Máy thận nhân tạo lọc máu (hémodialyse )
Mấy lúc
sau này, tôi thường viết bài kể lại
những tai nạn nguy hiểm và sầu khổ
của đời tôi. Giờ đây lại xin kể
một nỗi khổ, một nỗi thống khổ
cuối cùng ! Ấy là bệnh suy thận và tôi
sắp chết v́ căn bệnh này. Cầu mong
bạn đọc không bao giờ mắc phải cái
bệnh tưởng là tầm thường này song
thật ra có khả năng hành hạ và giết người
không kém ǵ bệnh tật nào khác … Tôi viết
dựa trên những hiểu biết cá nhân và trải
nghiệm riêng tư của tôi, những trao đổi
với các bác sĩ điều trị và bạn bè
trong nghề Y. Rất ít tra cứu sách báo chuyên
nghiệp. V́ vậy dĩ nhiên là có nhiều sơ
xuất và sai sót, xin các bạn thứ lỗi.
Theo nhiều người Việt Nam, thận là cơ
quan chủ yếu của dục tính. Suy thận
khiến con người không làm t́nh được
nữa. Thêm vào đấy, v́ vị trí của
cặp thận ở ‘’đâu đấy’’ sau lưng
nên nếu bạn hay bị mỏi lưng mà đi khám
một ông lang ta th́ ông ta sẽ long trọng bắt
mạch bạn một hồi rồi nghiêm trang tuyên
bố bạn bị yếu thận song uống vài
thang thuốc của ổng là hết ngay.
Nếu quả thật như vậy th́ số tôi c̣n
nhiều may mắn lắm. Song chức năng của
thận hoàn toàn không dính dáng ǵ với dục tính và
chứng đau lưng cả. Dục tính do năo bộ
điều ḥa cùng với những nội tố do các
cơ quan sinh dục tiết ra. C̣n đau lưng th́
đa số nguyên nhân do lăo hóa xương sống
bị loăng, không c̣n cứng cát như thời trai
trẻ, thậm chí có nốt cột sống c̣n
bị ép xẹp xuống khiến con người ta càng
già lưng càng c̣ng và người càng lùn đi.
Thời trai tráng đă qua đi hồi nào không hay.
Đàn ông lớn tuổi hay có vấn đề
tiết niệu nên vượt biên sang tới Canada, lúc
tôi đă 45 tuổi, tôi vội đi khám BS Michael
Davidman, người Do Thái, giáo sư Khoa Thận
tại Đại Học McGill. Khám lâm sàng và thử
máu xong ông cho biết kết quả : ’’Anh bị cao
áp huyết và thận bắt đầu suy, song ở
tuổi anh không có ǵ đáng lo ngại cả. Mỗi
ngày anh chỉ cần uống một viên thuốc
lợi tiểu và ăn bớt thịt và muối là dám
sống tới trăm tuổi rồi !’’
Tôi yên tâm ra về, trong ḷng không khỏi hân hoan yêu
đời và gần như không bao giờ c̣n nghĩ
đến căn bệnh đang phục kích bên trong cơ
thể lành mạnh bên ngoài của ḿnh. Tôi gần như
quên đứt câu các bác sĩ thường nói :
‘’Áp huyết cao là một tên sát nhân thầm
lặng.’’ Vượt biên chậm trễ, gia đ́nh
tôi tới Canada trong cảnh ngộ trâu chậm
uống nước đục. Song trong suốt 40 năm
sau đó, tôi và nhà tôi ra sức làm việc nơi
đất lành chim đậu để làm lại
cuộc đời. Chúng tôi mau chóng đuổi
kịp bạn bè, con cái học hành thành tựu nên
cả nhà vui sống hưởng thụ cuộc đời
tự do hạnh phúc.
Cho tới một ngày kia cách đây khoảng 2 năm,
tôi bị lên cơn thống phong (gout) ở đầu
gối bên trái. Đau đến nỗi đầu
gối sưng bằng trái bưởi và chung cuộc
tôi phải nhập viện để bà BS Isabelle Deschênes
chuyên về khớp xương đâm kim vào đầu
gối tôi hút ra cả đống nước. Bà c̣n
cho tôi uống Colchicine tôi mới hết hẳn
bệnh. Tôi c̣n nhớ măi vụ uống thuốc
Colchicine, tôi bị phản ứng phụ đi cầu
chảy như thác, Tào Tháo đuổi chạy không
kịp, người mệt ‘’lử c̣ bợ’’
nằm chết giấc trên giường, thở không
ra hơi.
Thế nhưng đấy chỉ là chuyện phụ v́
nhờ căn bệnh ấy mà tôi có dịp được
gặp BS Steven Palenchuck, một BS c̣n trẻ măng mà
đă có bằng chuyên môn về Nội Khoa, một văn
bằng rất khó đạt được. Ông nói
Thống Phong thường thấy trong chứng suy
thận măn tính và là điềm báo của bệnh
suy thận đang từ măn tính chuyển sang cấp tính,
thời kỳ chót thường tới rất mau. (Nghe
tiếng chót tôi bán tín bán nghi ông này có ư ngầm nói
là tôi sắp chết chăng).
Rồi ông giảng nghĩa chất Creatinine trong máu
của tôi đă từ b́nh thường là 100 mg/L tăng
lên đến 600 mg/L. T́nh trạng đó là do các
mạch máu ở thận bị áp huyết cao phá
hỏng nên thận không lọc được hết
Creatinine ra khỏi cơ thể. (Creatinine là cặn bă
của thịt thà hay chất đạm mà ra) Thế
mới biết Áp Huyết Cao quả là một tên sát
nhân thầm lặng nằm vùng trong cơ thể con người
như một kẻ nội thù chờ thời cơ
thuận tiện để nổi dậy tàn phá cơ
thể người ta, không tim th́ thận rồi th́ năo
bộ, các bộ phận sinh dục v.v … Người
ta c̣n chẩn đoán suy thận bằng cách đo urée
cũng từ đạm chất (acides aminés) mà ra nhưng
không chính xác bằng Creatinine (Xin đừng lầm
với acide urique, nguyên nhân của bệnh thống
phong hay là goutte).
BS Steven Palenchuck c̣n chỉ cho tôi thấy rơ một cách
đo lường chức năng khác của thận,
rất ăn khớp với độ Creatinine quá cao
của tôi . Ấy là GFR hay Glomerular-Follicular Rate, số
lượng chất Creatinine bị một nephron đào
thải (clearance) ra trong một phút. Nephron là một
đơn vị của thận gồm chính yếu
những glomerules hoạt động như một cái
lọc đào thải độc chất từ máu qua
nước tiểu để rồi thoát ra ngoài. GFR
của tôi chỉ c̣n 5mg/min, có nghĩa là thấp
đến gần đáy rồi, số phận tôi
rất gần đất xa trời.
Mà đâu đă hết, khỏi bệnh này liền có
tật khác thay thế. Một ngày không biết có
đẹp trời không mà bỗng nhiên tôi bị
ngứa khắp ḿnh mẩy, ngứa phát điên phát
cuồng kêu trời không thấu, nhất là có
những vết loang ở sau lưng và dưới da
nhiều nơi nổi cục găi ra những vẩy
trắng như nến. Hèn chi người ta kêu là
phong vẩy nến (psoriasis). Nhưng mọi thứ kem
trị psoriasis như Dovonex, Targel … đều vô
hiệu, cũng như những loại thuốc viên
trừ ngứa như Atarax, Benadryl. Tắm rửa ngày
2-3 lần cũng chẳng ăn thua ǵ.Tôi quả
quyết là chăn mền bệnh viện giặt không
sạch, khiến nhân viên bệnh viện ngày phải
thay chăn mền đến 2-3 lần v́ tôi dọa
nếu không thay để bệnh ngứa hành hạ tôi
ngày đêm th́ tôi sẽ … tự vẫn !
Những chuyện đó xảy ra khoảng cuối năm
2019 tại một bệnh viện nhỏ, Hôpital du
Haut-Richelieu, nơi con trai tôi làm bác sĩ tại khu
cấp cứu. Đến thời điểm tôi đ̣i
tự vẫn th́ chắc bẩm anh chàng tự nhủ
‘’mọi việc không xong rồi’’ và xin
chuyển tôi về Hôpital du Sacré-Coeur cho gần nhà,
gần cửa và nhất là gần nhà quàn Urgel-Bourgie,
nơi nhà tôi và tôi đă kư giao kèo hỏa táng
cả chục năm nay rồi. Nhưng nào tôi đâu
có được nhập viện ngay mà chỉ
được gửi đến phân khu Khoa Thận
Bois-de-Boulogne. Rủi mà hóa may : Ở đây tôi
được gặp Nữ Bác Sĩ Isabelle Chapdelaine
chuyên môn về Khoa Thận rất giỏi, rất nhân
đạo và cương quyết, dám nói dám làm. Tôi
phải nh́n nhận là nhờ bà, tôi c̣n sống đến
ngày hôm nay. Cũng nhờ những người như
bà nên Canada và Quebec mới nổi danh là ‘’Xứ
Lạnh T́nh Nồng’’.
BS Chapdelaine hỏi bệnh và xem hồ sơ của tôi
rất lâu và rất kỹ song không khám bệnh mà
chỉ xem đôi bàn chân của tôi có sưng không,
nghĩa là cơ thể tôi có chứa quá nhiều nước
không. (Tôi biết suy thận phải coi chân cũng như
suy tim phải nghe phổi cho kỹ để biết nước
có bị ứ trong phổi chưa.) Xong xuôi, bà
Chapdelaine ngồi xuống sau bàn và chậm răi nói cho tôi
cùng toàn gia hiểu rơ chẩn đoán và dự đoán
về trường hợp của tôi :
- Các bạn đây có đến hai ba người là
bác sĩ, tôi khỏi nói các bạn cũng thừa
biết là ông nhà đă lớn tuổi và thận
của ông đă suy đến thời kỳ cuối
cùng rồi. Mọi cách chữa đều vô ích song tôi
sẽ làm cùng ḿnh để ông nhà sống thêm
được năm nào hay năm ấy, với
một cuộc đời tuy đă muộn nhưng
vẫn c̣n phẩm chất.
Trước hết ông rất mệt và yếu v́
bần huyết. Các bạn dư biết thận là
một trong những cơ quan sản xuất máu.
Thận tạo và tiết ra chất erythro poétine,
chất này kết hợp với chất sắt có
sẵn trong máu sinh ra một sắc tố gọi là hémoglobine
mầu đỏ. Nhờ sắc tố này mà hồng
cầu của máu có thể mang dưỡng khí đến
cho các tế bào trong cơ thể. Chức năng
chế tạo chất poétine này rất âm thầm nên
rất ít người biết đến.
Chữa trị bần huyết cần nhiều
thời gian nên tôi sẽ cho truyền tĩnh mạch
ngay Aranesp (một thứ erythropoétine nhân tạo) và
Venofer để ông nhà dần dần bớt bần
huyết và có thêm sức. Những thuốc này hoàn toàn
miễn phí cho bệnh nhân. Khi nào ông nhà đă
phần nào lại sức, tôi sẽ bàn tiếp
về vấn đề lọc máu với các bạn.
Nhưng ‘’first things first’’. Hiện tại ông nhà
đang bị những cơn ngứa hành hạ
rất là khổ sở khiến ông nghĩ đến
chuyện tự vẫn. Quả thật người suy
thận da rất khô nên thường là ngứa ngáy.
Da khô lại c̣n là một môi trường cho bệnh
psoriasis phát sinh và nảy nở mănh liệt. Người
bệnh càng thêm ngứa một cách dữ dội.
Làm nghề chuyên trị thận suy đă lâu năm, tôi
có kinh nghiệm và biết khá nhiều, kể cả
những trường hợp tự vẫn v́ quá
ngứa song trị bệnh ngoài da vượt khỏi
lĩnh vực của tôi. Điều tôi có thể giúp
được, ấy là giới thiệu ông nhà
cấp tốc gặp một bác sĩ chuyên trị
bệnh ngoài da rất giỏi mà tôi biết. Ấy là
BS Catherine Villeneuve-Tang ở Clinic Elle, đường
Ste-Catherine Ouest.
Ngay tuần sau, tôi đă được gặp BS
Catherine Villeneuve-Tang, một phụ nữ có 2 ḍng máu,
đẹp tuyệt trần. Sau khi chào hỏi như thường
lệ, bà cất lời trước :
- Isabelle có gọi điện thoại và cho tôi
biết rơ về trường hợp của ông.
Thật là đáng buồn song tôi nghĩ là tôi có
thể giúp ông được. Ông hăy để tôi ngó
mấy vết loang psoriasis của ông trước đă.
Mấy vết loang lở này trông mà muốn ói,
nhất là ở đằng sau lưng và ở 2 bên
bắp vế nhưng bà Tang vẫn thản nhiên xem xét
nắn bóp rồi vừa đi rửa tay ngay trong pḥng
bà vừa nói :
- Quả thật tôi ít thấy những trường
hợp nặng như của ông nhưng ông cứ
thử bôi loại kem Clobetasol này, tốt vô cùng. Tôi cũng
kê toa cho ông uống thêm Blexten và Rupall để ông
đừng xài mấy loại thuốc chống
ngứa cổ xưa như Atarax hay Benadryl, không
tốt cho người cao niên đâu ! Trị như
vậy mà không thấy thuyên giảm th́ tôi đành
phải gửi ông đi chữa bằng Phóng Xạ
Cực Tím (UV phototherapy).
Bà bác sĩ này rơ ràng nhiều tự tin và c̣n
nhiều tuyệt chiêu chưa xài đến. Cung cách
đi đứng và lời ăn tiếng nói của bà
ta chiếm trọn ḷng tin tưởng của tôi.
Thế cho nên, tôi không uống thuốc mà chỉ bôi
kem thôi đă thấy kết quả như một
thần dược v́ chỉ mấy phút sau khi bôi
đă thấy những vết loang co rút lại,
những hột vẩy nến nhỏ lại và ch́m
xuống dưới da, hết ngứa ngay. Song
những nơi da lành vẫn c̣n khô và ngứa tuy ít hơn
xưa nhiều.
Hai tuần sau, tôi trở lại bà Chapdelaine tái khám và
hết lời cám ơn bà ta đă chỉ đúng
thầy đúng thuốc cho tôi, đồng thời cũng
hết lời ca ngợi bà Tang. Khi tôi khai với bà ta
là phần da lành vẫn khô và ngứa th́ bà ta
mỉm cười và nói :
- Đó không phải là psoriasis mà là prurit urémique do
thận suy không lọc được hết chất
urée làm ngứa da. Bệnh ngứa này nằm trong lănh
vực Thận Học của tôi. Ông không cần dùng
Clobetasol nữa v́ đó là một thứ Steroide,
một loại độc dược đa dụng,
rất mạnh và rất hữu hiệu, có toa mới
mua được. Ông hăy ra Costco hỏi mua Lotion Cétaphil
một hũ bằng cả một lít, rẻ rề xài
hoài không hết mà kết quả cũng mau hết
ngứa, da hết khô Tuy nhiên tôi cũng ra một cái
toa để ông mua pḥng hờ 30 viên Neurontin 100mg.
Mỗi tối ông chỉ cần uống một
liều tối thiểu là 1 viên, chắc chắn ông
hết ngứa ngáy, lại c̣n ngủ ngon giấc
nữa. Nhưng ông không được xài nhiều
hoặc xài liên tục v́ đây cũng là một
loại độc dược, rất có hại cho
bộ thần kinh, nhất là ở người cao niên.
Về nhà xem bên ngoài chai Cétaphil, tôi thấy đó là
một thứ lotion dành cho phụ nữ dùng để
ǵn giữ da dẻ cho mềm mại chứ không
phải để chống ngứa ngáy. Ở tuổi
sắp về chầu ông bà, tôi đâu có nhu cầu làm
đẹp ! Cho nên tôi quyết định uống
thử một viên Neurontin mà thôi xem sao.
Kết quả thật là tuyệt vời. Tôi ngủ
một giấc ngon lành suốt đêm, không một chút
ngứa ngáy. Thế nhưng 2 tối mới dám
uống một viên mà 2 tuần sau tôi đă thấy có
điều là lạ khác thường v́ giấc
ngủ bỗng nhiên nhiều chiêm bao làm tôi nửa
thức nửa ngủ mà giấc mơ vẫn tiếp
tục. Các nhân vật trong mơ khi ẩn khi hiện
và thường là người thân đă qua đời
từ lâu. Họ nh́n tôi cười mỉm song không
bao giờ nói năng một lời. Mở hẳn
mắt cho tỉnh ngủ, mọi nhân vật đều
biến mất trong giây khắc. Thế nhưng
giữa ban ngày, tôi luôn luôn có cảm tưởng là
có một người thứ ba cùng sống trong nhà,
khi ẩn khi hiện trong khi đă từ lâu các cháu
đều đă ra riêng hết và ở nhà chỉ c̣n
có cặp vợ chồng già chúng tôi. Đúng là
ảo ảnh, hoang tưởng rồi !
Từ đó, tôi tự ngưng uống Neurontin;
mọi chiêm bao dần dần biến hết cùng lúc
với hư ảnh ‘’người thứ ba’’ cũng
lu mờ dần . Tôi kể lại chuyện ma trêu
quỷ ám này cho quư tử bác sĩ nghe. Nó mở
bửu bối là cái iPhone có cài cuốn CPS bên trong ra
(Compendium des Produits et Spécialités Pharmaceutiques, sách rất
dầy và nặng tổng kê đủ các loại
thuốc song thu gọn trong cái iPhone rất tiện
dụng cho các bác sĩ, nhất là thế hệ
trẻ rất ưa dùng) chăm chú nghiên cứu trang
này qua trang khác một hồi rồi vui vẻ nói :
- Đúng rồi, Bố ơi! Cétaphil là một mỹ
phẩm làm cho da luôn luôn ẩm ướt mềm
mại. Dược khoa cũng có những sản
phẩm tương tự song đậm đặc hơn,
mạnh hơn khiến làn da không những ẩm ướt
hơn mà c̣n hết ngứa nữa. Thông dụng hơn
hết là Glaxal Base, Bố mua về dùng thử xem có
hết ngứa không, song không bao giờ Bố
được uống Neurontin nữa, hại óc
lắm nhất là lớn tuổi như Bố, đă
suy thận lại c̣n lú lẫn nữa chỉ thêm
khổ cho Mẹ.
Cũng may là Glaxal Base không những làm giảm
ngứa mà c̣n rẻ hơn Cétaphil nữa. Điều
đáng tiếc là thuốc không được nhà nước
bao (couvert par la RAMQ) khiến tiền già lại thêm kém
giá !
Tôi thật khổ tâm mỗi khi nghe nói : ‘’ Nhất
là người cao niên, nhất là người cao niên
…!’’ Miệng dọa tự vẫn song thật ra tôi
c̣n ham sống lắm, gần vợ gần con và
mấy đứa cháu c̣n nhỏ tuổi, sao mà cute
vậy!
Song vụ đại họa ngứa ngáy găi đêm soàn
soạt coi như tạm dàn xếp mà chẳng tốn
kém bao nhiêu. Thật là ‘’chỉ có ở Canada
!’’. Thế nhưng VN ta lại có ngạn ngữ :
‘’Họa vô đơn chí, phúc bất trùng lai !’’
Tối hôm 20 tháng 02 năm 2020 (tôi c̣n nhớ như in
vào trí nhớ già nua của tôi cái ngày hôm đó v́
toàn số 2 và số 0 : Phải chăng là chết 2
lần, vượt biên và nay là suy thận cấp tính
!) tôi bỗng nhiên lên cơn sốt cao độ, mê
sảng và muốn làm kinh phong. Nhà tôi hoảng
hồn, nhấc điện thoại cầu cứu ông
con trưởng. Nó nói:
- Mẹ phải kêu 911, xin ambulance đưa Bố vô
Cấp Cứu Sacré-Coeur ngay. Con sẽ gặp Bố
Mẹ ở đấy. Tội nghiệp thằng
nhỏ (gọi là nhỏ song đă trên 50 tuổi)
lấy vợ người bản xứ cùng nghề,
nhà ở măi Mont-St-Hilaire mà hễ có chuyện ǵ
trục trặc là bố mẹ lại kêu nó phóng xe
về ngay. Tôi cho đó chẳng qua là cái nghiệp
của nó làm nghề bác sĩ, phải báo hiếu
nhiều hơn những đứa khác ! Con dâu chúng tôi
rất ngoan và vui tính nên chúng tôi không có điều
ǵ ta thán về thế hệ 1 rưỡi của người
tị nạn. Vậy chưa chắc câu nói ‘’Qui
prend femme, prend pays’’ đă đúng như người
ta thường rêu rao. Nhà tôi thường khen ngầm
‘’ Nhà ḿnh phước đức lắm mới có
Geneviève làm nàng dâu trưởng, biết thế nào là
nhập gia tùy tục’’.
Ở Khu Cấp Cứu, tôi được bác sĩ
trực khám vật lư rất kỹ càng, xét nghiệm
máu nước tiểu, chụp h́nh tim phổi hầm
bà lằng rồi mới chữa chạy, nào là
truyền máu, nào là kháng sinh qua ngả tĩnh mạch
… Rồi ông cho mời bác sĩ Khoa Thận xuống
hội ư v́ thấy nồng độ Creatinine của
tôi quá cao. Khi thấy nồng độ này, BS Remi
Goupil trợn tṛn mắt và nói :‘’Bệnh nhân này
suy thận đă đến thời kỳ tận cùng,
nếu không được lọc máu cấp cứu
bằng thận nhân tạo (hémodialyse) th́ thật là
khó qua khỏi ! Máu của ông ấy đầy
cặn bă th́ làm sao mà chuyên chở dưỡng khí lên
óc được ! Tôi quả thật không có sự
lựa chọn nào khác …!’’
Mê man mấy ngày sau tôi mới mở mắt tỉnh
dậy và được nhà tôi túc trực ngày đêm
bên giường kể lại mọi chuyện, sau khi
mếu máo v́ mừng rỡ : ‘’ Hơn nửa
thế kỷ sống bên nhau, em không thể tin anh
nỡ ḷng nào đột nhiên xa em măi măi, bỏ em bơ
vơ một ḿnh nơi xứ lạ quê người
!’’ Những khi bị cơn bệnh hành hạ, tôi
quả thật muốn xa rời cơi đời này ngay
tức khắc để chấm dứt mọi
khổ đau h́nh hài. Song giờ đây, nh́n lại
thấy người ḿnh yêu từ lúc son trẻ, tôi
mừng rỡ muốn khóc mà sao cơ thể cạn nước,
tôi không c̣n giọt lệ nào ứa ra được
để tỏ mối t́nh muôn thuở của tôi
đối với nàng.
Khoảng một tuần sau, đích thân bà Isabelle
Chapdelaine đến thăm tôi tại Pḥng Điều
Dưỡng Tích Cực (ICU). Bà nói :
- Ông xém chết mà BS Goupil đă quyết định
làm hémodialyse để cứu sống ông in extremis như
thế, tôi thật không t́m được ra lời
để chúc mừng cả hai người, bác sĩ
và bệnh nhân. Tôi th́ muốn đưa ông nhà vào
con đường lọc máu một cách nhẹ nhàng
hơn v́ ở tuổi ông đă đi vào con
đường ấy th́ không có lối ra nữa
đâu !
- Thế nhưng ‘’Mưu sự tại nhân, thành
sự tại Thiên’’ (L’Homme propose et Dieu dispose) ông bà
ạ. Hôm đầu tiên ông bà và gia quyến đến
pḥng mạch của tôi ở Bois-de-Boulogne, tôi thấy
t́nh trạng của ông thật thảm hại. Thêm
tuổi tác của ông nữa, chữa ông ngay bằng
Thận Nhân Tạo (Hémodialyse), nhiều rủi ro
lắm ! Rồi ông sẽ thấy cái máy này rất
mạnh, thậm chí dữ dằn nữa. Ưu tiên chúng
tôi dành cho thanh niên đủ sức chịu đựng
trong khi chờ đợi có thận sống để
ghép cho họ (greffe rénale). Xong rồi mới tới các
bậc cao niên c̣n đủ sức khỏe chứ không
như ông nhà đây, kiệt sức quá rồi
- Nhưng chẳng lẽ bỏ mặc ông cho số
phận nên tôi lên một kế hoạch cứu văn t́nh
thế. Ấy là bước thứ nhất, chữa
cho ông khỏi bị ngứa ngáy hành hạ. Bước
thứ hai, trị bần huyết cho ông lại
sức, không phải lại sức để chịu
nổi Thận Nhân Tạo mà đủ sức để
có thể Lọc Máu Bằng Màng Bụng. (Dialyse Péritonéale
hay D.P.) Đấy là bước thứ ba và cuối cùng.
Ông bà biết là một khi đă máng vào máy lọc
thận là phải chịu máng cho đến chết,
trừ phi được ghép thận mà người
ta dành cho người trẻ c̣n nhiều khả năng
giúp ích cho xă hội.
Máy
lọc qua màng bụng
- Song DP
nhẹ nhàng hơn HD nhiều, có thể v́ DP xài màng
bụng là một một màng thiên nhiên bao bọc các
bộ phận trong bụng c̣n HD th́ xài một cái màng
lọc nhân tạo đặt trong một cỗ máy khá
lớn. Máy đó chuyển dần máu bằng động
cơ ra khỏi cơ thể con người, truyền
vô máy cho màng lọc xong rồi bơm trở lại
hệ thống tuần hoàn của con người. Toàn
thể hệ thống tuần hoàn coi như bị xáo
trộn nên đa số bệnh thường rất
mệt mỏi sau mỗi kỳ đi lọc máu
về.
- Trái lại, DP dùng một dung dịch gọi là
‘’Dialysat’’ có đặc tính hút cặn bă trong máu
qua màng bụng rồi để cho chảy ra ngoài
bụng. Dung dịch này do hăng Baxter bào chế và chuyên
chở tới tận nhà bệnh nhân, cùng với các
đồ phụ tùng y khoa khác. Phí tổn dĩ nhiên
do nhà nước trả 100%.
- Điều hết sức ích lợi cho bệnh nhân
không phải là tiền mà là có thể tự do làm
lấy ở nhà, ban ngày hay ban đêm tùy thích. Điều
phiền toái duy nhất là khởi đầu phải
chịu một cuộc giải phẫu nhỏ để
cắm một ống thông (catheter) đúng chỗ vô
bụng cho dialysat có đường ra vô. Treo bịch
dialysat lên cao cho dung dịch chảy vô bụng, để
dialysat hút cặn bă trong máu qua màng bụng rồi
đến sáng ngủ dậy mở nút catheter cho dung
dịch đầy cặn bă chảy ra ngoài là hoàn
tất công chuyện.
- Cũng cần học cách nối catheter với
bịch dialysat sao cho vô trùng kẻo màng bụng bị
sưng (péritonite) th́ quả là một tai họa
lớn. Nhưng ông bà cứ yên tâm v́ ông bà sẽ
được qua một khóa học, thành thạo
rồi người ta mới dám để ông bà
tự làm.
- Nói đến đây đă quá nhiều, xin ông bà
thứ lỗi. Mục đích chính của tôi là mong
ông bà yên ḷng. Tai nạn tử vong đă qua. Đời
sẽ lại đáng sống v́ có phẩm chất
chứ không c̣n phiền toái như bây giờ nữa
đâu. Tôi không khỏi tội nghiệp cho bà đă
quá 80 tuổi rồi mà đêm đêm gió tuyết
cứ phải lái xe đưa đón ông đi lọc
máu !
Thận nhân tạo không có khả năng đóng góp
vào việc tạo ra máu (hồng cầu) như
thận thiên nhiên. V́ vậy người lọc máu
phải chích đều đặn Aranesp và Venofer để
tránh bần huyết người bệnh mới có
sức.
Thế c̣n ông bạn lâu năm thủ phạm của
chứng suy thận th́ sao? Đa số bệnh nhân
lọc máu đều nh́n nhận máy thận nhân
tạo làm giảm áp huyết, nhiều khi quá thấp
khiến bệnh nhân lại bị mệt, bằng không
chỉ một viên Lasix 40mg cũng đủ để
áp huyết cân bằng cả ngày. Riêng tôi vẫn ngược
ngạo với người ta. Dưới tiếng máy
chạy rầm ŕ của thận nhân tạo, áp
huyết của tôi cứ lên cao dần, nhiều khi
gần đến phút chót, đạt tới 200/110.
Thật là dễ sợ song mấy cô y tá vẫn b́nh
tĩnh, mặc cho chuông báo động kêu ṛn ră.
Ngoài ra ở nhà th́ phải tự đo, ngày 5 lần
khi ngủ dậy, khi đi ngủ và 3 bữa cơm.
Áp huyết của tôi sáng sớm rất cao song kinh
nghiệm dạy tôi biết không cần uống
thuốc ngay mà cứ b́nh thản uống ly cà phê là
nó tự tuột xuống ngay, nhiều khi xuống dưới
70/40 khiến tôi quá mệt, lăn ra ngủ tới trưa
mới dậy nổi. Rồi từ lúc ấy áp
huyết cứ từ từ lên cao đến cơm
chiều th́ b́nh thường là 160/85. Tôi hỏi
nhiều bác sĩ th́ chẳng ai hiểu tại sao. Tôi
đành tự biên tự diễn tùy theo cao thấp mà
khi th́ uống Avapro 75mg khi th́ Apresoline 10mg. Nhưng
tối nào lên giường tôi cũng làm 1 viên Norvasc
5mg v́ không biết tại sao tôi bị ám ảnh đang
đêm bị đột quỵ v́ xuất huyết năo
hay lên cơn đau tim bóp trật nhịp sinh tử
vong. Vậy mà ai cũng nghĩ là người quá
cố đă êm đềm ra đi trong giấc
ngủ.
Ngoài ra c̣n phải tránh chứng mập ph́, kiêng ăn
cữ uống rất nghiêm ngặt máy lọc thận
mới hoạt động hết khả năng
được. Thí dụ như ăn vẫn phải
tránh ăn quá nhiều chất đạm khiến máu
lọc không xuể cặn bă. Uống nước
chỉ được nửa lít một ngày (bằng
phân nửa người b́nh thường) + 250cc
chất lỏng trong thức ăn. Các chất điện
giải như Sodium, Potassium và Phosphorus cũng phải
hạn chế nghiêm ngặt kẻo tim bị suy
yếu, dù các chất điện giải ấy quá
nhiều hay quá ít.
Rút bớt nước ra khỏi cơ thể là
nhiệm vụ thứ hai của máy lọc máu.
Nhiệm vụ này mới thật là phức tạp nhưng
rất hữu hiệu để tránh chứng mập
ph́. Mà quả thật người ta mập không
phải cơ thể quá nhiều mỡ mà c̣n v́
chứa chấp quá nhiều nước. Vậy chúng
ta chớ quá tin tưởng vào những lời
quảng cáo của những hăng bia rượu, nước
ngọt, thậm chí nước giải nhiệt như
Perrier hay Vichy chứa rất nhiều Sodium ...
Khởi đầu sự nghiệp lọc máu, bác sĩ
chuyên khoa Thận phải tính ‘’sức nặng khô’’
(poids sec) của bệnh nhân là bao nhiêu bằng cách xem
xét chiều cao, ṿng bụng, thói quen ăn uống
của đương sự rồi mới cho một
con số là bao nhiêu kg. Đó là sức nặng lư tưởng
không tính nước trong cơ thể. Bệnh nhân
phải cố gắng giữ sức nặng đó càng
lâu càng tốt và máy lọc thận sẽ giúp
bạn rất hữu hiệu bằng cách rút nước
thừa của bạn ra. Thế nhưng bao nhiêu nước
th́ gọi là thừa và phải rút bớt ra?
Mỗi lần đi lọc máu, việc phải làm trước
tiên khi bước chân vào cửa pḥng lọc máu là
bạn phải cởi bớt áo quần rồi lên
một cái cân rất chính xác để tự đo
xem ḿnh nặng bao nhiêu kư. Bạn nói cho cô y tá
biết và cô ta sẽ lấy số kư lô đó
trừ đi số kư lô cân được kỳ
lọc máu trước. Kết quả âm tính có nghĩa
là bạn đă ốm đi và không cần rút
một giọt nước nào ra cả. Trái lại
kết quả dương tính có nghĩa là bạn
đă mập thêm và cần lấy hết số lượng
nước dư thừa đó ra để bạn
giữ được sức nặng khô bác sĩ
đă định cho bạn. Trường hợp
kết quả 2 số là 0 có nghĩa là bạn
giữ nguyên được poids sec giữa 2 kỳ
lọc máu và cũng không cần rút nước
của bạn ra làm ǵ. Thế nhưng tờ quảng
bá về dinh dưỡng của Hội Bệnh Nhân
Suy Thận lại có câu :’’ Nặng thêm một kg
giữa 2 kỳ lọc máu có thể chấp nhận
được.’’
Thành ra lọc máu, rút thêm nước ra không phải
chuyện dễ. Mỗi bệnh nhân mỗi khác (il
n’y a pas 2 patients pareils) Đa số bệnh nhân khi
lọc máu ra về rất mệt nhọc, nhất là
các cụ cao niên lảo đảo bước ra
khỏi pḥng để gặp người thân đi
đón, d́u đến tận xe đưa về. Tôi
th́ đạt giải quán quân về mệt phát
xỉu. Lúc đầu chưa quen tôi đi đứng
nghiêng ngả đến độ nhà tôi cũng hơn
80 rồi, không đỡ nổi tôi. Rút cục
phải mua cho tôi một cái marchette có bánh xe để
tôi dựa vào đó mà di chuyển. Nhờ thế mà
tôi mới thể hiện được cái vật
dụng rất đơn giản ấy lại ích
lợi và hữu hiệu đến như thế. Hơn
hẳn một cây gậy mà tôi đă thử chống
đi, con người siêu vẹo, hai chân loạng
quạng chỉ muốn ngă. Xài những vật
dụng này thấy mà thèm những bệnh nhân
trẻ tuổi, bước xuống giường là
đi phăng phăng ra cửa.
Vậy mà về đến nhà, tôi vẫn lăn
xuống mặt đất, bất tỉnh. Lần
đầu bị xỉu, nhà tôi phải đưa tôi
trở lại bệnh viện, lớp sau quen rồi
cứ để nguyên tôi nằm nghỉ đó,
mấy phút sau sẽ tự nhiên tỉnh lại. Các bác
sĩ thường gọi đó là Hội chứng
đột quỵ do mất nước (syndrome de
deshydratation aigue). Máu quá đặc không vận
chuyển được lên tới năo bộ nên
bệnh nhân bất tỉnh và ngă nằm xuống. V́
lư do đó, các bác sĩ chuyên ngành Thận Học ghi
nhận cho mỗi bệnh nhân lọc máu ưa
ngất xỉu một số nước tối đa
có thể rút ra mỗi lần. Số nước
tối đa của tôi là 1L,50 song tôi vẫn chịu
không nổi và thường phải điều đ́nh
với mấy cô y tá rút xuống c̣n trên dưới
1 L.0 mà thôi.
Sau hết song không phải là ít đáng kể
nhất, tôi phải nói ra đây một sự
phiền toái của thận nhân tạo mà gần như
hầu hết bệnh nhân lọc máu nhân tạo nào cũng
phải run lẩy bẩy và cắn răng chịu
đựng. Ấy là một thứ cảm giác vô cùng
rét buốt mà ít ai tránh khỏi. Bệnh viện
chỉ cung cấp cho mỗi bệnh nhân một cái
mền mỏng nên ai nấy phải lo ôm đồm
mang theo một hay cả hai đến ba cái chăn bông
mà không bao giờ đủ. Một khi thiên nhiên đă
phú cho bạn một cái bản năng nhát lạnh
(nature frileuse) th́ e rằng mền điện cũng không
thấm ǵ. Một cái lạnh lạ lùng quái gở
từ trong người phát ra chứ không phải cái
lạnh b́nh thường từ ngoài nhập vô cơ
thể. Có người cho là thận nhân tạo
cần một môi trường thật băng giá
mới vận hành được. Cái lạnh vũ
trụ ấy xâm nhập vào máu đang được
lọc trong máy rồi mang theo vô trở lại cơ
thể của bệnh nhân. Thật đáng kính
phục các bạn trung niên chịu lạnh đến
độ nằm thản nhiên nhai chips và xem iPad.
Song ham sống sợ chết là bản năng của
con người. Dần dà tôi cũng quen với cái máy
lọc ghê gớm ấy, nhất là sau khi bà Isabelle
Chapdelaine quyết định tôi chỉ cần đi
lọc máu tuần 2 lần vào tối thứ Ba và
thứ Bẩy mà thôi thay v́ 3 lần như người
ta. Đây là một quyết định tuyệt thông
minh v́ tôi thấy cuộc sống của tôi nhẹ nhơm
hẳn lên thay v́ luôn luôn trong đầu bị ám
ảnh nặng nề về cái máy lọc. Tôi không
thể ngờ được một quyết định
giản dị như thế lại mang lại phẩm
chất cho cuộc đời c̣n rất ngắn
ngủi của tôi.
Bà Chapdelaine vẫn giữ vững lập trường
để tôi làm dialyse péritonéale ở nhà, nhẹ nhàng
thong thả song bị một trở ngại lớn lao
là dịch cúm Tàu vẫn hoành hành khiến các
bệnh viện c̣n phải hoăn những trường
hợp không khẩn cấp như tôi để dành
ưu tiên cho Cô Vít, thành thử tôi chưa có
được cái catheter đưa dung dịch dialysat
vô màng bụng làm công việc lọc máu rồi sáng
dậy lại được rút ra cùng một
đường catheter, sau một đêm ngủ êm.
Hiện tại tôi sống trong chờ đợi.
Chờ đợi ǵ ? Xin thưa là chờ đợi
lọc máu qua màng bụng (Dialyse Péritonéale) nhưng
biết bao giờ Cô Vít mới chịu trở về
Tàu để dân Canada rộng chỗ chữa bệnh,
khỏi chờ đợi quá lâu lắc (trường
hợp tôi là quá một năm rồi đấy
ạ) Nếu Cô Vít ngoan cố ngồi ́ ra đấy
th́ tôi đành chờ … Thần Chết do ngài
Tập Cận B́nh ngụy trang dưới dạng Suy
Thận !
Thật đúng như tựa đề cuốn sách
nổi danh của Peter Navarro ‘’Death under China’’
tạm dịch là ‘’ Chết dưới khối
nặng của Trung Quốc’’ !
Đặng Ngọc Thuận
Đầu Xuân 2021
|