực gián điệp thương mại
và quân sự. |