Trung
Quốc Là Thù Hay Bạn Trong Cuộc Chiến Chống
Coronavirus? Tác
giả: Graham Allison & Christopher Li Dịch giả: Đỗ Kim Thêm |
LND:
Dịch bệnh Coronavirus, một kẻ thù chung vô h́nh,
đang tung hoành trong toàn cầu để huỷ
diệt con người. Trước một cuộc
chiến sinh tử cấp bách này, hai tác giả đề
cao việc hợp tác y tế trong mối bang giao Trung
Quốc-Hoa Kỳ. Thực
ra, nh́n chung bối cảnh, đối sách trong hợp
tác y tế quốc tế cần có các mục tiêu toàn
diện. Đầu tiên, y học phải tập
hợp các nguồn lực nghiên cứu để
sản xuất các phương pháp điều trị
mới và vắc-xin phát minh phải được coi
là dược phẩm công ích cho nhân loại. Thứ
hai, để hạn chế thiệt hại kinh tế
do dịch bệnh gây ra, chính quyền cần có các
biện pháp hợp tác thông tin, khích lệ tài chính và
huy động tiền tệ. Thứ ba, ngay khi
được cơ quan y tế cho phép, chính quyền
mở lại biên giới và bảo vệ cho việc
lưu thông thương mại hàng hóa. Cho
đến nay, Trung Quốc bị lên án nặng nề
về trách nhiệm gây ra đại dịch Vũ Hán,
các biện pháp độc tài gây cách ly, giám sát, tùy
tiện bắt giam các bác sĩ muốn cảnh báo và
trục xuất các nhà báo ngoại quốc
đưa tin trung thực. Mức độ bùng phát
của dịch bệnh, các số liệu thống kê
về số ca nhiễm và tử vong tại Vũ Hán
hoàn toàn không chính xác. Trung Quốc luôn che dấu
thực tế trầm trọng bằng các thủ
thuật tuyên truyền. Giờ
đây, t́nh thế đổi thay, các nước
gặp nạn dịch đang có nhu cầu khổng
lồ về nhập khẩu trang thiết bị y
tế, nhất là khẩu trang và dụng cụ xét
nghiệm; vai tṛ của Trung Quốc, vốn chiếm
đến 80% năng lực sản xuất thế
giới, càng quan trọng hơn. Thực ra, trong
một nền kinh tế quốc doanh, việc sản
xuất khẩu trang là một biện pháp thành công
nhanh chóng khi Trung Quốc độc quyền huy động
nhiều doanh nghiệp khác nhau quá dễ dàng. Bằng
chứng là trong một thời gian ngắn, Trung
Quốc có thể tăng sản lượng lên
gấp 12 lần, sản xuất được 200
triệu khẩu trang một ngày, trong khi đó, Pháp là
300 triệu một năm. H́nh ảnh đối
nghịch là ngay từ đầu tháng giêng năm 2020,
v́ nhu cầu đột biến tại Vũ Hán, Trung
Quốc c̣n lùng mua mặt nạ và khẩu trang
khắp châu Âu và nhập khẩu được 56
triệu để tích trữ. Chỉ trong ṿng ngày 30
tháng giêng, Trung Quốc nhập 20 triệu mặt hàng
làm đảo lộn thị trường quốc
tế. Theo
chiến lược ngoại giao «Con đường tơ
lụa y tế», mới h́nh thành này, Trung
Quốc sẽ chia sẻ kinh nghiệm chiến
thắng virus trong nước và cung cấp trang
thiết bị cho các đối tác mà Iran, Philippines,
Pháp và Ư là thí dụ điển h́nh. Đây cũng
là một cơ hội cho Trung Quốc xoá bỏ trách
nhiệm và biến thành một ân nhân cho cộng
đồng quốc tế. Tập Cận B́nh đă bày
tỏ thiện chí hỗ trợ cho châu Âu và cũng
điện đàm cho Boris Johnson và Donald Trump để
cam kết hợp tác. Thực
ra, Trung Quốc không có thiện chí của một ân
nhân đầy lỏng bác ái mà là có điều
kiện: châu Âu phải thay đổi chủ trương
đối với doanh nghiệp Hoa Vi (Huawei) để
nhận hàng. Trước các kinh nghiệm về đàm
phán thương chiến và hợp tác y tế hai
mặt của Trung Quốc, Hoa Kỳ phải nghĩ và
làm ǵ? Trước
hết, hai tác giả không cảnh báo cho Hoa Kỳ hành
động hợp tác là phiêu lưu nguy hiểm khi
vội vàng khép quá khứ: Bắc Kinh đă không cho các
chuyên viên y tế Mỹ vào Vũ Hán để nghiên
cứu dịch bệnh và quy kết vô căn cứ
Hoa Kỳ là thủ phạm. Thái độ gian trá
của Trung Quốc gây tác hại không kém ǵ
Coronavirus, cho dù t́nh trạng dịch bệnh lây lan và
tử vong tại Hoa Kỳ lên đến mức độ
báo động. Tính đến 01 tháng Tư, Hoa Kỳ
có 5,138 ca tử vong và 216,721 ca nhiễm. Sau
đó, hai tác giả đề cao khả năng
phục hồi nhanh chóng của nền kinh tế Trung
Quốc. Luận điểm này thiếu thuyết
phục và cần chứng minh nhiều hơn.
Triển vọng không thể lạc quan như hai tác
giả nhận định. Về
bản chất, thị trường chứng khoán
phản ứng năng động trong t́nh thế
nhất thời, nhưng đó chỉ là dấu
hiệu báo động tiên khởi cho những
triển vọng đầu tư trong các ngảnh
sản xuất công nghiệp. Kinh tế Trung Quốc
bị tổn thương nặng nề do các biện
pháp trửng phạt quan thuế do Trump gây ra trước
đây. Hiện nay, các lĩnh vực hàng không, du
lịch, sản xuất các mặt hàng cho chuổi cung
ứng cho toàn cầu đang tê liệt. Uy tín
xuống thấp, Trung Quốc không c̣n nhận
đơn đặt hàng và có các đầu tư
mới. Trung
Quốc và Hoa Kỳ cũng như cộng đồng
quốc tế cùng gặp phải một khó khăn
chung trong nhận định là: Coronavirus c̣n hoành hành
cho đến bao lâu và chừng nào mời có thuốc
điều trị. Hai thách thức này sẽ gây ra các
hậu quả cho các nước là sẽ phải
chịu cảnh suy thoái (recession) trong ngắn hạn
hay suy trầm (depression) trong dài hạn. Tuỳ theo
viễn tượng mà thảo luận một sách
luợc phục hồi cụ thể hơn. Nh́n chung, không ai có thể lường đoán sau khi virus bị tiêu diệt, một trật mới cho thế giới hay bang giao Trung Quốc và Hoa kỳ theo một mô h́nh nào. Tuy nhiên, công đồng quốc tế nhận ra điều chắc chắn là: Gian trá của Trung Quốc đối với dân trong nước và quốc tế đă phơi bày, lệ thuộc vào kinh tế của Trung Quốc sẽ mang đến thảm hoạ, tốc độ toàn cầu hoá sẽ chậm lại, tại các nước phong trào bài ngoại sẽ tăng lên, hợp tác về truyền thông xă hội dân sự sẽ chặt chẻ hơn, tinh thẩn đoàn kết tương trợ và ư thức về giá trị sức khoẻ và môi trường được đề cao hơn. *** Để
Hoa Kỳ đánh bại Coronavirus và trở lại
một cuộc sống như trước cơn ác
mộng này, chúng ta có nên xác định xem Trung
Quốc là một kẻ thù chống lại ai để
huy động? Hoặc trong một cách khác, chúng ta
phải công nhận Trung Quốc là một đối
tác mà sự hợp tác của họ là
cần thiết cho chiến thắng của chính chúng
ta? Trong khi Washington đă đồng thuận
chuyển hướng táo bạo sang việc xác định
Trung Quốc là một phần của vấn đề,
thực ra là chúng ta không thể thành công trong cuộc
chiến chống lại Coronavirus này mà không biến
Trung Quốc thành một phần của giải pháp. Sự
cạnh tranh ngày càng gay gắt giữa Hoa Kỳ và
Trung Quốc sẽ là một đặc điểm xác
định mối quan hệ của cả hai theo như
bất kỳ con mắt nào có thể nh́n thấy.
Đây là một hậu quả không thể tránh
khỏi của các thực tế thuộc về
cấu trúc. Tuy nhiên, bất cứ ai cố gắng
ngụy trang hoặc phủ nhận vấn đề,
Trung Quốc trỗi dậy nhanh chóng đang thực
sự đe dọa thay thế cho Hoa Kỳ ra khỏi
vị trí hàng đầu. Bất chấp thực
tế này, khi đối mặt với các mối
đe dọa cụ thể mà Hoa Kỳ không thể
đánh bại, vấn đề đặt ra là
liệu các chính khách có thể đủ khôn ngoan
để đồng thời t́m cách cho các đối
thủ thành các nhà đối tác hay không. Các
virus không mang hộ chiếu, không có ư thức hệ
và không tôn trọng các biên giới. Khi một người
khỏe mạnh hít những giọt nước từ
một bệnh nhân bị nhiễm bệnh hắt hơi,
về cơ bản, tác động sinh học là
giống nhau cho dù người đó là Mỹ, Ư hay
Hoa. Khi sự bộc phát trở thành một cơn
đại dịch lây nhiễm cho toàn dân trên thế
giới, không một quốc gia nào có thể che biên
giới của ḿnh, mọi quốc gia đều có
nguy cơ. Một thực tế không thể chối căi
là tất cả 7,7 tỷ người sống hiện
nay đều sống trên một hành tinh nhỏ trên
trái đất. Như Tổng thống Kennedy đă
giải thích sự cần thiết phải chung
sống với Liên Xô khi đối mặt với nguy
cơ về vũ khí hạt nhân để chung
sống hổ tương: "Tất cả chúng ta
đều hít thở cùng trong một bầu không khí.
Chúng ta đều trân trọng tương lai của
con em ḿnh. Và tất cả chúng ta đều phải
chết.“ Khi
một cuộc khủng hoảng xảy ra, câu hỏi
đầu tiên mà nhiều người đặt ra là
xem lỗi của ai đây? Nếu
việc tuyển chọn chính là t́m ra kẻ gian, th́
Trung Quốc đúng là nhân vật đóng vai tṛ này.
Coronavirus đầu tiên xuất hiện ở đâu?
Ở Trung Quốc. Ai thất bại trong việc ngăn
chận cuộc khủng hoảng ngay từ khi c̣n trong
trứng nước? Chế độ độc đoán
của Trung Quốc đă thể hiện tất
cả các đặc điểm tồi tệ trong
việc che đậy các báo cáo sơ khởi, tŕ hoăn
việc loan truyền các tin xấu cho thượng
cấp và phổ biến. Mặc dù chính phủ Trung
Quốc đă nỗ lực hết sức để
viết lại các bài tường thuật, nhưng
thực ra, Trung Quốc không thể ngụy trang
nhiều điều mà trong trường hợp này
Trung Quốc đáng bị chê trách. Nhưng
nỗ lực của nhiều người ở
Washington biến điều này thành cốt truyện
chính là người thoát ly thực tế, họ
cố gắng tránh né trách nhiệm cho những
thất bại của chính họ. Tổng thống
Trump khăng khăng gọi mầm bệnh tên là virus
Trung Quốc. Một thượng nghị sĩ đảng
Cộng ḥa hàng đầu đă dung dưỡng cho các
nhà lư luận về thuyết âm mưu trong mạng
truyền thông xă hội bằng cách cho rằng virus
đă thoát ra khỏi một pḥng thí nghiệm vũ
khí sinh học của Trung Quốc. Những
người trưởng thành tiếp bước theo
sau. Một thách thức cấp bách mà Mỹ đang
phải đối mặt trong nỗ lực đánh
bại Coronavirus không phải là Trung Quốc. Đó chính
là những thất bại của chúng ta trong việc
huy động một đối sách cho phù hợp
với mối đe dọa. Sau khi các quốc gia như
Singapore và Hàn Quốc bắt đầu thực
hiện các biện pháp khẩn cấp, chính phủ
Hoa Kỳ vẫn từ chối việc áp dụng trong mấy
tuần? Ai đă thất bại trong việc chuẩn
bị cho mầm bệnh lan tiếp theo sau khi chúng ta
xem các phiên bản trước đó của sự bùng
phát MERS năm 2012, Cúm lợn năm 2009 và SARS năm
2003? Trong một thế giới nơi mà Hàn Quốc
bắt đầu thử nghiệm cho 10.000 người
dân mỗi ngày trong ṿng vài tuần từ bệnh nhân
đầu tiên và hiện nay họ có thể thực
hiện xét nghiệm 20.000 người cho mỗi ngày,
ai vẫn đang loay hoay lúng túng đổ lổi
hết cho lư do này đến lư do khác? Chuyện
rơ là để khẳng định rằng, chúng ta
phải đối mặt với những sự
thật tồi tệ về những thất bại
của chính ḿnh và công nhận những thành công
của người khác, điều này không ngụ ư
cho bất kỳ sự tương đương
đạo đức nào. Giống như hầu
hết người Mỹ, khi là một vấn đề
về đức tin, chúng ta bắt đầu với
niềm tin cho rằng, về cơ bản, nền dân
chủ Hoa Kỳ là tốt đẹp, mà chúng ta tin
đó là do Đấng Tạo hoá ban cho, và chủ nghĩa
độc tài Trung Quốc do Đảng lănh đạo
phủ nhận một số dân quyền là xấu, Nhưng
sự thật phũ phàng là điều khó chối căi.
Sau một tháng tŕ hoăn quá đắt giá, vào ngày 20 tháng
1, chính phủ Trung Quốc đă công khai nhận ra
mối đe dọa này, họ thông báo rằng virus có
thể lan truyền từ người sang người.
Hai tuần trước đó, họ đă thông báo
cho Tổ chứx Y tế Thế giới (WHO)
về căn bệnh này, giải thích về tŕnh
tự bệnh và tung lên mạng để cho các nhà
khoa học trên thế giới có thể bắt đầu
t́m vắc-xin. (Moderna, một doanh nghiệp có trụ
sở tại Boston, đă nghe lời kêu gọi và
trong ṿng chưa đầy hai tháng, đă tạo ra
một loại vắc-xin hiện đă được
đưa vào trong pḥng thử nghiệm của chính
phủ Hoa Kỳ.) Một
khi Trung Quốc nhận ra mối đe dọa và nhà lănh
đạo tối cao của họ đă tuyên bố
dịch bệnh là “một cuộc khủng hoảng
và thử thách lớn“ vào ngày 21 tháng 1, Trung Quốc
đă tiến hành một cuộc chiến công hảm
mạnh bạo nhất đối với một
loại virus mà thế giới đă thấy. Biện
pháp này bao gồm khóa chặt Vũ Hán, một thành
phố có 10 triệu dân, là nơi virus đầu tiên
xuất hiện. Những ngày sau đó, Trung Quốc
đă lập ra một ṿng đai y tế xung quanh cho dân
chúng tỉnh Hồ Bắc với hơn 50 triệu người.
Ṿng đai này đă thiết lập các trạm
kiểm tra bắt buộc xung quanh thành phố trong các
khu dân cư lân cận và các điểm trung
chuyển giao thông công cộng; các khách sạn, sân
vận động và trường học biến
dạng thành các trung tâm y tế tạm thời; thành
phố tràn ngập với hàng ngàn công nhân xây
dựng cùng với máy trộn xi măng và xe tải
để xây dựng các bệnh viện mới
từ mặt bằng với tốc độ đáng
kinh ngạc (một bệnh viện 1.000 giường
được xây dựng trong 10 ngày) và huy động
hàng chục ngàn binh sỉ của Quân đội Nhân
dân để phân phối vật tư thiết
bị y tế và điều hành các hoạt động. Thông
báo do chính phủ Trung Quốc đưa ra không bao
giờ có thể mang giá trị thực sự. Chính
phủ của họ đă thao túng các dữ liệu
và thậm chí các tiêu chí cho những ǵ được
coi là một trường hợp nhiểm bịnh
mới. Không c̣n nghi ngờ ǵ nữa, những dư
luận viên cho Bắc Kinh đă nỗ lực trong
việc cố gắng định h́nh các bài tường
thuật để che giấu những thất bại
của họ trong giai đoạn đầu tiên
của chiến dịch này. Một phát ngôn viên
của Bộ Ngoại giao Trung Quốc đă táo
bạo khi đưa ra thuyết âm mưu khi tuyên
truyền rằng Quân đội Hoa Kỳ đă
nhập loại virus này. Nhưng bất chấp
chuyện rùm ben, tại thời điểm này,
bằng chứng từ tất cả các nguồn tin
cho thấy rằng những nỗ lực này đă
thực sự thành công trong việc bẻ cong
đường tuyến nhiễm trùng xuống
bằng không. Các nhà bán lẻ của Mỹ, bao
gồm Apple, Starbucks và McDonalds, hiện đang mở
cửa kinh doanh tại Trung Quốc. Hiện
nay, điều bắt buộc đối với Hoa
Kỳ là làm mọi cách có thể để ngăn
chặn virus corona lây nhiễm cho hàng triệu đồng
bào, giết chết hàng trăm ngàn người và
nghiền nát xă hội của chúng ta. Nếu các nhà
khoa học y tế ở Trung Quốc có thể phát
triển các loại thuốc chống virus giúp giảm
thiểu tác động đối với người
nhiễm bệnh, người Mỹ có nên nhập
khẩu loại thuốc này không? Hăy tưởng
tượng ra rằng, trong những tháng sắp
tới hoặc hai nhà khoa học Trung Quốc phát minh
ra một loại vắc-xin trong khi các nhà chức trách
Mỹ khẳng định họ sẽ không chấp
thuận cho nhập thuốc trong hơn một năm.
Một khi thủ tục cho nhập thuốc đă
được chứng minh là có hiệu quả ở
Singapore hoặc Hàn Quốc, liệu người đọc
có chờ đợi Cơ quan Liên Bang Dược
phẩm (FDA) của chúng ta không? Đứng
trước hằng loạt tiếng than khóc từ các
bệnh viện trên khắp Hoa Kỳ và những người
phản ứng đầu tiên cho khẩu trang N-95,
nếu Trung Quốc chuẩn bị gửi hàng
triệu khẩu trang đến Mỹ, như đă làm
ở Ư gần đây, liệu người Mỹ có nên
chào đón mặt hàng này không? Nếu bài học
Trung Quốc đă học được trong việc
tạo phép chẩn đoán, bắt đầu bằng
việc lấy nhiệt độ lan tỏa, khiến
những người bị sốt phải chụp CT,
và nếu một cá nhân vẫn nghi ngờ phải dùng
que kiểm tra phân tích trước khi tuyên bố có
bị nhiễm không, th́ đă chứng minh
được hiệu quả, chúng ta có nên từ
chối học hỏi kinh nghiệm đó v́ nguồn
gốc của nó không? Nhưng
chúng ta không nên mang ảo tưởng. Đồng
thời, thất bại của đại dịch này
nhấn mạnh đến lợi ích sinh tử
của đất nước mà cả Mỹ và Trung
Quốc đều không thể bảo đảm
nếu không có sự hợp tác của nhau, thành
quả và thất bại của hai quốc gia sẽ gây
ra hậu quả sâu rộng cho sự cạnh tranh to tát
hơn trong giới lănh đạo. Từ tăng trưởng
kinh tế trong 12 tháng tới, cho đến niềm tin
của dân chúng nơi chính quyền và vị thế
của mỗi quốc gia trên toàn thế giới,
những thành công và thất bại trong việc đáp
ứng thử thách sẽ là vấn đề rất
quan trọng để thu phục tinh thần chung trong
toàn cầu Đáng
tiếc là hầu hết các b́nh luận về khía
cạnh này của cuộc khủng hoảng đă
bị tác động gây mê hoặc do nỗ lực
của Trung Quốc khi thao túng các chuyện tường
thuật. Tất nhiên, Trung Quốc đang dồn
mọi sức để bán các tường thuật và
che giấu sự thật để thể hiện ḿnh
là tốt nhất. Nhưng mối quan tâm với
“cuộc chiến trong việc tường thuật“
tập trung vào lời nói hơn là hành động, nó
làm người ta quên việc xem chuyện không quan
trọng thành quan trọng. Trong
các cuộc chiến thực sự, đếm xác
chết là chính. Trong khoa kinh tế học, tăng
trưởng thực sự tạo ra nhiều cách hơn.
Trong mối quan hệ với các quốc gia khác,
việc chuyển vận các trang thiết bị y
tế rất cần thiết mà những gi mà nơi
khác đang tuyệt vọng, nó quan trọng hơn là
bất kỳ lời nói nào. Ngày
nay, các thị trường tài chính đang đặt
cược rằng, về cơ bản, Trung Quốc
đă thành công trong trận chiến đầu tiên
trong cuộc chiến lâu dài này. Nếu sau khi giảm
mạnh trong quư đầu tiên, các thị trường
sẽ quay trở lại với sự tăng trưởng
kinh tế mạnh mẽ, một mặt, Mỹ đă
đứng trước bờ vực giữa suy thoái
kéo dài và suy trầm thực sự, mặt khác,
khoảng cách giữa GDP của Mỹ và Trung Quốc
sẽ phát triển. Nếu một chính phủ độc
tài thể hiện năng lực trong việc đảm
bảo quyền con người cơ bản nhất
của người dân, thí dụ như quyền
sống, khi chính phủ dân chủ, phi tập trung biết
phải tiềp tục làm ǵ, th́ sự phản đối
đối với các biện pháp mà Trung Quốc
thường dùng th́ sẽ giống như là ganh
tị không quan trọng Hơn
nữa, chúng ta không bao giờ nên quên một cảnh
quan rộng lớn hơn. Có những bài tường
thuật trong tổng thể của Trung Quốc là
chuyện về sự trỗi dậy không thể tránh
khỏi của Trung Quốc và sự suy vi của
Mỹ. Một quốc gia vào đầu thế kỷ
mà GDP chưa đến một phần tư so với
GDP của Mỹ, hiện nay đă vượt qua để
tạo ra một nền kinh tế lớn hơn chúng
ta. Quân đội buộc phải rút lui trong cuộc
khủng hoảng ở Đài Loan năm 1996 khi Mỹ
gửi hai tàu sân bay tới hiện trường, trong
hai thập kỷ qua đă xây dựng một công xương
vũ khí nguyên tử có khả năng tàn phá các tàu
sân bay, mà biện pháp này buộc Mỹ hiện nay
phải đưa ra các lựa chọn khác. Sau hậu
quả của cuộc khủng hoảng tài chính năm
2008, giới lănh đạo Trung Quốc đă
được khích lệ bởi sự thành công
của trong việc hồi phục nhanh để tăng
trưởng nhanh trong khi Hoa Kỳ bị mắc
kẹt trong sự tŕ trệ. Trừ khi nào Mỹ có
thể t́m cách đáp ứng nhanh với thử thách
Coronavirus trong hiện tại, Trung Quốc có thể
bị cám dỗ chấp nhận rủi ro lớn hơn,
bao gồm cả việc buộc Đài Loan phải
chịu sự cai trị của Bắc Kinh. Cách
cơ hội hợp tác T́m
kiếm kiến thức của khoa học về
bệnh tật, khám phá các loại thuốc để
điều trị và phát triển các pḥng ngừa và
chữa bệnh vốn đă là các công tŕnh
quốc tế và rộng mở . Y khoa sinh học
thăng tiến thông qua những khám phá trong các pḥng
thí nghiệm trên toàn thế giới. Nghiên cứu
vốn đă hợp tác, ngày nay, hơn một
phần ba các bài báo khoa học do người Mỹ
xuất bản có ít nhất một đồng tác
giả là ngườ nước ngoài. Một phần
ba của các bằng tiến sĩ Mỹ
được trao cho các sinh viên Trung Quốc. V́
vậy, hiện nay, trong chiến dịch đánh
bại Coronavirus và trong tương lai, xây dựng
một nền tảng để ngăn chặn đại
dịch do virus mới gây ra, th́ Mỹ và Trung Quốc
nên tham gia với tư cách là đối tác ở
đâu? Có ba lĩnh vực quan trọng kêu gọi
hợp tác. Vấn
đề đầu tiên là dữ liệu, từ
bộ gen đến dịch tễ học. Trong nỗ
lực đánh giá những ǵ chúng ta hiện đang
đối mặt và nghiên cứu các đối sách,
một yếu tố chính là tính bất trắc,
một loại virus mới, chúng ta t́m hiểu thêm
về nó hàng ngày hơn là nhiều dữ liệu
được thu thập và phân tích. Nhưng một
yếu tố thứ hai là sự khan hiếm phẩm
chất của dữ liệu về những ǵ mà
xảy ra trong các pḥng thí nghiệm khác nhau cung cấp
bởi nhiều quốc gia khác nhau khi bộc phát. Nhu
cầu về dữ liệu đáng tin cậy từ
mỗi quốc gia là một lời nhắc nhở
về tầm quan trọng của việc đồng
thuận các diễn tiến và tính minh bạch trong các
tổ chức quốc tế như WHO. Khi
các nhà khoa học Trung Quốc nhanh chóng giải tŕnh
tự bộ gen Coronavirus mới và phổ biến ra
cho thế giới, họ đă tạo điều
kiện cho một nỗ lực quy mô nghiên cứu
trong toàn cầu. Hai tuần sau, các nhà khoa học
tại NIH đă sử dụng tŕnh tự để xác
nhận cơ chế mà virus xâm nhập vào tế bào
của những người bị nhiễm bệnh,
một phát hiện được tái chế biến
bởi một pḥng thí nghiệm Trung Quốc vào ngày hôm
sau. Ngay cả việc săn lùng một loại
vắc-xin hiện đang được tiến hành cũng
dựa vào việc phổ biến sớm bộ gen
virus. Khi thử nghiệm vắc-xin đầu tiên
bắt đầu ở Mỹ, như Giám đốc
NIAID Anthony Fauci đă quan sát, "đó là tốc
độ nhanh nhất mà chúng ta có được
từ khi biết tŕnh tự thời gian thâm nhập vào
con người." Hơn nữa, với thông tin
về bộ gen, các nhà khoa học có thể so sánh các
bệnh nhiễm trùng và lập bản đồ
sự lây lan của virus một cách tỉ mỉ theo cách
gần giống với việc xây dựng một
hệ gia phả. Trong
lúc dịch bệnh, việc chia sẻ dữ liệu
nhanh chóng trong đợt bùng phát ban đầu cho phép
các quốc gia hiểu rơ hơn về hành vi của
virus. Bởi v́ những trường hợp sớm
nhất xảy ra ở Vũ Hán, dữ liệu
được thu thập bởi các bác sĩ Trung
Quốc đă đưa ra những ước tính
đầu tiên cho thế giới về khả năng
lây lan của virus, tạo điều kiện đề
ra các mô h́nh thuộc về dịch tễ học làm
cơ sở cho phản ứng của chính phủ
nhiều nước. Và bởi v́ Trung Quốc đă gánh
chịu những cái chết ban đầu, nên họ
đă cung cấp bộ dữ liệu đầu tiên
cho các chuyên gia y tế toàn cầu để ước
tính tỷ lệ tử vong của các trường
hợp và tạo ra các mô h́nh để dự đoán
phạm vi, mức độ lây lan và mức độ
nghiêm trọng của bệnh, đảm bảo cho các
đối sách mạnh mẽ hơn. Lĩnh
vực hợp tác thứ hai liên quan đến các
biện pháp chẩn đoán và y tế công
cộng. Nếu Trung Quốc phát triển một
tiến tŕnh hiệu quả để sàng lọc cho
con người, nó có thể mở rộng ra quy mô
trong công nghiệp và áp dụng tại các sân bay, doanh
nghiệp và trường học, liệu Hoa Kỳ có
thể áp dụng nó không? Ngược lại,
nếu các nhà nghiên cứu phát triển và xác
nhận chẩn đoán có mức độ cao
chứng tỏ là rẻ, nhanh và chính xác hơn,
liệu cách này có được chia sẻ không? Trong
số 22 tỷ đô la dành cho trang thiết bị y
tế mà Hoa Kỳ nhập khẩu hàng năm, phần
lớn trong số đó là cần thiết cho hệ
thống chăm sóc sức khỏe của Mỹ để
đáp ứng với số lượng tăng
vọt của các trường hợp COVID-19 trong nước,
khoảng một phần tư số lượng này
đến từ Trung Quốc trước cuộc
chiến thuế quan. Lĩnh
vực thứ ba là nghiên cứu sinh học y khoa, các công
tŕnh cơ bản và biên dịch. Để đạt
mục tiêu này, mới đây, Đại học Y Khoa
Harvard đă công bố một sự hợp tác
mới với đối tác Trung Quốc để
đánh bại COVID-19. Nhà lănh đạo của đối
tác Trung Quốc là Zhong Nanshan, bác sĩ cũng lănh
đạo trong toán công tác của chính phủ Trung
Quốc. Năm 2003, ông là người đầu tiên
xác định dịch SARS. Liên doanh Harvard-Quảng Châu
này đang t́m cách hiểu về sinh học cơ
bản của virus SARS-CoV-2 và cách thức tương
tác với những loại mà nó lây nhiễm để
đẩy nhanh sự phát triển trong việc
chẩn đoán và điều trị tốt hơn Ví
dụ, để phát triển các loại thuốc
chống virus, các nhà khoa học cần hiểu cách
virus lây nhiễm cho người con người và xác
định cánh cửa mà coronavirus sử dụng để
xâm nhập vào trong tế bào chính, nó có thể cung
cấp manh mối cho việc định h́nh các ổ
khoá. Để tạo ra việc chẩn đoán
tốt hơn và theo dơi tiến triển bệnh,
họ sẽ cần xác định các dấu ấn
sinh học chính xác. Ngay cả trong nỗ lực phát
triển vắc-xin, v́ khả năng miễn dịch
không đồng đều, nó có thể dẫn đến
một hiện tượng gọi là tăng cường
kháng thể phụ thuộc, mà các protein pḥng thủ
trong cơ thể chúng ta, thay v́ thế nó làm tăng
tốc độ lây nhiễm, có một nhu cầu thúc
bách là phải định nghỉa các mối tương
quan chính xác của khả năng miễn dịch . Khi
các nhà khoa học liên tục khẳng định
rằng, sự hợp tác trong nghiên cứu thường
dẫn đến kết quả tốt hơn. Và trong
thời đại mà không có quốc gia nào duy tŕ
sự độc quyền về sáng tạo khoa
học, sự hợp tác trong một chủ đề
cấp bách như Coronavirus tạo ra nhiều lợi ích
hơn là thua lỗ. Khi các chính phủ trên toàn
cầu t́m cách đối đầu với đại
dịch, họ nên nhớ rằng việc thu thập và
tích hợp dữ liệu, chia sẻ thuốc thử
nghiệm và công cụ sẽ đ̣i hỏi sự liên
lạc chặt chẽ giữa các châu lục. Tóm
lại, thay v́ gây nghi ngờ hay tố giác lẫn nhau,
người Mỹ và Trung Quốc biết tư duy nên
nhận ra rằng mỗi quốc gia cần quốc gia
khác để đánh bại kẻ thù nguy hiểm này.
Quan hệ đối tác, ngay cả khi chỉ là
một quan hệ đối tác hạn chế, do đó
là một sự cần thiết về mặt
chiến lược. Hoa
Kỳ và Trung Quốc có thể là các đối
thủ tàn nhẫn và các nhà đối tác mạnh
mẽ trong cùng một lúc không? Giữ hai ư tưởng
dường như mâu thuẫn nhau trong đầu
của chúng ta trong cùng một lúc sẽ khó khăn. Nhưng
thành công trong việc đánh bại suy nghĩ ma
quỷ này sẽ không đ̣i hỏi ǵ hơn. *** Nguyên tác: In War Against Coronavirus: Is China Foe—or Friend? Graham Allison là Giáo sư Khoa học Công quyền
tại Đại học Harvard. Christopher Li là Trợ lư nghiên cứu tại Trung tâm
Khoa học và Quốc tế Belfer. https://nationalinterest.org/feature/war-against-coronavirus-china-foe%E2%80%94or-friend-138387
|