Lịch sử tái hiện qua tranh: Nơi bây giờ là Hợp chủng quốc Hoa Kỳ, có một quá khứ hoàn toàn khác biệt

Ở tuổi lên 10, hầu hết trẻ em ở Mỹ chỉ biết đến 50 tiểu bang thành viên của đất nước. Nhưng cách đây nhiều thế kỷ, vùng đất bây giờ là Hợp chủng quốc Hoa Kỳ, là một nơi hoàn toàn khác.

Khi đó, hơn 20 triệu người Mỹ bản địa phân chia rải rác trong hơn 1.000 dân tộc, bộ lạc và các nhóm tộc người khác nhau. Ngày nay, người Mỹ bản địa chỉ chiếm 1,5% dân số.

Phần lớn lịch sử của họ đã biến mất, đó là do hệ thống giáo dục khiếm khuyết về giảng dạy một lịch sử phong phú và phức tạp của Hoa Kỳ.

Dưới đây giới thiệu một số thực tế ít được biết đến về người Mỹ bản địa, những người cần phải được đưa vào trong tất cả các sách lịch sử.

Bản đồ các bộ lạc người da đỏ

Các bộ lạc

Vào tháng Giêng năm 2016, 566 bộ lạc người Mỹ bản địa được Cục quản lý người da đỏ chính thức công nhận.

Trước khi người châu Âu đến, ở đây có hơn 1.000 bộ lạc, nhóm bộ tộc hoặc gia tộc, nhưng tiếc là một số bộ lạc đã hoàn toàn biến mất do hậu quả của dịch bệnh hoặc chiến tranh.

Ngày nay người ta không thể tìm thấy bất kỳ một bản đồ lịch sử chính xác nào chỉ ra vị trí các bộ lạc người Mỹ bản địa ở Bắc Mỹ trong một giai đoạn nhất định.

Sau khi tiếp xúc với người châu Âu, tình hình đã thay đổi liên tục, với một giao tiếp đã xảy ra ở những thời điểm khác nhau và ở các vùng khác nhau.

Từ thế kỷ XVI đến thế kỷ XIX dân số người Mỹ bản địa đã giảm mạnh, từ khoảng 20 triệu người xuống còn 250.000 người. Ngày này, có khoảng 2,9 triệu người Mỹ bản địa ở Bắc Mỹ.

Năm 2000, các nhóm dân số bản địa lớn nhất ở Mỹ  là Navajo, Choctaw, Sioux, Chippewa, Apache, Blackfeet, Iroquois và Pueblo.

Bản đồ các nền văn hóa bản địa của thổ dân châu Mỹ.

Các khu vực

Các bộ lạc của người Mỹ bản địa nói chung được chia thành tám khu vực riêng biệt, trong các khu vực đó, các bộ lạc có một số điểm tương đồng về văn hóa, ngôn ngữ, tôn giáo, truyền thống và chính sách.

Ở bờ biển Tây Bắc, người Mỹ bản địa không cần phải trồng trọt bởi các loại cây ăn được và động vật rất phong phú trên đất liền và trên biển. Họ được biết đến với các cột totem, ca nô có thể chứa đến 50 người, và nhà cửa làm bằng ván tuyết tùng.

Ở California – Hơn 100 bộ lạc đã từng sống ở đây. Họ đánh bắt cá, săn bắn các con thú nhỏ và lượm những quả sồi, đập ra nghiền nát để dùng.

Cao nguyên – Người Mỹ bản địa ở đây sống trong khu vực giữa dãy Cascade và núi Rocky. Để giữ ấm, một phần ngôi nhà được xây ngầm dưới đất.

Ở The Great Basin – Trải dài qua Nevada, Utah và Colorado, người Mỹ bản địa ở Great Basin phải chịu đựng một khí hậu lạnh và khô, họ phải đào bới nhiều để tìm thức ăn. Họ là một trong những bộ tộc cuối cùng tiếp xúc với người châu Âu.

Khu vực Tây Nam – Những người Mỹ bản địa ở đây xây nhà bằng gạch không nung. Nhiều người của các bộ lạc này là những nhà nông lành nghề, họ trồng cây và tạo ra các  kênh mương thủy lợi. Những bộ lạc nổi tiếng trong khu vực là Navajo, Apache, và người da đỏ Pueblo.

Vùng Plaines – Người da đỏ ở Grande  Plaines sống bằng săn bắt bò rừng, trâu và linh dương, đây là nguồn thức ăn dồi dào của họ. Họ là những người du mục sống trong lều  và di chuyển liên tục theo đàn gia súc.

Vùng Đông Nam – Đa số các bộ lạc người Mỹ bản địa trong khu vực là nông dân lành nghề và thường ở một nơi. Bộ lạc lớn nhất là người Cherokee, sống ở khu vực Đông Nam.

Ngôn ngữ

Người ta ước tính đã có gần 1.000 ngôn ngữ được nói ở châu Mỹ trước khi người châu Âu xuất hiện.

Ngày này, còn khoảng 296 ngôn ngữ bản địa trên khắp Bắc Mỹ;  296 ngôn ngữ được phân thành 29 nhóm, 28 ngôn ngữ còn lại là cô lập hoặc không được phân loại.

Không có ngôn ngữ bản địa nào của Bắc Mỹ có hệ thống chữ viết. Tuy nhiên, ngôn ngữ không nguyên thủy cũng không đơn giản. Nhiều ngôn ngữ có hệ thống ngữ pháp phức tạp như tiếng Nga và tiếng Latin.

Ngôn ngữ bản địa có một sự đa dạng rất lớn. Những người thuộc các dòng họ hay bộ lạc xa đến 150 km có thể hoàn toàn không có khả năng giao tiếp bằng lời. Các bộ lạc sống gần nhau thường sử dụng một loại ngôn ngữ ký hiệu để trao đổi với nhau.

Một số bộ tộc chỉ có thể sử dụng ngôn ngữ ký hiệu

Theo UNESCO, hầu hết các ngôn ngữ bản địa của Bắc Mỹ đang dần biến mất, và nhiều ngôn ngữ đã không còn xuất hiện.

Tại Mỹ, tiếng Navajo là ngôn ngữ bản địa được nói nhiều nhất, với hơn 200.000 người ở phía Nam-Tây đất nước

Bản đồ ngôn ngữ của người Mỹ bản địa.

Chỉ  có 8 ngôn ngữ của người Mỹ bản địa ở Mỹ có một lượng đáng kể người nói để hình thành một thành phố cỡ trung bình. Đó là ngôn ngữ Navajo, dree, Ojibwa, Cherokee, Dakota, Apache, Blackfoot và Choctaw.

Người ta ước tính có gần 20 ngôn ngữ của người Mỹ bản địa đã tồn tại 100 năm.

***

Những câu nói đầy trí tuệ của thổ dân da đỏ, mấy trăm năm trôi qua vẫn càng thấm thía

Người thổ dân da đỏ thực sự kết nối và hòa hợp với Đất Mẹ, thường được xem như những người bảo vệ Trái Đất. Họ truyền dạy “bước khoan thai trên mặt đất, sống cân bằng và hài hòa”.

Người da đỏ là cộng đồng người dân bản địa sống tại Hoa Kỳ từ hàng nghìn thậm chí hàng triệu năm trước. Họ là những người dân du mục được cho là đến từ châu Á khoảng hơn 12.000 năm trước đây, thông qua “cầu nối” là vùng đất Alaska hiện nay. Hiện nay, trên lãnh thổ Mỹ, dân tộc da đỏ chỉ còn khoảng 1%. Họ sống ở những vùng có điều kiện tự nhiên rất khó khăn như vùng núi cao, khô hạn ở phía Tây.

Văn hóa của người da đỏ có lịch sử đến hàng trăm năm và được phát triển cùng với thiên nhiên. Mọi yếu tố trong cuộc sống của họ đều được dựa trên sự phát triển của Trái đất.

Các bộ tộc người da đỏ tôn thờ linh hồn của các loài động vật như những vị thần. Những người da đỏ tin rằng, linh hồn các loài động vật sẽ sống mãi cùng linh hồn bộ lạc. Trong nền văn hoá của người Mỹ bản địa, người ta tin rằng mỗi người đều mang linh hồn của một loài động vật nhất định. Khi họ chết đi, linh hồn của họ sẽ sống trong con vật đó.

Sống bằng săn bắt và hái lượm đơn thuần, những người dân da đỏ rất tôn trọng tự nhiên. Họ coi thiên nhiên là một món quà của thượng đế và luôn quan niệm rằng, cần phải tôn kính và quý trọng thiên nhiên.

Cuộc sống của họ thường xoay quanh gia đình. Họ sống một cuộc sống hài hòa, yên bình cẩn thận, hạn chế tối đa việc đổ chất thải ra môi trường.

Ngày nay, một số bộ tộc người da đỏ vẫn còn sinh sống ở một số vùng nhất định của Mỹ. Dù số lượng không nhiều nhưng những người dân da đỏ vẫn mang trên mình niềm tự hào về nguồn gốc và sức sống của bộ tộc mình.

Người thổ dân da đỏ thực sự kết nối và hòa hợp với Đất Mẹ, thường được xem như những người bảo vệ Trái Đất. Họ truyền dạy “bước khoan thai trên mặt đất, sống cân bằng và hài hòa”.

Họ lưu giữ nền văn minh của mình bằng cách chạm khắc trên đá hay truyền miệng. Tuy hầu hết châm ngôn của họ đã thất lạc, một số vẫn được gìn giữ đến ngày nay.

Dưới đây là những thông điệp ý nghĩa, sâu sắc của người da đỏ giúp chúng ta hiểu thêm nhân sinh quan và thêm trân quý hơn thế giới tự nhiên này:

“Hãy đối xử tử tế hơn với Trái Đất. Cha mẹ chúng ta không mang Trái Đất đến cho chúng ta, mà chúng ta đang vay nợ Trái Đất từ chính con cháu của mình. Chúng ta không thừa kế Trái Đất từ tổ tiên, mà chúng ta vay mượn nó từ thế hệ kế tiếp chúng ta” – Ngạn ngữ của người da đỏ.

“Chỉ mang theo kỉ niệm, chỉ để lại dấu chân” – Trưởng tộc Seattle (1862)

“Một ngón tay không thể nào nâng nổi hòn đá cuội” – Bộ lạc Hopi

“Cái chết không tồn tại, chỉ có sự luân chuyển giữa các thế giới” – Bộ lạc Duwamish

“Thiếu trung thực là một vấn đề nghiêm trọng hơn cả nghèo khó” – Bộ lạc Anishinabe

“Bạn không thể đánh thức một người mà bản thân họ chỉ vờ như đang ngủ” – Bộ lạc Navajo

“Khi con người rời xa khỏi thiên nhiên, trái tim họ sẽ trở nên khô cằn” – Bộ lạc Lakota

“Bạn vốn đã sở hữu tất cả mọi thứ cần thiết để trở nên vĩ đại” – Bộ tộc da đỏ

“Đừng vội vàng đánh giá hàng xóm của bạn chừng nào bạn chưa đi bằng đôi giày của họ suốt 2 con trăng” – Bộ lạc Cheyenne

“Không còn hữu hiệu nữa khi chỉ biết khóc vì hòa bình, chúng ta phải hành động, sống hòa bình và sống trong hòa bình” – Ngạn ngữ của người da đỏ

“Tôi tin rằng nếu chúng ta mở rộng trái tim mình hơn thì sẽ đỡ đi rất nhiều phiền muộn và máu đổ” – Trưởng tộc Joseph

“Một người sẽ ngã xuống dòng sông nếu một chân đặt trên ca nô, một chân trên chiếc thuyền” – Bộ tộc Tuscarora

“Vào giây phút ra đi, đừng để trái tim mình ngập tràn nỗi sợ hãi, khóc than và cầu nguyện giá như được ban tặng một cuộc đời nữa để sống khác đi. Mà hãy hát bài ca chào cái chết, và ra đi giống như một người hùng quay trở về cố hương” – Tộc trưởng Aupumut, bộ lạc Mohican (1725)

“Một lần khi đang ở Victoria, tôi nhìn thấy một ngôi nhà rất lớn. Họ nói với tôi rằng đó là ngân hàng nơi người da trắng cất giữ tiền của họ; khi lấy lại tiền sẽ kèm theo lãi suất. Những người Ấn Độ chúng tôi không có ngân hàng như vậy. Nếu chúng tôi có tiền hay chăn màn, chúng tôi mang chúng cho những bộ tộc khác, và dần dần họ sẽ trả lại kèm theo lãi. Và lãi suất mà chúng tôi nhận được là cảm giác hạnh phúc trong tâm. Cách cho đi chính là ngân hàng của chúng tôi” – Tộc trưởng Maquinna, bộ lạc Nootka (1786-1817).

“Bạn thấy người da đỏ làm mọi việc trong một vòng tròn, vì họ cho rằng sức mạnh của thế giới luôn luân chuyển. Mọi thứ đều cố gắng trở nên tròn trịa: bầu trời, trái đất và tất cả các vì sao. Cơn gió mạnh mẽ nhất là khi cuộn lốc. Chim cũng làm tổ hình tròn bởi chúng cũng giống như chúng ta… Các mùa trong năm thay đổi theo một chu kì vĩ đại. Và cuộc đời mỗi người là một vòng tuần hoàn của những thời thơ ấu. Nơi nào có sự vận chuyển của năng lượng, nơi ấy có sự hiện diện của một vòng tròn” – Black Elk Oglala, bộ tộc Lakota (1863 – 1950)

“Nơi nào mà những cánh rừng không bị chặt phá, nơi nào mà động vật được yên ổn an toàn, nơi nào mà trái đất không bị cải tạo phục vụ loài người thì người da trắng cho đó là ‘hoang dã nguyên vẹn’. Nhưng với chúng tôi, không có sự hoang dã nào, thiên nhiên không nguy hại mà hiếu khách, không kinh khủng mà thân thiện. Niềm tin của chúng tôi tìm cầu sự đồng điệu giữa con người và môi trường; nhưng họ nỗ lực thống trị thiên nhiên. Với chúng tôi, thế giới tràn ngập vẻ đẹp; với họ, trái đất chỉ là một nơi để sinh tồn cho đến khi họ sang thế giới bên kia. Nhưng chúng tôi đã đúng. Chúng tôi hiểu rằng, trái tim của con người nếu rời xa thiên nhiên sẽ trở nên khô cằn” – Trưởng tộc Luther Standing Bear (1868-1939).

“Kết thân với muôn loài trên trái đất là một nguyên tắc thực tiễn và chủ động. Trong thế giới của động vật và chim chóc tồn tại một cảm giác thân quen khiến chúng ta thấy an toàn… Muông thú có quyền được bảo vệ, được sống, được sinh sản, tự do, và được con người biết ơn. Chúng ta sẽ trải nghiệm nhiều niềm vui và sự huyền diệu khi nhìn nhận cuộc đời theo cách này; nó khiến chúng ta tôn kính mọi sinh mệnh, khiến chúng ta coi sự tồn tại của mọi loài là bình đẳng” – Trưởng tộc Luther Standing Bear (1868-1939).

“Trước khi những người anh em da trắng đến đây và khiến chúng tôi trở thành những công dân được khai sáng, chúng tôi không có bất kỳ nhà tù nào, vì thế, chúng tôi không phạm tội. Chúng tôi không cần khóa cửa, và không xảy ra trộm cắp. Khi một ai đó nghèo tới mức không thể mua một con ngựa, cái lều hay một tấm chăn, anh ta có thể nhận tất cả những thứ này như một món quà. Chúng tôi đã quá ‘không văn minh’ khi coi nhẹ tài sản cá nhân. Chúng tôi không cần tiền tệ do vậy giá trị của một người không được đo đếm bằng số lượng tài sản anh ta có. Chúng tôi không có luật pháp chi phối, không luật sư, không nhà chính trị nên chúng tôi không lừa gạt và gian lận. Chúng tôi ở trong một tình cảnh thật ‘tồi tệ’ trước khi người da trắng đến. Và tôi không biết giải thích thế nào khi chúng tôi đã có thể sống mà không cần những điều họ cho là thiết yếu với một xã hội văn minh” – John Fire Lame Deer (1903-1976)

“Hỡi Linh hồn Vĩ đại, hãy giúp tôi luôn thanh thản khi nói lên sự thật, để có thể lắng nghe người khác với tâm hồn rộng mở, và để nhớ được rằng hòa bình chỉ có thể tìm thấy trong sự tĩnh lặng“, lời cầu nguyện của người Cherokee.

Có nhiều người cho rằng thổ dân hay người dân tộc là tập hợp những người lạc hậu. Tuy nhiên, những câu nói đầy trí tuệ của tộc người bị cho là lạc hậu này lại đang dần ngày càng trở nên thiết thực hơn trong việc cứu vãn hậu quả của lối sống hiện đại ngày nay.

Theo The Spirit Science

Trở lại