Nguyễn Thanh Liêm

 

Một người bạn giới thiệu với tôi tập thơ của Tôn Thất Phú Sĩ trên internet.
Mở trang đầu ra thấy hình ảnh của một sĩ quan hải quân Việt Nam Cộng Hoà trẻ đẹp ở trên bài viết “Ngựa hoang Nhớ Rừng” của Việt Hải. Việt Hải nói nhiều về khía cạnh “thơ " và “ tình yêu " của con người sĩ quan đẹp trai này. Tôi chưa có cơ hội quen biết tác giả nhưng qua những lời giới thiệu của Việt Hải tôi thấy có nhiều cảm tình. Đọc qua 114 cái tựa của những bài thơ trong tác phẩm, tôi càng có cảm tình với tác giả nhiều hơn. Từ “Biệt Ly”, “Mẹ Ơi " đến “Ảo Ảnh ", “Vu Vơ ", Nổi Nhớ " rồi “Nhà Tôi ", “Chị Tôi ", “Cô Giáo Của Tôi", “Những Con Đường ”, “Những Giọt Mưa ", v v... tất cả đều là những đề tài chứa chan tình người. Tôi rất thích những văn thơ như vậy vì trong đó bao giờ tôi
cũng tìm thấy ít nhiều tinh thần nhân bản của tác giả. Vả chăng thơ là tiếng nói của con tim, là những tiếng phát xuất từ những đam mê, những xúc động trong lòng người cho nên thơ đúng nghĩa đối với tôi phải nằm trong lãnh vực tình cảm. Không còn dọc ngang ngoài biển cả, không còn chiến đấu gian nguy với kẻ thù, người chiến sĩ Hải Quân bây giờ chỉ còn thơ thẩn bên giòng sông Seine để luyến tiếc dĩ vãng, để nhớ về những kỷ niệm xưa, hình bóng cũ, để “ru với gió, mơ theo trăng và vơ vẩn cùng mây

 

Biển ơi cho ta giòng máu
Giang hồ từ thuở sơ sinh
Ta đi biển xanh màu nước
Ta về biển trắng bạc tình
Trùng Dương cho ta gởi lại
Người tình yêu dấu ta thương
Con tàu ngày đêm xuôi ngược
Mình ta côi cút dặm đường

 

Nhớ bà mẹ xưa
Mẹ oi! Tiếng gọi từ thơ ấu
Ấm áp tim con suốt một đời

 

Mẹ ơi! Tiếng gọi từ nhung nhớ
Là tiếng thiêng liêng tự muôn đời

 

Nhớ bao nhiêu những hình ảnh thân thiết của cái tôi của tác giả như

 

Chị Tôi
Chị là hương sắc đất trời
Cho em gọi gió đưa lời tình ca
Tri âm chừ ở nơi xa
Tiếng lòng vang vọng sao mà thiết tha

Cô Giáo Của Tôi
Nhớ mãi một thời áo lụa bay
Cô tôi nghiêm nghị dáng xinh gầy
Giọng giảng bày rung từng cung bac
Như điệu ru ca hay thật hay

Nhà Tôi
Sau chuyến hải hành anh về bến
Bồng con em đợi bên song thưa
Gió bay trút hết niềm tâm sự
Vòng tay ôm biết mấy cho vừa

Làng Tôi
Hàng dừa xanh như tình ai đó
Gọi tôi về tìm lại những ngày thơ

 

Nhà thơ xử dụng tưởng tượng nhiều nhưng không tưởng tượng để đẻ ra câu chuyện như tiểu thuyết gia. Nhà thơ xử dụng tưởng tượng để có những hình ảnh đẹp diễn đạt tư tưởng của mình, bởi vì, như một nhà tâm lý xã hội học nói, “le poète pense par images”. Qua hình ảnh thi ca người ta có thể thấy tư tưởng của nhà thơ về ý nghĩa của cuộc đời, của con người, những niềm tin hay không tin của tác giả về thế giới bên kia, về sự tồn tại của linh hồn, về tính lạc quan hay bi quan của tác giả:

 

Nếu buổi sáng thức dậy
Nhìn thấy ánh mặt trời
Đó là niềm hạnh phúc
Đôi mắt ta sáng ngời

 

Nếu tình cờ đâu đó
Chợt thấy con bướm vàng
Quyến luyến cánh hoa dại
Ta thấy đời bình an

 

Nếu tình yêu tha thiết
Tan vở trong thương đau
Thì tình đẹp biết mấy
Suốt đời sẽ nhớ nhau

 

Nếu đời là bể khổ
Có khổ mới nên người
Ai không một lần khổ
Đời đâu có gì vui

 

Nếu một mai ta chết
Xem như giấc ngủ dài
Ta về với cát bụi
Sẽ không còn của ai

 

Những gì ta đang có
Là hạnh phúc trong đời
Xin nâng niu gìn giữ
Đừng đứng nơi núi này
Trông về bên núi nọ. . .Người ơi.

 

Nhà thơ không suy luận như một nhà nghiên cứu, không chính xác như một khoa học gia, nhà thơ chỉ dùng những hình ảnh văn chương đặc biệt thích hợp với sự diễn tả tư tưởng và tình cảm, với những lời lẽ xúc tích, với những hình ảnh ẩn dụ hay tỷ giảo để mỗi người đọc có thể mường tượng ra ý nghĩa khác nhau tuỳ mình, tuỳ nơi, tuỳ lúc như lời nhận xét sau đây của một phân tích gia Mỹ:
“Poetry is highly compressed writing, often using figures of speech to talk about one thing in terms of another, such as metaphor and simile, that allows the reader to unpak the poems’ meaning for itself. This leads to people interpreting poems differently in different times and places, which is part of the fascination of the medium”(The Hutchinson Encyclopedia)

 

Nhà thơ nói về “Mỹ Tho quê hương em”, nhưng Mỹ Tho ở đây không có Cù Lao Rồng, không có Chùa Vĩnh Tràng, không có Vàm Kỳ Hôn, không có mận da người, không có cam Cải Bè, không có ông Đạo Dừa, không có Trung Lương, Tân Hiệp, Kim Sơn, Rạch Gầm, mà lại có

 

Em sinh ra ven bờ sông Vàm Cỏ
Hàng dừa buông lơi suối tóc thơm lành
Hương lúa nồng nàng môi người thiếu nữ
Tiếng sáo chiều cao vút luỷ tre xanh

 

Cửu Long giang nước ngọt chảy xuôi giòng
Chôm chôm đầu mùa ửng má em hồng
Và đôi lúc em buồn buồn vô cớ
Tóc hửng hờ bay theo lá sầu riêng

 

Rồi một ngày chiến chinh tràn khói lửa
Mỹ Tho ơi! một lần xin từ giả
Giòng sông Seine tương tư giòng sông Cửu
Mang nổi niềm thương nhớ đến phương xa

 

Mỹ Tho . . .Mỹ Tho . . . Tiếng gọi êm đềm
Ngước nhìn trời em đếm những vì sao
Bao nhiêu sao bấy nhiêu tình anh đó
Nắng mưa gì anh cũng vẫn yêu em

 

Càng ngày nhân loại càng nhận thấy rằng người ta cần phải nhờ đến thi ca để cắt nghĩa cuộc đời, để an ủi mình, để duy trì sự sống. Không có thi ca, khoa học sẽ không đầy đủ, và những gì thuộc lãnh vực tôn giáo và triết lý mà ngày nay ta thấy như  đã qua rồi sẽ được thay thế bằng thi ca trong những ngày sắp tới. Tương lai của thơ thật là vô biên và Tôn Thất Phú Sĩ đã chọn con đường vô biên đó khi không còn là người chiến sĩ hải quân trên chiến trường quê hương đất nước nữa. Để kết luận, xin mượn lời sau đây của một nhà văn Mỹ để tặng tác giả tập thơ tôi vừa đọc xong”More and more mankind will discover that we have to turn to poetry to interpret life for us, to console us, to sustain us. Without poetry, our science will appear incomplete; and
most of what now passes with us for religion and philosophy will be replaced
by poetry”. (Matthew Arnold).