Tóm
lược các diễn biến chính trên thế
giới trong năm 2022
Đỗ Kim Thêm |
Ngày 30 tháng
1: Đảng Dân chủ Xă hội Bồ Đào Nha
thắng cử Quốc hội
Ảnh: Antonio Costa, Thủ tướng Bồ Đào Nha và là Chủ tịch Đảng Xă hội sau cuộc bầu cử. Ảnh:
Tân Hoa Xă/ Pedro Fiuza Đảng Dân
chủ Xă hội (Partido Socialista, PS) đă giành
được 42% số phiếu bầu với 117 trong
số 230 ghế tại quốc hội. Do đó, Đảng
PS đạt đa số tuyệt đối. Từ năm
2015 đến năm 2022, dưới thời Thủ tướng
António Costa, đảng PS nắm quyền điều hành
đất nước với một chính phủ
thiểu số đôi khi do các đảng thuộc cánh
tả ủng hộ. Ngày 13 tháng
2: Steinmeier tái đắc cử chức vụ
Tổng thống Cộng hoà Liên bang Đức
Tổng thống Frank-Walter Steinmeier chào mừng sau khi tái đắc cử. Ảnh: DPA/
Bernd Von Jut Với 1.045 trên 1.437 phiếu bầu trong ṿng đầu tiên, Quốc hội Liên bang Đức đă tái tín nhiệm Tổng thống Frank-Walter Steinmeier trong chức vụ nguyên thủ quốc gia. Quốc hội Liên bang bao gồm 736 thành viên của Hạ viện Đức và nhiều đại biểu do các cơ quan đại diện của 16 tiểu bang chỉ định. Steinmeier là Tổng thống thứ 12 và nhiệm kỳ sẽ kết thúc vào tháng 3 năm 2027. Ngày 24 tháng
2: Nga tấn công Ukraine
Cảnh hoang tàn trong một khu vực gần thủ đô Kyiv, Ukraine. Nguồn:
ZUMAPRESS.com | Carol Guzy Ngày 24 tháng 2 năm
2022, lực lượng Nga tấn công vào nội địa
Ukraine. Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky tuyên bố t́nh
trạng thiết quân luật. Dù việc chiếm
giữ thủ đô Kyiv bị ngăn chặn, nhưng
Nga chiếm được phần lớn lănh thổ phía
đông và nam Ukraine. Vào tháng 9, Nga đă
ngụy tạo tổ chức 4 cuộc trưng cầu dân
ư ở khu vực do Nga đang kiểm soát. Đến
cuối năm 2022, quân đội Ukraine đă tái
chiếm một phần các khu vực do Nga chiếm
đóng. Tuy nhiên, khi mùa đông bắt đầu, quân
đội Nga nhắm đánh phá các nguồn cung
cấp điện và nước của Ukraine. Liên
Hiệp Quốc phát hiện ra nhiều tội ác
chiến tranh do Nga gây ra. Theo Cao uỷ Liên Hiệp
quốc về Người tị nạn (UNHCR), tính
đến tháng 12 năm 2022, có hơn 7,8 triệu người
đă tỵ nạn đến các nước châu Âu và
hơn 6,5 triệu người đă phải di dời
trong nước. Ngày 16 tháng
3: Đức lập Quỹ tân trang Quân đội
Sau khi Nga xâm lăng Ukraine, trong buổi họp Quốc hội ngày 27-2-2022, Thủ tướng Đức Olaf Scholz đưa ra các biện pháp giải quyết. Ảnh: AP/
Michael Sohn Sau khi Nga tấn công
Ukraine, Thủ tướng Olaf Scholz tuyên bố, Quân
đội Đức (Bundeswehr) cần những năng
lực và trang thiết bị mới. Vào ngày 16 tháng 3,
chính phủ Đức thông qua dự thảo luật tăng
công chi quốc pḥng. Tháng 6, với đa số 2/3
Quốc hội đồng thuận việc tu chỉnh
hiến pháp, lập Quỹ đặc biệt trị giá
100 tỷ euro để tân trang cho Quân đội. Ngày 24
tháng 4: Macron tái đắc cử tổng thống Pháp
Tổng thống Emmanuel Macron vui mừng sau khi tái đắc cử. Ảnh: AP/
Christophe Ena Ngày 24 tháng 4 năm
2022, Pháp tổ chức cuộc bầu cử ṿng hai cho
chức vụ tổng thống. Tổng thống Emmanuel
Macron, nhậm chức từ năm 2017, đă thắng
cử với 59% số phiếu khi tranh cử với
Marine Le Pen, một đối thủ thuộc phe cánh
hữu. Với gần 28%, Macron nhận được
nhiều phiếu bầu nhất trong ṿng đầu vào
ngày 10 tháng 4. Le Pen là nhà lănh
đạo Phong trào Rassemblement National thuộc cực
hữu trong khi Macron, người sáng lập La République
en Marche, được coi là thân châu Âu. Ngày 18
tháng 5: Phần Lan và Thụy Điển xin gia nhập
khối NATO
Cờ Phần Lan, Thụy Điển và khối NATO. Ảnh:
CHROMORANGE | Christian Ohde Ngày 18 tháng 5 năm
2022, Phần Lan và Thụy Điển nộp đơn
xin gia nhập, làm thành viên của khối NATO. Trong
một thời gian dài, Thụy Điển và Phần
Lan theo chính sách đối ngoại trung lập. Sau khi
Nga tấn công Ukraine, hai nước thay đổi mô h́nh
hợp tác. Tuy nhiên, việc gia
nhập vẫn chưa hoàn tất v́ tất cả các
thành viên của khối NATO phải đồng
thuận. Riêng Thổ Nhĩ Kỳ ban đầu tỏ
ra từ chối và cáo buộc là hai nước đều
thiếu thiện chí hợp tác trong việc chống
khủng bố. Cụ thể là Tổng thống Erdogan
nhiều lần yêu cầu dẫn độ các thành viên
của các nhóm người Kurd mà Thổ coi là khủng
bố, nhưng không có kết qủa Vào cuối tháng
6, sau khi Helsinki và Stockholm nhượng bộ, một
thỏa thuận về nguyên tắc đă đạt
được. Cho đến nay, Thổ vẫn chưa
phê chuẩn việc gia nhập. Mùa hè:
Pakistan lâm cảnh thiên tai
Cảnh ngập lụt tại khu chợ Lahore, phía Đông Pakistan. Ảnh:
Pacific Press | Rana Sajid Hussain Từ giữa tháng
6 đến tháng 9, khi gió mùa bắt đầu, Pakistan
gặp phải một lượng mưa cực
lớn. Tại nhiều địa phương, lượng
mưa lớn gấp bốn lần so với những năm
trước. Thảm họa lũ lụt tăng cao v́ c̣n
nhiều lư do khác, thí dụ như sự tan chảy
của các sông ng̣i bị đóng băng. Kết
quả là một phần ba lănh thổ ch́m trong sóng nước.
Lũ lụt và sạt lở đất hoành hành
khắp nơi cho đến hết mùa thu. Dịch
bệnh lây lan nghiêm trọng làm cho ít nhất là 1.300 người
chết. Nguyên nhân chính là thời tiết khắc
nghiệt do biến đổi khí hậu. Ngày 8 tháng
9: Nữ hoàng Elizabeth II băng hà, Sunak trở thành Thủ tướng
Gia bảo của Nữ hoàng được đặt trên linh cữu lúc di quan đến Buckingham Palace vào ngày 18.09. 2022 để cử hành quốc táng. Ảnh:
Photoshot Nữ hoàng Elizabeth
II của Vương quốc Liên hiệp Anh và Bắc
Ireland băng hà vào ngày 8 tháng 9, thọ 96 tuổi.
Đăng quang từ năm 1952, Nữ hoàng là vị
nguyên thủ quốc gia tại vị lâu nhất trên
thế giới. Hoàng tử Charles III kế vị trong
khi Vương quốc có nhiều biến động
nghiêm trọng. Sau khi Thủ tướng
Boris Johnson từ chức vào đầu tháng 7, bà
Liz Truss, người kế nhiệm cũng từ
chức vài tuần sau đó. Rishi Sunak, Thủ tướng
mới là đối thủ của bà Truss. Trong lịch
sử nước Anh, ông là vị Thủ tướng
đầu tiên không phải người da trắng. Ngày 13 tháng
9: Biểu t́nh toàn Iran
Phụ nữ Iran biểu t́nh phong toả đường phố Iran. Ảnh:
ZUMAPRESS.com | Social Media Vào ngày 13 tháng 9, cô
Jina Masha Amini, 22 tuổi, người Kurd đă bị
cảnh sát bắt giữ và cáo buộc là đội
khăn trùm đầu không đúng quy cách đạo
đức. Khi bị giam giữ, nghi can hôn mê và
chết trong bệnh viện vào ngày 16 tháng 9. Nhiều cuộc
biểu t́nh đầu tiên diễn ra trước
bệnh viện. Sau đó, các cuộc biểu t́nh ôn hoà
chống bạo lực của cảnh sát đă lan
rộng và hiện nay bạo loạn chống các chính sách
của chế độ Iran nổ ra trên khắp đất
nước. Tính đến
cuối tháng 11, có 448 người, trong đó có 60
trẻ em và 29 phụ nữ, đă bị lực lượng
an ninh Iran giết chết. Trên khắp thế giới có
những cuộc biểu t́nh tỏ t́nh đoàn kết
với nhân dân Iran và cho đến nay đang c̣n
tiếp tục. Cả chính giới Mỹ và Liên minh châu
Âu cũng đáp trả Iran bằng các biện pháp
trừng phạt kinh tế. Ngày 5 tháng 9: Liên
minh cánh hữu Ư thắng cử
Giorgia Meloni tuyên bố thắng cử với lời cám ơn nước Ư. Ảnh: AA |
Riccardo De Luca Đảng Fratelli
d’Italia theo chủ nghĩa dân tộc cánh hữu đă
dẫn đầu trong cuộc bầu cử quốc
hội ở Ư với khoảng 26%. Khối bảo
thủ cánh hữu bao gồm Fratelli d’Italia, Lega của
Matteo Salvini và Forza Italia của Silvio Berlusconi, tất
cả đạt được tổng cộng
khoảng 43%. Kết quả này đủ để có
được đa số tuyệt đối tại
Hạ viện và Thượng viện. Ngược
lại, Đảng Dân chủ Xă hội Partito (19,3%)
đă không lập được một liên minh
với các chính đảng. Vào ngày 22 tháng 10, lănh đạo
Đảng Fratelli, Giorgia Meloni tuyên thệ nhậm
chức Thủ tướng và là phụ nữ đầu
tiên đảm nhận chức vụ này trong lịch
sử nước Ư. Ngày 30 tháng
10: Lula da Silva thắng cử ở Brazil
Lula da Silva mừng thắng cử tại Sao Paulo, Brasilien. Ảnh: AP |
Andre Penner Lula da Silva thắng
cử trong ṿng hai cho chức vụ Tổng thống
Brazil. Là ứng cử viên thuộc Đảng Công nhân
cánh tả (“Partido dos Trabalhadores”), ông đă thắng
với 50,9% số phiếu so với Jair Messia Bolsonaro là
người đương nhiệm theo cực hữu và
đạt được 49,1% phiếu. Lula đă từng là
Tổng thống Brazil từ năm 2003 đến 2010. Năm
2018, Lula bị kết án tù v́ tội tham nhũng và
rửa tiền. Sau khi kháng án, các bản án bị
hủy bỏ vào năm 2021. Brazil là quốc gia đông
dân nhất ở Nam Mỹ. Trong nhiệm kỳ của
Bolsonaro, nạn phá rừng nhiệt đới Amazon
đă gia tăng liên tục. Các nhà hoạt động
về bảo vệ khí hậu hy vọng, Lula sẽ
sớm có biện pháp cải thiện t́nh thế. Tuy
nhiên, thách thức cho Lula là Đảng cánh tả không
chiếm được đa số tại quốc
hội. Ngày 1 tháng
11: Khối cánh hữu thắng cử ở Israel
Benjamin Netanjahu trước Quốc hội sau khi cuộc kiểm phiếu kết thúc. Ảnh: DPA|
Ilia Yefimovich. Khối các chính
đảng thuộc cánh hữu, cực hữu và tôn giáo
thắng phiếu trong bầu cử quốc hội vào
ngày 1 tháng 11. Đây là cuộc bầu cử lần
thứ năm kể từ năm 2019. Thủ tướng
đương nhiệm Yair Lapid thất bại trong
cuộc bầu cử này. Người thắng cử là
cựu Thủ tướng Benjamin Netanyahu, lănh đạo
phe đối lập. Đảng Likud
của Netanyahu nắm giữ 64 trong số 120 ghế
trong Quốc hội Israel (Knesset). Kể từ khi Israel thành
lập năm 1948, khối cánh hữu mới được
thành lập lẩn đầu tiên. Một trong những
lo âu chính của các chuyên gia là tư pháp không c̣n
hoạt động độc lập. Sau khi liên minh chính
trị của Thủ tướng Lapid tan ră vào tháng Tư,
các cuộc bầu cử quốc hội mới trở
nên cần thiết. Ngày 8 tháng
11: Bầu cử giữa nhiệm kỳ tổng
thống Mỹ
Các vận động viên của Đảng Dân chủ mừng chiến thắng của Nghị sĩ Raphael Warnock, ngày 6-12-2022, Atlanta. Ảnh: AP |
John Bazemore Cứ hai năm
một lần, cử tri Mỹ bầu lại 435 dân
biểu và 1/3 nghị sĩ. Lần bầu này, đă có
nhiều dự đoán cho rằng đảng Cộng ḥa
sẽ thắng phiếu đáng kể, v́ đảng
của tổng thống đương nhiệm thường
mất sự ủng hộ trong các cuộc bầu
cử giữa nhiệm kỳ. V́ t́nh trạng lạm phát,
Đảng Dân chủ của Tổng thống Joe Biden
mất nhiều uy tín và suưt mất thế đa số
tại Hạ viện. Nhưng sau cuộc
bầu cử ṿng hai ở bang Georgia vào ngày 6 tháng 12,
Đảng Dân chủ đă giành được 51 trên
100 ghế tại Thượng viện, nhiều hơn
trước đó 1 ghế. Đa số đảng viên
Cộng ḥa đổ lỗi sự thất bại cho
cựu Tổng thống Donald Trump. Trong khi đó, Donald
Trump muốn tái tranh cử vào năm 2024. COP27
lập qũy khắc
phục thiệt hại do biến đổi
khí hậu
Trước tiền đ́nh Hội nghị COP 27 Ảnh:
photothek | Thomas Imo Từ ngày 6 đến
ngày 20 tháng 11 năm 2022, đại diện của 196
quốc gia nhóm họp tại Sharm El-Sheikh, Ai Cập,
trong khuôn khổ Hội nghị Khí hậu Thế
giới lần thứ 27 của Liên Hiệp Quốc
(COP27). Tại cuộc
họp này, các đại biểu thống nhất
về việc thành lập một qũy đền bù
thiệt hại liên quan đến việc biền đổi
khí hậu. Các quốc gia bị ảnh hưởng nghiêm
trọng sẽ được hỗ trợ tài chính. Các
h́nh thức hỗ trợ cụ thể vẫn chưa
được chung quyết Mặt khác, các đại
biểu cũng không đồng ư đưa ra các
biện pháp hiệu quả hơn trong bảo vệ khí
hậu, chẳng hạn như loại bỏ dần
sản xuất dầu khí. Ngày 18
tháng 12: World Cup kết thúc tại Qatar
Lion Messi tạo chiến thắng cho Argentina tại Qatar 2022. Ảnh:
David Pamoa/ FIFA/ Getty/Images Từ ngày 20-11
đến 18-12, giải bóng đá thế giới
diễn ra tại Qatar. Theo ước tính, Qatar đă chi
khoảng 220 tỷ đô la cho việc tổ chức.
Tinh thần thi đua thể thao của giải bị lu
mờ bởi những cáo buộc chống lại FIFA và
nước chủ nhà. Qatar là một
quốc gia độc tài và hạn chế bảo
vệ nhân quyền. Theo các nhà phê b́nh, lẽ ra Qatar không
nên được trao cho việc tổ chức
giải. FIFA cũng cấm một số đội
tuyển quốc gia đeo băng “One Love”, được
coi là dấu hiệu của nhân quyền. Cuối cùng,
đội bóng Argentina chiến thắng và trở thành
vô địch bóng đá thế giới năm 2023
|