Triển vọng các cuộc đàm phán song phương
bên lề Hội nghị G20 tại Osaka TS.Đỗ Kim Thêm |
Thuơng
chiến Mỹ-Hoa c̣n tiếp diển, xung đột an
ninh Mỹ-Iran đang leo thang và dân Hồng Kông tiếp
tục phản đối Trung Quốc về Dự
Luật Dẫn độ. Các biến động
dồn dập và nguy hiểm này làm cho nghị tŕnh chính
thức của Hội nghị Thượng đỉnh
G20 không c̣n thu hút cho chính giới và công luận. Ngược
lại, ngoài cuộc gặp gở trong khuôn khổ
nghị tŕnh, các nhà lănh đạo phải thu
xếp các cuộc họp song phương trước và
sau hội nghị để giải quyết các tranh
chấp liên quan, đây là sự kiện quan trọng hơn. Donald Trump và Tập Cận B́nh Tập Cận B́nh và Donald Trump đă
đồng ư gặp nhau vào thứ Bảy 29 tháng Sáu năm
2019 để thảo luận về giải pháp
bằng thuế quan, hạn chế mở rộng
cuộc xung đột sang lĩnh vực công nghệ
truyền thông, mà tương lai của doanh nghiệp
Huawei và năm đại doanh nghiệp khác bị
ảnh hưởng. Cả hai không bàn về biến
đổi khí hậu hoặc cải cách WTO và nhượng
bộ v́ sự ổn định toàn cầu. Chính giới diều hâu và công luận
bài Hoa mong rằng Donald Trump sẽ không nhường bước
cho Trung Quốc. Hiện nay, thành quả của Donald
Trump là nền kinh tế Mỹ tăng trưởng
mạnh nhất trong ṿng 40 năm qua, mà cụ thể là
GDP tăng 3,2% trong 3 tháng đầu năm so với cùng
kỳ năm ngoái. Các biện pháp tăng mức
thuế hiện tại đối với hàng nhập
khẩu từ Trung Quốc trị giá 200 tỷ từ
10% lên 25%, các thủ tục áp thuế đối
với hàng nhập khẩu c̣n lại của Trung
Quốc trị giá 300 tỷ USD và khống chế doanh
nghiệp viễn thông Huawei đang làm tổn thương
cho nền kinh tế của Trung Quốc trầm
trọng. Bằng chứng là Trung Quốc đă điều
chỉnh lại dự báo GDP là 6,2% cho năm 2019
(giảm 0,2%) và 6,0% cho năm 2020 (giảm 0,1%). Do đó,
Mỹ nên tiếp tục phương sách này, cho dù
về lâu dài Mỹ cũng không tránh khỏi tổn thương,
nhưng ít hơn. Bắc Kinh trả đũa bằng cách
tăng thuế quan đối với hàng hóa của
Mỹ và lập danh sách các công ty nước ngoài không
đáng tin cậy. Hiệu ứng có thể xảy ra là
hạn chế xuất khẩu đất hiếm và các
khoáng sản quan trọng cho chuổi cung ứng toàn
cầu và sản xuất của Mỹ. Đây là
một ưu thế dành cho Trung Quốc. Bất ngờ nhất là Trung Quốc
tặng cho Trump một vũ khí mới: hiệu ứng
của các cuộc biểu t́nh tại Hồng Kông mà
Trump có thể tận dụng là quốc tế hoá
vấn đề. Nh́n chung, uy tín quốc tế của
Trung Quốc đang xuống thấp, h́nh ảnh an ninh
nội địa và tôn trọng nhân quyền xấu hơn. Donald Trump chưa nghĩ đến
kế sách thu hồi các đặc quyền dành cho
Hồng Kông mà một đạo luật của
Quốc hội trước đây cho phép. Nhưng điều
đó không có nghĩa là tuyệt nhiên không thể không
xảy ra đối với Donald Trump. Đến nay,
lập luận bào chửa của Tập là Luật
Dẫn độ là vấn đề nội bộ Trung
Quốc và ổn định của Hồng Kông cũng
là quyền lợi kinh tế lâu dài của Hoa Kỳ.
Tập Cận B́nh không tài nào lường đoán
được các diễn biến và yêu sách của
Donald Trump trong thời gian tới. Trong cuộc gặp gở tiền
hội nghị G20, nhiều đối sách đang đuợc
cả hai phái đoàn tiền trạm của hai phe ráo
riết thương thảo. Kết qủa sơ
khởi mà phái đoàn Hoa Kỳ cho biết là tiến
tŕnh đàm phán đă đạt được
khoảng 90% cho nội dung thỏa thuận, nhưng không
nêu ra chi tiết 10% c̣n lại của vấn đề
là ǵ. Trước ngày đi Osaka, Trump đe
doạ sẽ kiên quyết trong hai giải pháp: tỷ
lệ áp thuế là 10% và 25% và c̣n nhiều biện pháp
khác. Nhưng Qủy Tiền tệ Quốc tế
cảnh báo là hiệu ứng thắng thua không chỉ dành
cho riêng cho nền kinh tế của hai nước mà là
toàn cầu. Thương chiến c̣n kéo dải có
thể làm chậm tăng trưởng toàn cầu
tới 0,5%, tương đương khoảng 455
tỷ, lớn hơn cả nền kinh tế Nam Phi. Có nhiều suy đoán về bế
tắc mậu dịch với Trung Quốc lại
được Donald Trump tương nhượng v́
tiến tŕnh phi hạt nhân hóa trên Bán đảo
Triều Tiên lâm vào cảnh bế tắc sau cuộc
họp tại Hà Nội. Chuyến thăm của
Tập Cận B́nh tại B́nh Nhưỡng trước
ngày đi Osaka mang đến một tín hiệu lạc
quan. Mỹ cần quyết định có nên tiếp
tục hợp tác với Trung Quốc hay không, v́
Bắc Kinh là một trung gian ḥa giải quan trọng,
đó là vấn đề. Trump biết rơ hơn ai
hết là không có Bắc Kinh, sẽ không có giải pháp.
Trong khi đó, Nam Hàn đính chính t́nh trạng bế
tắc này và cho biết đang giúp cho Trump chuẩn
bị cho lần họp thứ ba. Kinh nghiệm cho thấy biện pháp hưu
chiến tại Buenos Aires vào tháng 12 năm 2018 có
thể sẽ xảy ra. Trump và Tập Cận B́nh
sẽ đồng ư với một thỏa thuận
tạm thời trong khi các nhà đàm phán thương
mại tiếp tục làm việc. Mục tiêu chủ
yếu là sẽ hoăn lại sự leo thang. Kéo dài
thời gian là cách để tránh thêm rạn
nứt trong quan hệ Mỹ-Hoa. Các vấn đề này nằm ngoài khuôn
khổ nghị tŕnh của G20 nên Nhật Bản cũng
không thể tác động cho cả hai, cho dù diễn
tiến của biến động Hồng Kông và
mậu dịch Mỹ-Hoa có liên quan đến quyền
lợi của Nhật trong lâu dài. Donald Trump và Vladamir Putin Các vấn đề liên quan đến
Iran, Ukraine, Trung Đông và Venezuela sẽ được
thảo luận trong cuộc gặp gở Donald Trump và
Vladimir Putin. Nh́n chung, bang giao Nga-Mỹ tùy thuộc vào
các diển biến nội chính của Mỹ. Phúc tŕnh
của Robert Mueller và sự can thiệp của Nga vào
cuộc bầu cử năm 2016 là hai đề tài mà
Đảng Dân chủ và truyền thông cánh Tả không
thể buông tha cho Donald Trump. Bang giao Mỹ-Nga sẽ không
có bước đột phá trong cuôc gặp bên lề
tại Osaka và thâm t́nh của Trump và Putin chưa có
dấu hiệu thay đổi. Trước ngày đi Osaka, Putin ca
ngợi Trump không tiếc lời về chính sách
chống di dân và chỉ trích Bà Merkel là sai lầm nghiêm
trọng trong việc giải quyết vấn đề
này. Trong cuộc gặp gỡ gần đây giửa
Tập Cận B́nh và Putin cũng tạo thêm sắc thái
trong bang giao hữu hảo Nga-Hoa, đó là một
chuyển biến mà Trump cần phải có một đối
sách mới cho Mỹ. Lập luận chung trong cộng luận
cho rằng Nga tiếp tục đóng vai tṛ phá hoại
trong an ninh khu vực Trung Đông và Ukraine. Để
hỗ trợ cho Trump, chính giới đặt nhiều
kỳ vọng cho Shinzo Abe, v́ ông là người đă
gặp Putin thường hơn bất kỳ nhà lănh
đạo nào khác trên thế giới. Nhưng kỳ vọng đang dần tan
biến. Trước ngày đi Osaka, Trump cáo buộc
Nhật nặng nề trong chính sách hợp tác an ninh
Mỹ-Nhật, một chủ đề mà chính Abe
phải lo đối đầu với Trump, là v́ quá
mới, nên Abe không có chương tŕnh hội thảo
này với Trump. Donald Trump - Recep Tayyip Erdogan Đàm phán song phương giữa Trump
và Erdogan có tầm quan trọng chiến lược cho
khối NATO. Vấn đề nóng bỏng là vào tháng
tới, Thổ sẽ trang bị hệ thống hoả
tiển S-400 do Nga cung cấp. Việc tân trang này là
một thách thức quan trọng đối với Hoa
Kỳ và NATO, hệ thống này không phù hợp kỷ
thuật với các hệ thống vũ khí của NATO
và c̣n làm cho khả năng máy bay chiến đấu
F-35 suy yếu. Nguy hiểm nhất cho an ninh t́nh báo
Mỹ và NATO là Thổ sẽ cung cấp các dữ
liệu về các khà năng tổn thương cho t́nh
báo Nga. Trong khi cuộc khủng hoảng c̣n
diễn ra, Trump-Erdogan có thể hy vọng là có một cơ
hội đồng thuận để ngăn chặn
Quốc hội Mỹ trừng phạt việc mua vũ
khí. Mặc dù các biện pháp trừng phạt có
thể bị hạn chế, có lẽ chỉ nhắm vào
những thành phần có liên quan đến việc
thỏa thuận mua S-400, nhưng sẽ đánh dấu là
lần đầu tiên có các biện pháp như vậy
chống lại một đồng minh NATO. Đối
với Nga, trang bị vũ khí S-400 cho Thổ là một
thành công trong nỗ lực phá vỡ liên minh NATO và gây
nhiều hậu quả quan trọng. Sau cuộc bầu cử ở Istanbul,
Đảng cầm quyền của Erdogan thất bại
một lần nửa, nhưng cơ chế độc
tài của Erdogan không v́ thế mà lung lay nghiêm
trọng. Uy tín của Đảng Đối lập tăng
cao, ư nghĩa của bầu cử tự do, vai tṛ
của báo chí và xă hội dân sự bắt đầ
hồi phục, nhưng chưa thu hút để làm
biến chuyển chính t́nh quốc nội. Sự hỗ
trợ của chính giới và công luận quốc
tế đang ở bước khởi đầu. Donald Trump – Angela Merkel Mối quan hệ giữa Đức và
Hoa Kỳ đă căng thẳng kể từ khi Trump
nhậm chức. Lư do chính là thặng dư thương
mại của Đức. Trong cuộc gặp với Trump ở G20
tại Osaka, Merkel xác nhận rằng giao dịch là
đầu tư là hai vấn đề mà Đức
cần Trump hợp tác, có rất nhiều chi tiết
để thảo luận với Trump v́ nền kinh
tế Đức đang đầu tư mạnh hơn
vào thị trường Mỹ và quyền lợi cả
hai cần bảo vệ. Trump đồng ư về điểm
này. Ngoải ra, Bà Merkel cũng đề cập đến
t́nh trạng căng thẳng giữa Washington và Tehran.
Trump hy vọng rằng cuộc khủng hoảng có
thể giải quyết, nhưng bày tỏ là sẽ không
có một thái độ vội vàng trong tiến tŕnh này.
Ngoài ra, cả hai cũng đề cập đến t́nh
h́nh Libya, châu Phi và miền đông Ukraine. Trước ngày đi Osaka, Trump đă
chỉ trích Đức hợp tác năng lượng
với Nga, mà cụ thể là đường ống
Biển Baltic Nord Stream 2. Trump cho rằng Đức
tiếp tục dung dưởng Nga là kẻ thù tiềm
tàng mà bất chấp chỉ trích của Mỹ và
Đông Âu. Trước đó, Trump nhiều lần
chỉ trích là Đức thiếu thiện chí trong
việc đóng góp kinh phí quốc pḥng cho khối NATO,
chỉ biết lợi dụng Mỹ. Trong dip gặp này, dù không c̣n thiện
cảm cá nhân cho nhau và chỉ trích nhau không chính
thức, nhưng Trump cũng ca ngợi Bà Merkel là người
bạn tốt. Donald Trump - Mohammed bin Salman: Chủ đề mà Trump sẽ nói
chuyện với Hoàng tử Ả Rập Saudi Mohammed bin
Salman là cuộc khủng hoảng hiện nay giữa
Mỹ và Iran. Ả Rập Saudi và Iran là những đối
thủ trong vấn đề an ninh khu vực. Lực lượng
Vệ binh Cách mạng Iran mới đây đă bắn
một máy bay không người lái do thám Mỹ với
cáo buộc là vi phạm không phận Iran ở Vịnh
Ba Tư. Chính phủ Mỹ cho biết máy bay c̣n
trong không phận quốc tế. Trump hủy bỏ
một cuộc tấn công trả đũa vào phút
cuối v́ lư do nhân đạo, nhưng đă có các
biện pháp trừng phạt kinh tế tiếp theo. Không
có một kết qua cụ thể nào cho cuộc gặp
song phương này. Donald Trump - Emmanuel Macron Tổng thống Pháp Emmanuel Macron sẽ
gặp Donald Trump bên lề hội nghị để
thảo luận về các chuyển biến gần đây
tại Iran. Nhưng có một chủ đề châu Âu
khác là cuộc bầu cử Chủ tịch Ủy ban Liên
Âu tương lai cũng sẽ được đề
cập trong lần gặp gở này. Macron chỉ trích
việc bổ nhiệm ứng cử viên người
Đức Manfred Weber. Vào Chủ nhật, Macron sẽ
gặp các đồng nghiệp Liên Âu tại Brussels.để
thảo luận tiếp. Tóm lại, trong một thế giới phân
hoá cùng cực, G20 là một cơ chế tập trung
cho các vấn đề phối hợp quốc tế
mang tính biểu tượng tương đối.
G20 không có các giải pháp cho vấn đề toàn
cầu mà biến đổi khí hậu và cải cách
WTO là hai thí dụ. Trái với kỳ vọng này, G20
trở thành một diễn đàn cho các quốc gia thành
viên thảo luận về các tranh chấp song phương
và không mang đến một kết quả nào. Trên b́nh diện quốc gia, các trào lưu dân túy mị dân ngày càng thắng thế trong việc khơi động tinh thần ái quốc cực đoan. Trên b́nh diện quốc tế, Trung Quốc trỗi dây với tham vọng thống trị thế giới theo định hướng của Trung Quốc. Cà hai trào lưu là một thảm hoạ chung cho nhân loại. Thanh thế của Nhật Bản đang lên, nhưng không đủ đă đảm nhiệm vai tṛ lảnh đạo mới. Thế giới sẽ tiếp tục hổn loạn thảm khốc và toàn diện hơn. |