Việt
Nam có thể mất Trường Sa?
Trương Nhân Tuấn
Việt Nam có thể bị mất toàn bộ các đảo, các cấu trúc địa lư thuộc quần đảo Trường Sa cho Trung quốc, nếu vẫn c̣n giữ nguyên chính sách “ba không” như hiện nay.
Trên quan điểm địa chiến lược, Trung Quốc chỉ có thể trở thành “đại quốc” khi các nước chung quanh “yếu”. Nếu các nước này đă là các nước “giàu” th́ cũng phải làm thế nào cho họ ít nhiều lệ thuộc vào Trung Quốc. Đă từ lâu Trung Quốc là động cơ cho phát triển của cả khu vực (và thế giới). GDP của Trung Quốc lên hàng thứ nh́ và ngân sách quốc pḥng cũng hàng thứ nh́ trên thế giới (150 tỉ đô là số công bố. Số thật sự có thể lên gấp đôi). Trung Quốc đă là một “nước lớn”. Các nước “giàu” trong khối ASEAN, hay Đại Hàn, Nhật đă “tương thuộc” một cách sâu sắc về kinh tế với Trung Quốc.
Việt Nam là một ngoại lệ. Nước này từ đầu thập niên 90 đă ngoan ngoăn nằm trong “quĩ đạo” của Trung Quốc. Việt Nam tuyên bố là không “liên minh” với nước nào. Điều này rất hợp ư Bắc Kinh. Trung Quốc sẽ liên tục “giúp” mọi thứ để cho Việt Nam trở thành một nước “yếu” và nghèo đói kinh niên.
Một cái nh́n (địa chiến lược) khác, Mỹ lại không muốn thấy một “đại cường” Trung Quốc, đối trọng với Mỹ trong khu vực. Mỹ không thể tái dựng lại “chiến tranh lạnh” nhằm cô lập Trung Quốc mà chỉ có thể thiết lập một hàng rào các nước đồng minh để bao vây Trung Quốc. Các nước nằm trong “hàng rào” của Mỹ đều là các nước giàu (hay tương đối giàu hơn Việt Nam) và mạnh. Việt Nam có vị trí rất “đắc địa”, v́ là thanh kiếm dưới yết hầu của Trung Quốc. Dĩ nhiên được Mỹ coi trọng.
Việt Nam có hai lựa chọn.
Một là không liên minh với ai hết (theo như ư nguyện của Bắc Kinh) như hiện nay. Kết quả là nghèo kinh niên, (lănh thổ mất lần hồi) v́ đó là mục đích chiến lược của Trung Quốc.
Hai là “liên minh” với Mỹ để trở thành một nước giàu và mạnh (ít ra như Đại Hàn). V́ một Việt Nam nghèo đói sẽ không ngăn cản được Trung Quốc mà c̣n là một gánh nặng cho Mỹ.
Và chỉ có liên minh với Mỹ Việt Nam mới có thể bảo vệ được toàn vẹn lănh thổ, vùng biển, vùng trời của quốc gia ḿnh.
Một số yếu tố tŕnh bày sau đây, cho thấy nếu Việt Nam không thay đổi, mất nước sẽ là một tŕnh tự êm ái.
1. Từ vụ kiện của Phi
Ngày 23 tháng giêng năm 2013, Bộ Ngoại giao Phi trao công hàm cho Bắc Kinh, đồng thời thông báo trước dư luận trong ngoài nước, việc Phi đă nộp hồ sơ đưa Trung Quốc ra Ṭa trọng tài theo Phụ lục VII của Công ước Quốc Tế về Biển 1982. Hồ sơ kiện của Phi gồm 4.000 trang tài liệu, được Ṭa Trọng tài Thường trực (La Hague, Ḥa Lan) thụ lư. Tháng 6-2014, Ṭa thông báo cho Trung Quốc, nước này có 6 tháng để nộp bản phản biện, thời hạn chót là ngày 15-12-2014. Như đă biết, từ ngày 19 tháng 2 năm 2013, bộ Ngoại giao Trung Quốc đă tuyên bố từ chối tham gia vụ kiện, và dĩ nhiên, không nh́n nhận thẩm quyền của Ṭa. Một bản Tuyên bố ngày 7-12-2014 đă được phía Trung Quốc công bố. Theo đó lập luận của Trung Quốc về các lư do không tham gia vụ kiện được tŕnh bày khá rơ rệt.
Những lập luận đáng ghi nhận của Trung Quốc là:
a.
Ṭa không có thẩm quyền v́ cốt lơi của
vụ kiện liên quan đến “chủ quyền lănh
thổ” mà điều này không thuộc phạm trù
của Công ước Quốc tế về Biển
1982.
b. Vụ kiện liên quan đến vấn đề
“phân chia ranh giới biển” mà điều này Trung
Quốc đă bảo lưu năm 2006 (loại trừ
mọi biện pháp trọng tài có mục đích phân
chia ranh giới biển).
Thái
độ của TQ, không tham gia vụ kiện và không
nh́n nhận thẩm quyền của ṭa, không cản
trở được quá tŕnh thụ lư của Ṭa Thường
Trực. Nếu không có ǵ trở ngại, nội
vụ sẽ xử vào tháng 7 năm 2015.
Trong tiểu đoạn trước người
viết có nói rằng sẽ có 40% xác suất Ṭa tuyên
bố “không có thẩm quyền”.
V́ sao sẽ giải thích bên dưới. Điều này nếu xảy ra, vùng nhận diện pḥng không (ADIZ) của Trung Quốc ở Biển Đông sẽ sớm được thành lập (theo bản đồ dưới đây). Dĩ nhiên, tất cả các đảo, cấu trúc địa lư trong vùng biển (được bao che bởi vùng ADIZ) phải thuộc chủ quyền của Trung Quốc. Trung Quốc không thể lập vùng nhận diện pḥng không nếu có một vùng lănh thổ (nào đó) ở phía dưới c̣n thuộc về một nước khác.
Tức là, trước khi tuyên bố vùng nhận diện pḥng không, công việc của Trung Quốc là “thâu hồi” các đảo, các cấu trúc địa lư bên dưới khu vực này. Phía thiệt hại nhiều nhất không phải Phi Luật Tân mà là Việt Nam. Toàn bộ lănh thổ của Việt Nam trong Biển Đông sẽ bị mất.
H́nh trên: Vùng ADIZ của TQ, giả định của tác giả.
2. Nội dung hồ sơ kiện của Phi
Phi yêu cầu Ṭa tuyên bố, gồm 10 điều:
1. Các quyền của Trung Quốc và Phi ở biển Đông phải tuân thủ theo UNCLOS. (Các quyền được xác định theo phần II đối với lănh hải và vùng tiếp giáp, theo phần V đối với vùng ZEE và theo phần VI đối với thềm lục địa).
2. Yêu sách đường 9 đoạn của Trung Quốc là vô giá trị.
3. Các cấu tạo lúc ch́m lúc nổi, không nằm trong lănh hải các quốc gia ven biển, thuộc đáy biển, th́ không thể chiếm hữu, ngoại trừ cấu tạo đó nằm trên thềm lục địa của quốc gia theo phần VI UNCLOS.
4. Các băi Vành Khăn, Mc Kennan, Xu Bi và Gaven là các cấu tạo ch́m khi thủy triều lên, không phải là đảo theo qui định của điều 121 UNCLOS, cũng không nằm trên thềm lục địa Trung Quốc, việc Trung Quốc chiếm đóng có trái phép hay không và việc xây dựng trên các băi cạn này có trái phép hay không?
5. Băi Vành Khăn và McKennan thuộc thềm lục địa của Phi theo phần VI của UNCLOS.
6. Băi Hoàng Ngam và các đá Châu Viên, Gạc Ma, Chữ Thập là các băi ch́m, ngoài trừ vài mỏm đá nhô trên nước khi thủy triều lên. Chúng chỉ là “đá” theo điều 121 khoản 3 của UNCLOS, v́ thế chỉ có thể có lănh hải không quá 12 hải lư. Trung Quốc đă đ̣i hỏi một cách phi lư quyền mở rộng các vùng biển quá 12 hải lư tại các cấu tạo này.
7. Trung Quốc đă vi phạm luật pháp khi ngăn cấm các tàu của Phi khai thác các vùng biển cận Hoàng Nham và đá Gạc Ma.
8. Phi có quyền về lănh hải 12 hải lư, ZEE 200 hải lư và thềm lục địa, theo các phần II, V và VI của UNCLOS, tính theo đường cơ bản quần đảo của Phi.
9. Trung Quốc đă yêu sách một cách bất hợp pháp các quyền đối với tài nguyên sinh vật và phi sinh vật và đă khai thác phi pháp các tài nguyên này và cũng đă vi phạm pháp luật khi không cho Phi khai thác các tài nguyên sinh vật và phi sinh vật trong vùng EEZ và thềm lục địa của ḿnh.
10. Trung Quốc đă can thiệp một cách bất hợp pháp quyền tự do hàng hải của Phi được xác định theo UNCLOS.
Các điểm, theo tôi, Ṭa không có thẩm quyền để tuyên bố là:
Điểm 3 và điểm 4: về t́nh trạng pháp lư các cấu tạo địa lư lúc ch́m lúc nổi (mà Trung Quốc hiện chiếm đóng và xây dựng). Công ước Quốc tế về Biển 1982 không đề cập đến việc các cấu trúc địa lư này có thể chiếm hữu hay không? Phán lệ (hay án lệ) của CIJ trong vụ kiện giữa Qatar và Bahreïn. Ṭa nói về việc này như sau:
“Luật pháp quốc tế im lặng về t́nh trạng pháp lư của các băi lúc ch́m lúc nổi, các băi này có thể xem như là một “lănh thổ” hay không? luật pháp hiện hành cũng không thể xác định là các băi đó có thể xem như là một lănh thổ tương đương với “đảo” hay không”?
Tuy nhiên, trong vụ tranh chấp giữa Tân Gia Ba và Mă Lai về chủ quyền của các đảo Pedra Branca/Pulau Batu Puteh, Middle Rocks và South Ledge qua phán lệ của Ṭa án Quốc tế (CIJ) ngày 23-5-2008. Trường hợp tương tự, South Ledge là một đảo đá lúc ch́m lúc nổi, chỉ thấy khi thủy triều thấp. Ṭa có nhắc lại t́nh trạng mơ hồ về t́nh trạng pháp lư của các cấu trúc địa lư này trong vụ án Qatar và Bahreïn. Dầu vậy Ṭa phán rằng South Ledge nằm ở vùng lănh hải nước nào th́ sẽ thuộc chủ quyền của nước đó.
Nếu phán quyết của Ṭa CIJ ở trên trở thành một “phán lệ”, được áp dụng trong trường hợp các cấu trúc địa lư tương tự ở Trường Sa, th́ chủ quyền các cấu trúc (lúc ch́m lúc nổi) sẽ phụ thuộc vào các đảo chính. Tức là nước nào có chủ quyền ở đảo chính th́ các cấu trúc phụ thuộc cũng sẽ thuộc chủ quyền của quốc gia đó.
Ở điểm này Ṭa sẽ không có thẩm quyền phán xét. Đơn giản v́ nó liên quan đến vấn đề “chủ quyền lănh thổ” mà điều này nằm ngoài thẩm quyền của UNCLOS.
Điểm 5, đá McKennan thuộc nhóm đảo Sinh Tồn, phụ thuộc vào đảo Sinh Tồn. Trong khu vực đảo này Trung Quốc đă chiếm hai băi (đá) Gạc Ma và Tư Nghĩa. Đá Vành Khăn sẽ phụ thuộc vào đá (nổi thường trực) hay đảo nào kế cận trong ṿng 12 hải lư. Phía Trung Quốc tuyên bố có chủ quyền các đảo Trường Sa, theo Tuyên Bố đơn phương năm 1958 về hải phận 12 hải lư.
Ở điểm này Ṭa cũng không có thẩm quyền, v́ thuộc vấn đề “chủ quyền lănh thổ”.
Điểm 6 nói về hiệu lực của “đảo” hay “đá” theo điều 121 UCLOS. Ở đây tranh luận là về lư thuyết luật học nhưng rất dễ sa vào lănh vực “phân chia ranh giới biển” mà điều này Ṭa cũng không có thẩm quyền do bảo lưu của Trung Quốc năm 2006.
Tức là, khi tôi nói có xác suất 40% Ṭa không có thẩm quyền là dựa trên các cơ sở dữ kiện này.
3. Việt Nam cần có thái độ nào?
H́nh chụp từ trên không Đá Chữ thập ngày 14 tháng 11, 2014 cho thấy TQ đang xây dựng cảng và các công thự khác. H̀nh: IHS Janes’s Defense Weekly
Nghe báo chí loan tải, Việt Nam đă gởi hồ sơ lên Ṭa, trong vụ kiện của Phi, không phải để tham gia vụ kiện mà nhằm bảo vệ (bảo lưu) quyền lợi của Việt Nam trong khu vực. Điều này tôi cũng đă cảnh báo từ sau khi Phi tuyên bố đi kiện. Lư do các chủ thể mà Phi đề cập tới hầu hết đều thuộc chủ quyền của Việt Nam.
Sự việc Trung Quốc ráo riết xây dựng trên các cấu trúc địa lư (chiếm được của Việt Nam), trong ṿng một thời gian ngắn, đă biến các cấu trúc địa lư này thành những đảo nhân tạo. Như vậy chủ ư của Trung Quốc là phải hoàn tất việc xây dựng trước ngày Ṭa tuyên bố (dự tính tháng 7 năm 2015).
Trung Quốc đă đặt thế giới trước một việc đă rồi.
Bước kế tiếp (có thể là hai bước song song) là Trung Quốc sẽ tuyên bố vùng “nhận diện pḥng không” đồng thời tuyên bố phong tỏa vùng biển chung quanh các đảo Trường Sa. Vấn đề “tự do hàng hải” sẽ không ảnh hưởng v́ Trung Quốc không có mục đích làm gián đoạn việc này. Các đảo (có người sinh sống) sẽ phải kéo cờ đầu hàng trong một thời gian ngắn v́ thiếu nước và lương thực.
Bằng mọi cách Trung Quốc sẽ chiếm các đảo trong khu vực ADIZ mà họ đă vạch ra. V́ nếu c̣n một đảo nào đó thuộc chủ quyền nước khác, vùng ADIZ này sẽ không hiệu lực.
Việc xây dựng các đảo của Trung Quốc chắc chắn đă làm Việt Nam “chới với” nhưng lănh đạo (và phần lớn học giả) Việt Nam vẫn dường như chưa nh́n thấy viễn ảnh nan giải phía trước. Lănh đạo công sản Việt Nam vẫn yên b́nh tổ chức hội nghị “sắp xếp nhân sự”, khẳng định “kinh tế thị trường định hướng xă hội chủ nghĩa” trong khi học giả th́ viết luận văn tuyên truyền chính sách “đu dây” với “lời nguyền địa lư”.
Có “lời nguyền địa lư” nào độc địa bằng địa lư nước Nhật?
Về t́nh trạng văn hóa và địa lư, Nam Hàn có khác ǵ Việt Nam với Trung Quốc?
Không có lời nguyền nào cả. Chỉ có vấn đề là khôn hay dại. Có chui đầu vào niềng “kim cô” hay không mà thôi.
Giải pháp tốt nhất (để phá nước cờ thế của Trung Quốc) hiện nay của Việt Nam là liên minh với Mỹ và tức thời lập hồ sơ đi kiện Trung Quốc.
V́ t́nh thế mới phải có kế sách mới.
Vụ Phi đi kiện Trung Quốc không thuyết phục được Ṭa. Bởi v́ các đảo mà Phi hiện chiếm đóng phần lớn là trái phép. Chỉ có Việt Nam mới có tư cách (hơn Phi) để kiện Trung Quốc ở Trường Sa. Điều này tôi cũng đă cảnh báo từ hơn thập niên nay.
Tiến tŕnh xây dựng của Trung Quốc ở Đá Ga Ven, Trường Sa. H́nh: IHS Jane’s Defense Weekly