Hai Người Cọng Sản Trong Gia Đ́nh Tôi |
Gia
đ́nh, theo một nghĩa rộng, không nhất
thiết là những người cùng cha cùng mẹ. Anh
Đắc rơi vào trường hợp này. Ba mẹ tôi
không phải là người sinh ra anh. Ở nhà nói anh
là con nuôi. Nhà có hơn mười người con mà
nhận con nuôi th́ chắc chắn không phải v́ lư
do hiếm muộn. Anh đă là một thành viên trong nhà
từ lâu, mặc dù anh không mang họ của ba tôi.
Anh có vị trí hẳn hoi, ai là anh là chị, đứa
nào là em, rơ ràng. Anh đă chứng kiến sự
thịnh suy (và chưa bao giờ thịnh trở
lại) của gia đ́nh, và h́nh như cả sự
ra đời của hầu hết các em trai em gái. Từ
lúc biết "dựa cột mà nghe" tôi chỉ
được nghe tên anh vài lần, và chỉ có
thế. Các chi tiết khác th́ có "dựa
cột" giỏi mấy cũng không được
nghe, mà phải "ra chỗ khác chơi" ngay
lập tức. Cho tới lúc ấy tôi không nhớ
đă thấy anh lần nào. Trẻ
con đứa nào cũng có cách t́m ra những thứ
mà chúng biết là người lớn đă giấu
chúng. Cuối cùng tôi cũng t́m ra: Anh Đắc đă
đi "tập kết". Nó có nghĩa ǵ, ở
đâu, bao lâu, làm ǵ, chừng nào về, và tại
sao lại giấu kỹ thế th́ chỉ có người
lớn phải lo. Tôi tiếp tục sống với
thế giới của trẻ con ở đồng quê
của ḿnh. Cái
thế giới mà có nhiều người thi vị hoá
thành một thế giới thần tiên đó, th́ cũng
có người cho là nó chán phèo. Theo tôi nhớ th́ nó
không thần tiên và cũng chẳng chán phèo. Nó
chỉ b́nh yên thôi. Nhưng
ngay cả cái b́nh yên khiêm tốn và rón rén đó cũng
không kéo dài được bao lâu. Tiếng
đêm không chỉ là những tiếng ếch nhái,
tiếng dế kêu, tiếng chó sủa, tiếng ru con,
tiếng khóc nhè của những em bé khó ngũ trong
đêm hè, tiếng mẹ ru con hay tiếng càu nhàu
của những người cha bị phá giấc.
Tiếng đêm bây giờ c̣n thêm những âm thanh
lạ. "Con ǵ kêu vậy ba ?" "Cà nông
chứ con ǵ!" "Cà nông là cái ǵ vậy ba ?"
"Im đi!"... Tưởng tượng ra đứa
bé nào chắc cũng hỏi như vậy, và người
lớn nào trong khung cảnh đó cũng gắt lên như
thế. Thời
gian bám gấu áo mẹ mà không biết...mẹ ǵ
hết đó của tôi kéo dài không được
bao lâu. Mẹ tôi mất, h́nh như trong khoảng
thời gian này. Trong
nhà bắt đầu xuất hiện những bao
nhỏ dồn đầy cát, chất đầy thành
hàng vây quanh góc nhà. Tiếng đêm bây giờ thêm
những tràng súng máy nổ ḍn như rang bắp. Khi
dồn dập, khi thưa thớt, khi xa xôi, khi gần
xịt. Cả tiếng loa thiếc, tiếng chân
chạy huỳnh huỵch... Thế rồi mỗi
chiều ba tôi và các anh lớn phải đi ngủ
nhờ nhà các chú bên chợ, cách một con sông. Sáng
lại về, chiều tối lại đi. Ba tôi và
nhiều người đàn ông con trai trong làng
phải làm vậy v́ có những người tối
tối lại về, và tờ mờ sáng lại đi.
"Họ", như cách trong nhà hay dùng để ám
chỉ, hay bắt thanh niên đi biệt tích, không
biết đi đâu. Ai cũng sợ "họ". Cuối
cùng th́ cả gia đ́nh phải dọn hẳn sang
chợ, để lại mẹ tôi yên nghỉ trong vườn,
một ḿnh, và căn nhà bỏ không. Sân chơi
của tôi không c̣n là khu vườn đất
thịt mềm mại mát chân trần, giữa
những hàng dừa cao vút và những luống khoai
thẳng tắp, hay cây mận hồng giữa sân, hay
cây mận trắng bên cạnh giếng, hay đám mía
lau xào xạc trong gió. Sân chơi bây giờ là băi
đất phía sau căn phố thuê bên chợ,
ngập nước suốt mùa mưa, và đầy rác
vào mùa nắng. Phía trước th́ đầy xe
cộ, và ồn như cái chợ. Nhà
thuê bên chợ chỉ cách nhà cũ hai khoảng đi
bộ và một cây cầu. Vẫn con sông đó, ḍng
nước đó, nay tắm bờ bên này có thể
nh́n rơ nhà tôi bờ bên kia. Gần vậy nhưng
suốt mấy năm không ai dám về. Chị
tôi, rồi tới ba tôi là những người đầu
tiên về lại nhà cũ. Về luôn trong cùng
một ngày. Nhưng không phải để ở, mà
để an nghỉ giấc ngh́n đời, cùng
với mẹ tôi. Cuộc
chiến vẫn tiếp diễn và những người
chưa chết vẫn tiếp tục sống. Các anh
lớn đă vào quân ngũ, đóng tận Sàig̣n. Các
chị th́ lấy chồng và buôn bán tại chợ.
Một ngày kia lại nghe các chị lớn th́
thầm với nhau: "Đắc nó về rồi".
Về đây không phải là về nhà, mà là về
đâu đó trên núi. Th́ ra anh đă tập kết ra
Bắc, nay về Nam. Thế mà cũng gọi là
về, nghe nó gần gụi làm sao. Bạn
hàng buôn bán của các chị th́ đủ hạng
người,
đến từ khắp các địa phương. Có
ai đó trong số bạn hàng từ trên núi xuống
trao cho chị lá thư của anh Đắc. Bấy
giờ tôi đă biết việc liên lạc như
thế trong thời chiến có thể bị tù. Và sau
này tôi cũng được biết anh Đắc c̣n
liều cả mạng sống ḿnh trong những
lần liên lạc như vậy. Nghe
nói anh rất đau buồn khi biết tin ba và chị
tôi đă mất. Ba và chị tôi, và gần chục
người cùng chuyến xe đă chết v́ một
quả ḿn do phe của anh đặt trên quốc
lộ số 1. Chuyện này xảy ra hàng ngày, lặp
đi lặp lại trong suốt chiều dài cuộc
chiến, trên cùng một đoạn đường.
Ngày nào cũng có người chết hoặc bị
thương v́ xe cán phải ḿn. Hầu hết là
những người dân đi làm ăn mua bán theo
chuyến xe sớm. Ba và chị tôi cũng đi làm
chuyến xe sớm, hàng tuần. Ngày nào cũng
thấy xe cứu thương hay vơng khiêng người
hối hả chạy vào bệnh xá phía bên kia
đường. Ba
và chị tôi không được may mắn như
vậy, phải về thẳng nhà, không được
vào bệnh viện. Người chôn ḿn đă "hoàn
thành tốt" nhiệm vụ của họ. Hành khách
trên xe chết gần hết, chết ngay tại
chổ, chết tươi, chết không kịp
tức tưởi. Chiếc xe đ̣ tan xác. Ba và
chị tôi th́ may mắn hơn, xác c̣n nguyên vẹn, và
chỉ c̣n có thế: những cái xác. Các
toán chuyên viên rà ḿn của quân đội xem ra không
thể nào ḍ hết từng tấc của đoạn
đường gần 20 cây số. Hay là họ đă
không "hoàn thành tốt" nhiệm vụ của
họ? Đêm tối đen như mực, hàng chục cây
số đường quê, ai biết "các ông bên
kia" ṃ về chôn ḿn ở đoạn nào! Cuộc
chiến vẫn tiếp diễn, những người
chưa chết vẫn tiếp tục sống và
mọi người đều t́m phương tiện
để xa lánh nó. Anh Lộ, người anh
"thế phụ" quyết định mang các em c̣n
độc thân vào Sàig̣n. Nhưng
chiến cuộc cũng đuổi kịp chúng tôi, vào
tận Sàig̣n. Rồi kết thúc. "Người
con trai duy nhất c̣n lại trong gia đ́nh có các anh
đang tại ngũ" bổng nhiên trở thành người
con trai duy nhất c̣n lại trong gia đ́nh không
phải đi... "cải tạo". Tôi ở nhà,
các anh đi mất biệt. Mất biệt thật
sự, không ai biết các anh bị đưa đi
đâu. Hàng trăm ngàn gia đ́nh chợt bặt tin
người thân. Không ai biết, không ai cho biết, và
cái khủng khiếp nhất là không ai có quyền
hỏi. Rồi
nhà nhận được thư các anh, được
gởi quà, được thăm nuôi... Nhưng cái ṿng
lẩn quẩn trông giấy thăm nuôi, đi thăm
nuôi, nh́n nhau ngao ngán rồi về trông giấy thăm
nuôi này không biết tới chừng nào mới
chấm dứt. Chợt
có người được về v́ họ có chuyên
môn. Nhưng anh Lộ không có chuyên môn dân sự nào
cả, làm sao được về? Lại thêm lác
đác người về nhờ có thân nhân gia đ́nh
cách mạng bảo lănh. Nhà tôi không có người
"nhảy núi", lấy ai bảo lănh ! Lúc
ấy anh Đắc đă "về thành" và cũng
vừa liên lạc vào Sàig̣n. Anh tỏ ư sẵn sàng làm
việc đó. Tôi về lại miền Trung để
xin anh cái giấy bảo lănh cho anh Lộ, và gặp
anh Đắc lần đầu. Các chị nói là anh Đắc
không thay đổi ǵ cả, chỉ gầy ốm và
già đi thôi, vẫn lời ít nhưng ḷng th́
nhiều. Lời
anh th́ có ít thật. Gặp nhau lần đầu mà
trong suốt bữa cơm tối anh chẳng nói cho tôi
nghe chuyện ǵ hay ho cả, toàn những chuyện vô
thưởng vô phạt. C̣n tôi th́ vẫn chưa nói
ǵ được chuyện giấy bảo lănh. Ăn
cơm xong th́ anh Đắc bảo cần ra ngoài một
chút, rồi dắt xe đạp biến mất vào
đêm tối, chẳng biết đi đâu. Tôi
ngồi nhà chịu trận, nghe chị Đắc nói
về cái chết của mấy cháu (là anh chị
họ của tôi, theo thứ tự trong gia đ́nh)
trong một cuộc oanh tạc của Không Lực Hoa
Kỳ ngoài Bắc. Chị hỏi và tôi nói về các
anh chị em mà chị chưa có dịp gặp. Nghe
chị gọi anh Lộ là "giặc lái"
thật lạ tai. Nó không làm tôi ph́ cười như
lần nghe một cư dân ở B́nh Định gọi
"Bộ Đội Rồng Khè Lửa" để
chỉ binh chủng Không Quân. Khoảng gần nửa
đêm anh Đắc mới về. Câu chuyện lại
tiếp tục cái kiểu cà giựt... cho tới khi
mọi người đi ngủ. Thế này th́
kẹt thật. Sáng mai phải đón xe đ̣ về
rồi mà vẫn chưa nghe anh Đắc nói ǵ về
chuyện giấy tờ cả! Cũng không dám
hỏi. Thức
giấc th́ chị đă đi làm rồi. Anh Đắc
không c̣n là người ít nói, anh c̣n biết cười
nữa. Không hiểu sao tôi cũng thấy dễ
thở hơn. Tối qua anh đi đâu vậy? Vào cơ
quan chứ đâu. Anh trao cho tôi một phong b́, nói là
giấy tờ ở trỏng. Chị Đắc không
hề biết ǵ về việc này. Ăn
sáng qua loa rồi anh tiễn tôi ra về. Bến xe cách
nhà một khoảng khá xa. Hai anh em đều gầy,
nhưng cái xe đạp nội hoá "tiêu
chuẩn" được cơ quan phân phối
của anh cũng không kham nổi. Nó trẹo qua
trẹo lại như muốn găy, thành ra phải đi
bộ. Càng tốt, không trễ năi ǵ, lại có thêm
chút thời gian. Anh nói sơ về công ăn việc
làm, sức khoẻ, hiện tại và tương lai
của anh. Không có ǵ sáng sủa. Anh đă "lỡ
đỏ đít" rồi, đó là chữ của
anh, có nghĩa là anh đă vào Đảng. Chị Đắc,
vợ anh, là do đảng "bố trí". Ngồi
trên xe đ̣, đợi cho xe chạy khuất sau dăy
phố thấp tôi vội lôi các giấy tờ ra xem.
Lúc ấy tôi mới thấy một chút ḷng của
anh Đắc đối với anh Lộ. Ngay chính tôi
chắc giờ này cũng chưa dám dùng những
lời lẽ đó để bảo đảm cho hành
vi của ḿnh, chứ
đừng nói chi cho người khác. Ḷng mừng
khấp khởi. Không ai có thể kư cho anh Lộ
một cái giấy bảo lănh tốt hơn tờ
giấy này được. Đă
mấy năm qua rồi, nên chị Lộ mừng
rỡ nộp giấy vào ngay, và hồi hộp chờ
tin. Có tin anh Lộ, nhưng là tin chuyển trại! Không
biết có phải v́ cái giấy bảo lănh hay không,
nhưng càng ngày có vẻ họ càng đưa anh
đi xa, và sâu. Xa thành phố, sâu vào rừng. Có
lẽ anh Đắc chỉ là cán bộ cấp tỉnh,
không đủ mạnh? Không ai biết v́ sao. V́ lư do
ǵ đi nữa cũng mặc, phải t́m cách cho anh
Lộ ra. Lúc ấy càng ngày dân miền Nam càng
nhận biết loại giấy mạnh nhất và chóng
có hiệu quả nhất là ...giấy bạc. Chị
Lộ bắt đầu bán bớt tư trang và làm
lụng, dành dụm thêm và âm thầm t́m
"mối" lo. Lần
nào t́m ra mối "đáng tin cậy" chị
Lộ cũng bắt tôi chở đi thăm ḍ.
Từ Củ Chi tới Thủ Đức, Sàig̣n. Lần
tôi c̣n nhớ rơ nhất là tại một căn nhà
phía sau đường Phan Thanh Giản, Sàig̣n. Khu này
không xa lạ ǵ, gần trường tôi học
hồi xưa. Ngày xưa nhà
nào cũng yên tỉnh như bỏ hoang, tường
cao, cổng to. Đường th́ đầy bóng cây và
trong gió lúc nào cũng thoang thoảng tiếng dương
cầm. Chắc phải vang vọng từ cửa
sổ pḥng một nữ sinh duyên dáng nào đó - ít
ra là trong trí tưởng tượng của một
cậu học tṛ trung học hay mơ mộng. Những
cánh cổng nặng nề, ổ khoá bằng đồng,
mới hôm nào vỡ nát v́ đạn "giải phóng"
nay đă được thay, và được đánh
bóng. Trong sân vẫn lạo xạo sỏi trắng dưới
mỗi bước chân. Căn biệt thự hai
tầng, không biết bao nhiêu là cửa sổ với
ô kiếng vuông kiểu Pháp, rèm thưa. Trong pḥng khách
th́ vẫn những chùm đèn đầy những
giọt thủy tinh treo lủng lẳng từ trần
cao, pḥng ngập hoa tươi... Người mở
cổng dắt chúng tôi vào, bảo ngồi chờ
rồi biến mất. H́nh
dung lại nhà ông cán bộ cấp tỉnh, là anh Đắc.
Có hai chiếc chỏng tre và một cái bàn ăn không
đủ ghế ngồi. Bàn phải kê sát giường
để lấy một cạnh giường làm
ghế. Không có ǵ khác đáng kể ra đây. Đang
tập quen cuộc sống mới với mọi
thứ "tiêu chuẩn", ḷng không khỏi tự
hỏi là cái ông này thuộc tiêu chuẩn ǵ mà
được ở nơi cung đ́nh lộng lẫy
như vầy! Một
người đàn ông đứng tuổi xuất
hiện, vừa chậm rải bước xuống
cầu thang vừa vuốt ngược chùm tóc bạc
phơ... Ông bệ vệ quá, nước da hồng hào,
người đầy đặn. Ông làm tôi bối
rối "cán bộ sao mập mạp vầy?".
Tiêu chuẩn sống của ông, h́nh hài của
ông không có vẽ liên hệ ǵ đến đám
"đầy tớ nhân dân" gầy ốm,
quần áo xốc xếch, đầu nón cối, chân
dép vỏ xe, da xanh nhợt nhạt, lê chân khắp
đường phố Sàig̣n. Ông
nói chuyện với chị Lộ, tôi ngồi nghe. Không
thấy nói ǵ về tiền bạc cả, chỉ có
"giúp" và "làm ơn" thôi...lần nào cũng
vậy. Người đâu mà tử tế! Thật
ra, người mối lái đă cho biết giá cả
rồi. Họ chỉ lấy vàng ṛng, giấy "Bác
Hồ" nh́n thẳng nh́n ngang ǵ cũng không
được. Nhưng
việc lo lót rồi cũng chẳng đi tới
đâu, không có kết quả cụ thể nào,
lại thêm mấy năm trôi qua. V́
là sĩ quan "tép rêu", hay sĩ quan "bóp c̣"
như anh vẫn hay nói, nên nhốt chán rồi người
ta cũng thả anh Lộ ra. Về nhà anh cùng chúng tôi
tiếp tục học làm người ngoại
cuộc trong nội t́nh đất nước ḿnh. Thời
gian bị nhốt đủ để anh Lộ
thấy được nhân cách con người bị
hạ xuống không bằng miếng cơm cháy. Đủ
để anh thấy mạng sống của người
tù c̣n thấp hơn thế nữa. Đủ để
khi ra tù thấy món ǵ vất đi, từ chai lọ
tới hộp thiếc, anh cũng âm thầm lượm
cất, để dành. Ra
tù anh Lộ t́m được một người
cộng sản khác trong gia đ́nh, bà con bên ngoại
tôi. Anh Châu cũng tập kết và đă du học bên
các xứ Đông Âu. Anh có chuyên môn, đang đứng
đầu một tổng công ty khá lớn ở Sàig̣n.
Anh
Châu có nhiều bạn bè trong bộ chính trị và chính
phủ. Không thiếu những lúc đang chuyện tṛ
với mấy đứa em "ngụy" th́
mấy ông cán bộ gộc ghé thăm. Thế là em út
bị lùa vào nhà trong, anh Châu tiếp khách pḥng ngoài.
Chốc chốc anh lại vào trong nói chuyện,
rồi ra ngoài tiếp khách. Khi vào trong anh hạ
giọng, nói những lời chân thật mà anh có
thể nói được với người trong nhà.
Khi ra pḥng khách, anh cất cao giọng, nói toàn
đường lối chính sách. Dù họ gọi nhau
mày tao thân mật nhưng họ không thật với
nhau ǵ cả. Anh Lộ ngồi phía trong nhà thấy
rất rỏ. Anh Châu như đang đóng kịch, bước
ra sân khấu nói cười theo kịch bản, và bước
vào hậu trường th́ ngưng. Anh sống như
vậy rất tự nhiên, như có hai con người
trong một thân xác. Với
chức vụ tổng giám đốc, anh có xe riêng
với tài xế. Nhưng theo lời chị Châu th́ sáng
nào anh cũng quần áo chỉnh tề, xách cặp ra
đường đứng đợi xe tới đón.
Chị Châu c̣n cho biết là quà cáp biếu xén,
từ lớn tới nhỏ, gởi cho riêng anh đều
chạy hết vào pḥng khách của công ty. Chị c̣n
phàn nàn là anh không chịu "ăn như người
ta", chứ không th́ muốn ǵ mà chẳng
được. Thời
gian đó có mấy đứa em vượt biên
bị bắt vào tù. Nghe vậy anh Châu có lần
hỏi anh Lộ: "Mày có tiền sao không lo cho
tụi nó ra?". Anh Lộ ngạc nhiên, nhưng cũng
vờ hỏi lại: "Anh xúi tui hối lộ cán
bộ nhà nước hả?". Anh Châu yên lặng
hồi lâu không trả lời, rồi nói: "Tao
chỉ có chút trong sạch, tao giử suốt đời!".
Anh là một người trong sạch. Nhiều
chuyện bực ḿnh trong nhà đă chứng minh điều
đó. Anh biết rơ xă hội quanh anh nó bẩn
thỉu ngần nào.Nhưng đáng tiếc là, như
anh nói, anh chỉ lo giử phần ḿnh trong sạch thôi.
Nếu
kể hết anh em họ nội ngoại và cả dâu
rể th́ trong gia đ́nh nay có nhiều người là
cộng sản, không phải chỉ có anh Đắc
và anh Châu. Hiểu "người cộng
sản" thế nào th́ tuỳ từng người.
Tôi thích cách hiểu của ḿnh. Những ai tự xưng
là cộng sản, tin rằng họ là cộng
sản, giả bộ là cộng sản, hay tưởng
họ là cộng sản đều lọt vào một
trong hai trường hợp: hoặc họ là những
kẻ đă bị lừa, hoặc họ là những
tên bịp bợm.
|