Tổng
thống Đệ nhất Cộng ḥa Đại Hàn Lư
Thừa Văn và Tổng thống Đệ nhất VNCH Ngô
Đ́nh Diệm vào năm 1958.
Nh́n lại lịch sử, chúng
tôi thấy câu ngạn ngữ "hoạ vô đơn
chí, phúc bất trùng lai" sao nó đúng quá: tai bay
vạ gió th́ luôn theo nhau mà đến với Việt
Nam Cộng Ḥa, c̣n những cái may mắn th́ ít khi nó
trở lại.
Thời Tổng thống Ngô Đ́nh
Diệm: sau bao nhiêu gian lao với Pháp, ông đă khai sinh
ra nền Cộng Ḥa.
Sau đó xây dựng được
những thành tích vẻ vang của "Năm Năm Vàng
Son 1955-1960," (độc giả xem Khi Đồng Minh
Nhảy Vào, Chương 13). Nhưng vừa tới năm
1961 th́ ông phải đối đầu ngay với
những giao động khôn lường: nửa năm
đầu th́ Tổng thống John F. Kennedy hết
sức ủng hộ, tới nửa năm sau, bang giao
Việt - Mỹ rơi vào khủng hoảng.
Sau cùng th́ trong bối cảnh
dầu sôi lửa bỏng vào dịp Lễ Phật
Đản thứ 2507 (ngày 8/5/1963), TT Kennedy gửi ông
Henry Cabot Lodge sang làm Đại sứ thay thế ĐS
Frederick Nolting về hưu.
Nolting là người ủng
hộ ông Diệm. Ông Lodge là người mưu mô, nham
hiểm, có nhiều thành kiến về ông Diệm. V́
tham vọng muốn lập thành tích để ra ứng
cứ tổng thống vào năm 1964 cho nên ông đă dùng
đủ mọi mưu lược triệt tiêu
Tổng thống Diệm với hậu quả là phá nát
nền Đệ Nhất Cộng Ḥa mùa Thu 1963. Tôi
gọi ông này là Đao phủ HENRY I.
Tới Đệ Nhị Cộng
Ḥa, Tổng thống Nguyễn Văn Thiệu lại
gặp ngay một tay HENRY nữa - Henry A. Kissinger. Về
ông này, ta có thể đặt câu hỏi: ở một
cường quốc vĩ đại như Hoa Kỳ,
biết bao nhiêu người vừa tài, vừa đức,
vừa có tâm, vừa có tầm mà lại không lên
được tới địa vị quyền hành như
ông Kissinger?
Ông này c̣n mưu lược, gian
dối hơn Cabot Lodge gấp mấy lần. Kissinger
đă đạo diễn chính sách của Hoa Kỳ
về Việt Nam trong gần sáu năm rưỡi,
tức là trên hai phần ba thời gian của Đệ
Nhị Cộng Ḥa.
Cái nguy hiểm cho cả Mỹ
lẫn Miền Nam là ông này thích hành động bí
mật và một ḿnh.
Trong một cuộc phỏng
vấn với nữ kư giả người Ư, bà Oriana
Fallaci, ông giải thích rằng sở dĩ ông có
sức mạnh là nhờ ở lối hành động
một ḿnh:
"Điểm chính là lúc nào tôi
cũng hành động một ḿnh. Người Mỹ
thích cái đó vô cùng. Người Mỹ thích h́nh
ảnh một gă chăn ḅ dẫn đầu một toán
di dân, một ḿnh trên lưng ngựa, đi đầu,
thủng thẳng tiến vào một tỉnh lỵ,
một thị xă; chỉ ḿnh với ngựa thôi, không
có ǵ khác. Có thể là không có cả súng nữa, là v́
gă ta không cần bắn. Gă chỉ hành động
bằng cách là ở đúng chỗ, vào đúng lúc,
thế thôi. Nói gọn hơn, gă là một cao bồi
miền Tây."
Tôi gọi ông này là Đao
phủ HENRY II.
Nhân dịp 30 tháng Tư, chúng
tôi xin chia sẻ với đồng hương một vài
cảm nghĩ về số phận long đong của
cả hai nền Cộng Ḥa vào lúc hoàng hôn thê lương
ảm đạm.
Khi Đệ Nhất Cộng Ḥa sụp đổ
Những cái xui xẻo đă xảy ra liên
tục cho Tổng thống Ngô Đ́nh Diệm trong ba ngày
cuối cùng của cuộc đời ông (xem Khi Đồng
Minh Nhảy Vào, Chương 22).
Ngày 3/03/1963 Ṭa Bạch Ốc
gửi mật điện chỉ thị cho Đại
sứ Lodge là: "phải thông báo đầy đủ
cho Tướng Harkins (tư lệnh quân đội
Mỹ ở Miền Nam) trong mọi giai đoạn, và
sử dụng những khuyến cáo của cả Harkins
lẫn Smith," và "tất cả chỉ thị cho
Conein (người trung gian với nhóm tướng lănh
đảo chính) cũng phải được thông qua
ư kiến của Harkins và Smith." Nhưng vào những
giờ phút chót, ông Lodge đă trái lệnh Tổng
thống, không chịu bàn bạc, thông báo ǵ với ông
Harkins (v́ Harkins hết sức bênh vực TT Diệm);
Cố
vấn Ngô Đ́nh Nhu, người bị sát hại cùng
anh ông, Tổng thống Đệ nhất Cộng ḥa
năm 1963.
Cùng ngày 30/03, Đại sứ
Lodge hoăn chuyến đi Washington. Ông đă định
đi vào ngày 31 tháng 10. Chỉ thị từ Washington là
khi ông Lodge đi vắng th́ Tướng Harkins sẽ
thay thế ông để điều khiển ở Sàig̣n.
Nếu ông Harkins ở lại th́ khó có thể đảo
chính. Sau cùng, Washington lại quyết định cho phép
ông Lodge hoăn chuyến đi vài ngày. Lodge muốn ở
lại Sàig̣n để theo rơi đảo chính ngày hôm
sau.
Ngày 31 tháng 10 là ngày trước
đảo chính. V́ ngày đảo chính (mồng 1 tháng
11) là ngày Lễ Các Thánh, ngày lễ của người
Công giáo, nên ông Diệm có thể đi kinh lư hoặc
thăm viếng chỗ này chỗ kia. Cho nên Tướng
Trần Văn Đôn đề nghị với TT
Diệm là ông nên tiếp xă giao Đô đốc Harry
Felt (Tư lệnh quân lực Mỹ Thái B́nh Dương)
vừa tới Sàig̣n. Đề nghị như vậy là
để có cớ thuyết phục TT Diệm ở
lại Dinh Gia Long trong ngày đảo chính cho chắc
ăn.
Chính ông Đôn đă viết
lại trong cuốn hồi kư Our Endless War - Inside Vietnam:
"Sáng ngày 31 tháng 10, tôi vào
dinh gặp Tổng thống Diệm để hỏi
về vấn đề Đô đốc Felt đến
Sàig̣n, và ḍ hỏi xem có phải v́ ông không có mặt
ở Sàig̣n vào ngày mai nên không tiếp ông Felt
được hay không? Ông Diệm ngạc nhiên v́ không
biết tin ông Felt tới Sàig̣n."
V́ Tướng Đôn đề
nghị, TT Diệm đă quyết định ở
lại Sài g̣n để tiếp Đô đốc Felt vào
ngày 1/11.
Buổi sáng ngày 1 tháng 11, khi TT
Diệm tiếp hai ông Felt và Lodge, ông bất chợt
hỏi ông Lodge rằng ông biết đang có âm mưu
đảo chính nhưng không biết rơ tướng tá
nào muốn đảo chính. Ông Lodge trả lời
một cách quanh co: "Tôi không nghĩ rằng Tổng
thống phải lo ngại ǵ cả." Như vậy
là để đánh lừa ông Diệm;
Một chuyện nữa hết
sức quan trọng, đó là cuối cùng, như đă
đề cập trên đây, Tổng thống Diệm
đă muốn làm một nghĩa cử ôn ḥa với
cả Đại sứ Lodge, cả Tổng thống Hoa
kỳ. V́ biết ông Lodge sắp lên đường
về Washington, ông dặn ông Lodge là khi về tới
Washington th́ nên gặp hai ông Colby (trưởng trạm
CIA ở Sàig̣n trước đây) và Nolting (cựu
Đại sứ) để bàn bạc về vấn
đề giải quyết chuyện ông Nhu cho ổn
thỏa.
Rồi ông gửi một thông
điệp cho TT Kennedy nói:
"Tôi bằng ḷng chấp
nhận tất cả những đề nghị của
Tổng thống Kennedy một cách hết sức nghiêm
chỉnh, và muốn thực sự thi hành những điều
này, chỉ c̣n vấn đề thời gian tính."
Tổng thống JF Kennedy bị ám
sát ngày 22/11 cũng trong năm 1963 ở Dallas
Chắc ông Lodge cũng c̣n
một chút lương tâm và cho rằng như vậy là
đă có thể đi tới chỗ ḥa hoăn với ông
Diệm được rồi, nên ông có báo cáo về
Washington thông điệp này.
Thế nhưng, vô t́nh hay hữu
ư, theo Mark Moyar th́ ông Lodge lại gửi điện tín
này theo thủ tục 'ưu tiên thấp nhất' nên khi
thông điệp này tới Washington th́ tiếng súng
đă bắt đầu nổ ở Sàig̣n rồi. Theo
một tác giả khác, James W. Douglas trong cuốn JFK and
The Unspeakable th́ Lodge đă tŕ hoăn để khi Kennedy
nhận được điện tín này th́ đă quá
trễ.
Ngày 1 tháng 11 cũng là ngày sinh
nhật của Đại tá Hồ Tấn Quyền, Tư
lệnh Hải quân, là người trung thành với TT
Diệm và đă cứu ông trong dịp đảo chính
tháng 2 năm 1962.
Sau khi chơi quần vợt
với một số đồng đội, họ
mời ông dùng cơm trưa để mừng sinh
nhật thứ 36 của ông. Thoạt đầu, ông
đă từ chối. Buổi sáng hôm ấy, ông cũng
đă chột dạ v́ thấy có những cuộc
chuyển quân hơi lạ nên muốn theo dơi để
báo cáo cho ông Diệm. Nhưng rồi viên sĩ quan
phụ tá cố nài ép nên ông nể ḷng. Lúc đang trên
đường đi tới một quán nhậu ở
ngoại ô Sàig̣n, ông đă bị sát hại. Như
vậy là ông Quyền đă đi trước và
dọn đường tới nghĩa trang cho hai ông
Diệm-Nhu.
Theo tác giả Mark Moyar (trong
cuốn Triumph Forsaken) th́ "khi cuộc đảo chính
sắp bắt đầu, một viên sĩ quan chỉ
huy lữ đoàn Lực lượng Đặc biệt
đề nghị với Tổng thống Diệm cho ông
dùng xe thiết giáp tấn công tổng hành dinh của
nhóm đảo chính để bắt trọn ổ
số Tướng lănh đang họp hành. Thành công là
chắc chắn, viên sĩ quan cố thuyết phục
ông Diệm, v́ chỉ có một số lính đang
tập sự đứng gác ở Tổng Tham Mưu, và
đúng như vậy.
Nếu những tướng
chủ mưu bị bắt th́ quân đội đảo
chính tất sẽ bị rối loạn. Nhưng TT
Diệm không cho phép, ông nói: "Quân đội
phải tiết kiệm súng đạn để
chống Cộng, và tránh đổ máu," rồi thêm:
"Chỉ cần bảo vệ Dinh Gia Long, nhà Bưu
điện và Tổng Nha Ngân khố."
GS
Nguyễn Tiến Hưng gọi ông Henry Kissinger (b́a trái
h́nh) là Đao phủ Henry II
Như đề cập trên đây,
sau khi tiếng súng đảo chính đă vang dội,
Tổng thống Diệm gọi giây nói cho Đại
sứ Lodge vào lúc 4 giờ 30 chiều (ngày 1 tháng 11)
để hỏi về thái độ của Hoa kỳ.
Ông Lodge trả lời lơ mơ là ông không biết ǵ
để nói nhưng có đề nghị với ông
Diệm là sẽ cho xe cắm cờ Mỹ đến
Dinh Gia Long đưa ông Diệm ra phi trường,
rồi dùng máy bay riêng của đại sứ để
chở ông ra khỏi nước, nhưng TT Diệm
từ chối. Nhưng trái với điều mà
nhiều tác giả đă viết, cuộc điện
đàm này không phải là trao đổi cuối cùng
giữa hai người. Vẫn c̣n một cú điện
thoại khác nữa.
Cú điện thoại thứ hai
là lúc ở tại nhà thờ Cha Tam, ông Diệm đă
gọi ông Lodge để yêu cầu giúp đỡ phương
tiện để ra đi, v́ ông Lodge đă hứa
rằng "Nếu tôi có thể làm được ǵ
để giúp cho an toàn của Ngài th́ Ngài cứ
gọi tôi." Nhưng bây giờ ông Lodge lại
trả lời là Ṭa Đại sứ Mỹ chỉ có
thể cho ông trú ẩn và bất cứ điều ǵ
khác, nhưng không thể giúp phương tiện chuyên
chở ông ra khỏi nước. Như vậy là trái
hẳn với đề nghị của ông Lodge
chiều hôm trước. Ông Mike Dunn, Phụ tá trưởng
của đại sứ - là người đứng bên
ông Lodge khi ông này nói diện thoại với ông
Diệm - đă xin tự nguyện đến chở hai
ông Diệm, Nhu đi để bảo vệ cho hai ông,
nhưng ông Lodge đă không đồng ư! "Tôi
thật ngạc nhiên là ta đă không làm ǵ để
giúp cho hai anh em họ Ngô," ông Dunn phàn nàn.
Một nhân chứng nữa cũng
khẳng định về việc này là nhà báo Joseph
Fried của tờ New York Daily News trong một báo cáo vào
ngày 5 tháng 11, 1963.
Sau khi ông Lodge từ chối giúp
đỡ, Tổng thống Diệm hoàn toàn thất
vọng, khoảng 7 giờ sáng ngày mồng 2 ông
quyết định gọi điện thoại cho
Bộ Chỉ huy Đảo Chánh thông báo là ông đă
ra lệnh cho lính pḥng vệ Phủ tổng thống ngưng
bắn và ông đầu hàng vô điều kiện.
Đây là một việc không may
mắn nhất cho TT Diệm v́ cho tới ngày đảo
chính, nhóm tướng lănh vẫn c̣n nghi ngờ nhau, chưa
có sự tin tưởng và đồng ư hoàn toàn. Chính
TT Thiệu đă kể lại (với Phụ Tá
Nguyễn Văn Ngân) là "nếu ông Diệm và ông
Nhu không ra tŕnh diện (gọi điện thoại) vào
sáng ngày 2 tháng 11, chỉ cần nán lại tới trưa
cùng ngày th́ các tướng lănh sẽ lên máy bay
chạy hết v́ lo sợ và nghi ngờ lẫn nhau"
là đă mắc mưu ông Nhu.
Trước đó, trong giai đoạn
chuẩn bị đảo chính, Tướng Paul Harkins, Tư
lệnh Mỹ ở Việt Nam cũng báo cáo về cho
tướng Maxwell Taylor, Chủ tịch Tham Mưu Liên Quân
về nhóm tướng lănh:
Bà
Nhu, Trần Lệ Xuân cùng con gái trong một chuyến
công du nước ngoài.
"Tôi thấy chúng ta có một
tổ chức của nhóm người thật hoang mang
trong đó mọi người nghi ngờ mọi người
khác."
Các tướng lănh yêu cầu
Conein sắp xếp máy bay, nhưng CIA trả lời là
cần 24 giờ th́ mới thu xếp được, nhưng
thật ra là đă có sẵn một chiếc máy bay
ở Sàig̣n để chở Đại sứ Lodge
về Washington và ông này đă hoăn chuyến đi. Dù
sao, khi nghe thấy nói đến 24 giờ, Tướng
Minh gắt lên "Chúng tôi không giữ họ lâu thêm
được nữa."
Sau này, Tổng thống Nguyễn
Văn Thiệu (lúc đó là Đại tá) c̣n kể
lại với chúng tôi rằng:
"Khi được lệnh
đánh Dinh Gia Long, ông đă có ư định t́m TT
Diệm và mời ông lên xe jeep mở mui để
về Bộ TTM rồi đưa ông đi ra ngoại
quốc, nhưng khi chiếm Dinh xong th́ thấy ông
Diệm đă đi rồi. Ông Thiệu thêm:
"Nếu như TT Diệm đi xe jeep mui trần như
vậy th́ không ai dám sát hại ông..."
Đến khi ông Thiệu
được tin TT Diệm gọi điện thoại
về Bộ Tổng Tham Mưu, ông c̣n đề
nghị với Tướng Minh để cho ông đi
đón TT Diệm từ nhà thờ Cha Tam, nhưng ông
Minh gạt đi và nói "Khỏi phải lo, đă có
người rồi."
Bất hạnh cuối cùng của Đệ Nhị
Cộng Ḥa
Tháng 2/1972, TT Nixon
đi Bắc Kinh gặp Chủ tịch Mao. Dịp này ông
đă đảo ngược "chính sách ngăn chặn
Trung Quốc" (containment of China). Khi mở cửa
Bắc Kinh th́ ông đóng cửa Sàig̣n, và khi bắt
tay với ông Mao th́ buông ngay tay ông Thiệu (như chúng
tôi đă viết trong cuốn Tâm Tư Tổng
Thống Thiệu).
Sau đó Nixon - Kissinger áp lực
Miền Nam kư Hiệp Định Paris (1/1973). Từ
đó những cái xui xui xẻo tới dồn dập:
Ngược lại với
những cam kết của TT Nixon là sẽ tiếp
tục viện trợ, VNCH vừa kư kết một
hiệp định hết sức bất lợi th́
lại bị cắt xén viện trợ thật bất
ngờ và thật nhanh;
C̣n được chút ít
viện trợ th́ lại bị ngay cú 'sốc' siêu
lạm phát (do chiến tranh Israel - Ai Cập vào tháng
10/1973) làm tiêu hao măi lực của viện trợ.
Một thùng dầu thô đang từ 4USD vọt lên 12
USD.
Tới khi viên trợ bị
cắt hết, Miền Nam xoay xở đi vay Quốc Vương
xứ Saudi để mua tiếp liệu. Vua Saud al Faisal
vừa đồng ư cho vay 300 triệu USD th́ lại
bị người cháu ruột hạ sát thê thảm
ngay trong hoàng cung. Ông nằm xuống vào đúng ngày
cố đô Huế bị bỏ ngỏ.
Tổng thống Johnson và Tổng
thống Thiệu tại hội nghị thượng
đỉnh Mỹ - Việt 20/07/1968 ở Honolulu
Trên chiến trường, lúc
bị tấn công, Ban Mê Thuột gọi không quân đến
yểm trợ. Phi vụ vừa tới thả bom th́
một trái rơi trúng ngay Bộ Tư Lệnh Sư
Đoàn 23;
Mất Ban Mê Thuột, có lệnh
rút Pleiku. Ngày 18 tháng 3, quân dân hoảng hốt rút trên
con đường 7B đẫm máu. Vừa về
tới Phú Bổn th́ bị kẹt ngay v́ công binh chưa
làm xong cây cầu nổi như đă dự tính: đoàn
người di tản chịu thêm một trận pháo kích
bên bờ sông Ea Pha. Sau này T ổng Thống Thiệu
kể lại cho tôi rằng ông vẫn c̣n thắc
mắc về chuyện tại sao Công Binh không làm xong cái
cầu nổi? Đại tướng Viên cũng cho
rằng "Sư đoàn 320 của cộng sản
sẽ không bao giờ truy kích kịp đoàn quân
nếu chúng ta có được cầu qua sông thiết
lập đúng lúc, và giữ đuợc trật tự
trong đoàn dân quân di tản." V́ cầu không xong,
cho nên:
Hai ngày sau mới rời đuợc
Hậu Bổn. Đoàn dân quân vừa tiến được
chừng 20 cây số là khựng ngay, v́ "trước
mặt đoàn di tản là Phú Túc đả bị
địch chiếm."
Khi không quân tới
cứu,"một trái bom nữa rơi vào đoàn quân
đi đầu, gây thương vong cho gần một
tiểu đoàn Biệt Động Quân." Tôi đang
dự một buổi họp đầy căng thẳng
tại Dinh Độc Lập sau cuộc rút lui thảm
hại này th́ Đại Tá Cầm (Chánh Văn pḥng
Tổng Thống) bước vào đưa một tin
bất hạnh: ông Paul Léandri, trưởng pḥng thông
tấn xă Agence France Presse ở Sàig̣n bị cảnh sát
bắn chết.
Léandri loan tin "có số lính người
Thượng (Montagnards) đă nổi loạn ở
Hậu Bổn, chống lại quân đội VNCH'. Nha
Cảnh Sát mời ông đến để thẩm
vấn. Sau vài tiếng đồng hồ bị giữ
lại, Leandri bỗng nhiên bước ra khỏi pḥng,
nhảy lên xe và lái vút đi. Khi cảnh sát huưt c̣i
ngừng, ông cứ tiếp tục phóng. Cảnh sát rút
súng bắn vài phát vào bánh xe để giữ lại.
Chẳng may một viên đạn lạc trúng ngay vao người.
Leandri gục chết tại chỗ.
Phóng viên ngoại quốc vô cùng
phẫn uất, phản kháng kịch liệt. Trong
một t́nh h́nh vô cùng bất lợi cho Miền Nam
về tất cả mọi phương diện quân
sự, chính trị, kinh tế, và bộ mặt Miền
Nam đă bị bôi nhọ bởi những h́nh ảnh dă
man, độc tài, tham nhũng, bây giờ h́nh ảnh
Leandri bị bắn gục chết lại phóng đi
khắp thế giới! Tổng Thống Thiệu nghe tin
này đă tái mặt. Ông liền chấm dứt, bước
ra khỏi pḥng họp.
Mấy ngày hôm sau, trong một phiên
họp khác ở Văn Pḥng Thủ Tướng,
lại có tin chiếc máy bay vận chuyển C-5A chở
đám trẻ em mồ côi vừa cất cánh ở Tân
Sơn Nhất đă bị nổ tan. Chết trên 200 trăm
em bé! Vào chính lúc đó lại đang có những
chống đối ngay tại Washington về việc di
tản người Việt Nam bằng máy bay Mỹ.
Ôi sao tin tức nó dồn
dập, bi đát đến thế vào lúc con thuyền
Miền Nam nghiêng ngửa sắp ch́m đắm!
Suy gẫm như vậy, nhiều
nguời trong đó có tác giả, cũng chỉ c̣n có
cách là nghĩ đến chữ 'mệnh'.
...Ngày nay nh́n lại, riêng
phần tác giả th́ cũng chỉ có một mong ước,
đó là những thế hệ con cháu được
sống trong thời đại kỹ thuật, có
nhiều phương tiện và hoàn cảnh thuận
lợi để liên lạc nên sẽ có thể
gần gũi nhau hơn, thông cảm nhau hơn để
rồi từng bước có thể giúp cho vận
mệnh đất nước trở nên tươi sáng
hơn, tốt đẹp hơn.
Chúng tôi nghĩ rằng đây cũng
là niềm hy vọng của đại đa số người
dân Việt Nam hôm nay.
Bài viết thể hiện quan
điểm riêng của Giáo sư Nguyễn Tiến Hưng.
Sinh năm 1935 ở Thanh Hóa, tác giả từng giữ
chức Tổng trưởng Kế hoạch của Chính
phủ Việt Nam Cộng ḥa kiêm cố vấn của
Tổng thống Nguyễn Văn Thiệu trước
1975 ở Sài G̣n. Ông là tác giả cuốn 'Khi Đồng
minh Tháo chạy' và là đồng tác giả cuốn The
Palace Files- Hồ sơ Dinh Độc Lập, viết cùng
Jerrold L. Schecter bằng tiếng Anh. Hiện ông định
cư tại Virginia, Hoa Kỳ.
|