THƯỢNG ĐỈNH USA-ASEAN: GIẤC MƠ VÀ THỰC TẾ

Đại-Dương

Tài liệu tham khảo:

U.S.-ASEAN summit tests Biden’s Indo-Pacific strategy (Politico)

Four Ways China Is Growing Its Media Influence in Southeast Asia (Defense One)

America set to invest $150 million in Southeast Asia (Economic Times)

US eyes trade deal-lite as Southeast Asian leaders gather (PhilStar)

Is the Biden Administration Serious About ‘ASEAN Centrality’? (Diplomat)

Taking stock of US-ASEAN relations as Biden convenes a special summit (Brookings)

THƯỢNG ĐỈNH USA-ASEAN: GIẤC MƠ VÀ THỰC TẾ

Đại-Dương

Tổng thống Joe Biden mời các nhà lãnh đạo Cộng đồng Kinh tế ASEAN tới Hoa Thịnh Đốn phó hội trong hai ngày 13 và 14/5/2022. Trong số 10 quốc gia hội viên ASEAN có hai người vắng mặt: Tổng thống Marcos Jr của Phi Luật Tân mới đắc cử đang chờ phê chuẩn nên đã phái Bộ trưởng Ngoại giao thay mặt. Myanmar không được mời do Quân đội Myanmar đã lật đổ Chế độ Dân chủ Hợp Hiến và bỏ tù Thần tượng Dân chủ Aung San Suu Kyi ngày 1 tháng 2 năm 2021.

Chính quyền Barack Obama-Joe Biden đã từng mời các nguyên thủ quốc gia ASEAN đến Toà Bạch Ốc phó hội nhằm khoe với thế giới về vai trò lãnh đạo quốc tế vào năm 2016.

Rất tiếc, Chính quyền Obama đã thảm bại tại Iraq, Syria, Afghanistan; làm mất ưu thế của Hoa Kỳ trên hai Biển Đông Trung Hoa (ECS) và Biển Nam Trung Hoa (SCS). Thực tế, Obama chỉ muốn mặc cả với Tập Cận Bình.

Năm 2012, Tổng thống Obama muốn chứng tỏ vai trò lãnh đạo thế giới nên khuyên tàu chiến của Trung Quốc và Phi Luật Tân đang giằng co tại Bãi cạn Scarborough Shoal hãy rút đi để tránh bão. Và, Obama sẽ làm trung gian hoà giải. Manila tin vào Hiệp ước Phòng thủ Hỗ tương với Hoa Kỳ năm 1951 nên rút lực lượng đi. Chiến hạm của Trung Quốc lập tức án ngữ lối vào đầm hải sản và tuyên bố chủ quyền. Dân tộc Phi Luật Tân hận Chính quyền Obama-Biden đến tận xương tuỷ vì mất quyền làm chủ “ngư trường truyền thống” của dân tộc Phi Luật Tân.

Sau lần họp tay đôi và kín tại nhà của tư nhân ở California năm 2013 với Chủ tịch Tập Cận Bình, Tổng thống Obama họp báo tuyên bố về quan hệ giữa hai nước lớn. Bị dư luận chỉ trích kịch liệt nên không dám nhắc tới nữa.

Nhưng, Tập Cận Bình thường xuyên nhắc tới trên các diễn đàn quốc tế, đồng thời, thực thi các “cam kết mật” trên Biển Nam Trung Hoa trước sự thờ ơ của Obama-Biden. Phó tổng thống Biden được cho phép toàn quyền trong lĩnh vực ngoại giao cũng phải chịu trách nhiệm về thất bại trong lĩnh vực này.

Năm 2014, Bắc Kinh đưa Giàn khoan nước sâu HD 981, được hàng trăm chiến hạm, tàu tuần duyên, dân quân biển hộ tống vào Vùng Đặc quyền Kinh tế (EEZ) của Việt Nam gần Hoàng Sa (Paracel Islands, Tây Sa) để thăm dò suốt ba tháng trường. Vài vụ đụng độ đã xảy ra. Việt Nam không đủ khả năng ngăn chặn. Có thể, Bắc Kinh muốn tìm kiếm “băng cháy=natural hydrate” để khoanh vùng? Obama chỉ phản đối chiếu lệ.

Đồng thời, Bắc Kinh dồn nỗ lực nạo vét, xây đắp 7 đảo nhân tạo trong Nhóm đảo Trường Sa (Spratly Islands, Nam Sa) mà 3 đã xây đường băng dài trên 3,000 mét tại Đá Chữ Thập (Fiery Cross Reef), Đá Vành Khăn (Mischief Reef), Đá Xu Bi (Subi Reef). Tiếp theo, Bắc Kinh quân-sự-hoá các vị trí này để chuẩn bị thiết lập Vùng Nhận dạng Phòng không (ADIZ) trên Biển Nam Trung Hoa.

Chính quyền Obama-Biden không quan tâm tới chủ trương làm thay đổi hiện trạng trên Biển Nam Trung Hoa của Tập Cận Bình.

Trong cuộc họp báo chung với Obama, Tập đã hứa Trung Quốc không quân-sự-hoá các đảo nhân tạo ở Nam Sa khi thăm chính thức Hoa Kỳ năm 2015.

Sau đó, Tập trình diễn các radar, hoả tiễn chỉa lên trời mà không gặp phản ứng bất lợi từ Obama.

Tướng lãnh Mỹ thời Tổng thống Donald Trump kể lại kinh nghiệm triệt hạ dễ dàng các đảo do Phát xít Nhật chiếm đóng trên Thái Bình Dương buộc Bắc Kinh dấu vũ khí để tăng cường hoạt động nghiên cứu thuỷ văn chờ thời.

ASEAN có 10 quốc gia với các hệ thống chính trị khác nhau rập khuôn theo mô hình Liên Hiệp Châu Âu (EU). ASEAN có 680 triệu dân là nền kinh tế lớn thứ năm trên thế giới với GDP 3.2 ngàn tỷ USD (trillion) với mức chênh lệch giàu nghèo quá xa. Theo IMF: lợi tức bình quân đầu người năm 2022 của Tân Gia Ba 79,576 USD so với Myanmar 1,285 USD (đội sổ trong ASEAN).

ASEAN có Việt Nam, Campuchia, Lào với hệ thống chính trị Cộng sản và Quân đội Myanmar có quan hệ mật thiết với Bắc Kinh. Nền dân chủ Phi Luật Tân thiếu ổn định để phát triển kinh tế vì mối đe dọa thường trực của Hồi giáo và Cộng sản. Phi Luật Tân, Mã Lai Á, Indonesia bị mối đe dọa âm ĩ của người Hoa nên tung ra các pháp hoà giải cùng sức mạnh và thức tĩnh của giới trẻ.

Tổng thống Obama sử dụng Quyền Hành Pháp để thương lượng Thỏa ước Đối tác xuyên Thái Bình Dương (TPP) ký vào ngày 4 tháng 2 năm 2016, nhưng, Quốc hội Mỹ không phê chuẩn vì các lý do (1) Lập pháp Mỹ không được tham dự trong giai đoạn đàm phán. (2) Không có lợi cho nền kinh tế Hoa Kỳ. (3) Trung Quốc đã chuyển công nghệ lạc hậu, ô nhiễm vào các hội viên TPP để làm chủ chuỗi cung ứng toàn cầu.

Vì thế, khi lên cầm quyền Tổng thống Donald Trump ký sắc lệnh huỷ bỏ. Xác chết nên an táng càng sớm càng tốt để dồn nỗ lực xây dựng cuộc sống mới.

Thoả ước Khí hậu Paris (PCA) do Obama dùng quyền Hành pháp ký kết cũng bị huỷ bỏ vì các lý do: (1) Trung Quốc, Ấn Độ và nhiều nước đang phát triển hoặc chậm tiến có quyền sử dụng than đá (gây nhiều khí phát thải nhất) không giới hạn cho tới năm 2030 trong khi Tây Phương bị cấm. (2) Hoa Kỳ và Châu Âu có trách nhiệm cung cấp kỹ thuật và tiền bạc làm sạch môi trường Trung Quốc trong khi nước này có Tổng sản lượng Quốc gia đứng hạng nhì thế giới, chỉ đứng sau Hoa Kỳ.

Tại phiên họp ngày 13/5/2022, Hoa Kỳ và ASEAN cam kết sẽ nâng quan hệ giữa hai bên từ “đối tác chiến lược” lên “đối tác chiến lược toàn diện” vào tháng 11 tới. Tổng thống Joe Biden đã hứa là Hoa Kỳ sẽ sát cánh lâu dài với các nước Đông Nam Á trước đà bành trướng của Trung Quốc ở khu vực Châu Á-Thái Bình Dương.

Chính quyền Obama-Biden từng Xoay trục sang Châu Á-Thái Bình Dương. Nhưng, kết quả hại nhiều hơn lợi như được trình bày tiêu biểu ở phần trên của bài viết.

Chắc các quốc gia ASEAN cũng không ngu đến mức tin vào những lời hứa sẽ chóng theo gió bay đi vì Chính quyền Joe Biden-Kamala Harris chắc không thông minh hơn cặp Barack Obama-Joe Biden có thêm Ngoại trưởng Hillary Clinton.

Tổng thống Joe Biden hứa chi 150 triệu USD cho cơ sở hạ tầng, an ninh, phòng ngừa đại dịch và … chống lại ảnh hưởng của Trung Quốc. Không có lời hứa mở cửa thị trường Mỹ như mong mỏi của các quốc gia ASEAN nên sẽ tiếp tục thúc đẩy mối quan hệ kinh tế với thị trường rộng lớn mà bất thường như Trung Quốc. Biden luôn mồm đề cập tới biến đổi khí hậu như một điều kiện không thể thiếu trong mối quan hệ với ASEAN. Ngoại trừ giàu có và tiên tiến như Tân Gia Ba thì có nước nào trong ASEAN dám chia tay với dầu khí dù cho giá dầu hỏa trên thị trường thế giới đã hơn 120 USD/thùng?

Không quốc gia nào trong ASEAN chọn con đường “cai dầu” để tự sát kinh tế nên những lời hứa “hái sao trên trời” của Joe Biden sẽ rơi rớt trên đường trở về với thực tế cuộc sống của dân tộc.

Trước đó, Bắc Kinh đã cam kết hỗ trợ phát triển 1.5 tỷ USD cho các nước ASEAN trong vòng ba năm để đương đầu với Covid và phục hồi kinh tế nhiên liệu.

Trong bài “Taking stock of US-ASEAN relations as Biden convenes a special summit” do Brookings xuất bản một tuần trước Thượng đỉnh Hoa Kỳ-ASEAN đã tiên đoán “Hoa Kỳ và ASEAN có thể tiếp cận mối quan hệ của họ thông qua lăng kính của chủ nghĩa hiện thực sáng tạo ... đặc biệt là mối quan tâm chung về biến đổi khí hậu và phát triển bền vững trong những năm tới”.

Làm sao có thể phát triển bền vững khi mà giá dầu khí cao ngất ngưởng. Nền công kỹ nghệ của ASEAN, kể cả Hoa Kỳ đang trì trệ vì giá dầu hỏa do Tổ chức Các quốc gia Xuất cảng Dầu hoả (OPEC) thao túng để trả thù thời gian suy thoái do trúng chưởng Donald Trump. Trên thế giới hiện nay, chưa thấy một sáng kiến nào có thể chống chọi hoặc đánh bại OPEC.

Chiến lược cô lập kinh tế Nga do Biden xướng xuất đang bị dội ngược: (1) Nhiều quốc gia Châu Á, kể cả Châu Âu đang mua dầu giá rẻ của Nga phải trả bằng đồng Rúp. (2) Đồng Rúp của Nga đang tăng giá đã giáng một đòn nặng vào hệ thống thanh toán bằng đồng Dollar Mỹ.

Các nguyên thủ ASEAN không có gì nhiều để thông báo cho quốc dân về kết quả sẽ mang lại cho tương lai.

Đại-Dương

Trở lại