Thất
vọng sau Hội Nghị Davos Joseph
E. Stiglitz TS.Đỗ Kim Thêm dịch |
Tôi
đă tham dự hội nghị thường niên
của Diễn đàn Kinh tế Thế giới tại
Davos, Thụy Sĩ - nơi mà từ năm 1995 tầng
lớp được gọi là thượng lưu toàn
cầu tụ tập để thảo luận về các
vấn đề của thế giới. Tôi không bao
giờ rời hội nghị với tâm trạng
nhiều thất vọng như trong năm nay. Thế
giới đang lâm cảnh khổ bởi phần
lớn các vấn đề nan giải. T́nh trạng
bất b́nh đẳng đang gia tăng, đặc
biệt là ở các nền kinh tế tiên tiến.
Cuộc cách mạng kỹ thuật số, dù có
tiềm năng của nó, nhưng cũng mang lại
những nguy cơ nghiêm trọng cho sự bảo vệ
riêng tư, an ninh, công việc và chế độ dân
chủ - đó là những thách thức do sức
mạnh độc quyền đang tăng lên của
một vài giới khổng lồ về dữ liệu
của Mỹ và Trung Quốc, kể cả Facebook và
Google. Thay đổi khí hậu rốt cuộc là
mối đe dọa sinh tồn đối với
nền kinh tế toàn cầu như chúng ta biết
về việc này. Tuy
nhiên, các phản ứng có thể là có nhiều
chuyện c̣n gây nản ḷng hơn. Chắc như
vậy, trong hầu hết các bài phát biểu tại
Davos, các giới lănh đạo cao cấp trên khắp
thế giới bắt đầu bằng cách khẳng
định tầm quan trọng của các giá trị.
Theo như họ tuyên bố, các hoạt động
của họ không nhằm mục đích tối đa
hoá các lợi nhuận cho các cổ đông mà c̣n
tạo một tương lai tốt đẹp hơn
cho giới công nhân của họ, các cộng đồng
ở nơi họ làm việc và trên thế giới nói
chung. Thậm chí họ có thể trả lời qua loa
về những rủi ro bởi thay đổi khí
hậu gây ra và t́nh trạng bất b́nh đẳng. Nhưng
khi giới lănh đạo cao cấp kết thúc
những bài phát biểu của họ trong năm nay,
bất kỳ ảo tưởng nào c̣n sót lại
về những giá trị mà họ cổ động
tại Davos đă bị phá vỡ. Rủi ro mà họ
quan tâm nhất là phản ứng dữ dội mang màu
sắc dân túy đối với toàn cầu hóa, một
trào lưu mà chính họ đă định h́nh - và
từ đó họ đă được hưởng
lợi rất lớn. Không
có ǵ đáng ngạc nhiên khi những bậc danh tài
kinh tế chỉ nắm bắt được mức
độ mà hệ thống này đă làm lụn bai cho
một lượng lớn dân số ở châu Âu và
Mỹ, làm cho thu nhập thực tế của hầu
hết các hộ gia đ́nh bị tŕ trệ và gây cho
tỷ trọng về mức thu nhập của giới
lao động suy giảm đáng kể. Tại Mỹ,
tuổi thọ đă giảm lần trong hai năm liên
tiếp; trong số những người chỉ có tŕnh
độ học vấn trung học, sự giảm
thọ đă có từ lâu. Không
một bài phát biểu nào trong giới lănh đạo
doanh nghiệp của Hoa Kỳ mà tôi được nghe
(hoặc nghe nói) là có đề cập đến
sự hỗn loạn, khinh miệt nử giới hay phân
biệt chủng tộc của Tổng thống Hoa
Kỳ Donald Trump, người có mặt tại cuộc
họp này. Không ai đề cập đến những
giọng điệu gay gắt của những tuyên
bố dốt nát, những lời dối trá thẳng
thừng và hành động bốc đồng làm xói ṃn
cương vị của một Tổng thống Mỹ
- và do đó của nước Mỹ - trên thế
giới. Không ai đề cập đến việc các
hệ thống đang từ bỏ chuyện xác minh
sự thật và của chính sự thật. Trên
thực tế, không có đại doanh nghiệp nào
của Mỹ đề cập đến việc chính
quyền giảm bớt việc tài trợ cho nghiên
cứu khoa học, việc rất quan trọng để
tăng cường lợi thế tương đối
của nền kinh tế Mỹ và hỗ trợ cho gia tăng
tiêu chuẩn về mức sống của người
Mỹ. Không ai đề cập đến việc chính
quyền Trump từ bỏ các thể chế quốc
tế, hoặc các cuộc tấn công vào các phương
tiện truyền thông trong nước và nền tư
pháp - rốt cuộc là tấn công vào hệ thống
kiểm soát và cân bằng làm nền tảng của
chế độ dân chủ Mỹ. Không,
các giơi lănh đạo cao cấp tại Davos đang
qua loa lấp liếm về luật thuế mà Trump và
Đảng viên Đảng Cộng ḥa trong Quốc
hội vừa mới thông qua, luật này sẽ đem
lại hàng trăm tỷ đô la cho các đại doanh
nghiệp và những người giàu có đang sở
hữu và điều hành các doanh nghiệp này. -
những người giống như ông Trump. Họ không
bị áp lực bởi thực tế là cùng một
đạo luật khi thực hiện đầy đủ
sẽ dẫn tới việc tăng thuế đối
với phần lớn tầng lớp trung lưu -
giới mà tài sản của họ đă bị suy
giảm trong 30 năm qua.
Ngay
cả trong thế giới quan chạy theo vật
chất đầy hẹp ḥi của họ, nơi mà
sự tăng trưởng là quan trọng hơn cả,
chúng ta không nên tổ chức lể mừng về
luật thuế của ông Trump. Rốt cuộc, nó làm
giảm thuế cho việc đầu cơ bất động
sản - một hoạt động không tạo ra
sự thịnh vượng bền vững cho bất
cứ nơi nào, nhưng đă góp phần làm cho t́nh
trạng bất b́nh đẳng gia tăng ở khắp
mọi nơi. Luật
cũng áp đặt mức thuế cho các trường
đại học như Harvard và Princeton - những
nguồn của các ư tưởng và canh tân quan
trọng - và sẽ dẫn đến cắt giảm các
công chi địa phương ở các vùng của
đất nước đă phát triển, hiển nhiên
là v́ chính quyền đă tạo ra các đầu tư
công trong lĩnh vực giáo dục và cơ sở
hạ tầng. Chính quyền của Trump rơ ràng là
sẵn sàng bỏ qua một thực tế rằng thành
công trong thế kỷ 21 đ̣i hỏi thực sự
nhiều đầu tư hơn về giáo dục. Đối
với giới lănh đạo của Davos, có vẻ như
việc cắt giảm thuế cho người giàu và các
tập đoàn, cùng với việc băi bỏ quy định
là cách đáp ứng cho mọi vấn đề
của đất nước. Họ khẳng định
là các nền kinh tế nhỏ giọt sẽ đảm
bảo rằng cuối cùng rồi th́ toàn thể dân chúng
sẽ hưởng lợi về mặt kinh tế. Ḷng
tốt của giới lănh đạo có thể là
tất cả nhưng ǵ biểu hiện cần
thiết để đảm bảo cho môi trường
được bảo vệ, ngay cả khi không có các
quy định liên quan. Tuy
nhiên, các bài học của lịch sử là rơ ràng.
Nền kinh tế nhỏ giọt không hoạt động
hiệu quả. Một trong những lư do chính tại
sao môi trường của chúng ta đang ở trong t́nh
trạng bấp bênh như vậy là v́ các doanh
nghiệp đă không nhận ra được trách
nhiệm xă hội của ḿnh. Nếu không có quy định
ràng buộc và cái giá thực tế phải trả cho
việc gây ô nhiễm, không có lư do ǵ để tin
rằng họ sẽ hành xử khác với những ǵ
mà họ đang làm. Các
giới lănh đạo tại Davos hào hứng về t́nh
trạng tăng trưởng phục hồi, về
lợi nhuận và mức bồi thường tăng
cao. Các nhà kinh tế nhắc nhở họ rằng
sự tăng trưởng này là không bền vững và
nó chưa bao giờ được bao gồm toàn
diện. Nhưng các lập luận như vậy có ít
tác động trong một thế giới mà chủ nghĩa
duy vật làm vua. V́
vậy, chúng ta hăy quên đi những lời tẻ
nhạt về những giá trị mà các giới lănh
đạo nhắc lại trong đoạn văn mở
đầu bài phát biểu của họ. Họ có
thể thiếu tính bộc trực trong nhân vật
của Michael Douglas đóng trong bộ phim về Wall
Street trong năm 1987, nhưng thông điệp là không
hề thay đổi: "Tham lam là tốt". Điều
làm tôi nản ḷng là mặc dù thông điệp rơ ràng
là sai, nhưng nhiều người có quyền thế
đang tin thông điệp này là đúng. *** Joseph
E. Stiglitz đoạt
giải Nobel kinh tế; ông là Giáo sư Đại
học Columbia và Nhà kinh tế trưởng tại
Học Viện Roosevelt. Cuốn sách mới nhất của ông là Globalization
and Its Discontents Revisited: Anti-Globalization in the Era of Trump Nguyên
tác: Post-Davos Depression https://www.project-syndicate.org/commentary/davos-ceos-tax-cuts-trump-by-joseph-e--stiglitz-2018-02 *** Giới
thiệu sách mới của dịch giả Nhà
Nước Pháp Quyền: Kinh Nghiệm Quốc Tế
về Lư Thuyết và Thực Tế https://www.amazon.de/dp/1984185314/ref=olp_product_details?_encoding=UTF8&me= |