Những Bài Thơ Tôn Thất Phú Sĩ

Doăn Quốc Sỹ

 

Một hôm nọ nhà thơ Việt Hải có gửi cho tôi dăm bài thơ tiêu biểu cho nhà thơ Tôn Thất Phú Sĩ, mà tôi xin đề tắt là TTPS. Tôi đọc thơ TTPS hôm nay, tôi chạnh ḷng nhớ về nhiều năm về trước đây khi anh em bạn bè chúng tôi sinh hoạt thơ văn tại Hà Nội trước 54 và tại Sài G̣n trước 75.

 

"Biển" là tên của bài thơ mà nhà thơ của chân trời Ba Lê thơ mộng đă sáng tác để kể về giấc mộng hải hồ của người sĩ quan hải quân VNCH, khi anh vượt muôn trùng, băng đại dương. Dưới đáy sâu của ḷng đại dương anh nhắn nhủ ước mơ của ḿnh:

 

"Biển ơi ! cho ta gịng máu

Giang hồ từ thuỡ me sinh

Ta đi biển xanh màu nước

Ta về biển trắng bạc t́nh

Trùng dương cho ta gởi lại

Người t́nh yêu dấu ta thương"

 

Sự bóng bẩy của thơ TTPS làm tôi liên tưởng đến thơ của Vũ Đ́nh Liên trong bài "Chi phôi":

 

"Ở chốn đường khơi ta tưởng đến em

Xa xôi nên lại nhớ nhung thêm

Than ôi  phiêu dạt đời mưa gió

Mà chút t́nh xưa vẫn chẳng quên"

 

Thơ của Thế Lữ cũng linh động không kém qua những vần thơ xao xuyến:

 

"Làn gió qua hiên vi vu thổi

Hồn xuân nhuốm thảm chí phiêu lưu

Than ôi ! Mê măi theo mây nước

Đâu phải ḷng ta chẳng biết yêu"

 

Nhà thơ R. W. Raymond đặt bài thơ "Bài ca" (Song), tôi phỏng dịch lời Việt như sau, chú thích (1):

 

"Anh sẽ yêu em vương t́nh trong gió

Như t́nh vũ băo, như bền duyên

Để xóa tan dâu bể án đường

Để không màng lư lẽ đúng sai ?

Dẫu đam mê cơn gió t́nh trường

Chẳng bao giờ vĩnh viễn yêu đương.

 

Nhà thơ TTPS của vùng trời đại dương biển mộng cho những sóng gió giữa biển cả trùng dương hay t́nh cô gái nhỏ dỗi hờn, sự đam mê hải hồ gắng liền với sự thủy chung của người em nhỏ ở hậu phương. Phải chăng t́nh yêu đông tây của 2 nhà thơ Raymond và TTPS  có những diểm tương đồng. TTPS với bài "Trăm  Năm Anh Theo Biển":

 

"Trăm năm anh theo biển

Trăm năm em theo anh

Biển dỗi hờn dậy sóng

Em dỗi hờn lặng thinh

 

Anh yêu ngàn khơi rộng

Có tấm ḷng bao dung

Người yêu anh bé nhỏ

Thương mến màu thuỷ chung"

 

Nhà thơ Quang Dũng trong bài "Trắc Ẩn" cho thấy sự nhớ nhung giữa hai người. Những câu thơ nặng trĩu niềm nhung nhớ như:

 

"Chiều ấy em về thương nhớ ai ?

Tôi chắc đường đi đă rất dài

Tim tím chiều hôm lên bóng núi

Dọc đường mờ những cánh hoa phai."

 

Trong nỗi niềm như nhà thơ Quang Dũng, TTPS ẩn chứa tâm sự trong bài thơ "Anh Ở Bên Này Tuy Rất Xa", nhà thơ TTPS diễn tả ư thơ khi hướng về bên kia bờ đại dương trong năm tháng dài mà ḷng cô liêu:

 

"Anh ở bên này tuy rất xa

Gởi về em gái rất thật thà

Lời thương yêu đó... không dối trá

Từ trái tim hồng anh nói ra

 

Anh ở bên này tuy rất xa

Bắc thang lên hỏi ánh trăng già

Trăng bao nhiêu tuổi đời cô tịch

Trăng vẫn là trăng riêng của ta."

 

Khi ḷng trao hẹn ước vĩnh viẽn, nhà thơ Tế Hanh phác họa bài thơ "T́nh Yêu và Vĩnh Viễn" mà lời như sau:

 

"Anh gặp em trong thời biến chuyển

Vừa ban mai  sao đă ban chiều ?

Anh biết dù t́nh yêu không vĩnh viễn

Vẫn đi t́m vĩnh viễn của t́nh yêu."

 

Kế tiếp là bài thơ "T́nh Không Biên Giới Không Thời Gian", TTPS nói đến sự kiện đi t́m một t́nh yêu thiên thu, tựa như nhà thơ Tế Hanh đi t́m một t́nh yêu vĩnh viễn trong thơ của ông:

 

"Từ thuở xa xưa đă biết là:

T́nh yêu không có tuổi phôi pha

Vừa 16 t́nh đầu thổn thức

Đến 60 tim vẫn thiết tha

Ban sơ 16 xinh như mộng

Hai đứa vu vơ bắt bướm hồng

60 rồi trái tim rướm  máu

T́nh buồn rơi trên lá sầu đông

Dù em có hận hay oán trách

T́nh xưa vẫn không chết đâu em

Có ǵ xa vắng từ sâu thẳm

Thiên thu muôn kiếp vẫn đi t́m."

 

Mùa xuân về trong thơ Hồ Dzếnh có t́nh cho nhau trong chờ đợi, mong nhớ suốt thiên thu:

 

"Anh chờ đợi em suốt bấy lâu

Nhủ thầm: Xuân thắm chả phai đâu

Một khi xuân thắm là mong nhớ

Và cả thiên thu: vĩnh viễn sầu."

 

Trong bài "Mùa  Xuân  Năm  Ngoái" TTPS gửi tặng người t́nh của anh hoa mùa xuân từ năm rồi đến năm nay trong chờ đợi của mộng t́nh bỏ neo ngóng trông, ư không xa thơ của thi sĩ Hồ Dzếnh là bao:

 

"Với tay hái nụ hoa trên cành

Gởi tặng về anh một mùa xuân

Mùa xuân năm ngoái trong như ngọc

Mùa xuân này sao thấy bâng khuâng

...

Nghe như chim hót thoáng qua đèo

Một mănh trời xuân rơi rớt theo

Giọt sương c̣̣n đọng trên môi mặn

Mà ngỡ t́́nh anh đang bỏ neo !"

 

Thi sĩ Richard M. Milner của Vương quốc Anh trong bài thơ "Only We", mà tôi phỏng tác ra bài Việt ngữ là "Chỉ Hai Chúng Ḿnh” (2):

 

"Môi thương ánh mắt chúng ḿnh

Yêu t́nh sống chết bóng h́nh có nhau

Em, anh dẫu có thế nào

Đôi ta duyên nợ t́nh trao hai người."

 

Như ư tưởng của Milner, nhà thơ TTPS ngợi ca t́nh yêu có những mặn nồng có nhau. Bài "Khi Em Nằm Ngủ" là một giấc ngủ như mơ, nét hồn nhiên khiến tác giả  bên đi bao ưu phiền, như thế những ư nghĩ của những vần thơ đông tây có những giá trị chung trong cuộc sống:

 

"Một ít buồn trong giấc ngủ say

Bỗng dưng thoáng thấy mắt em cười

Như có điều chi em muốn nói

Thẹn thùng đôi má ửng hồng tươi

Có thể em vừa nghĩ đến ai

Anh đi rón rén đến bên giường

Sợ động hồn em lay tỉnh mộng

Hôn nhẹ bờ môi một chút thương

Ngủ đi, em ngủ rất hồn nhiên

Cho anh xin hết những ưu phiền

Hương đêm thoang thoảng mùi hoa dại

V́ ai em phải cứ nằm mơ."

 

Thơ của Tôn Thật Phú Sĩ mang nét dịu dàng, lời thơ trung thực, mượt mà. Nếu phải đi t́m sự tương đồng về giá trị đông tây, thơ TTPS dồi dào không kém. Và nếu phải đọc những vần thơ tiền chiến và thơ của TTPS th́ thơ anh có những nồng nàn chẳng kém người đi trước.

Tôi thành thực chia vui cùng anh cho h́nh thành tuyển tập những bài thơ Tôn Thất Phú Sĩ.

 

Doăn Quốc Sỹ

Houston, 24/05/05.

 

Chú thích:

 

(1): bài thơ “Song:

 

Shall  l love you like the wind, love,

That is fierce and strong,

That sweeps all the barriers from its path

And reeks not right or wrong?

The passion of the wind, love,

Can never last for long.

 

R.W. Raymond

 

(2): bài thơ “Only We”

 

Lip on lip, and eye to eye

Love to love, we live, we die

No more thou, and no more I,

We, and only we!

 

Richard M. Milner

 

trở lại